Morgunblaðið - 26.01.1995, Blaðsíða 20

20 FIMMTUDAGUR 26. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
___________________LISTIR
Fiskur, skór, ljóð
„Þá mun enginn skuggi vera til“
Leikþáttur-
inn farið víða
LEIKUST
Lcikfclag Mcnnta-
skólans í Ilamrahlíð
MARAT/SADE
Marat/Sade eftir Peter Weiss. Þýð-
andi: Arni Björnsson. Leikstjóri:
Rúnar Guðbrandsson. Tónlistar-
stjóri: Guðni Franzson. Búningar:
Linda Björg Amadóttir. Aðalleik-
endur: Bragi Skúlason, Soffía
Bjamadóttir, Páll Pálsson, Helga
Rafnsdóttir, Amaldur Finnsson,
Haukur Agnarsson. Fmmsýning
21.1. Sýnt í Tjamarbíói.
ÞAÐ verður að segja Leikfélagi
Menntaskólans í Hamrahlíð til hróss
að menn þar á bæ sýna vitsmunaleg-
an metnað í leikritavali. I stað þess
að rísia sér við einhvem meyjarhafta-
misskilning af metsölulista bandarí-
skrar lágmenningar takast emmhá-
ingar á við STÓRU spurningarnar.
í fyrra voru það vald og fagurfræði
í Blóði og drullu. Nú eru það pólitísk
grundvallaratriði. Þetta leikrit Peter
Weiss heitir Morðið og ofsóknin á
Jean Paul Marat flutt af vistmönnum
Charenton-geðveikrahælisins undir
stjórn markgreifa de Sade.
Yfirleitt vekja leikrit og sögur með
löng heiti þegar í stað tortryggni
mína. Mig grunar strax að höfundur-
inn sé annaðhvort úrkynjaður forma-
listi eða að hann laumupokist með
svo mikið efni í verkinu að það kom-
ist ekki allt fyrir í því sjálfu heldur
skvettist út fyrir eins og vatn úr
barmafullri skjólu. Hið síðara á við
hér.
Peter Weiss hefur lítinn áhuga á
persónunum í verkum sínum en er
þeim mun uppteknari af sögulegri
framvindu, stéttabaráttu og fræði-
legri rökræðu. Hugmyndir takast á
en ekki fólk. Hér glíma marxískar
byltingarhugsjónir (Marat) við níh-
ílíska einstaklingshyggju (de Sade)
fyrir framan vitfirringa og „lum-
penpróletaríat" (tötrughypjur?!) og
þótt makráðir miðaldra áhorfendur
séu e.t.v. orðnir móðir af leitinni að
hverfulum sannleika hvað þá altæk-
um, og þreyttir á geðveiki í leikritum
sem er orðin svo útjöskuð að hún
merkir ekki neitt, má með sanni
segja að Marat/Sade eigi talsvert
erindi. til ungs fólks sem vill læra
að hugsa.
Þessi sýning MH rennur áfram
hnökralaust og hún er nokkuð heild-
stæð en höfundur gerir áhorfandan-
um stundum erfitt fyrir þegar upp-
talning á viðhorfum Marats og de
Sades og rökin fyrir þeim leysast upp
í ringulreið og öngþveiti, havaríi geð-
heilsulausra vistmanna Charenton-
hælisins.
Það er mikill þróttur í þessari sýn-
ingu og stundum misjafnlega haminn
eins og verða vill á skólasýningum.
Sjúklingamir eru úthverfir og annar-
legir í látbragði sínu en ekki fangað-
ir og einmana á berangri hugans.
Það er staðhæfing út af fyrir sig.
Leikstjórinn, Rúnar Guðbrands-
son, hefur á að skipa hæfíleikafólki.
Páll Sigþór Pálsson, Tómas Lem-
arquis og Guðrún Jóhanna
Ólafsdóttir eru hvað mest áberandi
meðal þeirra sem söfnuðu sér reynslu
í Blóði og drullu í fyrra. Helga Ra-
kel Rafnsdóttir brýst út úr algjöru
sinnuleysinu á sannfærandi hátt.
