Morgunblaðið - 25.05.1989, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. MAÍ 1989
15
það má lyfta Grettistaki í þessum
efnum með frjálsum samtökum.
Einmitt þessa daga eru samtök
áhugamanna á þessu sviði að kynna
sérstakt ij'áröflunarátak. Ég er svo
sannfærður um að þjóðin skynjar
mikilvægi þessa, að við munum ná
langt með þessum hætti. Við höfum
hliðstæðu á ýmsum öðrum sviðum,
þar sem samtök fólksins í landinu
hafa gert stórátak á sviði heilbrigð-
ismála og öldrunarmála, raunar
miklu meira en stjómvöld hefðu
megnað með almennri skattlagn-
ingu. Ég vona að það takist að -
mynda samstöðu þjóðarinnar á
sama hátt um uppgræðshl lands-
ins.“
Barátta fyrir athafhafrelsi
— Ef við víkjum frá framtíðar-
verkefnunum og lítum yfír sextíu
ára sögu flokksins, er ljóst að mikl-
ar breytingar hafa átt sér stað á
íslandi á þessum tíma. Hvað af
þessum breytingum þakka sjálf-
stæðismenn sér helzt?
„Það hafa orðið miklar breyting-
ar í íslenzku þjóðfélagi. Fyrsta
áherzluatriðið í stefnuskrá Sjálf-
stæðisflokksins fyrir sextíu áram
var fyrirheit um að ljúka sjálfstæð-
isbaráttunni. Stofnun lýðveldis á
íslandi stendur auðvitað upp úr öllu
öðra, sem hefur gerzt á þessum
tíma. Um hana var þjóðarsamstaða.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur barizt
fyrir athafnafrelsi, og með baráttu
sinni á fyrstu áram flokksins kom
hann í veg fyrir að einkaframtakið
yrði barið niður. Hann hefur síðan
haft forystu um það að draga úr
höftum og auka frelsi, og það hefur
með ótvíræðum hætti örvað at-
vinnustarfsemina í landinu. Sjálf-
stæðismenn höfðu framkvæði að
samstarfí við erlenda aðila um
orkufrekan iðnað, sem lagði grand-
völlinn að því að við gátum farið
að virlqa þá orku, sem felst í fall-
vötnunum, með myndarbrag. Ólaf-
ur Thors var forystumaður fyrir því
að við hófum baráttuna fyrir stækk-
un landhelginnar og í tíð Geirs
Hallgrímssonar sem forsætisráð-
herra var stigið lokaskrefíð í þeim
efnum. Ég hef áður minnzt á þátt
Bjama Benediktssonar í mótun ut-
anríkisstefnunnar. Þetta era aðeins
fáein dæmi, sem á hinn bóginn
hafa skipt sköpum um þróun
íslenzks þjóðfélags á þessum tíma.“
Meiri þungi í sókn
sjálfstæðismanna
— Þú segir að einn helzti þáttur-
inn í starfí flokksins hafí verið bar-
áttan fyrir athafnafrelsi og gegn
höftum. Nú lítur út fyrir baráttu-
tíma framundan hjá Sjálfstæðis-
flokknum í sveitarstjómarkosning-
um á næsta ári og í næstu þing-
kosningum. Telur þú að enn vanti
mikið á að baráttunni sé lokið?
„Barátta sjálfstæðismanna eftir
myndun þeirrar ríkisstjómar, sem
nú situr, er að mörgu leyti harðari
en hún hefur verið undanfarin ár,
vegna þess að tveir sijómarflokk-
anna hafa á undanfömum mánuð-
um farið miklu lengra til vinstri en
þeir hafa verið undanfama þijá
áratugi. Með öðram orðum er verið
að færa íslenzkt þjóðfélag til meiri
miðstýringar og forsjárhyggju.
