Morgunblaðið - 06.12.1990, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 1990
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 1990
39

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
FiaraldurSveinsson.
Matttiías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Þjóðarsáttin og
framhaldið
*
Iþeim umræðum, sem orðið
hafa síðustu daga um
bráðabirgðalög ríkisstjórnar-
innar og þjóðarsáttina svo-
nefndu hafa komið fram mis-
munandi skoðanir á gildi og
þýðingu þeirra kjarasamninga,
sem gerðir voru í febrúarmán-
uði sl. Hver svo sem skoðun
manna er á þeim samningum
og áhrifum þeirra á efna-
hagslíf og atvinnulíf, þegar til
lengri tíma er litið er Ijóst, að
í kjölfar þessara samninga
hafa orðið umskipti í rekstri
og afkomu atvinnufyrirtækja
og jafnframt á fjárhagslegri
stöðu þeirra einstaklinga, sem
á undanförnum árum hafa ver-
ið að kljást við byggingar-
skuldir.
Hins vegar er fullt tilefni til
þess að hefja umræður um,
hvað við tekur á vinnumark-
aðnum á næsta hausti, þegar
komið verður að lokum samn-
ingstímabilsins. í því sambandi
er ástæða til að minna á, að
forsendan fyrir því, að laun-
þegar voru tilbúnir til að taka
á sig miklar fórnir í nokkur
misseri var sú, að betri tíð
væri í vændum. Þess vegna-
lagði Morgunblaðið höfuð-
áherzlu á það í umfjöllun sinni
um þessa kjarasamninga sl.
vetur og vor, að atvinnurek-
endur yrðu að nota þennan
tíma vel til þess að treysta
rekstrargrundvöll fyrirtækja
sinna og auka með því getu
þeirra til þess að bæta launa-
kjör starfsmanna. Morgun-
blaðið hefur alveg sérstaklega
beint þessum orðum að sjávar-
útveginum en afkoma þeirrar
atvinnugreinar ræður úrslitum
um það, hvort í raun tekst að
bæta lífskjör í landinu. Svig-
rúm útgerðar og fiskvinnslu
til þess að bæta rekstur, auka
hagnað og þar með að greiða
hærri laun hefur verið mikið,
þótt olíuhækkanir skerði það
vissulega töluvert. Engu að
síður skiptir miklu máli, að
haustið 1991 verði þessar at-
vinnugreinar tilbúnar til að
bæta kjör starfsmanna sinna.
Takist það ekki er hætt við,
að launþegar verði ekki tilbún-
ir í nýja kjarasamninga á hóf-
sömum nótum.
En jafnframt er það alveg
rétt, sem fram kom hjá Davíð
Oddssyni, varaformanni Sjálf-
stæðisflokksins, í sjónvarps-
umræðum í fyrrakvöld, að
hlutur ríkisins liggur eftir.
Ríkisstjórn og Alþingi hefur
ekki tekzt nú frekar en áður
að hemja útgjöld ríkisins. Þótt
það sé vissulega spor í rétta
átt, að hallarekstur ríkissjóðs
sé allur fjármagnaður með inn-
lendu lánsfé, eins og
Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra, vék að í fyrr-
nefndum sjónvarpsumræðum
og gerzt hefur á þessu ári,
hefur sú lántaka átt ríkan þátt
í að halda vöxtum uppi og
koma í veg fyrir enn meiri
vaxtalækkun. A næsta ári má
búast við, að meiri eftirspurn
verði eftir lánsfé frá atvinnu-
fyrirtækjununm, sem hafa
haldið að sér höndum um fjár-
festingar síðustu misserin og
þá verður ríkið í harðri sam-
keppni við atvinnulífið um
lánsfjármagn, sem leiðir til
hærri vaxta, riema takast megi
að koma böndum á ríkisfjár-
málin.
Ríkisstjórnin hefur því alls
ekki staðið við sitt í þessum
efnum en jafnframt er ástæða
til að benda á, að það hafa
sveitarfélögin heldur ekki gert
a.m.k. ef marka má upplýsing-
ar, sem fram hafa komið um
verulega aukin umsvif þeirra.
