Morgunblaðið - 07.04.1988, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. APRÍL 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
ÁrniJörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónssoji.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakið.
Um háskólanám
o g efnamun
DEILT
UM AFSTÖÐU
TIL PLO
Aundanförnum misserum
hafa verið gerðar ýmsar
breytingar á lánamálum náms-
manna. Þessar breytingar hafa
m.a. miðað að því að bæta af-
greiðsluhætti lánasjóðs náms-
manna. Það hefur óumdeilan-
lega tekizt. Námsmenn geta
nú yfírleitt gengið að því vísu,
hvenær þeir fá lán og vita með
góðum fyrirvara, hvað þeir fá
í lán. Þetta er mikil breyting
til bóta frá því sem var, þegar
námsmenn gátu búizt við því,
að afgreiðsla lána drægist vik-
um saman. Þetta öryggi um
afgreiðslu námslána er líka
nokkurra peninga virði.
Á hinn bóginn hafa breyt-
ingar á starfsháttum lána-
sjóðsins stefnt að því að ná
betri tökum á lánakerfinu í
heild sinni og marka því ákveð-
inn ramma. Ekki verður um
það deilt, að í þessum efnum,
sem öðrum, verður að gæta
þess, að vel sé farið með fé
skattborgaranna. Útgjöld hins
opinbera vegna námslána
höfðu vaxið svo ört, að óhjá-
kvæmilegt var að setja því ein-
hver takmörk. Eins og alltaf
vill verða, þegar gripið er til
slíkra ráðstafana, sýnist sitt
hverjum. Það er hins vegar
ljóst, að nýjar reglur lánasjóðs-
ins hafa takmarkað töluvert
lánveitingar til námsmanna.
Rejmslan hefur sýnt okkur,
að lánamál námsmanna eru
afar viðkvæm. Metnaður þjóð-
arinnar í menntamálum er mik-
ill, sennilega meiri en flestra
annarra þjóða. Fólk vill leggja
töluvert á sig til þess að gera
bömum sínum kleyft að öðlast
góða menntun. Það hefur verið
eitt helzta einkenni á íslenzku
þjóðfélagi, að ungt fólk hefur
getað aflað sér þeirrar mennt-
unar, sem hugur þess hefur
staðið til, hvort sem það átti
efnaða að, eða ekki. Þess
vegna ekki sízt er ástæða til
að staldra við bréf, sem birtist
hér í Morgunblaðinu fyrir
páska. Bréf þetta var birt í
opnu bréfí til menntamálaráð-
herra frá fulltrúum náms-
manna f stjóm lánasjóðsins. í
hinu opna bréfí var skýrt frá
því, að bréfíð hefði borizt til
stjómar lánasjóðsins í byrjun
febrúar en nöftium væri breytt.
Bréfíð væri hins vegar birt
opinberlega með samþykki
bréfritara.
Efni þessa bréfs er það, að
einstæð móðir sækir um auka-
fyrirgreiðslu til lánasjóðsins.
Hún hafði lokið stúdentsprófi
eftir nám í öldungadeild og
síðan hafíð háskólanám. Lán
úr lánasjóðnum höfðu gert
henni kleyft að stunda háskóla-
nám ásamt því að sjá fyrir
bami sínu. Þessar lánveitingar
breyttust hins vegar sl. haust
í framhaldi af þeim ráðstöfun-
um, sem gerðar vom og áður
var vikið að. Síðan segir í bréfí
hinnar einstæðu móður: „Ég
kem ekki úr efnaðri fjölskyldu
og foreldrar mínir eru ekki
aflögufærir. Ég á í stuttu máli
engan að, sem ég get leitað til
fjárhagslega. Og nú hrannast
reikningamir upp og í fyrsta
sinn sé ég ekki fram á önnur
ráð en að hætta námi að
óbreyttu ástandi. Er það mjög
súrt í broti, þar sem ég er
búin að fá hálfgildings loforð
um starf, sem krefst Y-rétt-
inda. Ég er full örvæntingar
og sárinda, þegar námslokin
em svo skammt undan. Ég vil
reyndar leyfa mér að halda því
fram, að nú sitji í Háskóla Is-
lands að miklum meirihluta
böm efnaðra foreldra og fólk,
sem á sér fyrirvinnu. Hinir,
sem minna eiga en þráast þó
við, verða því annað hvort að
stofna sér í miklar bankaskuld-
ir eða hætta námi. Þetta er
ekki jafnrétti til náms.“
Hér skal ekkert fullyrt um,
hvort þetta tilfelli, sem hér er
um rætt sé undantekning, eða
hvort margir námsmenn
standa í sömu eða svipuðum
spomm. Það er hins vegar
óþolandi, ef samfélag okkar er
að þróast á þann veg, að efna-
munur geti ráðið úrslitum um
það, hvort fólk geti lokið há-
skólanámi eða ekki. Sú spum-
ing hefur ekki verið á dagskrá
í nokkra áratugi. Hún má ekki
komast á dagskrá á ný vegna
þess, að þá lifum við í verra
þjóðfélagi heldur en við gerð-
um fyrir nokkmm ámm.
