Morgunblaðið - 06.12.1990, Blaðsíða 18

Morgunblaðið - 06.12.1990, Blaðsíða 18
18 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 1990 Betur má ef duga skal Bækur Eðvarð Ingólfsson Bjarni Dagsson: Ófrísk - af hans völdum. Slqaldborg 1990. íslenskir rithöfundar sem hafa lagt fyrir sig að semja unglinga- sögur úr nútímasamfélagi hafa verið teljandi á fingrum annarrar handar undanfarin ár. Þess vegna vekur það dálitla forvitni þegar nýr höfundur kveður sér hljóðs á þessu sviði og menn hugsa sem svo: Hvað skyldi hann hafa fram að færa? Fyrsta bók Bjama Dagssonar fjallar um sextán ára strák, Gumma, sem fær draum sinn upp- fylltan er honum býðst að leika með alvöruhljómsveit á dansleikj- um hér og hvar um landið. Hróður hennar fer víða og undir lok sög- unnar er henni boðið að spila á útisamkomu í Atlavík. Þar hittir Gummi stelpu sem hann hefur kynnst lítillega áður og er hrifinn af. „Saklaus atlot þeirra urðu skyndilega að meiru“ og nokkrum vikum eftir Atlavíkurhátíðina hringir stelpan snöktandi og til- kynnir honum að hún sé ólétt! Sagan endar á því að Gummi hugs- ar með sjálfum sér: „Ólétt af hans völdum!“ Punktur og basta! Ég get ekki dregið dul á það að þessi saga veldur nokkrum von- brigðum. I raun er ekki tekið á nokkrum sköpuðum hlut. Atburða- rásin er alltof hröð og yfirborðsleg — og söguna vantar alla dýpt. Hún er rituð eins og um annál sé að ræða. Persónumar eru fjarlægar; við fáum lítið að kynnast þeim og höfum þess vegna enga samúð með þeim. Það hefði styrkt söguna til muna ef einhver raunveruleg átök hefðu átt sér stað í henni. Loksins þegar góð flækja virðist í uppsiglingu með óvæntum ólétt- utíðindum þá er klippt á söguþráð- inn. Við fáum ekki meira að heyra. Lesandinn spyr sjálfan sig: Hvern- ig ber að skilja lokaorðin? Var Gummi upp með sér yfir því að stelpa, sem hann hafði aðeins þekkt í nokkrar klukkustundir, var ófrísk eftir hann — eða var hann miður sín yfir fréttunum? Hvemig ætluðu þau að taka á þessum vanda? Ymsum grundvallarspum- ingum er ekki svarað. Ekki bætir úr skák að málfar er víða afleitt. Dæmi: „Gummi var þó alveg til í slíkt væri hann viss um að það bæri einhvern árangur í för með sér.“ (Bls. 75) Og nokkr- ÚT ER komin hjá Máli og menn- ingu bókin Hraunhellar á íslandi eftir Björn Hróarsson. í kynningu útgefanda segir m.a.: „í bókinni er öllum þekktum íslenskum hraunhellum lýst, sagt er frá myndun þeirra, varðveislu og sérkennum og meðal annars gripið niður í sagnir um hellisbúa fyrri tíðar. Þá hefur bókin að geyma kort af mörgum hellum og mikinn fjölda litljósmynda eftir höfundinn. Höfundurinn, Björn Hróarsson, er jarðfræðingur sem stundað hefur hellarannsóknir í tæpan áratug og er bókin afrakstur þeirrar vinnu. Bjöm er einn af forsprökkum Hella- rannsóknafélags íslands og hefur hann hlotið viðurkenningu á al- þjóðavettvangi fyrir hellaljósmyndir sínar.“ Bókin er 174 bls., prentuð í Prentsmiðjunni Odda hf. Margrét E. Laxness hannaði kápu, útlit bók- arinnar og kort. um setningum neðar: „... vegna náins sambands hans og Svölu sem allt að því bjó orðið heima hjá honum.