Að halda verðbólgurini í
skefjum er meira en 2ja ára
verkefni. Það er stöðugt verk-
efni. Þess vegna skiptir máli,
að þegar nýir kjarasamningar
verða gerðir haustið 1991
verði áfram byggt á því að
viðhalda lágu verðbólgustigi
enda getum við íslendingar
nánast ekki lifað og starfað í
sama umhverfi og nágranna-
þjóðir okkar nema okkur takist
að halda svipuðu verðbólgu-
stigi og þær.
Forsendan fyrir því, að slík
samningagerð takist er auðvit-
að sú, að opinberir aðilar, ríki
og sveitarfélög leggi sitt af
mörkum til þess að svo megi
verða. Launþegar hafa tekið á
sig miklar byrðar til þess að
tryggja það þjóðarsáttartíma-
bil, sem nú stendur. í næstu
umferð hljóta það að verða
stjórnmálamennimir á vett-
vangi ríkis og sveitarstjórna,.
sem verða að láta til sín taka,
svo að um munar.
Jafnframt verður ekki hjá
því komist að ná einhvers kon-
ar sáttum við BHMR, þannig
að félagsmenn þeirra samtaka
verði fullgildir þátttakendur í
því framhaldsátaki, sem gera
verður frá og með næsta
hausti.
Álverið í Straumsvík;
Mengunarvamabúnaður sett-
ur upp fyrir milljarð króna
í álveri íslenska álfélagsins við Straumsvík er nú verið að koma
fyrir nýjum mengunarvarnarbúnaði í kerskálum, sem mun kosta sam-
tals um milljarð króna á fjórum árum. Lokið hefur verið við að selja
búnaðinn upp í öðrum kerskálanum af tveimur en áætlað er að verk-
inu ljúki í árslok 1992. Við þetta minnkar verulega flúoríð- og rykm-
engun frá álverinu og andrúmsloft í kerskálum batnar verulega.
Umræddur búnaður var kynntur
fréttamönnum í gær. Er um að
ræða svonefndar felliþekjur, sem
eru vélknúin lok á kerin. Lokin eru
úr stáli, vega 230 kíló hvert og eru
11 fermetrar að stærð. Þau eru
opnuð og lokuð með lofttjökkum
en einnig er-hægt að ljArstýra þeim
úr vinnuvélum. Þessar felliþekjur
falla mun þéttar að keijunum en
eldri búnaður, laus lok sem tekin
eru af með handafli. Sá búnaður
er enn í öðrum kerskálanum. Þá
hefur verið sett upp lokað flutninga-
kerfí á súráli í annan skálann, sem
dregur verulega úr rykmengun og
verður slikt kerfi einnig sett í hinn
skálann.
Þegar fréttamenn gengu gegnum
kerskálana í gær var greinilegt að
loftið var mun hreinna í skálanum
með felliþekjunum. Að sögn Rann-
veigar Rist deildarstjóra umhverfis-
deildar ÍSAL eykst hreinsihlutfall
þurrhreinsistöðva álversins úr um
80% í yfír 95% með tilkomu felli-
þekjanna. Rannveig sagði, að gert
sé ráð fyrir að flúoríð frá álverinu
minnki úr um 580 tonnum á ári í
um 170 tonn árið 1993, og ryk úr
rúmlega 600 tonnum í um 250 tonn
árið 1993. Búnaðurinn hefur hins
vegar engin áhrif á koltvísýrings-
og brennisteinsdíoxíðmengun frá
álverinu.
Einar Guðmundsson tæknileg-
ur framkvæmdastóri ÍSAL sagði,
að samskonar búnaður hefði verið
í notkun í nokkur ár í Söral, systur-
fyrirtæki ÍSAL í Noregi,_en hönnun-
in verið endurbætt hér. íslensk fyr-
irtæki sáu að mestu leyti um smíði
og uppsetningu. Einar sagði að
þessi búnaður væri einn sá full-
komnasti sem nú þekktist en stutt
væri síðan hann hefði verið þróðað-
ur.