Ríkisstjómin hefur lýst því yfír að
það sé eitt helzta keppikefli hennar
að hverfa frá almennt viðurkennd-
um aðferðum við stjóm efnahags-
mála í Evrópu. Hún hefur fyrirvara
um grandvallaratriði í nýrri sam-
þykkt Norðurlandaþjóðanna um
efnahagssamvinnu og stjómin hef-
ur fyrirvara um öll grandvallarat-
riðin í hinni nýju efnahagssamvinnu
Evrópuþjóðanna. Það er þess vegna
verið að snúa hjólinu aftur á bak,
og við slíkar aðstæður verða skilin
í íslenzkum stjómmálum skarpari
en áður. Mikilvægi samstöðu fijáls-
lyndra borgaralegra afla er meira
en fyrr. Það verður meiri þungi í
sókn sjálfstæðismanna fyrir vikið,
því að afturhaldssöm stjómar-
stefna, sem tekur ekki mið af nýjum
aðstæðum og breytingum í um-
heiminum, leiðir íslenzkt þjóðfélag
ekki til meiri hagsældar."
Viðtöl: ÓÞS
Morgunblaðið/Bjami
Kjartan Gunnarsson.
töluverðri kynningar- og útgáfu-
starfsemi. „Við reynum að einbeita
okkur að takmörkuðum verkefnum.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur til dæmis
alltaf lagt mikla áherzlu á það að
gefa mikið út af grundvallarefni um
stjómmál, og þar hafa samtök ungra
sjálfstæðismanna staðið fremst. Þau
hafa haft mikla og virka forystu um
útgáfu á margvíslegu fræðslu- og
upplýsingaefni um stjómmál, efni
sem höfðar kannski ekki til allra, en
fyrst og fremst til þeirra, sem hafa
einhvem áhuga á stjómmálum."
Kjartan tiltekur einnig útgáfu
Flokksfrétta, sem era fréttabréf mið-
stjómar og þingflokks Sjálfstæðis-
flokksins, og tímaritið Stefni, sem
Samband ungra sjálfstæðismanna
gefur út 4-5 sinnum á ári. Þá sé
umfangsmikil útgáfa tengd kosning-
um.
Bezta afmælisgjöfin að
gerast styrktarmaður
— Það hefur þótt brenna við að
stjómmálaflokkar á fslandi væra í
eilífum ijárhagskröggum. Hvemig
gengur Sjálfstæðisflokknum að fjár-
magna starfsemi sína?
„Sjálfstæðisflokkurinn hefur í
gegn um árin notið tekna i fyrsta
lagi af happdrættum, sem hann hef-
ur haldið úti, og í öðra lagi af fram-
lögum stuðningsmanna. Einstök
flokksfélög hafa fjármagnað starf
sitt með auglýsingatekjum af útgáfu
sinni og félagsgjöldum. Ég er þeirrar
skoðunar að ef ekki verður mjög al-
varleg breyting á næstunni á fjár-
hagsafkomu okkar, þá eigum við
ekki um nema annað af tvennu að
velja; að draga mjög úr starfsemi
flokksins, það er að segja skrifstofu-
haldi, mannahaldi og kostnaðarsöm-
um fundum og ráðstefnum, eða þá
að við verðum að bætast í hóp þeirra
sem telja að það sé eðlilegur þáttur
í að viðhalda lýðræðiskerfínu í
landinu að stjómmálaflokkar njóti
styrkja af opinberu fé. Ég er sjálfur
ekki talsmaður þeirrar hugmyndar.
Mér er það hins vegar ljóst, til dæm-
is eftir síðustu alþingiskosningar,
þegar kosningabarátta allra flokka
var með allt öðram og kostnaðarsam-
ari hætti en nokkru sinni fyrr, að
þær aðstæður, sem flokksmenn sjálf-
ir búa Sjálfstæðisflokknum í fjármál-
um, era óviðunandi. Fé til flokks-
starfsins getur ekki komið frá öðram
en flokksmönnum, og ef þeir gera
jafnmiklar kröfur til virkni í flokks-
starfinu og þeir gera, verða þeir líka
að taka á sig þær fjárhagslegu byrð-
ar, sem því fylgja.