“ Það hefði þurft að fá fólk með góða íslenskukunnáttu til að lesa handritið og leiðbeina höfundi. Útgefandi er síður en svo saklaus. Hann ber aðalábyrgð á prófarkalestrinum og að þessu sinni hefur hann ekki staðið sig sem skyldi. Við fyrri lestur bókar- innar hnaut ég um hvorki færri né fleiri en 34 prentvillur; á tveim stöðum vantaði orð inn í setningar og þrjár málvillur sá ég. Og var ég þó alls ekki að leita sérstaklega að þessu. Það er leiðinlegt að þurfa að veita nýjum höfundi þessar viðtök- ur. Hann hefur áreiðanlega ritað bókina í góðri trú. Hugmynd hans er að sumu leyti góð en kallar á betri úrvinnslu. Það er neisti í sög- unni; á því leikur enginn vafi. Að lokum er svo rétt að hrósa höfundi sérstaklega fýrir þá ein- örðu afstöðu sem hann tekur gegn vímuefnanotkun ungmenna. Björn Hróarsson Bók um hraunhella Fyrsta ástín __________Bækur________________ Eðvarð Ingólfsson Titill: Ég elska þig. Höf.: Guðbergur Bergsson, Guð- mundur Andri Thorsson, Magnea J. Matthíasdóttir, Nína Björk Arnadóttir, Olga Guðrún Árna- dóttir, Ólafur Haukur Símonar- son, Ólafur Gunnarsson, Sigurð- ur A. Magnússon og Stefanía Þorgrímsdóttir. Útg.: Forlagið 1990. Níu þjóðkunnir rithöfundar skrifa hér smásögur um „fyrstu ástina“. Sumar þeirra bera það sterklega með sér að þeir gætu verið að endurvekja og umskapa löngu liðna atburði í eigin lífi — en erfitt er að glöggva sig á öðrum; þær gætu verið hreinn skáldskapur. Hvort heldur er skiptir ekki máli því að hér er dregin upp nokkuð trúverðug mynd af reynsluheimi æskufólks. Sögur þessar gerast á ýmsum tímum og ræðst það af aldri höfund- anna. Fjallað er um ár mikilla til- fínninga og innri baráttu, leit ungl- ingsins að sjálfsmynd. Stutt er á milli gleði og sorgar, beiskju og blíðu, ástar og haturs. Hér er tekist á um margt. Smásagan Ástarþríleikur sker sig að mörgu leyti úr. Hún gerist rétt fyrir upphaf seinni heimsstyij- aldar. Eymd kreppuáranna hafði dregið skörp skil milli fólks eftir efnum þess og ástæðum. Fátækt söguhetjunnar er sem Berlínarmúr milli hans og tveggja fyrstu stelpn- anna sem hann ber sterka ástarþrá til. Þær gera ekki svo lítið sem senda honum augnatillit, þurfal- ingnum. Ástardraumarnir rekast þar á grimman og miskunnarlausan veruleikann. Drengurinn kynnist þeim ljúfsáru kvölum sem óendur- goldinni ást eru samfara. I annarri sögu, sem gerist nær samtímanum, komu hins vegar hvorki stéttamúrar né fordómar í veg fyrir kynni elskenda. Aðalsögu- hetjan, sem er kvenmaður, kynntist fyrstu ástinni á útimóti um verslun- armannahelgi og hvorugt þeirra vissi hvað hitt hét því að „elskendur þarfnast ekki nafna“ — en það er einmitt heiti sögunnar. Þetta ástar- ævintýri, sem kom og fór með versl- unarmannahelginni, greyptist til lífstíðar í hjarta söguhetjunnar. Sögumenn leggja misjafnan skilning í hugtakið ást. Aðalpersón- an í La Dolce Vita átti sér aðeins eitt markmið: Að losa sig við svein- dóminn — og gilti einu hvort fórnar- lambið væri siðfáguð stúlka eða vændiskona. Þar er „egóið“ í önd- vegi. í síðustu sögú bókarinnar, Fyrstu ástinni, er allt annað uppi á teningnum og þroskaðri skilningur á þessu margræða hugtaki. Sögu- maður kemst