Morgunblaðið - 12.12.1989, Blaðsíða 16

MÖkötií&MÐÍb WlÐÍJWtíÁÖUR; ^.1 DESÉMfifilí^'986
Raögreiðslur
Póstsendum samdægurs
SNORRABRAUT 60 — SÍMI 12045
& Ármúla 29 SÍmar 38640 - 686100
£ ÞORGRÍMSSON & CO
Armstrong LDFTAPLÖTUR
KOPk-O PLAJff7“ GÓLFFLÍSAR
Wabmaplast einangrun
GLERULL STEINULL
Ljóð og mynd
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Ein af sérkennilegri og um leið
fallegustu bókum jólamarkaðar-
ins er án nokkurs vafa bókin
„Veröldin þín“, sem segir frá sam-
vinnu listaskálds og myndskálds,
eða þeirra Matthíasar Johann-
essens og Sveins Björnssonar.
Tildrögin voru þau, að Matthías
skrifaði ljóð eftir sig hér og þar
á auðan pappír að ég held suma-
rið 1985, en Sveinn myndlýsti svo
ljóðinu, eftir því sem andi kvæðis-
ins og tilfallandi stemmning bauð
honum að gera hveiju sinni.
Árangur þessarar samvinnu
var svo sýndur almenningi haust-
ið 1985 og vakti sú sýning drjúga
athygli, þótt hún væri í nýju sýn-
ingarhúsi fyrir utan borgarmörk-
in, eða á Seltjarnarnesi.
Er sýningin mér minnisstæð og
þá ekki síst vegna þess hve þessi
samvinna skilaði dijúgum ár-
angri.
Slík samvinna skálds og mynd-
listarmanns er ekki algeng hér á
landi, en þeim mun athyglisverð-
ari og einkum fyrir það, hve góð
áhrif hún hafði á myndlistar-
manninn og losaði um margt í
sköpunargáfu hans, en svið henn-
ar hafði verið nokkuð þröngt fram
að því.
Eg minnist þess einnig að Ric-
hard Valtingojer fór að á líkan
hátt, er hann gerði grafíkmöppu
árið 1983 og með athyglisverðum
árangri. Yfirfærði handskrifuð
ljóðin á stein og vann svo eftir
hughrifum þeirra.
Islenzkum myndlistarmönnum
hefur mörgum hveijum verið hætt
við að þrengja að sköpunargáfu
sinni og athöfnum með því að
dunda hver í sínu horni og ein-
angra sig við þrönga listsköpun
sína, jafnvel þótt fjarri sé að aðr-
ar listgeinar láti þá ósnortna. Og
á hinn bóginn er það lítil lausn
að taka jafnóðum upp hið nýjasta,
sem kemur að utan, í stað þess
að sýna staðfestu í eigin athöfnum
og möguleikum þess, sem menn
hafa á milli handanna og í næsta
nágrenni.
Þeir eru líka sjaldan sóttir til
hinna ýmsu skapandi verka í öðr-
um listgreinum, heldur hafa hér
sérstakir fagmenn haslað sér völi.
Myndlistarmenn hafa þó iðu-
lega umbylt fyrri hugmyndum
manna í útlandinu, er þeir hafa
tekið að sér slík verk og athafnir
þeirra komist á blöð 'sögunnar.
Á hér við hinar margvíslegustu
hliðageira skapandi sjónlista svo
sem myndlýsingar, leikmyndir,
listiðnað, hönnun brúkshluta o.fl.
Þá eru hreinræktaðir myndlist-
armenn jafnvel sóttir til að rann-
saka þol og gæði nýrra efna, því
að þeir þykja með frumlegum til-
raunum sínum og hugkvæmni ná
mun lengra en lærðir sérfræðing-
ar.
Hér er ekki um að ræða, að
þeir yfirtaki markaðinn, sei, sei,
nei, heldur einungis að þeir stokki
upp spilin og veiti ferskum og
nýjum hugmyndum brautargengi.
Má alveg gera ráð fyrir, að
nánari samvinna á milli listgreina
í okkar litla og einangraða þjóð-
félagi sé af hinu góða, styrki jafn-
vel sérkenni þeirra hverrar fyrir
sig ef rétt er að málum staðið.
Einkennandi er hræðsla ýmissa
myndlistarmanna við aðrar list-
greinar og þá einkum hið ritaða
mál og í því sambandi má þess
geta, að um þessar mundir er
sýning á dagbókum og sknifum
hins mikla áhrifavalds í núlistúm
aldarinnar, Pablo Picasso, á Mgse-
um des Arts Décorativs í Páns.
Hann skrifaði upp á hvern dag
og geymdi allt laust í kringum sig
og fór létt með að útskýra verk
sín, sem urðu við það jafnvel enn
áhugaverðari og dularfyllri, í stað
þess að ýmsir fræðingar annað
tveggja tæma þau fullkomlega
eða leitast við að lyfta þeim á fiug
með vængjuðum orðum og tilvitn-
unum í sögu, heimspeki og goða-
fræði — þetta allt og miklu fleira
kemur ósjálfrátt upp í hugann,
er maður flettir bók þeirra félaga,
en hún er skilvirkt dæmi um ár-
angursríka samvinnu. Vinnu-
brögð Sveins eru mjög í anda
þess, sem hinir svonefndu ný-
bylgjumálarar hafa verið að gera
á síðustu árum í útlandinu, en
perónueinkenni hans eins og skína
í gegn, enda hefur hann alltaf
unnið svona, þannig að ekki er
um nein bein tengsl að ræða, en
kannski meiri sannfæringarhita.