Meðal annars vegna þessa erum
við að fikra okkur inn í nýtt kerfi
til fjáröflunar og höfum tekið upp
svokallað styrktarmannakerfi. Þar
leggjum við áherzlu á að ná til sem
flestra einstaklinga í flokknum og
fá þá til að skuldbinda sig til að
greiða tiltekna fjárhæð, helzt mánað-
arlega, til flokksins. Með þessu kerfi
býðst gott og einfalt tækifæri til að
styrkja flokkinn, þar sem hver og
einn greiðir lága fiárhæð, en margir
Flokkurimi á að vera opin og
lýðræðisleg flöldahreyfing
- segir Inga Jóna Þórðardóttir, formaður framkvæmdastjórnar
ÞÓTT „andlit" Sjálfstæðisflokksins út á við séu kannski helzt foringjar
flokksins á þingi og í sveitarstjómum, hafa þeir að baki sér um 25.000
flokksbundna sjálfstæðismenn í 140 flokksfélögum og samtökum. Á
þessu fólki og störfum þess byggir Sjálfstæðisflokkurinn, segir Inga
Jóna Þórðardóttir, formaður framkvæmdastjómar flokksins.
„Grunneiningamar eru flokksfé-
lögin, sem starfa um land allt. Ein-
stök flokksfélög sameinast síðan í
fulltrúaráðum, sem ná yfír sýslur eða
bæjarfélög. Fulltrúaráðin mynda svo
saman átta kjördæmisráð, sem
stjóma flokksstarfinu í kjördæminu
og ákveða framboðslista. Starfíð
byggist auðvitað fyrst og fremst á
grunneiningunum, flokksfélögunum,
og virkni þeirra. Þar er meginþungi
flokksstarfsins, og svipur þess fer
mikið eftir því hvemig þessi félög
starfa. Félögin hafa skipzt eftir aldri
og kynjum að hluta til. Þannig era
starfandi félög ungra sjálfstæðis-
manna, félög sjálfstæðiskvenna og
félög launþega í flokknum, auk hinna
almennu félaga. Landssambönd
ungra sjálfstæðismanna, sjálfstæðis-
kvenna og launþega inna einnig mik-
ið starf af hendi, einkum skipulagn-
ingu og upplýsingastreymi milli fé-
laganna. Reynslan á undanfömum
áram hefur hins vegar sýnt okkur
að starfíð gengur þvert á þessa skipt-
ingu. Félögin starfa saman í æ ríkari
mæli, þótt hvert um sig haldi sínum
sérkennum."
Áhríf flokksmanna
margvísleg
Inga Jóna segir að áhrif almennra
sjálfstæðismanna í flokksfélögunum
séu margvísleg. „Það er hægt að
hafa áhrif á stefnumörkun, til dæm-
is í sínu bæjarfélagi með því að taka
þátt í undirbúningi flokksfélaganna
fyrir sveitarstjómarkosningar.
taka þátt í því. Við höfum hvatt fólk
til þess að gerast styrktarmenn, og
það má segja að bezta afmælisgjöf-
in, sem hver einstakur flokksmaður
geti gefið flokknum, sé að leggja
sitt af mörkum í styrktarmannakerf-
ið.“
Meðbyr skilar sér í
flokksstarfíð
Kjartan segir að sá meðbyr, sem
Sjálfstæðisflokkurinn hefur haft í
skoðanakönnunum undanfarið, hafi
skilað sér inn í flokksstarfíð. „Það
er léttara yfír hlutunum og auðveld-
ara að fá ýmsu framgengt þegar
flokkurinn er í sókn, ýmist í skoðana-
könnunum eða hefur unnið góða
sigra í kosningum. Flokksstarfið er
að mínum dómi óendanlega mikil-
vægur grunnur fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn, en ég held að það sé ekki
lengur hægt að draga samasem-
merki milli öflugs flokksstarfs og
góðs árangurs í kosningum. Það
ræður ýmislegt fleira. Stjórnmálin
hafa færzt svo miklu nær hveijum
og einum; menn eru með stjóm-
málamennina nánast í stofunni hjá
sér á hveijum degi og það hefur
breytt mikið öllu þessu starfi. Það
er ekki lengur þannig að menn fari
í Varðarhúsið til þess að hlusta á
útvarpsumræðu af því að þeir eigi
ekki útvarpstæki. Það er ekki heldur
þannig að félagsstarf á vegum
stjómmálaflokks sé eina félagsstarf-
ið sem býðst, kannski fyrir utan starf
5 söfnuði eða íþróttafélagi eins og
var áður fyrr. Öðram afþreyingar-
möguleikum hefur fiölgað, og það
leiðir af sjálfu sér, að þátttaka hins
almenna flokksmanns í starfínu hef-
ur minnkað. Meðal annars vegna
þessa er aukin þörf fyrir öflugt starf,
sem haldið er uppi af launuðu starfs-
fólki. Það er hins vegar áhugamál
allra flokka að auka starf almennra
flokksmanna."