að þeirri niðurstöðu að það að elska er að vera á ein- hvern hátt lostinn svo myrkum og djúpum einmanaleika að vit og aðr- ar mannlegar tilfinningar verða að mestu vamarlausar gegn því sem elskað er. í bókinni leggja snjallir höfundar sitt lóðið hver á vogaskálarnar. Þeir eiga auðvelt með að búa til skemmtilegar fléttur og lokka les- andann þannig inn í söguheim sinn. Það er ósanngjarnt að gera upp á milli þeirra. Hver saga er heimur út af fyrir sig. Það eina, sem mér finnst að- finnsluvert við bókina þegar á þeg- ar á heildina er litið, er það hvað undirtónninn er háalvarlegur í mörgum af þessum sögum. Gleði og gáski fá þar lítið rúm en það eru þættir sem æskunni em hug- leiknir ekki síður en alvaran. Hér er sannarlega ekki um nein- ar afþreyingarsögur að ræða. Efni bókarinnar er vel ígmndað, samið af þroskuðu, fullorðnu fólki er lítur um öxl og virðir fyrir sér fyrstu sporin á hálli braut unglingsáranna og allt er baðað í ljósi minninganna. Mesti kostur bókarinnar er sá að aðalsöguhetjumar horfast í augu við sjálfar sig, kosti sína og galla. Þær kenna ekki öðrum um ófarir sínar, reyna ekki að réttlæta sig. Þær koma til dyranna eins og þær era klæddar. Þess vegna á bókin erindi við unglinga á öllum aldri. Gul tónleikaröð Sinfóníuhljómsveitarinnar: Bryndís Halla Gylfa- dóttir leikur einleik eftir Rafn Jónsson í haust var Bryndís Halla Gylfadóttir ráðin fyrsti knéfiðlu- leikari _Sinfóníuhljómsveitar ís- lands. Á tónleikum hljómsveitar- innar í Háskólabíói kl. 20.00 fimmtudaginn 6. desember, þreyt- ir hún frumraun sína sem einleik- ari í konsert fyrir knéfiðlu eftir Robert Schumann. Hljómsveitar- stjóri verður Petri Sakari, aðal- hljómsveitarstjóri. Auk konserts- ins verða flutt Hughreysting (fyr- ir strengi) eftir Jón Leifs og sin- fónía nr. 5 eftir Anton Bruckner. Tónskáldin og verk þeirra Jón Leifs fæddist árið 1899 og lést 1968. Hann stundaði tónlist- amám í Þýskalandi og er með þekktustu tónskáldum sem ís- lendingar hafa átt. Tónlist hans hefur þó ekki alltaf átt upp á pallborðið hjá gagnrýnendum og almenningi erlendis, en á síðustu árum hefur orðið nokkur breyting þar á og má t.d. benda á Svíþjóð þar sem ýmsir eru að vakna til vitundar um mikilvægi hans í tón- listarsögunni. Vorið 1989 voru haldnir sérstakir tónleikar í tilefni 100 ára ártíðar hans. Schumann samdi konsertinn fyrir knéfiðlu í Dusseldorf á 2 vikum í október árið 1850, en þangað var hann nýfluttur frá Dresden til að taka við starfi tón- listarstjóra borgarinnar. Konsert- inn var þó ekki frumfluttur fyrr en í Leipzig árið 1860, eða 4 ámm eftir dauða Schumanns. Konsertinn er ekki í anda gömlu klassísku meistaranna, heldur sótti hann, eins og Chopin, fyrirmyndina frekar í verk Hummels og Moscheles fremur en Mozarts og Beethovens. Schumann lýsir sjálfur konsertin- um sem „konsertstykki fyrir kné- fíðlu með hljómsveitarundirleik". Þegar Schumann samdi kon- sertinn hafði hann um nokkurra ára skeið átt við geðræn vanda- mál að stríða. Andlegri heilsu hans hrakaði hratt eftir 1850 og eftir misheppnaða sjálfsmorðstil- raun 1854 var hann lagður inn á geðveikrahæli þar sem hann lést 