Morgunblaðið - 20.08.1991, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. ÁGÚST 1991
Slys um borð í fiskiskipum
eftir Kristin
Ingólfsson
Mikil umræða um sjóslys hefur
verið í fjölmiðlum undanfarið.
Kveikjan að þessu eru ummæli
dr. Vilhjálms Rafnssonar í Morgun-
blaðinu þann 11. ágúst síðastliðinn.
Þar fullyrðir hann að dauðaslys-
um til sjós hafi ekki fækkað undanf-
arna þijá áratugi eins og stendur
orðrétt í greininni: „Þrátt fyrir að
tækninni hafi fleygt fram og nú sé
meiri og betri öryggisbúnaður um
borð í fiskiskipum".
í stuttu máli má segja að þessi
rannsókn stangast algerlega á við
þær rannsóknir sem hafa verið
gerðar hjá Siglingamálastofnun rík-
isins.
Sé tekið tímabilið 1971-1974 eru
dauðaslys á 10 þúsund ársverk 41,
en aftur á móti fyrir tímabilið 1984-
1989 eru dauðaslysin komin niður
í 12 á 10 þúsund ársverk.
Því má segja með sanni að dauða-
slysum til sjós hafi fækkað vegna
aukinnar sjóhæfni skipa, aukins
öryggisbúnaðar, fræðslu og að
björgunarsveitir í landi hafa stór-
eflst.
Hafa ber í huga, þegar skoðuð
eru dauðaslys um borð í fiskiskip-
um, að þau verða einkum þegar
skip farast, þ.e.a.s. þegar þau
sökkva eða stranda og þegar verið
er að kasta veiðarfærum. Ef litið
er nánar á þessa þætti er athyglis-
vert að enginn skuttogari hefur
farist og ekkert yfirbyggt loðnu-
veiðiskip undir farmi hefur farist.
Jafnframt má geta þess að megin
hluti fiskiskipa er yfirbyggður, sem
hefur aukið öryggi sjómanna gagn-
vart því að taka útbyrðis. Allir þessi
þættir sem hér eru nefndir á undan
lúta að endurbótum á eldri skipum.
og breyttri hönnun nýrra skipa.
Öryggisbúnaður hefur þróast
verulega á þessu árum og má nefna
VARMO
SNJOBRÆÐSLA
sem dæmi að gúmmíbjörgunarbátar
hafa verið stórendurbættir, flotbún-
ingar er komnir til sögunnar og
búnaður til að hífa um borð menn,
sem fallið hafa útbyrðis, er nýjung
sem hefur sannað gildi sitt.
Síðast en ekki síst verður að
nefna hið stórmerka framtak Slysa-
varnafélagsins, að koma á fót
Slysavarnaskóla sjómanna til að
auka fræðslu um meðferð öryggis-
búnaðar og hvernig bregðast skuli
við þegar slys ber að höndum.
Sjóslys á fiskiskipum orsakast
oft af staðháttum, hvaða veiðar eru
stundaðar og jafnvel hafa opinberar
reglur um fiskveiðar áhrif á stærð
fiskiskipa. Þannig komu allir þessi
þættir við sögu rækjuveiða í ísa-
fjarðardjúpi en á þessu svæði fór-
ust árlega rækjubátar, sem líkur
bentu til að væri vegna ónógs stöð-
ugleika. Siglingamálastofnun ríkis-
ins stóð fyrir átaki til að laga stöð-
ugleika þessara báta. Lögð var
áhersla á að fræða sjómenn um
REYKJALUNDUR
UTSALAN
HEFST í DAG
20 - 70%
AFSLÁTTUR
M.A. JOGGINGGALLAR,
HETTUBOLIR, STUTTBUXUR,
SUNDFATNAÐUR, SKÓR,
EROBIKK FATNAÐUR
OG M.FL.
eðli stöðugleika með útgáfu bækl-
ings og taka inn í réttindanámskeið
fyrir 30 tonna réttindi fræðslu um
stöðugleika skipa og kannaður stöð-
ugleiki viðkomandi rækjubáta.
Gerðar voru síðan úrbætur á þeim
eftir því sem við átti hveiju sinni.
Skemmst er frá því að segja að
enginn rækjubátur hefur farist síð-
an þetta átak var gert.
Því miður virðist þróun mála i
öðrum slysum en dauðaslysum um
borð í fiskiskipum ekki vera svona
jákvæð.
Tilkynnt slys til Tryggingamála-
stofnunar ríkisins 1984 voru 415
en 1989 er tilkynnt 631 slys. Þess-
ar tölur þarf að skoða með það í
huga að breyttar reglur um bóta-
greiðslur geta átt nokkurn þátt í
þessari aukningu en þó er það til-
finning sjómanna að íjölgun slysa
sé staðreynd.
