Morgunblaðið - 12.12.1989, Blaðsíða 26

Morgunblaðið - 12.12.1989, Blaðsíða 26
26 T'S Gaor .S'í gTTDA(TT;r.frrTi<t íjiíía TfTvrrrriTTOTA MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 1989 HEYRÐUÐ ÞIÐ DYNKINN PILTAR? eftir Hrein Loftsson Athygli vakti á sl. hausti þegar Jón Baldvin Hannibalsson, utanrík- isráðherra, fann sig knúinn til þess að biðjast opinberlega afsökunar vegna dómgreindarskorts við með- ferð ráðherravalds. Ástæða er til að óttast að dómgreindin hafi bmgðist ráðherranum í öðru og mikilvægara þjóðhagsmunamáli. Er hér átt við afstöðu hans í öryggis- og varnarmálum og þá einkum varðandi afvopnun á höfunum. Ráð- herrann hefur farið mikinn í fjöl- miðlum að undanförnu vegna „sögulegra þáttaskila“ í samstarfi Alþýðuflokks og Sjálfstæðisflokks í utanríkismálum. Nú er á hinn bóginn komið í ljós að utanríkisráð- herra hefur snúist á sveif með Al- þýðubandalaginu í máli sem lýtur að undirstöðu vestrænnar samvinnu um öryggis- og vamarmál. Slíkt hefðj einhvern tíma þótt marka þáttaskil í utanríkisstefnu Alþýðu- flokksins og spyija má: Hafa kjós- endur Alþýðuflokksins veitt Jóni Baldvin umboð til að afsala sér for- ræði í öryggis- og vamarmálum til Ólafs Ragnars Grímssonar? Engu er líkara en Jón Baldvin Hannibalsson viiji draga athyglina frá þessum staðreyndum með svæsnum árásum sínum á Þorstein Pálsson og aðra sjálfstæðismenn að undanförnu. Fer Jóni Baldvin í þessu efni eins og nafna hans „dynk“ sem uppi var á ofanverðri 19. öld í Vestmannaeyjum. Sá fékk viðurnefni sitt þegar hann var að klífa bjarg eitt ásamt nokkrum öðr- um. Skrikaði honum fótur í klifrinu með þeim afleiðingum að hann datt í sjóinn. Þegar honum skaut upp úr kafinu hristi hann framan úr sér sjávarseltuna og hrópaði til félaga sinna uppi í bjarginu: „Heyrðuð þið dynkinn piltar?“ Jóni Baldvin hefur oftar en ekki skrikað fótur í pólitísku brölti sínu með misjafn- lega alvarlegum afleiðingum. Er hann kannski með árásum sínum á sjálfstæðismenn að dreifa athygli manna frá staðreyndum líkt og Jón dynkur? r--------------^ AUÐSTILLT MORATEMP blöndunar- tækin eru með auðveldri einnar handar stillingu á hitastigi og vatnsmagni. MORA sænsk gæðavara fyrir íslenskar aðstæður. Fást i byggingavöruverslunum. (m) meiri ánægja^ Samstaðan rofin Hinn 21. mars sl. ritaði undirrit- aður grein í Morgunblaðið er bar yfirskriftina „Hver ræður ferðinni I öryggis- og varnarmálum?" í greininni var m.a. vakin athygli á því að Jón Baldvin Hannibalsson, utanríkisráðherra, hefði látið sendi- herra íslands í afvopnunarmálum flytja ræðu hinn 6. mars sl. við upphaf Vínarfunda um niðurskurð hefðbundins vígbúnaðar í Evrópu og „traustvekjandi aðgerðir“ á sviði hermála. í rauninni hefði sendiherr- ann sagt, að íslendingar vildu sjá viðræður hefjast í náinni framtíð um „traustvekjandi aðgei-ðir“ á höf- unum og þá innan vébanda Ráð- stefnunnar um öryggi og samvinnu í Evrópu, CSCE. Þessi yfirlýsing kom bandamönnum okkar í opna skjöldu. íslendingar höfðu í mörg ár haft full tök á að hafa áhrif á efni fundanna og tekið þátt í því að móta þá forgangsröðun verkefna sem unnið er eftir innan Atlants- hafsbandalagsins varðandi viðræð- ur við Varsjárbandalagið um af- vopnun og takmörkun vígbúnaðar. Það hefur verið stefna Atlants- hafsríkjanna, að niðurskurður hefð- bundins herafla á meginlandi Evr- ópu ætti að hafa forgang í viðræð- um um afvopnun, enda væri hið gífurlega ójafnvægi á því sviði Sov- étmönnum í hag og ein helsta orsök spennu og erfiðleika í samskiptum ríkja Evrópu. Það hefur jafnframt verið stefna Atlantshafsríkjanna, að leggja bæri áherslu á að sam- hliða