Morgunblaðið - 24.12.1992, Page 10

s.eeraaaMa?acL .^.auoA
. DESEME""...
24.
IBER 1992
Les Aspin tilnefndur varnarmálaráðherrá Bandaríkjanna
Vill minnka herútgjöld-
in um 91 milljarð dala
Washington. Reuter.
LES Aspin, sem Bill Clinton, verðandi forseti Bandaríkjanna, hefur
tilnefnt sem varnarmálaráðherra, hefur átt í deilum við varnarmála-
ráðherra, hershöfðingja og jafnvel flokksbræður sína í demókrata-
flokknum í starfi sínu sem formaður hermálanefndar fulltrúadeildar
Bandaríkjaþings. Hann vill meðal annars minnka útgjöld rikisins til
varnarmála um 91 miHjarð Bandarikjadala fyrir árið 1998.
Aspin fæddist árið 1938 í Mil-
waukee í Wisconsin og ólst þar
upp. Hann er með meistaragráðu í
hagfræði, stjómmálafræði og heim-
speki frá Oxford-háskóla og dokt-
orsgráðu í hagfræði frá Massachu-
setts Institute of Technology.
Aspin hefur verið formaður her-
málanefndarinnar frá árinu 1985
og lengi deilt við Dick Cheney, frá-
farandi vamarmálaráðherra. Chen-
Bandarí kj astj órn
stefnir flugfélögum
Sökuð um
óeðlilegt
fargjalda-
samráð
ey hefur undanfar-
in þrjú ár hótað að
fá George Bush,
fráfarandi Banda-
ríkjaforseta, til að
beita neitunarvaldi
sínu gegn árlegum
vamarmálafmm-
vörpum sem Aspin
kom í gejgnum
þingið. Osætti
þeirra náði há-
marki fyrir tveim-
ur ámm þegar Aspin sakaði vamar-
málaráðherrann um að kreíjast of
mikilla útgjalda til vamarmála þar
sem hann ofmæti hættuna af Sovét-
ríkjunum, sem liðu undir lok um
ári síðar. Cheney svaraði þessu á
blaðamannafundi daginn eftir og
sagði að „sumir", að öllum líkindum
Aspin þeirra á meðal, væm alltaf
að kreijast minni útgjalda til
vamarmála og hefðu jafnvel gert
það í miðri heimsstyijöldinni síðari.
Aspin átti einnig í eijum við
bandaríska hershöfðingja fyrr á
árinu þegar hann lagði til að fjöldi
bandarískra hermanna yrði miðaður
við að Bandaríkjaher gæti háð stríð
í líkingu við Persaflóastyijöldina á
tveimur stöðum í einu. Æðstu hers-
höfðingjar allra deilda hersins
bmgðust ókvæða við og andmæitu
tillögunni opinberlega, sem er harla
óvenjulegt. Þeir sögðu að ef tillagan
næði fram að ganga myndu Banda-
ríkjamenn aðeins hafa lágmarks-
herafla til að heyja stríð á tveimur
stöðum í stað hinna miklu hemaðar-
yfirburða sem hefðu verið nauðsyn-
legir til að leiða Persaflóastyijöldina
til lykta. Aspen kvað ásakanir
þeirra kjánalegar og sagði þá gera
allt of mikið úr áhrifum niðurskurð-
arhugmynda hans.
Demókratar í fulltrúadeildinni
snemst gegn Aspin árið 1987 þegar
hann studdi beiðni Ronalds Reag-
ans, þáverandi forseta, um fleiri
langdrægar kjamorkuflaugar af
gerðinni MX og aðstoð við kontra-
skæmliða í Nicaragua. Þeim tókst
að koma honum úr formannssætinu
í hermálanefndinni en hann náði
endurkjöri nokkmm vikum síðar.
Aspin á erfíð verkefni fyrir hönd-
um. Hann þarf að framfylgja þeirri
stefnu Clintons að heimila samkyn-
hneigðum að gegna herþjónustu,
sem hefur mætt andstöðu innan
hersins, draga úr útgjöldunum til
vamarmála án þess að veikja stöðu
Bandaríkjanna sem hemaðarstór-
veldis og móta nýja stefnu í hermál-
um, einkum hvað varðar friðar-
gæslu.