í upphafi voru kerin í álverinu
opin, en fyrir um áratug voru sett-
ar á þau handþekjur. Þá minnkaði
mengun í kerskálunum til muna en
hafði verið að aukast aftur á síðustu
árum vegna þess að þekjurnar urðu
óþéttari. Þegar Rannveig Rist var
spurð um áhrif þeirrar mengunar á
starfsmenn, sagði hún að ný sam-
eiginleg rannsókn í álverum á Norð-
urlöndum sýndi, að þau væru lítil.
Stefnt' er að því að birta niðurstöð-
ur þessara rannsókna innan
skamms.
Settar voru felliþekjur á 40 ker
á síðasta ári og 120 ker á þessu
ári, og nam kostnaður við það sam-
tals 320 milljónum króna. Á næstu
tveimur árum verða settar þekjur
á 160 ker til viðbótar og er kostnað-
ur við það áætlaður 718 milljónir
króna. Alls verður varið 1.074 millj-
ónum til mengunarvarna á þessum
fjórum árum. Christian Roth for-
stjóri ÍSAL sagði aðspurður að
þetta væri há upphæð, en þó ekki
of há þegar umhverfísvernd væri
annars vegar. Hann sagði, að
Alusuisse hefði varið um 100 millj-
ónum svissneskra franka, eða að
jafnvirði 14,3 milljarða króna, til
endurbóta á álverinu í Straumsvík
á síðustu árum.
Á meðan felliþekjurnar voru
sýndar fréttamönnum var straumur
tekinn af kerskálunum svo hægt
væri að taka sjónvarpsmyndir á
myndbönd, en rafstraumurinn í
skálunum myndar að öðrum kosti
svo sterkt segulsvið að það þurrkar
af segulböndum, segulröndum á
greiðslukortum og sk'ku. Var
straumrofið í um-45 mínútur og var
áætlað hver mínúta hefði kostað
ÍSAL um 7.000 krónur ef miðað
er við söluverð framleiðslunnar.
iviorgunDiaoio/PorKeu
Christian Roth forstjóri ÍSAL í kerskála 1, sem hefur nú fengið annað og hreinlegra
yfirbragð en áður.
Starfsmaður ÍSAL skiptir um rafskaut í skála 1. Áður þurfti að opna lok á keijunum
með handafli en nú eru lokin opnum með fjarstýringu inni í vélinni, sem skiptir um
rafskautin þannig að starfsmenn verða ekki fyrir óþægindum vegna hita og mengunar.
Tekjur vegagerðar 1991 umfram verðbólgu:
Skilja ekki að þjóðarsátt
nær líka til ríkissjóðs
- segir Halldór Blöndal alþingismaður
HALLDÓR Blöndal alþingismað-
ur segir að ríkisstjórnin áformi
að ijúfa þjóðarsáttina með því
að leyfa vegagerðinni að auka
tekjur sínar langt umfram verð-
bólgu á næsta ári. Hann segir
forseta Alþýðusambandsins og
framkvæmdastjóra Vinnuveit-
endasambandsins hafa komið á
fund í veganefnd og þar hafi
þeir mótmælt þessum áformum
og sagt að ekki yrði friður um
framkvæmd þeirr^a. Halldór seg-
ir að fulltrúar ríkisstjórnarinnar
í veganefndinni virðist ekki skilja
að það aðhald sem felst í þjóðar-
sáttinni nái einnig til ríkissjóðs.
Samkvæmt fjárlagafrumvarpi er
áætlað að til vegagerðar renni á
næsta ári fímm milljarðar króna.
„Sú tala er reist á áætlun um að
hækka bensíngjald og þungaskatt
verulega umfram verðlagshækkanir
á næsta ári,“ segir Halldór.