niðurskurði kjarnavopna yrði að nást árangur í þeim efnum sem Vínarfundirnir snúast um. Fyrst þegar náðst hefði marktækur árangur í þeim viðræðum væri skynsamlegt að taka önnur mál á dagskrá. Ekki þarf annað en að iíta á landakort til að átta sig á því hvers vegna þessi forgangsröðun hefur verið viðhöfð. Atlantshafs- bandalagið er í eðli sínu bandalag sjóvelda eins og nafnið gefur til kynna. í því skyni að varðveita stöð- ugleika og öryggi á meginlandi Evrópu verður að tryggja sam- gönguleiðir og flutningaleiðir yfir hafið. Sovétríkin eru á hinn bóginn landveldi sem geta dregið herbúnað sinn langt inn í landið og ruðst síðan fram með tiltölulega skömmum fyr- irvara. Siglingaleiðirnar yfir Atl- antshaf gegna því sama hlutverki og járnbrauta- og vegakerfi Sov- étríkjanna. Í grein minni frá 21. mars vakti ég ennfremur athygli á því að fram- ganga utanríkisráðherra á Vínar- fundinum væri skýlaust brot gegn þeirri sjálfsögðu starfsreglu Atl- antshafsríkjanna að hafa samráð um öll þau mál sem gætu haft áhrif á gagnkvæmt öryggi þessara ríkja áður en til framkvæmda kæmi. Samkvæmt þeirri reglu hefði verið eðlilegast að viðra framangreind sjónarmið utanríkisráðherra til „traustvekjandi aðgerða" á höfun- um innan Atlantshafssbandalagsins áður en hugmyndinni var slengt fyrirvaralaust inn á fund þar sem var verið að hefja viðræður um önnur efni samkvæmt dagskrá sem íslendingar höfðu tekið þátt í að móta. Sendiherra íslands í afvopn- unarviðræðum hafði raunar undir- ritað dagskrána fyrir íslands hönd mánuði áður en fundirnir hófust. Hugmyndir Sovétmanna Sovétmenn hafa um nokkurt skeið viðrað hugmyndir um af- vopnun og „traustvekjandi aðgerð- ir“ á höfunum. Höfuðmarkmið Sov- étmanna með þeim hugmyndum er að skera á líflínu Atlantshafsbanda- lagsins milli Evrópu og Norður- Ameríku. Mikhaíl S. Gorbatsjov, Sovétleiðtogi, lagði m.a. til að farið yrði að ræða þessi mál í frægri ræðu í Murmansk í október 1987. Atlantshafsríkin hafa á hinn bóginn ekki viljað taka þessi mál fyrir á þessu stigi, ekki aðeins vegna þeirra sjónarmiða almenns eðlis sem rakin voru hér að framan heldur og vegna annarra atriða. Til að mynda hafa Atlantshafsríkin lagt áherslu á að ræða yrði um niðurskurð landheija fyrst þar sem afvopnun á höfunum myndi öðru fremur bitna á getu Atlantshafsbandalagsins til að veija siglingaleiðina yfir Atlantshaf. Stór hluti þess liðsauka sem reiknað er með í hugsanlegum ófriði á megin- landi Evrópu kemur frá Banda- ríkjunum. Það gefur augaleið að geti Atlantshafsríkin ekki varist árásum með hefðbundnum vopnum eru þau knúin til að grípa til kjama- vopna. Líklegt er að grípa yrði til þeirrar neyðarráðstöfunar að beita kjarnavopnum fyrr ef siglingaleiðin yfir Atlantshaf væri ótrygg þannig að möguleikar til að safna liðsauka væru minni en nauðsyn bæri til. Sovétmenn hafa hafið mikið áróðursstríð til að fá þessi mál rædd á fundunum sem nú standa yfir í Vín þrátt fyrir að þeir hafi sjálfir samþykkt það erindisbréf sem liggur til grundvallar viðræð- unum. og útilokar umfjöllun um höfin sem slík. Mikhaíl S. Gorbatsj- ov ítrekaði kröfur Sovétmanna á „freigátufundinum" með George Busli, forseta Bandaríkjanna, á Möltu. Hafa Sovétmenn jafnvel gefið í skyn að svo kunni að fara að tafir geti orðið á undirritun sam- komulags á Vínarfundunum ef'af- vopnun á höíunum verði ekki tekin inn í þær viðræður. Atlantshafsrík- . in hafa staðið gegn þeirri kröfu og verið sameinuð um þá afstöðu að árangur verði fyrst að nást á fund- unum í Vín. Það er einmitt pólitísk samstaða, stefnu- og viljafesta þessara ríkja sem er forsenda þess