Beðið fyrir friði í Serbíu
Pavle, yfirbiskup serbnesku rétttrúnaðarkirkjunnar, á bænafundi sem
haldinn var i kirkju hans í miðborg Belgrad í gær. Á meðal við-
staddra var biskup kaþólsku kirkjunnar í Serbíu. Þarlend stjómvöld
hafa kynt undir stríðinu í Bosníu-Herzegovínu sem hefur kostað
tugþúsundir manna lífíð, auk þess sem hundrað þúsunda manna
hafa flúið heimkynni sín.
Washington. Reuter.
Bandaríska dómsmálaráðu-
neytíð sakaði á þriðjudag átta
stór flugfélög um óedlilegt sam-
ráð við ákvörðun fargjalda og
stefndi sex þeirra fyrir alrikis-
dómstól I höfuðborginni Wash-
ington D.C. Eru flugfélögin sök-
uð um að hafa brotíð reglur um
hringamyndun og fyrir að nota
tölvubókunarkerfi sín tíl þess
að hagræða flugfargjöldum.
í ákæm á hendur flugfélögun-
um er því haldið fram að þau hafí
notað tölvubókunarkerfi sín til
þess að hindra eðlilega samkeppni
í fargjöldum. Er ákæran lögð fram
að lokinni þriggja ára rannsókn á
verðlagningu flugfargjalda.
Ráðuneytið hefur náð sam-
komulagi við tvö flugfélaganna,
United Airlines og USAir, um að
bréyta um starfshætti við skrán-
ingu fargjalda í bókunarkerfum
sínum. Samkvæmt því er flugfé-
lögunum m.a. bannað að hafa
samráð um fargjöld eða skiptast
á upplýsingum um fyrirhugaðar
ráðstafanir sínar á því sviði. Verð-
ur ríkisdómstóll að staðfesta sam-
komulagið. Kemur það einnig í
hlut dómstólsins að úrskurða hvort
hinum sex beri að hlíta sömu nið-
urstöðu en þar er um að ræða flug-
félögin American Airlines, Delta
Air Lines, Northwest Airlines,
Continental Airlines, Trans World
Airlines og Alaska Airlines.
í ákæmnni er því haldið fram
að margsinnis á tímabilinu frá
apríl 1988 og að minnsta kosti þar
til í maí 1990 hafí það verið sam-
an tekin ráð flugfélaganna að
hækka sum fargjöld og afnema
afslætti á ferðalögum milli til-
greindra borga.
■ ■■
\»/
ERLENT,
Rúmenar feta sig áfram á braut efnahagslegra umbóta
Hver hrein bílrúða í Búka-
rest er talin skref í rétta átt
Búkarest. The Daily Telegraph.
ÞAÐ FÓR fyrst að bera á þeim í borginni, skítugum og illa til
fara, síðastliðið sumar. Nú má sjá þá á hveiju götuhorni, hundruð-
um saman með sköfurnar á loftí, vinnandi af atorku sem sjaldan
sést á Balkanskaga. Bílrúðuþvottamennirnir, sem hafa nánast
lagt Búkarest undir'sig, eru á margan hátt táknrænir fyrir þær
breytingar sem átt hafa sér stað i Rúmeníu. Þótt þetta sé aðeins
lítið skref í áttina að markaðshagkerfi eru þeir tákn um að bylt-
ing einkaframtaksins er hafin í landinu.
Reuter.
Tveir Rúmenar bera grenitré á markað - enn eitt tákn þeirra
breytínga, sem átt hafa sér stað í Rúmeníu. Þjóðin býr sig nú
undir að halda jólin hátíðleg samkvæmt fornum hefðum réttrúnað-
arkirlgunnar en á valdatíma Ceausescu var allt jólahald bannað.
Byltingin gegn einræðisherran-
um Nicolae Ceausescu árið 1989
gæti um margt hafa verið tekin
úr einhveiju af ævintýmm
Grimms-bræðra. Hún varð samt
til að festa kerfískarlana úr
kommúnistaflokknum í sessi.