Hann segir að af þessum sökum
hafi Ásmundur Stefánsson forseti
ASÍ og Þórarinn V. Þórarinsson
framkvæmdastjóri VSÍ óskað eftir
fundi með nefnd um langtímaáætl-
un í vegagerð. „Þeir vöruðu mjög
við þessu þar sem verkafólk, sem
lagt hefur mikið á sig vegna þjóðar-
sáttar, getur ekki sætt sig við að
ríkið -gangi -lengra-Ltekjuöflun en
sem nemur verðbólgunni á næsta
ári. Þórarinn tók svo djúpt í árinni
að segja að það yrði enginn friður
á vinnumarkaðnum ef Vegagerð
ríkisins tæki til sín 12% hækkun á
sínum kaupmætti, sem væri svipað
stæða.
Aðeins tveir laxar af 313 sem
athugaðir voru reyndust vera kvía-
laxar og veiddist annar þeirra í klak-
veiði eftir veiðitíma. 292 laxanna,
eða 95% reyndust vera úr göngu-
seiðasleppingum frá 1989 og 1988
og 14 laxar eða 4,5% reyndust vera
úr náttúrulegu.klaki, Kvíalaxar voru
hlutfall og launafólk hefði misst.
Ásmundur lagði áherslu á að í
hans huga ætti þjóðarsáttinni ekki
að ljúka 1. september á næsta ári
og það stæði alls ekki til að taka
nein heljarstökk þá,“ segir Halldór.
„Við sjálfstæðismenn höfum lagt
áherslu á að Vegagerðin gæti hófs
því aðeins 0,7% af athuguðum
hreistursýnum, en þau voru tekin
jafnt og þétt allan veiðitímann og
eiga því að gefa góða mynd af því
hver samsetning laxagangnanna
var.
Ofangreindar upplýsingar er að
finna í bréfi sem Magnús Jóhanns-
á næsta ári og hækki bensíngjaldið
ekki meira en sem 'nemur verð-
bólgu. Við höfum lagt það til í vega-
nefndinni, en fulltrúar ríkisstjórnar-
innar virðast sitja við sinn keip og
láta sér í léttu rúmi liggja hvað
aðilar vinnumarkaðarins hafa fram
að færa í þessum efnum. Þeir virð-
ast ekki skilja að það aðhald sem
felst í þjóðarsáttinni nær einnig til
ríkissjóðs.“
Halldór segir að samkvæmt áætl-
un Vegagerðar sé gert ráð fyrir að
hækka bensíngjaldið um 15% í
þremur áföngum til 1. september á
næsta ári. Hann segist ekki vera á
móti því að auka framlög til vega-
framkvæmda, en það verði að gera
af tekjum af umferðinni eins og þær
eru núna, en ekki með því að hækka
skatta og tjúfa þjóðarsátt.
son fiskifræðingur sendi nýverið til
hagsmunaaðila við Rangárnar. Þar
kernur einnig fram meðalþyngd laxa
í Rangánum. Mest var um eins árs
fisk úr sjó að ræða, eða 1275, 92%
aflans. Meðalþungi þeirra var þó
með mesta móti, eða 3,07 kg, en
meðalþyngd 109 stórlaxa hins vegar
5,4 kg. Meðalvigt “smálaxins" vakti
athygli manna, ekki síst þar eð eins
árs fiskar úr sjó vógu allt að 8 og
9 pund og eru miklar vangaveltur
í gangi um hvað fískar af sama
árgangi muni vega sem koma í árn-
ar næsta sumar eftir tvö í sjó.
Hitaveita Suðurnesja:
Ný Suður-
nesjalína
kostar 400
milljónir
Vogum.
NÝ háspennulína til Suðurnesja'
ásamt aðveitustöð á Filjum í
Njarðvík kostar um fjögur hundr-
uð miHjónir króna segir Júlíus
Jónsson framkvæmdasljóri Hita-
veitu Suðurnesja í samtali við
Morgunblaðið.
Núverandi lína er ónýt og því
brýnt að fá nýja. Vírinn í línunni
slitnar í góðu veðri, og það eru að-
eins framkvæmdar bráðabirgðavið-
gerðir á línunni, enda ekki talið
borga sig að leggja mikla peninga
í viðgerðir, þar sem framkvæmdir
eru þegar hafnar við nýju línuna,
sem hefur flutningsgetu á 100 mw.
