Morgunblaðið - 12.11.1987, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1987
Tónleikatilurð og
klarmettueinleikur
Guðni Franzson með Sinfóníunni í fyrsta skipti í kvöld
í kvöld eru fjórðu áskriftartón-
leikar Sinfóníuhljómsveitarinnar og
eins og stundum þá jeru þetta ögn
sérstakir tónleikar. Á þeim kemur
nefnilega fram í fyrsta skiptið ung-
ur íslenskur einleikari, Guðni
Franzson klarinettuleikari, og spilar
einstakt glansverk eftir Anton Web-
er. En þó Guðni standi nú í fyrsta
skipti á sviði með hljómsveit þá er
hann þegar orðinn vel þekktur með-
al þeirra sem fylgjast með tónlist-
arlífinu hér. Síðast lék hann
klarinettukvintett eftir Mozart með
Kammersveit Reylqavíkur.
En áður en Guðni verður spurður
út úr um sig og sitt þá hugum að-
eins að því hver er aðdragandi
tónleika eins og í kvöld. Hvenær
voru þeir ákveðnir, hvemig var
dagskráin valin, stjómandi og ein-
leikari, æfíngatími hljómsveitarinn-
ar . . .
Verkefnávalsnefndin kom saman
í ágúst í fyrra til að leggja línur
fyrir starfsárið í ár. Þá lá fljótlega
fyrir að það var áhugi að kalla til
unga íslenska einleikara og þá var
Guðni strax nefndur til ásamt fleir-
um, sem við eigum eftir að heyra
og sjá í vetur. I nóvember lá efnis-
skrá tónleikanna í kvöld nokkum
veginn fyrir svo og einleikarinn en
stjómandinn var enn á reiki. í jan-
úar small svo allt endanlega saman.
Það liggur í augum uppi að það
þarf að huga að mörgu, þegar efnis-
skrá ér sett saman, margt sem
þarf að vera í jafnvægi, bæði tón-
skáld og tímabil. Ensk verk hafa
þótt nokkuð útundan hingað til svo
í vetur á að gera nokkra bót á því.
Þess vegna em Vespumar eftir
Vaughan-Williams í kvöld. Klarin-
ettukonsert Carl Maria von Weber
þótti falla ágætlega að honum og
líka enn eitt rómantískt verk, 5.
sinfónía Tsjækofskís. Ef einhver
spyr hvort hún hafí el:ki oft verið
flutt, þá er því til að svara að ekki
má heldur gleyma vinsælum verk-
um.
Hljómsveitin getur venjulega
gengið að tónleikanótunum með
þriggja til fjögurra vikna fyrirvara.
Áskriftartónleikamir em alltaf á
fímmtudegi og á mánudegi í sömu
viku er byijað að æfa fyrir fímmtu-
dagskvöldið. Ef um er að ræða verk
eins og sinfóníu Tsjækofskís, sem
em hljómsveitinni gamalkunn,
þurfa meðlimir hljómsveitarinnar
væntanlega ekki að æfa sig mikið
sjálfir heima, en það gildir annað
um sjaldspiluð eða mjög snúin verk
eins og mörg nútímaverk em. Og
svo má ekki gleyma að líkt og við
em flest hver leikin í að lesa texta
án þess að hafa séð hann áður, þá
er þjálfað tónlistarfólk hraðlæst á
nótur. Hljómsveitarstjórinn þarf svo
nokkra daga til að fella allt í einn
farveg.
Þær vikur sem ekki em tónleikar
sinnir hljómsveitin öðmm verkefn-
um eins og útvarpsupptökum, fer í
skóla eins og í síðustu viku eða í
hljómleikaferðir út á land. Aldrei
dauð stund á þeim bænum!
En snúum okkur þá að Guðna. I
janúar var haft samband við hann
og hann beðinn að spila Weber-
konsertinn þennan dag. í febrúar
var gerður samningur við hann svo
þetta er rétt rúmlega venjulegur
meðgöngutími sem hann hefíir haft
til að láta konsertinn vaxa með
sér. En hvemig undirbjó hann sig?