Braga Valdimari Skúlasyni og Arn-
aldi Mána Finnssyni er mikið niðri
fyrir sem hugsjónamönnum. Þeir
eiga það sammerkt með öðrum aðal-
leikendum að vera skýrmæltir þótt
boðskapur réttlætisins hverfí stund-
um í sturluðum dyn. Soffía Bjarna-
dóttir stendur sig einkar vel sem
Simonne. Tötrughypjurnar syngja
hressilega. Búningar eru prýðiiegir
og ekki spillir förðunin. Yfir henni
er einhver hitabeltisskírskotun, vísun
í vúdú og frumstæði sem Tómas
Lemarquis undirstrikar með dæma-
lausu látbragði sínu.
Tónlistin hamrar á því að ekki sé
allt í röð og reglu. Þýðing Árna
Björnssonar er kjarnyrt en nokkuð
fjálgleg. Einmitt það undirstrikar
formlegar andstæður verksins og
skapar dramatískt viðnám. Árni not-
ar eitt vélrænasta orð tungunnar í
þýðingu sinni, orðið mótaðili, orð sem
oft heyrist þegar talað er um kjara-
samninga en á eiginlega best við um
titrara. Það er ekkert vélrænt í þess-
ari sýningu MH í Tjamarbíói. Það
frussar af henni.
Guðbrandur Gíslason.
LEIKÞÁTTURINN „Þá mun eng-
inn skuggi vera til“ eftir Björgu
Gísladóttur og Kolbrúnu Ernu Pét-
ursdóttur var frumfluttur hér á
landi í byrjun október á síðasta
ári. Síðan þá hefur hann verið sýnd-
ur u.þ.b. 50 sinnum við góðar undir-
tektir og oft hafa verið miklar
umræður eftir leiksýningar. Farið
hefur verið með leikþáttinn víða um
land m.a. á Austfirði og Norðurland
auk þess sem margar sýningar hafa
verið á suðvesturhorninu. Leikþátt-
urinn tekur um 30 mínútur í flutn-
ingi og er ætlunin að sýna hann á
vinnustöðum og hjá félagasamtök-
um áfram fram á vorið.
í kynningu segir: „Leikþátturinn
fjallar um sifjaspell og afleiðingar
þess á áhrifamikinn og eftirminni-
legan hátt. Hann gefur áhorfendum
kost á að auka skilning sinn á þessu
viðkvæma málefni, sem er eitt best
varðveitta leyndarmál í samfélagi
okkar og svartur blettur á sið-
menntuðu þjóðfélagi. Eina persóna
leiksins er kona, sem gerir upp for-
tíð sína við óvenjulegar aðstæður,
rifjar upp atburði úr æsku og lýsir
áhrifum þeirrar reynslu sem hún
varð fyrir. Konuna leikur Kolbrún
Erna Pétursdóttir. Sýningarstjóri
er Björg Gísladóttir.
Leikþátturinn hentar vel til sýn-
ingar í kaffitímum eða í lok vinnu-
dags á vinnustöðum og á fundum
hjá félagasamtökum. Það er von
aðstandenda sýningarinnar að tak-
ast megi að auka umræðu um sifja-
spell og afleiðingar þess, því fræðsla
og upplýst umræða er grundvöllur
þess að forða megi börnum og ungl-
ingum frá lífsreynslu sem getur
valdið þeim óbætanlegu tjóni. Rétt
er að geta þess að sýningin er ekki
við hæfi barna.“
Það eru Menningar- og fræðslu-
samband alþýðu og Stígamót sem
standa að sýningunni ásamt þeim
Kolbrúnu Ernu Pétursdóttur og
Björgu Gísladóttur. Leikstjóri er
Hlín Agnarsdóttir og sá hún jafn-
framt um leikmynd og búninga
ásamt þeim Kolbrúnu og Björgu.