Júlíus segir að um þetta leyti
næsta ár verði búið að taka nýju
línuna í notkun. _ EtQt
Meirihlutaálit
komið fram
Meirihluti fjárhags- og við-
skiptanefndar neðri deildar Al-
þingis lagði í gær fram nefndará-
lit um bráðabirgðalögin á samn-
inginn við BHMR. Leggur meiri-
hlutinn til að frumvarpið verði
samþykkt óbreytt.
Von er á áliti frá minnihluta nefnd-
arinnar í dag. Búist er við því að
fulltrúar sjálfstæðismanna leggi
fram sérálit og sömuleiðis fulltrúi
Kvennalista.
u I
Stórveiðin í Rangánum:
Metveiðiárnar voru ekki
fullar af eldislaxi í sumar
Sérfræðingar Veiðimálastofnunnar hafa nú lesið úr hreistursýnum
313 laxa sem veiddust í Rangánum á síðasta sumri, en þá voru þær
óvænt hæstar yfir landið með 1619 laxa. Háværar raddir voru uppi
um að veiðin mikla í Rangánum hefði byggst að meira og minna leyti
á kvíaeldislöxum sem sloppið hefðu úr búrum við Vestmannaeyjar.
Rannsóknir á umræddum hreistursýnum staðfesta hins vegar hið gagn-
Meginreglur
og hentistefna
eftirJón Steinar
Gunnlaugsson
Sú ákvörðun þingmanna Sjálf-
stæðisflokksins að greiða atkvæði
gegn frumvarpi ríkisstjórnarinnar
til staðfestingar á bráðabirgðalög-
um um kjarasamning BHMR hefur
mætt andbyr og verið af sumum
talin bera keim af .pólitískri tæki-
færisstefnu. Ég er annarrar skoð-
unar um þetta og tel raunar að
þingmönnum, sem greiða atkvæði
gegn staðfestingarlögunum, þótt
vitað sé um óvinsældir slíkrar af-
stöðu hjá „aðilum vinnumarkaðar-
ins“ og fieirum, sé mikill sómi af
slíkri afstöðu.
I.
Nauðsynlegt er að fara yfir nokk-
ur meginatriði þessa máls:
1. Fjármálaráðherra gerði í maí
1988 kjarasamning við BHMR. Eitt
meginefni samningsins var að fall-
ast að nokkru á kröfur BHMR um
meiri hækkanir til sinna manna en
aðrir fengju. Var ætlunin með þessu
að jafna kjör félagsmanna BHMR
við kjör annarra manna við sam-
bærileg störf, sem ynnu hjá öðrum
en ríkinu. Var kveðið á um hvernig
þetta skyldi framkvæmt, m.a. á
þann hátt að launin skyldu við til-
tekin skilyrði hækka um 4,5% 1.
júlí 1990.
2. í febrúar 1990 gerðu ASÍ,
VSI og fleiri aðilar með sér kjara-
samning sem kenndur hefur verið
við þjóðarsátt. Var í honum samið
um hófstilltar launahækkanir. í 10.
gr. samnings þessa voru taldar upp
svonefndar forsendur hans. Þar var
talið upp í 9 tl. sem forsenda að
„launaþróun annarra verði sú sama
og gert er ráð fyrir í samningi þess-
um“. í þessum kjarasamningi var
ekkert vikið að kjarasamningi
BHMR við ríkisvaldið, þó að samn-
ingsaðilarnir hafi vel vitað um til-
vist hans og efni.
3. Ríkisstjórnin ákvað í júní
1990 að efna ekki samning sinn
við BHMR að j)ví er varðaði hækk-
unina 1. júlí. Ágreiningur um þetta
gekk til Félagsdóms. Gekk dómur
þann 23. júlí 1990 með þeirri niður-
stöðu að viðurkennd var krafa
BHMR um að fjármálaráðherra f.h.
ríkissjóðs væri skylt að efna samn-
inginn. Fengu félagsmenn BHMR
greidd laun sín í júlí og ágúst í
samræmi við það.