Þjóðfrelsisfylkingin, sem tók við
völdum, glataði allri þeirri samúð,
sem hún hafði áunnið sér á Vest-
urlöndum í byltingunni, þegar hún
fékk vopnaða ribbalda til að beija
á Stjómarandstæðingum fyrri
hluta ársins 1990.
Auknar fjárfestingar
Eftir það hefur Rúmenía að
mestu leyti verið hundsuð. Nú em
hins vegar miklar breytingar að
eiga sér stað á samfélaginu. Árið
sem er að líða er það fyrsta frá
því Ceausescu var steypt af stóli
þar sem borgarlífíð í Búkarest
hefur ekki einkennst af uppþotum
og stjómleysi. Eftir þriggja ára
hik em vestrænir viðskiptamenn
famir að fjárfesta í Rúmeníu.
Breytinganna verður ekki síst
vart í verslunum nú fyrir jólin.
Sítras-ávextir og bananar, sem
varla fengust neins staðar fyrir
ári, era nú boðnir til sölu á hveiju
strái. Á öðm hveiju götuhomi er
verið að opna nýjar verslanir í
einkaeigu þar sem vestrænar
merkjavörar eru á boðstólum.
Á alþjóðavettvangi hefur Rúm-
enum tekist að vinna sig í álit
með því að framfylgja viðskipta-
banninu á Serbíu röggsamlega
með hertri gæslu á Dóná. Á Vest-
urlöndum em menn í ríkara mæli
teknir að gefa mikilvægri legu
landsins, milli átakasvæðanna í
Moldóvu og fyrrverandi Júgóslav-
íu, gaum. Vestrænir eftirlitsmenn,
sem fylgdust með þing- og for-
setakosningum í september,
sögðu að allt hefði þar verið með
felldu. Lýðræðisvettvangurinn,
flokkurinn sem flestar ríkisstjóm-
ir Vesturlanda hefðu viljað sjá
sigra, tapaði í kosningunum, en
það var vilji kjósenda.
Mikil breyting hefur einnig orð-
ið á rúmenskum fjölmiðlaheimi
undanfarið ár, sem eflaust á eftir
að treysta aðrar þjóðfélagsbreyt-
ingar. Nýtt dagblað, Evenimentul
Zilei (Atburðir dagsins) hefur náð
að höfða til lesenda með blöndu
af fréttum, æsifréttum og bein-
skeyttum pólitískum skrifum. Á
einungis sex mánuðum hefur það
skotið öllum keppinautum sínum
ref fyrir rass og selst daglega í
rúmlega þijú hundmð þúsund ein-
tökum.
Þjóðernisöfgar og
atvinnuleysi
Margir óvissuþættir einkenna
samt enn lýðræðisþróunina í
Rúmeníu. Ion Iliescu forseti, sem
verið hefur við völd allt frá bylt-
ingunni, er á Vesturlöndum talinn
vera umbótasinni af nauðsyn
fremur en sannfæringu. Allt rétt-
arkerfí Rúmeníu er enn í höndum
liðsmanna hins gamla ríkisvalds
kommúnista. Þá hefur uppgangur
öfgafullrar þjóðemishyggju valdið
áhyggjum en hún beinist ekki síst
gegn minnihluta Ungverja í
Transylvaníu. Afturhalds- eða
þjóðemissinnaðir flokkar eru með
um helming þingsæta.
Efnahagskerfíð er loks martröð
eins og þær gerast verstar á Balk-
anskaga. Framleiðsla hefur dreg-
ist saman um fjórðung. Atvinnu-
leysingjar em um milljón, sem
samsvarar að 8% vinnufærra
manna séu án atvinnu, en at-
vinnuleysi var vart til staðar 1989.
Þrátt fyrir það virðist hinn nýi
forsætisráðherra, Nicolae Vacaro-
iu, hika við að keyra efnahagsum-
bætur hratt í gegn. „Það er lang-
tímaverkefni að byggja upp mark-
aðshagkerfí," sagði hann á dög-
unum.
Þegar þúsundir Rúmena hróp-
uðu Ceausescu niður fyrir þremur
ámm vonuðu margir að loks
myndi samfélagið þróast í átt til
lýðræðis. Það ætlar að taka sinn
tíma. Hver bílrúða, sem þvegin
er á götum Búkarest, er samt
skref í rétta átt.