Það skiptir höfuðmáli, að
það verði leitt í ljós, hvort eitt-
hvað er hæft í því að ungt fólk
hrekist frá námi vegna efna-
skorts. Komi í Ijós að svo sé
verður að gera ráðstafanir til
þess að ráða þar bót á. Morg-
unblaðið treystir Birgi ísl.
Gunnarssyni, menntamálaráð-
herra, til þess að hafa forystu
um slíka athugun og aðgerðir,
ef þörf krefur.
eftir Björn
Bjarnason
Afstaðan til PLO eða frelsis-
samtaka Palestínumanna varð allt
í einu að deilumáli í íslenskum
stjómmálum eftir að Steingrímur
Hermannsson, utanríkisráðherra,
hóf að tala máli samtakanna á
Alþingi og lét í útvarpsviðtali i ljós
vilja til að hitta Yasser Arafat,
leiðtoga PLO. Yfirlýsinguna á
þingi gaf utanríkisráðherrann 17.
mars sl. og 20. mars ræddi hann
við Elías Davíðssón í útvarpi Rót.
23. mars hitti utanríkisráðherra
síðan fulltrúa PLO að máli í Stokk-
hólmi. 29. mars var rætt um þessi
mál öll í ríkisstjóminni. Eftir fund-
inn sagði Þorsteinn Pálsson, for-
sætisráðherra, það ágreinings-
laust að ríkisstjómin myndi ekki
efna til formlejgra viðræðna við
PLO þar sem Island viðurkenndi
ekki samtökin. Er ljóst af öllum
gangi og gögnum málsins, að ut-
anríkisráðherra hefur skipt um
skoðun. Á hinn bóginn telur mál-
gagn Framsóknarflokksins og ut-
anríkisráðherra, Tíminn, að hér
hafi verið um „vindhögg íhaldsins
í utanríkismálum" að ræða og
þjóðin hafí enn einu sinni „orðið
vitni að því hvers kyns afturhald
og siðblinda einkennir viðhorf
Sjálfstæðisflokksins í utanríkis-
málum", eins og sagði í forystu-
grein blaðsins á skírdag. Á fyrstu
stigum málsins að minnsta kosti
fögnuðu talsmenn PLO fram-
göngu utanríkisráðherra. Sendi-
herra ísraels á íslandi hefur á hinn
bóginn sagt, að fundir með PLO,
hvort heldur formlegir eða óform-
legir séu ekki .til stuðnings neinni
friðarviðleitni til að leysa deiluna
milli ísraela og araba. í þessari
grein verður leitast við að draga
höfuðþætti þessa máls saman.
Fyrsta spumingin sem vaknar
er þessi: Hvers vegna sá utanríkis-
ráðherra ástæðu til að hefja af-
skipti af deilum ísraela og araba?
í upphafí gaf utanríkisráðherra til
kynna, að hann gæti lagt sitt af
mörkum til að stuðla að friði í
þessum heimshluta. Síðar hefur
Tíminn lagt á það megináherslu,
að utanríkisráðherra hafí viljað
fordæma ofbeldisverk ísraela á
hemámssvæðum þeirra. Þá hafa
talsmenn utanríkisráðherra lagt á
það áherslu, að íslendingar eigi
að breyta afstöðu sinni til PLO eða
eins og sagði í forystugrein
Tímans 30. mars: „Á Norðurlönd-
um og í Evrópu yfirleitt ber enginn
sómakær stjómmálamaður sér í
munn lengur að PLO sé hryðju-
verkasamtök, og Arafat sé
byssubófí."