„Ég byijaði á að fá mér mismun-
andi útgáfur af verkinu til að skoða
hvemig aðrir hefðu flutt það. Ég
myndaði mér mínar skoðanir, lærði
og æfði verkið og saltaði það svo.
Þetta endurtók ég nokkmm sinn-
um. í haust fór ég svo með það til
Boeykens, kennara míns í Rotter-
dam, til að fá gagnrýni, sem ég
auðvitað fékk, því hver klarinettu-
leikari hefur skýra mynd í kollinum
af því hvemig eigi að leika verkin.
Við Boeykens fómm svo rækilega
í gegnum verkið og reyndum að
sannfæra hvom annan um ágæti
okkar hugmynda. Ef honum tókst
að sannfæra mig hnikaði ég atrið-
unum til, annars ekki. Ekki svo að
skilja að þama sé tekist á um áber-
andi hluti, heldur er fyrst og fremst
um að ræða hluti eins og áferð,
fraseringar og hraða.
í þessu verki er einmitt margt
til að hafa mismunandi skoðanir
á. Verkið var samið 1811 fyrir klar-
inettusnilling, sem hét Carl
Baermann. Weber samdi báða klar-
inettukonserta sína sama ár fyrir
þennan mann og þeir vom pantaðir
af kónginum í Bæjaralandi. Það er
sá síðari sem ég spila í kvöld. Web-
er lá ekki lengi yfír honum, skrifaði
hljómsveitarraddimar á nokkmm
dögum og hefur tæplega verið leng-
ur með klarinettuhlutann. Verkið
er einfalt í formi, ekki djúphugsað
með margslungnum innviðum.
Weber stjómaði sjálfur flutn-
ingnum og vinurinn Baermann
spilaði. Styrkleikabreytingar og
annað er lagt í hendur einleikarans
og stjómandans, því það tók því
ekki fyrir Weber að vera með mikl-
ar útskýringar á verkinu. Þeir
félagar ferðuðust víða saman og
spiluðu þessa konserta og önnur
verk Webers fyrir klarinett. Con-
sertino op. 26 og Grand duo
concertante fyrir klarinett og píanó,
sem Weber spilaði á.
Böm og bamaböm Baermanns
vom klarinettusnillingar langt fram
á 19. öldina, spiluðu þessi verk
Webers „eins og afi spilaði þau“
og settu mark sitt á þau. Það er
því skemmtilegt að reyna að hreinsa
burt allt sem þau settu inn. Og
vegna þess hvemig verkið varð til
og flutt fyrst þá er það lauslega
skrifað og einleikarinn hefur mjög
fijálsar hendur.
Verkið er eiginlega tæknilegt
skrautverk og ömgglega verið hátt
skrifað tæknilega á sínum tíma.
Lokaspretturinn er mjög hraður og
áf því að takkamir vom færri á
klarinettinu þegar verkið var samið,
heldur en nú er þá hefur verið kúnst
að ná honum vel. Hægi kaflinn er
Agnes Löve píanóleikari. Agústa Ágústsdóttir sópransöng-
kona.
Söngskemmtun í
íslensku óperunni
ÁGÚSTA Ágústsdóttir sópran-
söngkona og Agnes Löve píanó-
leikari halda söngskemmtun i
fslensku óperunni laugardaginn
14. nóvember kl. 14.00.
Tónleikamir em hinir fyrstu f röð
hljómleika á vegum Styrktarfélags
íslensku ópemnnar.
Á efíiisskránni em ópem-aríur;
Draumur Elsu úr ópemnni Lo-
hengrin og Ballaða Zentu úr
ópemnni Hollendingurinn fljúgandi
eftir Richard Wagner. Þá flytja þær
Aríu Súsönnu úr Brúðkaupi Fígarós
eftir Mozart, Aríur Líú úr óperanni
Turandót eftir Puccini og Casta
Diva úr ópemnni Normu eftir Bell-
ini. Auk þess verða á efnisskránni
íslensk sönglög eftir Sigfús Einars-
son, Skúla Halldórsson, dr.
Hallgrím Helgason, Eyþór Stefáns-
son, Áma Bjömsson, Karl 0.
