Morgunblaðið - 13.12.1990, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 1990
rf-
HEWI
FALLEGT, STERKT
OG ÖRUGGT
FYRIR ÍSLENSK HEIMILI
•o
X
<
Q
<
co
HEWI búnaðurinn er ekki aðeins fallegur.
Hann uppfyllir sfröngustu kröfur um
öryggi, styrk og hreinlæti.
• Eldtraustur stálkjarni í húnum
• Rafmagnast ekki
• Dregur ekki a& sér óhreinindi
Fjölbreytt litaval • Fjölmargar gerðir
FAXAFENI 7 • SIMI 68 77 33
Grænlokkuð og græn á vang-
ann, gerir draum úr beiskum sjó
Bækur
Dagný Kristjánsdóttir
Federico García Lorca:
Tataraþulur.
Þorgeir Þorgeirsson þýddi.
Leshús 1990.
Lorca
Federico García Lorca fæddist
árið 1898 í þorpi rétt hjá Granada.
Fasistar skutu hann árið 1936.
Hann varð þar af leiðandi píslar-
vottur og tákn þjóðarsálarinnar í
spænsku borgarastyijöldinni.
í einni af heimildum mínum seg-
ir að Lorca hafi slegið sér upp á
alþýðurómantík, slegið í gegn með
Tataraþulunum 1928, en verði varla
minnst í bókmenntasögunni fyrir
nokkurt annað ljóð en harmljóðið
eftir vin sinn sem var nautabani.
Ef hans verður þá minnst fyrir
það, segir þar. Fjandsamlega.
í annarri heimild segir að Lorca
hafi verið stórbrotnasta skáld
millistríðsáranna. í Tataraþulunum
hafi hann túlkað hið klofna
spænska geð betur en allir aðrir.
Hann var sá sem tjáði hefð og
nútíma, stolt og niðurlægingu í
sömu setningu. Ljóð hans höfðu
„tóninn“, einhveija ástríðu sem
Lorca sjálfur talar um og kallar
„duende“ í fyrirlestri sem hann
hélt á Kúbu.
Svona ólíkar eru þær túlkanir á
Tataraþulum sem ég hef við hend-
Þorgeir Þorgeirsson
García Lorca
-dætur, sem voru alin upp við
strangan kaþólskan kynferðismór-
al, í feðraveldissamfélagi þar sem
„heiður“ var jafn mikilvægt hugtak
og hér nyrðra á söguöld.
í öllum þessum hugmyndalegu
átökum og ólgusjó tók Lorca alveg
eindregna pólitíska afstöðu, það ég
best fæ séð. Hann tók afstoðu með
„konunni“ — með því sem er bælt
og hatað og þráð, hann tók sér
stöðu í sjálfri uppsprettu óttans.
sem
Tataraþulur
Konan
Mönnum ber heldur ekki saman
um hve pólitískt meðvitaður Lorca
hafi verið f raun. Það er nokkuð
vinsælt að líta á Tataraþulurnar
sem sjálfsprottið, villt blóm sem óx
úr jarðvegi þriðja áratugarins á
Spáni. Þar ægði öllu saman: dada-
isma, súrrealisma, framúrstefnu frá
París og Buenos Aires. Allt þetta
skall yfir spænska bændasyni og
Þorgeir Þorgeirsson gefur söngv-
um eða ballöðum Lorca nafnið „þul-
ur“ og í þeirri nafngift felast
skírskotanir til hins bundna og
fijálsa forms kvennanna þegar þær
kveða yfir börnum sínum. Tatara-
þulurnar eru hins vegar hvorki ein-
faldar að efni né gerð.