Önnur spumingin sem vaknar
er þessi: Er það ætlun utanríkis-
ráðherra að hefía svipuð afskipti
ad öðmm deilum í heiminum? Hafa
íslendingar frekar hagsmuna að
gæta á þessum slóðum en annars
staðar, þar sem ekki ríkir friður?
Megum við vænta þess að utanrík-
isráðherra íslands hefíi afskipti
af stríði íraks og írans? Eða geri
sér ferð á þær slóðir til að kynna
sér sjálfur gang málsins? Helsta
röksemd Steingríms Hermanns-
sonar fyrir því, að hann þurfi að
ræða við PLO er, að hann géti
ekki á annan hátt kynnt sér af-
stöðu samtakanna, honum finnist
hann standa halloka gagnvart
norrænum starfsbræðmm þegar
þetta mál ber á góma í norrænu
samhengi.
Afstaða Norðurlanda
Á síðasta fundi utanríkisráð-
herra Norðurlandanna var sam-
kvæmt fréttatilkynningu rætt um
ástandið í Mið-Ameríku, deiluna í
Mið-Austurlöndum og ástandið í
Suður-Afríku. 'Ætlar Steingrímur
Hermannsson að leggja land undir
fót til að kynna sér af eigin raun
sjónarmið allra, sem eiga aðild að
eða hagsmuna að gæta í þeim
deilum, sem hér um ræðir?
Utanríkisráðherra hefur ekki
látið þess getið, þegar hann ræðir
þekkingu starfsbræðra sinna á
Norðurlöndunum á deilum ísraela
við nágrannaríkin, að þau halda
öll úti herafla í nágrenni ísraels á
vegum Sameinuðu þjóðanna.
Norskir (864), sænskir (774) og
fínnskir (495) hermenn em í
UNIFIL-sveitunum fyrir norðan
landamæri ísraels í Líbanon, þar
sem hryðjuverkasamtök á vegum
PLO hafa einmitt látið að sér
kveða. Finnar hafa auk þess sent
hermenn til Sýrlands og Danir
taka þátt í friðargæslu SÞ á Kýp-
ur. Hemaðaryfírvöld þjóðanna
hafa þannig átt fulltrúa sína á
þessum slóðum um nokkurt ára-
bil. Ef íslendingar héldu úti liðs-
afla til friðargæslu í Mið-Austur-
löndum kallaði öryggi þeirra
manna, sem þar dveldust á að
íslensk stjómvöld og stjórnmála-
menn gerðu það, sem í þeirra valdi
stæði til að tryggja líf þeirra og
limi. í því vemdarstarfi fælist
meðal annars upplýsingaöflun af
því tagi sem norrænir ráðherrar,
sendiráð, leyniþjónustur og stjóm-
arerindrekar hafa stundað um ára-
bil meðal araba og ísraela. Það
er norrænum þjóðum sem halda
úti friðargæslusveitum á vegum
Sameinuðu þjóðanna kappsmál að
aðhafast ekkert á stjómmálasvið-
inu, sem getur stofnað lífí her-
manna eða annarra starfsmanna
þeirra á þessu óróasvæði í hættu.
Óvarlegt svar á þingi
í skýrslu utanríkisráðherra sem
lögð er árlega fyrir Alþingi er
minnst á helstu málefni á alþjóða-
vettvangi. Enginn gerir þá kröfu
til utanríkisráðherra að hann hafi
sjálfur og einn aflað sér persónu-
lega þekkingar á öllu því, sem
rætt er um í skýrslunni. Á hinn
bóginn hljóta menn að gera þá
kröfu til ráðherrans, að hann viti
nákvæmlega með aðstoð embætt-
ismanna hveijir eru megindrættir
í einstökum málum, sem um er
spurt á Alþingi og svarað er eftir
hæfílegan fyrirvara. Upphaf
PLO-málsins er að mínu mati
óvarlegt svar utanríkisráðherra
við fyrirspum frá Svavari Gests-
syni, sem kom til umræðu á Al-
þingi 17. mars sl. Málið tók svo
nýja stefnu í útvarpsviðtali ráð-
herrans við Elías Davíðsson. Síðan
hefur ráðherrann og málgagn
hans leitast við að færa málflutn-
inginn í stærra pólitískt samhengi.