Runólfsson, Þórarin Guðmundsson
og Ragnar H. Ragnar.
Miðaverð er 400 krónur og er
25% afsláttur veittur styrktarfélög-
um íslensku ópemnnar, elliiífeyris-
þegum og námsmönnum.
Hver er úlfur Rauðhettu?
Erlendar baekur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Marta Tikkanen: Rödhette
Norsk þýðing: Jo 0ijasæter
Útg. Norsk Gyldendal 1987
MARTA Tikkanen er kunn hérlendis,
sér í lagi fyrir „Ástarsögu aldarinn-
ar“ sem er hennar þekktasta verk.
Marta Tikkanen skrifar bækur sínar
flestar byggðar á einn eða annan
hátt á persónulegri reynslu sinni og
henni er hugleikin staða konunnar
og þótt hún prédiki ekki í þessari
bók fer ekki framhjá neinum, hvar
skuldin liggur að hennar viti né hver
það er sem nýtur samúðarinnar.
Tikkanen tekur söguna um Rauð-
hettu og úlfinn, eins og titillirn gefur
til kynna og reynir út frá henni að
segja frá uppvexti sínum og systkina
sinna. Stöðu móðurinnar í fjölskyld-
unni. Sem fékk aldrei að eiga sitt
eigið skrifborð...skrifborð=tákn
sjálfstæðis hér. Það fer ekki milli
mála, að Marta telur að móðirin hafí
verið beitt ákveðinni kúgun af hendi
föðurins. Til hans er tekið tillitið og
heimilislífíð snýst á ýtra borði að
minnsta kosti um hann. Samt unir
móðirin við sinn hlut og kannski er
hún meira að segja næstum sátt við
hann. Virðing móðurinnar fyrir eig-
inmanni sfnum, Föður Rauðhettu, er
ótvfræð. Marta Tikkanen virðist líta
svo á, að móðirin eigi ekki annarra
kosta völ. Óneitanlega hallast ég að
því að móðirin hafi einfaldlega verið
bam sinnar kynslóðar og haldið lög-
mál hennar. Án umtalsverðra þján-
inga. En höfundur gerir nokkuð
mikið úr þeim. Og það er afar nær-
tækt að álykta að móðirin hafí verið
hrifin af manninum. í fullri alvöra.
Hrifningu af því tagi má svo auðvit-
að kalla kynferðislega undirokun,
þótt slíkt sé mér ekki að skapi hér.
Þó að faðirinn sé hið mikla afl,
verður það samt móðirin sem mótar
Rauðhettu. Það em áhrif hennar,
sem dýpst verða og sitja eftir, hvað
sem líður lýsingum á návistarvaldi
föðurins.
Saga Rauðhettu eftir að hún kynn-
ist úlfínum - þ.e. vitanlega eigin-
maðurinn hennar, fer dálítið í
handaskolum. Tikkanen hefur geng-
ið mætavel að tengja Rauðhettusög-
una uppvexti sfnum, en eiginmaður-
inn sem úlfur, verður áldrei
almennilega lifandi. Hann verður
ekki heldur jafn mikið grimmdar og
ólíkindatól og lagt er af stað með í
upphafi ferðar. Samúðin með Rauð-
hettu fer sömuleiðis fyrir lítið.
Samt er þetta, að mínum dómi,
vönduð bók og vel skrifuð að mörgu
leyti. Hún er tær og hrífandi, nafla-
skoðunin fer ekki yfír mörkin. Leikni
Tikkanen að tjá sig er ótvíræð. Mað-
ur er kannski ósammála höfundi um
margt. En hrífst af bókinni samt.
Það er kjami málsins.
Öllum, sem glöddu mig á nírœöisafmœli mínu
og geröu mér þessi tímamót ógleymanleg, biÖ
ég blessunar GuÖs.
Ingibjörg Árnadóttir,
Miðhúsum.
Mínar innilegustu þakkir til allra þeirra, sem
glöddu mig meÖ heimsóknum og gjöfum á 70
ára afmœli mínu 16. október sl.
Þórður Þórðarson,
múrarameistari.