Morgunblaðið - 12.12.1989, Blaðsíða 50

50
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 1989
SIEMENS
Frábœr eldavél!
HL 66120
5 ólíkar hitunaraðferðir:
venjuleg hitun, hitun
með blæstri, glóðar-
steiking m. blæstri,
venjuleg glóðarsteiking
og sjálfvirk steiking.
Keramíkhelluborð.
Rafeindaklukka.
Verkalýðshreyfíngin er
óheiðarleg við sjálfa sig
- segir Björn Þórhallsson, fyrrum formaður
Landssambands íslenzkra verzlunarmanna
s\^
í"^Toq^..

SMITH&
NORLAND
Nóatúni 4 - Sími 28300
MÉR finnst vanta heilindi í verka-
lýðshreyfinguna sjálfa. Innan
hennar vilja menn halda anzi
miklum launamun. Sá, sem einu
sinni er hærri en hinn, vill vera
það miklu hærri áfram. Ég man
eftir einu tilfelli, þegar lægstu
taxtar voru hækkaðir mun meira
en þeir hærri. Þá voru þeir, sem
næstir voru fyrir ofan þá, sem
fengu sérstaka hækkun, sár-
óánægðir. Ekki vegna þess að
þeir hefðu ekki fengið svipaðar
hækkanir og þorri launþega,
heldur vegna þess að hinir, sem
lægri voru, höfðu nálgazt þá um
of. Þá upphófust óheilindin. Þetta
er það, sem ég held að hafi
skemmt mest fyrir verkalýðs-
hreyfingunni. Hún er óheiðarleg
við sjálfa sig.“ Þetta segir Björn
Þórhallsson, fyrrum formaður
Landsambands íslenzkra verzlun-
armanna, en hann hefúr nú dreg-
ið sig í hlé að mestu af vettvangi
kjaramála eftir áratuga starf í
þágu launþega.
„Óverðugir
hvítflibbaskrattar“
Afskipti Bjöms Þóhailssonar af
verkalýðsmálum hófust með því að
hann fór að starfa ofurlítið með
Verzlunarmannafélagi Reykjavíkur.
Hann lauk prófi í viðskiptafræði frá
Háskóia íslands 1955 og var þar
samferða nokkrum mönnum, sem
áttu eftir að setja mikinn svip á
kjarabaráttu verzlunarmanna, Það
er reyndar ekki mikið um það síðan
að háskólamenn hafi tekið þátt í
þessum störfum. Þetta voru Guð-
mundur H. Garðarsson, Sverrir Her-
mannsson, Pétur Sæmundssen og
fleiri. Smám saman varð VR hreint
launþegafélag og síðar var stofnað
Landsamband íslenzka verzlunar-
manna 1957 og Björn var kosinn í
fyrstu stjórn þess og þar sat hann
fram til síðasta þings sambandsins.
Fyrsti formaður sambandsins var
Sverrir Hermannsson. Björn tók
þátt í kjarasamningum með LIV og
VR og loks gerðust verzlunarmenn
aðilar að Alþýðusambandinu eftir
mikil átök. „Þeir, sem þar réðu
ríkjum þá, töldu verzlunarmenn
óvérðuga, þeir væru hvítflibba-
skrattar, sem ekki ættu heima með
„raunverulegum" verkamönnum.
Það endaði með því að verzlunar-
menn urðu að leita til Félagsdóms
til að fá sig dæmda inn. Eg man
að Hannibal Vajdemarsson, þáver-
andi forseti ASÍ, talaði um okkur
verzlunarmenn sem dæmda menn,
þegar við komum til þingsins. Ein-
hvér myndi nú segja að þar hefði
verið öfugt snúið,“ segir Björn.
Málin þróuðust svona smátt og
smátt, ítök verzlunarmanna innan
ASI jukust og loks fengu þeir kosinn
mann í miðstjórn, Guðmund H.
Garðarsson, og hefur LÍV átt þar
menn síðan, en árið 1980 varð Björn
varaforseti ASI. Sverrir Hermanns-
son var formaður Landsambands
S turtukíefar
H ii S turtuklefar - þæglleg lausn á smærrl baðherbergl
: tl Sturtuveggir - fyrlr öll helmlll
í tf’- Allt til |: pípulagna - fyrlr bað- herberglð þltt
H reinlætis- ■ tæki -I mlklu úrvall
Baðkör - fyrlr alla Qölskylduna
Sérfræðb 1- aðstoð - fagmanna I verslun okkar
BJóðum m.a.
upp á þennan
gullfallega
sturtuklefa
sem fer vel
á smærrl
baðherbergjum.