Af skýrslu utanríkisráðherra
um utanríkismál, sem var lögð
fram á Alþingi í febrúar sl. má
ráða, að ráðherrann hefur ekki
haft í hyggju að auka afskipti
íslenskra stjómvalda af deilunum
fyrir botni Miðjarðarhafs. í svari
sínu 17. mars tekur Steingrímur
hins vegar undir það með Svavari
Gestssyni að stefna beri að því að
ráðstefna verði haldin hið fyrsta
um vandamálin fyrir botni Mið-
jarðarhafs „og PLO á að sjálf-
sögðu að eiga aðild að þeirri ráð-
stefnu", sagði Steingrímur og
bætti við: „Sömuleiðis tel ég sjálf-
sagt að PLO fái sjálfstæði á her-
teknu svæðunum.“
Ályktað í Tromsö
í ályktun utanríkisráðherra
Norðurlandanna á fundi í Tromsö
23. til 24. mars, sem Steingrímur
Hermannsson sat, er lýst yfir
stuðningi við að kölluð verði sam-
an alþjóðleg friðarráðstefna undir
handaijaðri Sameinuðu þjóðanna
og með þátttöku allra sem eiga
beina aðild að deilunum í Mið-
Austurlöndum til að ræða alla
þætti þeirra. „Á slíkri ráðstefnu
skulu þeir vera fulltrúar Palestínu-
manna sem njóta fulls trausts
þeirra," segir í ályktun ráðherr-
anna sem Steingrímur samþykkti.
Þama stendur hvergi að PLO eigi
að vera fulltrúi Palestínumanna.
Ráðherramir forðast að taka af-
stöðu til þess. Þá ítreka ráðherr-
amir eindregin tilmæli sín til deilu-
aðila þess efnis, að þeir reyni sem
fyrst að fínna friðsamlega lausn,
sem byggist á sáttmála Samein-
uðu þjóðanna, ályktunum Öryggis-
ráðs SÞ 242 og 338 og rétti pa-
lestínsku þjóðarinnar til sjálfs-
ákvörðunar og verði þá tekið tillit
til alls þess, sem í þeim rétti felst.
Þama segir hvergi að PLO eigi
að fá sjálfstæði á herteknu svæð-
unum. í þessu tilliti hefur sjónar-
mið Steingríms Hermannssonar,
sem hann kynnti á Alþingi 17.
mars einnig orðið undir. Eða
kannski fylgdi hann því alls ekk-
ert eftir í Tromsö? Einhvers staðar
sagði Steingrímur, að á Alþingi
hefði hann ekki átt að nefna PLO
í þessu samhengi. En meinti hann
það ekki, að Palestínumenn ættu
að fá sjálfstæði á herteknu svæð-
unum? Á það er ekki heldur minnst
einu orði í ályktuninni frá Tromsö.
Þorsteinn Pálsson hefur sagt,
að ríkisstjómin standi einhuga að
baki ályktun fundar utanríkisráð-
herranna í Tromsö. Sá eini af
íslensku ráðheirunum, sem hefur
látið orð falla á annan veg en
gert var í Tromsö er sjálfur ut-
anríkisráðherrann sem þó stóð að
Tromsö-ályktuninni. Er ef til vill
brýnna fyrir utanríkisráðherra að
kynna sér viðhorf starfsbræð-
ranna á Norðurlöndum en það,
sem Yasser Arafat hefur til mál-
anna að leggja?
Boð til Arafats?
Áður en Steingrímur Her-
mannsson svaraði spumingum El-
íasar Davíðssonar fíilltrúa PLO á
íslandi í útvarpi Rót hafði utanrík-
isráðherra svarað bréfí Elíasar um