Flokksfélögin hafa líka áhrif á val
frambjóðenda fyrir kosningar. Á
allra síðustu árum hefur tilhneiging-
in orðið sú að færa prófkjörin meira
í hendur þeirra, sem era flokks-
bundnir, og það má segja að um leið
njóti þeir, sem kjósa að starfa í
flokknum og skrá sig í hann, meiri
áhrifa á gang mála.
Ég er þeirrar skoðunar að á
síðustu áram hafí þýðing flokksfé-
laganna breytzt að sumu leyti, eink-
um með tillití til þess, að félagsstörf-
in, sem þau inntu áður af hendi, era
ekki lengur til staðar í þeim mæli
sem áður var. Fólk vill koma til
starfa í Sjálfstæðisflokknum til þess
að hafa áhrif á gang mála> til þess
að fræðast og til að helga sig einu
eða tveimur málefnum, sem það kýs
fyrst og fremst að beina kröftum
sínum að. Áður var starfíð almenn-
ara, og þá þjónuðu sjálfstæðisfélögin
því hlutverki að miðla upplýsingum.
Þingmenn mættu á fundi ög sögðu
skoðun sína á því sem var að gerast
og menn skiptust á skoðunum á
fundum. Þetta hefur auðvitað breytzt
gífurlega með aukinni fiölmiðlun, þar
sem fólk f ær þessar upplýsingar dag-
lega.“
Flokkurínn opnaður í
auknum mæli
„Til þess að koma til móts við
þessa breytingu, höfum við á síðustu
misserum gert tilraun með að breyta
málefnanefndum flokksins, sem
starfa til hliðar við flokksfélögin.
Málefnanefndimar hafa verið opnað-
ar hveijum þeim, sem áhuga hefur
á málefnum þeirra og vill leggja
flokknum lið og starfa með honum.
Nefndimar veita fólki nú alveg nýjan
aðgang að flokknum. Fólk getur
skráð sig til þátttöku í málefnanefnd-
unum, einni eða fleirum og það hefur
sýnt sig að það er gríðarlegur áhugi
fyrir starfí með þessum hætti. Það
á hins vegar eftir að þróast betur
og er engan veginn komið í það horf,
sem við viljum sjá. Engu að síður tel
ég að með þessari breytingu séum
við á réttri leið með að opna flokkinn
mun meira."
Fræðslu- og
upplýsingamiðstöð opnuð í
haust
Inga Jóna segir að enn einn liður
í því að opna flokkinn enn frekar,
sé að koma upp fræðslu- og upplýs-
ingamiðstöð, sem verði opin öllum í
Valhöll daglangt. „Hér verður
gagnasafn flokksins, bækur og upp-
lýsingar, vinnuaðstaða fyrir fólk og
starfsmenn sem gefa upplýsingar,
þannig að menn eigi greiðan aðgang
að flokknum. Stjómmálaflokkur er
hvorki hús né skrifstofur, og það er
eitt þýðingarmesta verkefni hans að
vera opinn og aðgengilegur, þannig
að fólk, sem vill fá upplýsingar um
flokkinn og á hveiju afstaða hans
til ýmissa mála byggist, eigi vettvang
hér þjá okkur. Þessi fræðslu- og
upplýsingamiðstöð mun taka til
starfa í haust.“
Bæði flokksfélögin og málefna-
nefndimar hafa mikil áhrif á gang
mála á landsfundi, sem hefur æðsta
vald í málum flokksins, að sögm Ingu
Jónu. Málefnanefndimar undirbúa
drög að ályktunum landsfundarins,
sem síðan eru send félögunum til
umfíöllunar, en síðan fá málefnda-
nefndimar athugasemdir þeirra til
athugunar. Félögin og fulltrúaráð
þeirra kjósa svo fulltrúa á lands-
fundinn, en hann er starfsvettvangur
um 1.200 sjálfstæðismanna.