árangurs er náðst hefur á sviði af- vopnunar á undanförnum árum. Með yfirlýsingum utanríkisráð- herra í fjölmiðlum að undanförnu og þá ekki" síður framferði Steingríms Hermannssonar, for- sætisráðherra, á fundi leiðtoga Atl- antshafsbandalagsins eftir Möltu- fundinn eru Íslendingar að reka fleyg í samstöðu Atlantshafsríkj- anna í máli er snertir undirstöðuat- riði í öryggis- og varnarsamvinnu vestrænna ríkja og skaða þannig það verkfæri sem best hefur dugað til að ná árangri á sviði afvopnun- ar. Forystumenn ríkisstjómarinnar hreykja sér af því að hafa stillt sér upp við hlið Sovétmanna gegn sam- starfsþjóðunum í Atlantshafs- bandalaginu. Þetta er þeim mun furðulegra í ijósi þess að Sovétmenn hafa haldið áfram uppbyggingu Norðurflota síns sem hefur þann eina tilgang að grafa undan flota- veldi Atlantshafsríkjanna á Noi-ð- ur-Atlantshafi. Sovéski flotinn Staðreynd er að Sovétmenn hafa úrelt fjölmörg skip úr flota sínum að undanförnu. En það er' einnig staðreynd að þeir hafa haldið nýsmíði áfram og mun floti þeirra því verða nútímalegri, fullkomnari og harðskeyttari en áður. Á þeim áratug sem nú er að líða hefur sov- éski flotinn verið að breytast. Þró- unin stefnir í þá átt að sovéski flot- inn verði í framtíðinni búinn færri skipum en áður, en þau verða jafn- framt stærri og með mun öflugari vígbúnaði og skotmætti en eldri skipin. I þessu sambandi er vert að minnast þess að nú er í smíðum tröllvaxið flugmóðurskip sem áætl- anir eru uppi um að komi til liðs við Norðurflotann á árunum 1990-92. Talið er að þijú slík skip bætist við sovéska flotann á næsta áratug. Thorolf Rein, yfirmaður norskra heija, hefur lýst miklum áhyggjum yfir þessari þróun, sem Hreinn Loftsson „Með yfirlýsingrim ut- anríkisráðherra í fjöl- miðlum að undanförnu og þá ekki síður fram- ferði Steingríms Her- mannssonar, forsætis- ráðherra, á fundi leið- toga Atlantshafsbanda- lagsins eftir Möltufiind- inn eru íslendingar að reka fleyg í samstöðu Atlantshafsríkjanna í máli er snertir undir- stöðuatriði í öryggis- og varnarsamvinnu vestrænna ríkja og skaða þannig það verk- færi sem best hefur dugað til að ná árangri á sviði afvopnunar.“ hann segir að muni stórauka hern- aðargetu Sovétmanna á Norður- Atlantshafi milli Noregs og íslands. Með hliðsjón af framansögðu er ljóst að það þarf töluverða bíræfni til að ganga til liðs við Sovétmenn varðandi afvopnun á höfunutn og stilla sér upp öndvert við samstarfs- aðila okkar í Atlantshafsbandalag- inu og þá einkum Bandaríkjamenn sem em í sérstöku varnarsamstarfi við okkur íslendinga. Þetta hefur eigi að síður gerst í þessu máli endar ræður Þjóðviljinn sér ekki fyrir kæti í leiðara hinn 6. desem- ber sl. og Tíminn slær því upp á forsíðu hinn 5. desember sl. að Steingrímur Hermannsson, forsæt- isráðherra, hafi lýst „vonbrigðum fyrir hönd íslendinga með að Bush Bandaríkjafórseti skyldi ekki taka undir hugmyndir Gorbatsjovs um afvopnun í höfunum". Eins og áður segir miða tillögur Gorbatsjovs að því að nú þegar verði hafnar við- ræður um afvopnun á höfunum. Skyldi Bush ekki vera hissa á fá- kunnáttu þeirra Jóns Baldvins og Steingríms á öllu málinu? Skyldi hann ekki undrast að íslendingar virðast ekki gera sér grein fyrir undirstöðuatriðum í varnarsam- starfinu innan Allantshafsbanda- lagsins? Undirstöðuatriði um Atlantshafsbandalagið Hver skyldu nú þau undirstöðu- atriði vera sem þeir Steingrímur og Jón Baldvin virðast ekki kunna skil á? í fyrsta lagi að Atlantshafs- bandalagið er öðm fremur pólitískt bandalag. í því felst að hernaðar- legi þátturinn skipar ekki öndvegið gagnstætt því sem ýmsir