4. Þann 3. ágúst 1990 voru svo
að tilhlutan forsætisráðherra sett
bráðabirgðalög, sem afnámu þær
sérstöku launahækkanir sem fé-
lagsmenn BHMR höfðu öðlast rétt
til og lýst er að ofan. í formála
bráðabirgðalaganna kemur fram,
að megintilefni þeirra sé að vinnu-
veitendur hafi ákveðið að veita
sínum viðsemjendum sömu hækkun
launa og félagar í BHMR höfðu
hlotið. Nú er rekið fyrir bæjarþingi
Reykjavíkur dómsmál, þar sem á
því er byggt að bráðabirgðalögin
standist ekki stjórnarskrá landsins
og beri því að greiða aðilum BHMR
laun skv. kjarasamningi þeirra þrátt
fyrir bráðabirgðalögin. Þá hefur
ríkisstjórnin, svo sem skylt er, flutt
á Alþingi frumvarp til staðfestingar
á bráðabirgðalögunum.
Þingmaður, sem taka þarf af-
stöðu til málsins, hefur að. nokkrum
atriðum að hyggja. Skal nú litið á
þau.
II.
Það fyrsta og langþýðingarmesta
sem þingmaðurinn þarf að athuga
er hvort frumvarpið standist stjórn-
arskrá landsins, enda hafa allir al-
þingismenn unnið eið eða dreng-
skaparheit að stjórnarskránni skv.
fyrirmælum í 47. gr. hennar.
Ég tel nokkuð augljóst að bráða-
birgðalögin brjóti í bága við stjórn-
arskrá bæði að formi og efni.
Að því er formið varðar tel ég
að skilyrði fyrir setningu bráða-
birgðalaga sem felast í 28. gr.
stjórnarskrár hafí ekki verið til
staðar. Stafar það af því að öll
málsatvik sem máli skipta um
kjarasamning BHMR lágu fyrir
meðan Alþingi sat sl. vor. Það fær
ekki staðist að ríkisstjórn geti beðið
með lagasetningu þar til þing hefur
verið slitið til að bregðast við
„brýnni nauðsyn", sem í ljós var
komin meðan þing sat.
Um efnið, og það er enn þýðing-
armeira, er það að segja, réttur
félagsmanna BHMR til launa sinna
skv. kjarasamningnum voru örugg-
lega eignarréttindi þeirra sem nutu
verndar 67. gr. stjórnarskrár. Þar
er lagt bann við að mönnum sé
gert að láta af hendi eign sína nema
fullt verð komi fyrir. Það er því
brot gegn þessu ákvæði stjórnar-
skrár að gera þessi eignarréttindi
upptæk án bóta.
Einhveijir hafa fleygt því í um-
ræðunum um málið að hliðstæður
þessara bráðabirgðalaga megi
finna. Ekki hef ég heyrt um nein
dæmi þess. Þegar lög hafa verið
sett um launamál og gerð kjara-
samninga hafa þau yfirleitt verið
um almenn atriði svo sem bann við
verkbindingu launa hjá öllum laun-
þegum eða þá um aðferð við að
koma á samningi t.d. með gerðar-
dómi til að aflétta vinnustöðvun.
Þess háttar lög eru allt annars eðl-
is en lög sem hreinlega afnema
kjarabætur, sem tiitekinn tiltölu-
lega fámennur launþegahópur hef-
ur öðlast rétt til með samningi. Og
svo mikið er víst að engum dómsúr-
lausnum er til að dreifa sem veita
fordæmi fyrir lögum af því tagi,
sem hér um ræðir.
III!
Auðvitað verða þingmenn að
taka afstöðu til þess, hvort þeir
telji lagafrumvarp bijóta í bága við
stjórnarskrá. Þeir geta aldrei vísað
því álitaefni frá sér t.d. með tilvísun
til þess að verið sé að íjalla um
mál fyrir dómstólum. Ef þingmaður
kemst að þeirri niðurstöðu að frum-
varp fari gegn stjórnarskrá, eins
og hér virðist vera augljóst, ber
honum brýn skylda til að greiða
atkvæði gegn því. Hann má aldrei
láta hávaðasama þrýstihópa eða
von um fleiri atkvæði í kosningum
hrekja sig af leið í þessu efni. Hér
eru nefnilega miklu þýðingarmeiri
gæði í húfí, sjálf stjórnskipun lands-
ins og leikreglurnar sem við höfum
sem siðmenntuð þjóð ákveðið að
eigi að gilda í samskiptum okkar
hvert við annað. Þeir þingmenn,
sem láta þessi gildi ráða afstöðu
sinni á stundum, þegar fjöldi manna
hrópar á annað, verðskulda allan
heiður.