Elnnig sem
vlðbót vlð
baðkarið og
nuddpottlnnl
VISAogEURO
greiðslukjör
Við sérhæfum okkur í öflu sem
vlð kemur baðherbergis- og
hrelnlætlstækjum. Vertu velkomlnnl
W VATNSVIRKINN HF.
~ ÁRMÚLA 21 SÍMAR 686455 — 685966
LYNGHÁLSI 3 SÍMÁR 673415 — 673416
íslenzkra verzlunarmanna frá upp-
hafi til ársins 1972, þá tók Björn
við og sat þar til nú í haust, er Ingi-
björg R. Guðmundsdóttir tók við.
„Það er að mínu mati mikilvægt að
formenn sitji að minnsta kosti nokk-
ur ár. Reynslan, sem þeir öðlast er
dýrmæt og ekki síður þau tengsl og
sambönd, sem myndast manna á ■
milli á löngum tíma. Slík sambönd
geta oft riðið baggamuninn í erfiðum
samningum."
Hætti aldrei að vera
pólitískur
Björn Þórhallsson hefur verið í
tengslum við Sjálfstæðisflokkinn frá
því hann hóf afskipti af stjórnmál-
um. „Segja má að ég hafi byrjað í
Vöku í Háskóianum og síðan í
Heimdalli, sambandi ungra sjálf-
stæðismanna. í miðstjórn Sjálfstæð-
isflokksins var ég svo frá árinu 1977
þar til í haust. Það varð aldrei af
því að ég færi í framboð. Mér hefur
sýnzt það væri álitamál að þeir, sem
framariega væru í verkalýðshreyf-
ingunni, væru samtímis framarlega
i stjórnmálaflokki. Það býður heim
hagsmunaárekstrum, sem óhjá-
kvæmilega bitna á heilindum manna
á báðum vígstöðvunum. Hefði ég
ekki verið í verkalýðshreyfingunni,
hefði ég kannski hugsað mér til frek-
ari hreyfings í pólitíkinni. Nú er ég
hættur þessu vafstri að mestu leyti,
en ég hætti auðvitað aldrei að vera
pólitískur. Ég hætti ekki að fylgjast
með verkalýðshreyfingunni, en ég
ætla mér ekki að vera á kaf i í neinu.
Vil ekki daga uppi á
ríkisspenanum
Ég sný mér því nú að störfum á
bókhaldsskrifstofu minni í eins kon-
ar lausamennsku eins og ég hef
reyndar verið að einhveiju leyti í
langan tíma. Ég hef litið svo á, að
mér væri nauðsynlegt að hafa að
einhvetju að hverfa, þegar starfi
mínu í þágu verkalýðshreyfingarinn-
ar lyki. Það hefur komið í ljós, ekki
aðeins í verkalýðshreyfingunni held-
ur stjórnmálunum líka, að þegar
menn hætta nauðugir eða viljugir,
getur verið furðu erfitt að fá gott
starf á ný. Einkum þegar menn eld-
ast. Af og til hefur skotum verið að
mér beint fyrir að standa í atvinnu-
rekstri samhiiða forystu innan
verkalýðshreyfingarinnar. Menn
hafa þá ekki gert sér grein fyrir því
að öll þau umsvif felast aðeins í
aukastörfum mínum og á stundum
eiginkonu minnar. Og ég endurtek
að með þessu dútli hef ég verið að
skapa mér möguleika til starfa eftir
að ég hverf úr eldlínu kjarabar-
áttunnar. Ég vil ekki vera upp á náð
og miskunn fallvalts gengis í verka-
lýðsmálum og pólitík kominn og
daga uppi einhvers staðar á spena
hins opinbera.