Þessi hijúfu, þunglamalegu og
kröftugu íslenzku vinnubrögð,
sem hann er þekktur fyrir.
En það eru þó hin mýkri og
fíngerðari vinnubrögð í myndun-
um, sem mér finnst sæta mestum
tíðindum í þessum myndaflokki
og slíkar fara best á síðum bókar-
innar. Frummyndir listamannsins
dögg
eru augu þín.
(Úr sögu/Konungur af Aragon)
voru stórar og ábúðarmiklar, og
sá kraftur, er einkenndi þær,
kemst ekki fullkomlega til skila
við svona mikla minnkun. Það er
enda alþekkt, hve stórar myndir
tapa miklu við slíka minnkun í
listaverkabækur, en hins vegar
virka litlar myndir einhvern veg-
inn svo stórar í prentun.
Það var nú einmitt þetta, sem
gerði margar íslenzkar listspírur
mest hissa í gamla daga, er þeir
litu uppáhaldsverk sín úr bókum
á söfnum í útlandinu. Þeir héldu
einfaldlega, að ýmsar myndir, er
þeir höfðu lengi dáðst að, væru í
yfirstærð, en aðrar mun minni,
en svo var þetta kannski öfugt!
Slíkir horfa iðulega einungis á
myndirnar í bókunum eða á póst-
kortum og njóta beinna áhrifa
þeirra, en hafa minni áhuga á að
forvitnast um raunverulega stærð
þeirra í textunum.
Summan af þessu er sú, að
hinar grófgerðari myndir verða
enn grófari við minnkun, en hinar
fíngerðari halda sér frekar og þá
einkum, ef þær eru -einlitar eða
nálgast að vera það. Dæmin um
það sjáum við mörg í bókinni.
Farsælast til árangurs við slíka
samvinnu er vitaskuld að jafnt
letur sem stærð myndanna sé
nokkurn veginn hin sama í frum-
gerð sem margföldun. Þvf að þá
tapast minnst í prentun.
Þetta mátti gjarnan koma
fram, en það rýrir á engan hátt
gildi þessa eftirminnilega fram-
taks þeirra listamanna Matthíasar
Johannessens og Sveins Björns-
sonar.
Bókin er í stóru broti og er öll
hin vandaðasta í bak og fyrir og
er enn ein rós í hnappagatið á
prentsmiðjunni Odda, sem einnig
sá um mjög fagrar umbúðir, en
forlagið Iðunn gaf hana út og
hefur ekkert til sparað.
Þá er það víst algjör nýjung
hérlendis, að listamaðurinn
Sveinn Björnsson málaði sérstak-
lega hveija kápu, svo að þær eru
hver og ein myndverk út af fyrir
sig.
Áhug’averð hljómplata
eftirRunólf
Þórðarson
í segulbandasafni Ríkisútvarps-
ins er margt dýrmætra fjársjóða
og menningarsögulegra verðmæta
á sviði tónlistar og tónlistarflutn-
ings, þar sem íslenskir listamenn
koma við sögu. í fyrra kom á
markað hljómplata með sýnishorni
af því, sem þar er að finna. Það
var plata með píanóleik Rögnvald-
ar Siguijónssonar frá árunum
1968-1977, er út kom í tilefni af
70 ára afmæli hans á vegum
Skífunnar.
Þessi plata varðveitir sýnishorn
af list Rögnvaldar, sem ekki hefur
verið til á plötu áður, en það er
flutningur kammer-tónlistar.
Raunar er það svo, að kammer-
músík hefur ekki verið fyrirferðar-
mikil á íslenskum hljómplötum til
þessa, nema þá íslensk kammer-
músík. Er því mikill fengur að
flutningi Rögnvaldar og félaga
hans á hinu þekkta píanótríói Ha-
ydns í G-dúr — þessu með ung-
verska rondóinu. Félagar Rögn-
valdar í þessum flutningi eru
Konstantin Krechler fiðluleikari og
Pétur heitinn Þorvaldsson selló-
leikari. Er skemmst af því að
segja, að þeir félagar túlka þetta
yndislega verk af miklum þokka
og fjöri, þar sem það á við, svo
gaman er á að hlusta.
Þá er líka á plötunni dæmi um
túlkun Rögnvaldar á Beethoven,
sem hefur heldur ekki verið til á
plötu áður. Spilar Rögnvaldur
Pathetique-sónötuna af næmri til-
finningu fyrir dramatískum and-
stæðum verksins. Er hægi þáttur-
inn sérstaklega eftirminnilegur og
mjög fallega leikinn.
Önnur verk á plötunni eru eftir
Chopin og Schumann. Verk þess-
ara tónskálda hefur Rögnvaldur
leikið áður inn á plötur og þau
hafa fylgt horíum alla hans starf-
sævi. Að þessusinni spilar hann
Nocturnu op. 72 og Etýðu op. 10
nr. 4 eftir Chopin af sínu venjulega
öryggi og tilfinningu fyrir stíl tón-
skáldsins. Eftir Schumann eru svo
á plöturíni Sinfónískar etýður op.
13, en þetta mikla’og erfiða verk
er á köflum stórglæsilega leikið
og er ágætís vitnisburður um
píanóleikarann Rögnvald Sigur-
jónsson. Sem sagt, mjög áhuga-
verð hljómplata.
Höfundur er verkfræðingur.