í ljóðabálkunum er talað um ást
og dauða sem mætast í kynferði
mannsins. Það er talað um vígslu
bamsins til hinnar ægifögru mána-
gyðju og dauðans um leið, um stúlk-
una sem flýr ofsahrædd (að sögn)
undan kynferðislegri áreitni Kára
■ ÖRN OG OKLYGUR hafa gef-
ið út bókina Hundalíf Lubba, æv-
intýri fyrir börn eftir Marcu
Pfister. Helga K. Einarsdóttir
þýddi. í kynningu útgefanda segir
m.a.: „Þetta er fjörleg saga með
litskrúðugum og skemmtilegum
myndum sem Öm og Örlygur gefa
út. Lubbi er kátur, loðinn og lubba-
legur hundur sem á heima á msla-
haugum. Þar hittir Lubbi kisu og
þó að hundar og kettir séu ekki
miklir vinir gera þau með sér félag
til þess að standa betur að vígi í
lífsbaráttunni. Félagsskapurinn
gefst vel og Lubbi skynjar hvers
virði það er að eiga sér vin og fé-
laga.“
■ ÚT ER KOMIN hjá Erni og
Örlygi leynilögreglusaga fyrir
unglinga eftir Anders Bodelsen. í
kynningu útgefanda segir „að bókin
segi frá ósköp venjulegum þrettán
ára dönskum strákum, Dan, Friðrik
og Arim, sem verða einn daginn
varir við sitthvað undarlegt. Enginn
vill hlusta á þá þegar þeir segja frá
því sem þeir hafa orðið varir við,
allir em svo uppteknir af heimsókn
utanríkisráðherra Bandaríkjanna.
Fyrr en varir er einn strákanna
tekinn sem gísl og ráðherrann og
margir fleiri eru í lífshættu.
gamla, um tatarastúlkuna
speglast í torgbmnninum ...
Sömu táknin mæta manni frá
ljóði til ljóðs: blómin á Spáni, blóðið
rauða, hésturinn á heiðinni, fiskur-
inn og hið óræða mánaskin. Og þó
svo að ljóðin eigi rætur sínar í hinni
sólbökuðu Andalúsíu er eitthvað
kunnuglegt, eitthvað sem hittir
mann í hjartað í sterkum, áleitnum
ljóðmyndunum:
Fjallið reisir kattarkryppu
kafloðið af úfnum furum.
En hvem ber að ... og enda hvaðan?
Uppá svölum bíður hún þó
grænlokkuð og græn á vangann
gerir draum úr beiskum sjó.
(Úr Svefnrofaþulu.)
Kannski er hluti af því kunnug-
lega fólgið í þýðingunni. Ég hef
aðeins enska prósaþýðingu til sam-
anburðar, en þýðing Þorgeirs Þor-
geirssonar er ákaflega mikið fal-
legri en sú. Þar kemur tvennt til:
kynngimagnaðar ljóðmyndir sem
halda til haga tilfinningahita og
dulúð Lorca og það sem ekki er
minna um vert: þýðingin endur-
skapar með stuðlasetningu og rími
þá sterku hrynjandi og tónlist sem
er í spænska textanum.
Eitt dæmi um þetta vil ég nefna.
Hið fræga ljóð Lorca: „Romance
sonámbulo" eða Svefnrofaþula,
byijar svona: „Verde que te quiero
verde“ en það getur þýtt „Grænt,
hve óumræðilega græht“ segir
Penquin þýðandinn (spænskukunn-
átta undirritaðrar er ofsalega frum-
stæð) en sjálfur velur hann að þýða
upphafssetninguna og stefið með:
„Green, how much I want you gre-
en“. Þorgeir Þorgeirsson þýðir þetta
svo á íslensku: „Grænt er vænt og
vænast grænt“ og nær þannig bæði
krossbragði og takti spænska ljóðs-
ins! Geri aðrir betur.
Það má mæla með Tataraþulum
við þá sem eru vanir að „fá sér
eitt ljóð fyrir svefninn" eða eru að
hugsa um að taka upp þann sið.
í ÚRVaLi
Bílar - Bátar - Brúöur -
Fjarstýrðir: Bflar, bátar og módel -
Plastmódel - Mekkanó - Þroskaleikföng
Barbie og Sindy brúður og brúðuhús -
Ghostbusters, Fisher price og Playwell
leikföng - Snjósleðar - Potur - Úrval
annarra leikfanga fyrir alla aldurshópa.
Þú þarft ekki lengra en til okkar,
I ævintýra- og leikfangaland
Tómstundahússins.
TÓmSTUnDRHÚSID HF
Laugavegi 164, sími 21901