Á öryggisráðstefnu sjómanna
sem haldin var síðastliðið haust
varð mikil umræða um þessi mál
og bent var á að aukið vinnuálag
sjómanna og minni möguleikar til
að leiðbeina nýliðum en áður var
gæti verið megin orsök fjölgunar
slysa.
Éf skoðað er hveijir lenda helst
í slysum um borð í skipum, eru
yngstu aldurshóparnir í langmestri
hættu.
Þetta styður þá skoðun að starfs-
þjálfun nýliða sé ábótavant.
Einnig er umhugsunarvert
hversu slys um borð í skuttogurum
eru tíð og að yfirgnæfandi fjöldi
þeirra verður við að taka og slaka
veiðarfærum. í sjálfu sér þarf það
ekki að koma mikið á óvart að slys
verði í flestum tilfellum þegar veið-
arfæri eru látin í sjóinn eða tekin.
Hitt er þó áhyggjumál að tíðni slysa
um borð í togurum er miklu meiri
en í öðrum fiskiskipum og hásetar
verða í allflestum tilfellum fyrir
slysunum. Það er umhugsunarvert
fyrir sjómenn hvort þeir geti ekki
sjálfir leitað leiða og jafnvel skipað
vinnuhóp til að vinna að fækkun
slysa til sjós og þá sérstaklega hvað
varðar togbúnaðinn.
Einnig má geta þess að slys við
að sleppa eða taka veiðarfæri, þó
sérstaklega botntrollið, eru mun
alvarlegri en við önnur störf um
borð.
Breytt viðhorf til almenns heil-
brigðis hefur beint sjónum manna
að atvinnusjúkdómum sjómanna. Á
Öryggisráðstefnu sjómanna_síðastl-
iðið haust flutti Magnús Ólafsson
sjúkraþjálfi athyglisvert erindi um
rannsókn sem gerð var um borð í
frystiskipinu Órvari frá Skaga-
strönd og umbætur sem fylgdu í
kjölfarið. Ég vek máls á þessu hér
ÖFLUGAR 0G
ENDINGARGÓÐAR
HANDRYKSUGUR
BLACKSDECKER
handryksugur.
Fást í öllum helstu raftækja-
verslunum og stórmörkuðum.
Kristinn Ingólfsson
„Ef horft er til framtíð-
ar mun Siglingamála-
stofnun ríkisins leggja
aukna áherslu á að
auka vinnuöryggi og
leita eftir úrbótum t.d.
við togbúnaðinn, og
hvað varðar atvinnu-
sjúkdóma þarf að gera
átak í rannsóknum og
leita leiða til úrbóta.“
vegna þess að huga þarf að fleiri
þáttum en sem snúa einungis að
því að forðast stórslys.
Brýnt er að hefja athugun á tíðni
atvinnusjúkdóma um borð í fiski-
skipum og auka þekkingu á þeim
vanda sem við er að stríða. Undirrit-
uðum er kunnugt um mikinn áhuga
hjá læknum, sjúkraþjálfurum og
hönnuðum skipa þessu máli.
Þegar fjalað er um slys til sjós
þarf að hafa í huga að þolendur eru
í langflestum tilfellum undirmenn.
Eins og áður hefur komið fram er
stafsþjálfun og menntun sjómanna
árangursríkust til að fækka slysum.
Innan skamms verður gefin út
kennslubók hjá Siglingamálastofn-
un ríksins fyrir undirmenn á kaup-
skipum og jafnframt hafin útgáfa
á STCW-atvinnuskírteini, sem er
fyrir undirmenn kaupskipa um
menntun og þjálfun, skilríki og
vaktstöðu sjómanna, en þessar
kröfur eru alþjóðlegar. Siglingamál-
astofnun ríksins vinnur nú að því
hjá Alþjóða siglingamálastofnunni,
IMO, að settar verði samskonar
reglur fyrir undirmenn fiskiskipa.
Ef horft er til framtíðar mun
Siglingamálastofnun ríkisins
leggja aukna áherslu á að auka
vinnuöryggi og leita eftir úrbótum
t.d. við togbúnaðinn, og hvað varð-
ar atvinnusjúkdóma þarf að gera
átak í rannsóknum og leita leiða
til úrbóta.
Síðastliðin ár hefur mátt merkja
fjölgun smábáta sem hafa farist og
er það áhyggjumál. Skýringa er að
leita í stóraukinni sókn allt árið og
ofmat á sjóhæfni og burðargetu
bátanna. Að lokum vil ég fagna
þessari umræðu og hvetja sjómenn
til að vera virkari í umræðunni um
öryggismál sín.
Höfundur starfnr að slysaskrán-
ingu og rannsóknum á sjóslysum
hjá Siglingamálastofnun ríkisins.
GEVALIA