1856, 46 ára að aldri. Schumann var einn af frumheijum ró- mantísku stefnunnar, bæði í eigin tónsmíðum og ekki síður í rituðu máli. Hann var ritstjóri „Die neue Zeitschrift fiir Music“ 1834— 1844 og birti þar margar greinar (undir ýmsum nöfnum) þar sem hann hrósaði tónlist tónskálda eins og Chopins, Berlioz, Schu- berts o.fl. Anton Bruckner fæddist í smá- þorpi í Austurríki árið 1824. Fað- ir hans var kennari og Bruckner fetaði í fótspor hans. Hann naut ekki formlegrar tónlistarmennt- unar framan af og það var ekki fyrr en 1856, er hann varð orgel- leikari við dómkirkjuna í Linz, að hann fór að líta á sjálfan sig sem tónlistarmann frekar en kennara. Fram að þeim tíma hafði mestöll tónlistarmenntun hans falist í sjálfsnámi. Árið 1868 er Brackner skipaður prófessor við „konservatoríið" í Vín, auk þess sem hann er út- nefndur hirð-organisti. í Vín samdi hann flestar sinfóníur sínar, en auk kórverka voru þær uppi- staðan í tónsmíðum hans. Bruckn- er sætti mikilli gagnrýni fyrir sin- fóníur sínar. Hljómsveitir neituðu að flytja sinfóníurnar, t.d. neitaði Fílharmóníuhljómsveitin í Vín að flytja 1. sinfóníuna þar sem hún þótti of „villt og djörf“, þeim þótti 2. sinfónían vera „rugl“ og „óspil- anleg“. Ákveðnir gagnrýnendur lögðu Bruckner í einelti (sérstak- lega eftir að hann tileinnkaði 3. sinfóníu sína Wagner) og Bruckn- er, sem að upplagi var óöruggur með sjálfan sig, tók þessu mót- læti illa. Hann fór að umrita sin- fóníur sínar, hvattur af „vinum og velunnurum", með þáð í huga að gera þær aðgengilegri fyrir hljómsveitir og almenning. Þessar umritanir urðu sjaldnast til góðs. Það voru þó alltaf einhveijir sem sáu snilligáfu Bruckners, t.d. Mahler sem var viðstaddur frum- flutning 3. sinfóníunnar og með tímanum áttuðu æ fleiri sig á því hversu mikið var spunnið í Bruckner. Síðustu æviár sín naut Bruckner almennrar viðurkenn- ingar fyrir verk sín og í dag era flestar sinfóníurnar fluttar í uppr- unalegu útgáfunum. Bruckner samdi 5. sinfóníu sína á árunum 1875—1877, en hún var ekki framflutt fyrr en í Graz árið 1894. Sakir veikinda gat Brackn- er ekki verið viðstaddur frum- flutninginn og hafði hann því aldr- ei heyrt sinfóníuna þegar hann lést í Vín árið 1896. Einleikarinn Bryndís Halla Gylfadóttir var sl. haust ráðin 1. knéfiðluleikari Sinfóníuhljómsveitarinnar. Hún stundaði tónlistarnám í Barna- músíkskólanum og Tónlistarskóla Kópavogs í nokkur ár, uns hún flutti með foreldram sínum til Halifax í Kanada. Þar stundaði hún frekara tónlistarnám í fimm ár. Þegar heim kom hélt hún áfram námi í Tónlistarskólanum í Reykjavík og lauk einleikara- prófi 1984 hjá Gunnari Kvaran. Hún hélt til framhaldsnáms í New England Conservatory of Music í Boston í Bandaríkjunum og út- skrifaðist þaðan með master- gráðu. í fyrra stundaði hún nám hjá einkakennara í Hollandi uns hún kom heim í vor. Bryndís Halla hefur haldið tvenna einleiks- tónleika hér, 1988 og 1989, auk þess sem hún hefur leikið einleik og með kammersveitum í Kanada, Bandaríkjunum og Hollandi. Höfundur er kynningarfuHtrúi Sinfóníuhljómsveitarinnar.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.