íslenskir vinstri sinnar hafa haldið fram. í pólitíska samstarfinu felst ekki að- eins samstaða og samráð um öll mikilvæg málefni heldur einnig trúnaður. Reynsla síðustu 40 ára sýnir gildi þessarar stefnu. Þróunin í Austur-Evrópu síðustu vikur stað- festir að Atlantshafsríkin era í þann mund að vinna pólitískan sigur. Þau eru að sjá drauminn rætast um frelsi og mannréttindi í Austur- Evrópu. Hvers konar málstaður er það þá fyrir íslendinga að standa upp á þessu viðkvæma augnabliki og ijúfa samstöðuna sem hefur verið forsenda friðar og farsældar í okkar heimshluta síðan síðari heimsstyijöldinni lauk? Síðara atriðið sem íslenskir ráð- herrar virðast ekki meta að verð- leikum og varðar Atlantshafsríkin er sú staðreynd að hér er um að ræða bandalag sjóvelda. Á svæði Atlantshafsbandalagsins er meiri sjór en land. Þetta ætti Jón Baldvin að geta skilið aðeins ef hann lítur sem snöggvast á eitthvað af þeim fjölmörgu landabréfum sem prýða veggi utanríkisráðuneytisins. Meira en 95% innflutnings og útflutnings bandalagsríkjanna fer um höfin. Meira en 90% af varaliði og búnaði bandalagsins verður að fara um sjóveg ef á þarf að halda en til samanburðar má geta þess að 75% af varaliði og búnaði Varsjárbanda- lagsins yrði flutt með járnbrautum. Að auki hafa vestræn ríki rétt- mætra hagsmuna að gæta annars staðar í heiminum sem verður að veija og hlú á þann hátt að farsæld- inni í ríkjum bandalagsins. Dæmi um þetta er hlutverk bandaríska flotans í Persaflóa sem ti-yggði olíu- flutninga á hættutímum til Vestur: landa. Talið er að meira en 200 sovésk- ir kafbátar séu á sveimi í höfunum og um 100 til viðbótar erú hafðir til reiðu í flotastöðvum Sovét- manna. Þetta er langstærsti neðan- sjávarfloti nokkurs ríkis. Hvert skyldi hlutverk þessara kafbáta vera? Reynslan úr síðari heimsstyij- öldinni ætti að kenna okkur að til- tölulega fáir kafbátar geta gert mikinn usla á siglingaleiðum yfir Atlantshaf. Sovétmenn hafa ekki sömu hagsmuni af flota sínum og Vestui-veldin þar sem þeir eru land- veldi. Hlutverk flota Atlants- hafsríkjanna er öðru fremur að gera trúverðugar varnir Atlants- hafsbandalagsins en einnig að gæta hagsmuna vestrænna ríkja í öðmm heimshlutum. Hvers vegna ætti Sovétmönnum að stafa ógn af þess- ari stefnu Atlantshafsríkjanna? Floti Atlantshafsbandalagsins get- ur ekki ráðist til atlögu yið og tek- ið landsvæði af þeim eins og skrið- drekar, stórskotaliðsvopn og aðrar vígvélar Sovétmanna geta gert og hafa gert á meginlandi Evrópu. Floti vestrænna ríkja fellur því ekki undir „árásarvopn“ en þau eru helsta viðfangsefni fundanna í Vín. Frumkvæði Jóns Baldvins í sjónum Jón Baldvin Hannibalsson hefur stært sig af „frumkvæði“ sínu varð- andi afvopnun á höfunum. Þetta frumkvæði á meira skylt við hrösun Jóns dynks en margan grunar. í fyrsta lagi grefur það undan örygg- ishagsmunum ríkja Atlantshafs- bandalagsins. i öðru lagi getur það dregið úr skjótum árangri í þeim afvopnunarviðræðum sem nú eiga sér stað. í þriðja lagi gæti það talið Sovétmönnum trú um að þeir séu að ná árangri í þeirri stefnu sinni að kljúfa samstöðu vestrænna ríkja. Hinum fima fjallamanni sem ætlaði að klífa þrítugan hamar afvopnun- armála hefur skrikað fótur og hann dottið í sjóinn með ægilegum bægslagangi. Gasprið í Jóni Baldvin að undanförnu og gífuryrðin í garð sjálfstæðismanna eiga að leiða at- hyglina frá þeirri nöturlegu stað- reynd að „frumkvæði“ Jóns Bald- vins hefur reynst vera hið versta fmmhlaup. llöfnndur er lögmaður í Reykja vík og formadur utanríkisnefndar Sjálfstæðisttokksins.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.