IV.
Talað er um að setning bráða-
birgðalaganna hafi verið nauðsyn-
leg til að vemda hina svokölluðu
þjóðarsátt um að halda verðbólgu
í skefjum. Þetta er rangt. Hin um-
samda kauphækkun til BHMR-
manna hefði lítil áhrif á verðbólgu
þótt framkvæmd yrði. Áður var að
því vikið, að hvergi var getið um
BHMR-samninginn í hinum al-
mennu kjarasamningum í febrúar
sl. Þó vissu menn vel um hann.
Þetta ber líklega að túlka þannig,
að framkvæmd samnings BHMR
hafi ekki verið meðal þeirra atriða
sem gátu gefið tilefni til frávika í
samningi ASÍ og VSÍ og upp voru
talin sem forsendur þess samnings,
enda var mönrium við samnings-
gerðina í lófa lagið að víkja að þessu
berum orðum.
Jón Steinar Gunnlaugsson
„Um efnið, og það er
enn þýðingarmeira, er
það að segja, réttur fé-
lagsmanna BHMR tii
launa sinna skv. kjara-
samningnum voru ör-
ugglega eignarréttindi
þeirra sem nutu vernd-
ar 67. gr. stjórnar-
skrár.“
'Það sem stefnir „þjóðarsátt“ í
voða er yfirlýsing fyrirsvarsmanna
vinnuveitenda um að þeir muni
hækka laun viðsemjenda sinna ef
kjarasarnningur BHMR yrði efndur.
Þetta er raunar skýrt tekið fram í
inngangi bráðabirgðalaganna, svo
sem áður var sagt. Engin samnings-
skylda knúði þá til slíkra hækkana.
Og jafnvel þótt svo hefði verið gat
það aldrei orðið viðhlítandi ástæða
til að afnema umsamdar kjarabætur
BHMR-hópsins. Eða eiga svonefnd-
ir aðilar á vinnumarkaði að geta
samið um það sín í milli, að aðrir
aðilar í þjóðfélaginu skuli láta sín
eignarréttindi bótalaust af hendi?
Allir sjá að slíkt getur ekki gengið.
Ef ríkisstjórnin taldi nauðsynlegt
að koma með lagasetningu í veg
• fyrir verðbólguáhrif af þeim atvik-
um sem hér er lýst átti hún að
gera það með lögum sem bönnuðu,
að framkvæmd kjarasamnings
BHMR hefði áhrif til hækkunar
launa á almennum vinnumarkaði.
V.
í því sem hér hefur verið sagt
er ekki að neinu leyti verið að rétt-
læta samningsgerð fjármálaráð-
herra við BHMR í maí 1989. Sú
samningur var áreiðanlega afar
óskynsamlegur. Ráðherrann, sem
þann samning gerði, ætti raunar
fyrir löngu að hafa axlað ábyrgð á
honum með því að segja af sér. En
sá samningur var gerður af aðila
sem til þess hafði formlegt vald og
við það situr. Þar með hafði þessi
launþegahópur öðlast þau réttindi
sem þar var kveðið á um.
Það er því miður of sjaldgæft í
íslenskum stjórnmálum að sjá
stjórnmálamenn standa vörð um
þau grundvallarréttindi, sem eru
okkur öllum þýðingarmest, þegar
okkur hefur tekist að þurrka
skammsýnisglýjuna úr augunum.
Nú hafa þingmenn_ Sjálfstæðis-
flokksins gert þetta. Ég er viss um
að þar hvílir aðeins trúnaður við
meginreglur að baki.
Iíöfundur er
hæstaréttarlögmaður.