Morgunblaðið - 06.12.1990, Blaðsíða 47

.MOflGUÍNBLADlÐ FlMM’rL'UAUUit6. jJESKMBER,l,9ijO
Æ
Þjóðarsátt um pen-
ínga og sljómarskrá
eftir Steingrím A.
Arason
Rök hafa verið færð fyrir því að
setning bráðabirgðalaganna um
samninga BHMR sé í andstöðu við
íslensku stjórnarskrána. Þeir sem
fallast á þau rök verða þannig að
gera það upp við sig hvort þeir kjósa
fremur að styðja bráðabirgðalögin
eða standa vörð um stjórnarskrána.
í raun ætti það ekki að vera erfitt.
Stuðningsmenn bráðabirgðalag-
anna verða að viðurkenna að setn-
ing laganna er umdeilanleg. Þess
vegna ættu þeir öðrum fremur að
leiða hugann að þeirri voðastöðu
sem upp kæmi í þjóðfélaginu, ef
dómstólar hnekktu lögunum. Eða
ætla þeir ef til vill að láta nægja
að benda á stjórnarandstöðuna og
ásaka hana fyrir að. hafa ekki verið
nógu fjölmenna?
Þeir sem vilja standa vörð um
stjórnarskrána og leikreglur lýð-
ræðisins verða hins vegar eins og
aðrir að hugleiða afleiðingar þess
að fella bráðabirgðalögin. I fram-
haldi af því er vert að undirstrika
eftirfarandi:
★ Með þjóðarsáttinni hefur nú
þegar náðst umtalsverður árangur.
Það að bráðabirgðalögin verða felld
breytir ekki þeirri staðreynd. Ef það
gerist má hins vegar til sanns veg-
ar færa að árangurinn hafi náðst á
fölskum forsendum. Því er augljóst
að núverandi ríkisstjóm ber skilyrð-
islaust að segja af sér.
★ Þeir samningar sem ríkisstjórn-
in hefur gert við opinbera starfs-
menn fá ekki staðist fjárhagslega.
Þeim verður að breyta. Og í raun
ætti ekki að vera erfitt að fá þeim
breytt, því nýir samningar eru í
þágu opinberra starfsmanna, ekki
síður en annarra launamanna.
Langtíma markmið samninganna
þarf að tryggja með samningum
um leiðir til að hagræða í starfsemi
hins opinbera og til að draga úr
þeim mun sem er á rekstri ríkisins
og einkaaðila.
Ef nýir samningar nást ekki er
mögulegt að víxlhækkun launa og
verðlags fari af stað. Sú atburðarás
kæmi augljóslega í veg fyrir um-
samdar kjarabætur og yrði öllum
til tjóns. Það er hins vegar rétt að
undirstrika að þetta gerist aðeins
með fulltingi ríkisvaldsins. At-
burðarás af þessu tagi er útilokuð
án tilheyrandi gengislækkana.
★ Önnur möguleg afleiðing
óbreyttra samninga er að ríkisvald-
ið hækki skatta, fækki ríkisstarfs-
mönnum, stytti vinnutíma og dragi
almennt úr opinberri þjónustu. Hluti
ríkisstarfsmanna gæti þannig náð-
fram bættum kjörum, en þá fyrst
og fremst á kostnað þeirra sem
misstu vinnu og stæðu undir skatta-
hækkunum.
Mergur málsins er sá, að þegar
grannt er skoðað er þjóðarsáttin í
meiri hættu með því að bráða-
birgðalögin verði samþykkt en felld.
Að halda öðru fram er í raun
skammsýni. Til að tryggja farsælt
framhald þjóðarsáttarinnar, ekki
aðeins á næsta ári heldur einnig á
komandi árum, þarf festu í stjórn
landsmálanna þannig að því megi
treysta að settum leikreglum sé
framfylgt. Það er útilokað meðan
núverandi stjórn situr og hæpið ef
bíða á eftir úrskurði dómstóla varð-
andi það hvort bráðabirgðalögin fái
staðist.
Þótt bráðabirgðalögin verði felld,
verður sá árangur sem náðst hefur
með þjóðarsáttinni ekki tryggður
V^terkurog
k./ hagkvæmur
auglýsingamiðill!
með því að hækka laun einungis
vegna afnáms bráðabirgðalaganna.
Um leið og núverandi ríkisstjórn
færi frá yrði gengi íslensku krón-
unnar í fyrsta lagi fellt eftir kosn-
ingar og nýja stjórnarmyndun.
Með kauphækkunum, sem engar
efnahagslégar forsendur eru fyrir,
væri því tekin mikil áhætta. Aðilar
vinnumarkaðarins gætu hvorki
treyst því, né í raun ætlast til þess,
að ný stjórn byijaði feril sinn á því
að fella gengi íslensku krónunnar.
Sú tilætlunarsemi myndi heldur
ekki flýta fyrir stjórnarmyndun.
Kauphækkanir við stöðugt gengi
og án aukinnar verðmætasköpunar
myndu leiða til gjaldþrota atvinnu-
fyrirtækja, minni vinnu og aukins
atvinnuleysis. Kauphækkanir færu
að hluta út í verðlagið og að hluta
í aukna skatta. Með óraunhæfum
krónutöluhækkunum myndu marg-
ir og ef til vill flestir launþegar
þannig í reynd skerða ráðstöfunar-
tekjur sínar.
Með þjóðarsáttinni hefur tekist
að tryggja viðunandi atvinnu og
Steingrímur A. Arason
verðlagsþróun. Þar til nú hefur hún
einnig þýtt kaupmáttarrýrnun fyrir
flesta launþega. Verkefnið fram-
undan er að tryggja áfram stöðug-
leika í verðlags- og atvinnumálum,
en jafnframt verðmætasköpun og
aukinn kaupmátt.
Afnám bráðabirgðalaganna
breytir engu um það hvernig skyn-
samlegast er fyrir aðila vinnumark-
aðarins að halda á launa- og kjara-
málum næstu misserin. Ef Alþingi
fellir bráðabirgðalögin hafa for-
sendur þjóðarsáttarinnar reynst
rangar og núverandi ríkisstjórn ber
að segja af sér. Sú niðurstaða breyt-
ir ekki þeim árangri sem náðst hef-
ur, heldur rennir traustum stoðum
undir raunverulega þjóðarsátt;
þjóðarsátt til frambúðar bæði um
laun og leikreglur.
Höfundur er hagfræðingur
Verslunarráðs Islands.