Ég er eiginlega hvorki gamall né
ungur, en heldur hallar á seinni hlu-
tann og þægilegt er að hugsa til
þess, að hafa rýmri tíma til eigin
athafna á efri árum. Annir við starf-
ið hafa komið í veg fyrir ástríðufulla
ástundan áhugamála, en ég hef mjög
gaman af laxveiði og golfi svo eitt-
hvað sé nefnt. Ég býst við að lax-
veiði verði áfram í smáum stíl hjá
mér vegna þess hve útlátasöm hún
er, en vel gæti ég hugsað mér að
stunda golfið af auknum þrótti, enda
fæst úr því meinholl hreyfing.“
Forysta sjálfstæðismanna
sjálfsögð
Staða og hlutverk verkalýðshreyf-
ingarinnar og einkum forystu henn-
ar hefur töluvert breytzt á undanf-
örnum áratugum. Fyrst í stað var
það nær ófrávíkjanleg regla að for-
ystumenn verkalýðsfélaga væru
jafnframt í fararbroddi á vinstri
væng stjórnmálanna. Baráttan fólst
eiginlega í heilögu stríði launþega
við auðvaldið, sem þeir töldu sinn
helzta andstæðing og yrði að koma
á kné. Nú horfir öðru vísi við. Mað-
ur úr miðstjórn Sjálfstæðisflokksins
var orðinn varaforseti Alþýðusam-
bands íslands. Einhveijum kann að
hafa fundizt það einkenniþegt, en er
það ekki bara sjálfsagt? „Ég tel það
sjálfsagt að sjálfstæðismenn séu í
forystu fyrit' verkalýðs- og launþega-
samtök. Sjálfstæðisflokkurinn hefur
lagt á það áherzlu að öll þjóðfélag-
söflin taki höndum saman til lausnar
vandamálum þjóðarinnar. Það þýðir
að innan hans hljóta að starfa verka-
lýðsforingjar og þeir eiga að vera
foringjar, ekki bara eitthvert afl,
sem haft er með til að sýnast. Þeir
eiga einmitt að vera foringjar með
áhrif innan flokksins og flokkurinn
á að efla þá í því starfi, sem þeir
eru að vinna. Af þeim fjölda, sem í
verkalýðshreyfingunni er, býst ég
við því að meirihlutinn sé sjálfstæðis-"
menn og fólk svipaðrar skoðunar.
Það er mjög lítill minnihluti, sem
hæst hefur haft á vinstri vængnum.
Hlutverk verkalýðsfélaganna hef-
ur breytzt töluvert á undanförnum
áratugum. Ýmsar kröfur um undir-
stöðumannréttindi hafa unnizt og
eru viðurkenndar af öllum. Kraftar
verkalýðsforystunnar hafa því meira
beinzt að öðrum sálmum. Sumir
segja að þetta sé orðið eintómt skri-
fræði og menn séu að finna sér eitt-
hvað til að stússa við í skrifstofu-
veldi verkalýðshreyfingat'innar. Það
er nú raunar ekki svo. Að öllu þarf
að gá. Þó menn hafi kannski áunnið
sér einhver réttindi, þarf að passa
að þau verði ekki tekin af þeim aft-
ur eða gerð mátt- og náttúrulaus.
Ég býst við því að íslenzka verka-
lýðshreyfingin sé harðskipulagðari
en nokkurs staðar í heiminum. Hér
er aðildarskylda að verkalýðsfélög-
um, sem reyndar er deilt um núna,
og það virðist vera mikil tilhneiging
vinnuveitenda, bæði hér og annars
staðar í heiminum, til að bijóta þetta
niður á nýjan leik. Þar þarf verka-
lýðshreyfingin að vera vel á verði
Og ég vona að það auðnist. Sterk
verkalýðshreyfing. er alveg jafn-
náuðsynleg þjóðfélaginu eins og
sterk vinnuveitendahreyfing. Það er
betra að semja við sterka og ábyrga
hreyfingu en einhvetja „kalla“ hér
og þar úti í hornum.
Ábyrgð og samstarf við
samningagerð
Á seinni árum hafa viðhorfin
breytzt töluvert. Verkalýðurinn lítur
ekki lengur á vinnuveitandann sem
höfuðandstæðing sinn, sem nauð-
synlegt sé að klekkja á með öllum
tiltækum ráðum. Fólk, sem enn er
að beijast með þeim hætti, hefur
gleymt að fylgjast með gangi mála,
dagað uppi með úrelt markmið. Bar-
áttan hefur tekið á sig aðra mynd,
þar sem reynt er af sanngirni og í
samræmi við efnahagsástandið
hveiju sinni, að ná fram sem mestum
kjarabótum. Hátt kaup í krónum
talið og vaðandi verðbólga er engum
til gagns. Ég held að líta megi á
kjarasamninga undangenginna ára,
einkum Alþýðusambandsins við
vinnuveitendur og samhliða við ríkis-
valdið, sem dæmi um tilraun til
ábyrgðar i og samstarfs, ekki að
menn steypi sér í sjóinn hver og einn
og láti svo skömm skella hvað úr
verði. Það er oft talað um fijálsa
samninga aðila vinnumarkaðins og
nienn verði að vera ábyrgir fyrir
þeim. Ég hef satt að segja ekki trú
á, að það dugi nema ríkisvaldið komi
þar til. Við höfum margsinnis séð
það, að gerðum samningum á vinnu-
markaðnum, jafnvel þó ríkið hafi
komið þar eitthvað við sögu, að
stjórnvöld skirrast ekki við að, ekki
ógilda, en gera marklaus ýmis atriði
samninganna eins og kauphækkanir
og fleira.