Inga Jóna segir að í starfi mið-
stjómar og framkvæmdastjómar
flokksins hafi fræðslustarf verið
Morgunblaðið/Bjami
Inga Jóna Þórðardóttir,
veigamikill þáttur. „Það er fyrst og
fremst þjónustustarf við flokksfólk
og flokksfélögin. Stærsti þáttur
fræðslustarfsins er stjómmálaskól-
inn, og það hefur sýnt sig að fólk
hefur mikinn áhuga á honum. Inn í
skólann kemur fólk á öllum aldri og
úr öllum þjóðfélagshópum og fær
innsýn í helztu málaflokka stjóm-
málanna og þjálfun í ræðumennsku
og félagsstörfum. Stjómmálaskólinn
hefur að mestu verið rekinn hér í
Reykjavík, en við erum nú að færa
starfsemi hans út um land eftir því
sem félögin vilja taka hann til sín. í
annan stað era félögin aðstoðuð við
útgáfustarfsemi, meðal annars með
námskeiðum, en mörg félög standa
fyrir staðbundinni blaðaútgáfu."
Sjálfstæðisfélögin hafa í síauknum
mæli snúið sér að sérstökum verkefn-
um í sinni heimabyggð, segir Inga
Jóna. „Þau annast hinn pólitíska
starfsþátt heima í héraði. Hjá flest-
um er mest vinna við sveitarstjómar-,
mál og þau mál, sem era staðbundin
og nálægt fólkinu. Nýlega var haldin
sveitarstjómarráðstefna flokksins í
Borgamesi, og í framhaldi af henni
verður mikil vinna fyrir sveitarstjóm-
arkosningamar á næsta ári. Þar kom
fram, að meginmálin fyrir kosning-
amar verða umhverfismál og at-
vinnumál f'byggðarlögunum. Sjálf-
stæðisfélögin vinna því að umbóta-
málum í sínu nánasta umhverfi, og
hafa í seinni tíð til dæmis lagt aukna
áherzlu á starf í þágu aldraðra. Sjálf-
stæðiskonur hafa undanfarin ár stað-
ið fyrir skógræktarverkefnum, og
nú í tilefni afmælisins standa félög
ungra sjálfstæðismanna um allt land,
undir forystu Sambands ungra sjálf-
stæðismanna, fyrir landgræðslu-
átaki, sem byggist fyrst og fremst á
félögunum sjálfum."
Flokkurínn byggður á
valddreifíngu
Inga Jóna segir að undanfarið
hafi heyrzt ýmsar raddir um það,
hvort skipulag flokksins sé nógu
nútímalegt, og að það sé vel við
hæfí á tímamótum eins og 60 ára
afmæli flokksins að íhuga það, hveiju
megi breyta. „Við verðum hins vegar
að hafa það í huga að Sjálfstæðis-
flokkurinn er íjöldahreyfing með um
25.000 félaga, og okkar skipulag
verður að taka mið af lýðræðislegri
uppbyggingu þannig að áhrif allra
flokksmanna og einstakra flokksein-
inga séu tryggð við allar meiriháttar
ákvarðanir. Við breytingar, sem eiga
að þjóna hagsmunum hagkvæmninn-
ar, megum við þess vegna ekki fóma
hlutverki flokksins sem lýðræðislegr-
ar, opinnar fiöldahreyfíngar. Það má
alls ekki breyta skipulaginu þannig
að það verði samansöfnun valds.
Þessi flokkur hefur ævinlega verið
byggður upp á valddreifingu og sjálf-
stæðum ákvörðunum, og það verður
að tryggja áfram."