Menningar- og fræðslusamband
alþýðu sér um sölu á leikþættinum
og eru allar nánari upplýsingar
veittar á skrifstofunni.
Besti vinur ljóðsins
Skáldakvöld
til styrktar
Súðvíkingum
BESTI vinur ljóðsins
heldur skáldakvöld á
Hótel Borg í kvöld kl.
21, þar sem koma fram
mörg kunnustu skáld
landsins og Guðni
Franzson klarinettu-
leikari. Aðgangseyrir
rennur óskiptur til
söfnunarinnar Sam-
hugur í verki til styrkt-
ar Súðvíkingum. Þetta
er fyrsta skáldakvöld
Besta vinar ljóðsins í
hálft annað ár.
Eftirtalin skáld lesa
úr verkum sínum,
Helgi Hálfdanarson,
Ingibjörg Haraldsdótt-
Vigdís
Grímsdóttir
Þorsteinn frá
Hamri
ir, ísak Harðarson, Sigurður Páls-
son, Thor Vilhjálmsson, Vigdís
Grímsdóttir, Vilborg Dagbjartsdóttir
og Þorsteinn frá Hamri.
Þá mun Guðni Franszon flytja tvö
verk, Ljóð eftir Lugiano Berio og
íslenska þjóðlagasyrpu. Kynnir verð-
ur Guðmundur Andri Thorsson rit-
höfundur.
Hótel Borg leggur húsnæði til
ókeypis og listamennirnir koma fram
endurgjaldslaust.
Miðaverð er 1.000 krónur. Full-
trúar Rauða krossins munu annast
miðasölu og verður hægt að borga
með greiðslukortum.
Nýjar bækur
FJÖLSKYLDAN, uppspretta lífs-
gilda hefur að geyma á þriðja tug
erinda sem flutt voru á málþingi í
janúar 1994, en þar fjölluðu sérfræð-
ingar, hver á sínu sviði, um ytri og
innri aðstæður fjölskyldna. Við-
fangsefnið er víðfemt og bókin íjöl-
breytt. Meðal annars er fjallað um
opinbera fjölskyldustefnu, um fjöl-
skylduna i skuggsjá sögunnar, um
afkomu heimilanna, um lagalega
stöðu fjölskyldunnar og breytingar
á heimilum síðustu áratugi. Sér-
hæfðari viðfangsefni s.s. fötlun,
öldrun og unglingskáriin fá sérstaka
umfjöllun og um ástina er fjallað í
greininni „Listin að elska, listin að
lifa“.
í bókinni er einnig að finna
skýrslu landsnefndarinnar, sem
nefnist Umhverfi fjölskyldunnar.
Skýrslan var að mestu leyti unnin á
árinu 1992. Þar er að finna ýmsar
tölfræðilegar upplýsingar um fjöl-
skyldugerðir á Islandi, um fjöl-
skylduslit og bameignir svo og ýms-
an fróðleik um réttindi og bætur til
fjölskyldna hér á landi.
Landsncfnd um Ár fjölskyldunnar
1994 og félagsmálaráðuneytið gefa
bókina út. Bókin verður til sölu íeftir-
tölum bókaverslunum; Bóksölu stúd-
enta, Bókaverslun Máls ogmenning-
ar, Eymundsson og Bókabúð Jónasar
á Akureyri. Hún kostar 1.900 krónur.
Allt í
misgripum
eftir Will-
iam Shake-
speare
LEIKFÉLAG Menntaskólans í
Kópavogi frumsýnir í kvöld kl.
20.30 gamanleikinn Allt í mis-
gripum eftir William Shake-
speare í Félagsheimili Kópavogs.
Æfingar hafa staðið yfir síðan
í september, en Iokaundirbún-
ingurinn hófst upp úr áramót-
um. Yfir 20 manns taka þátt í
sýningunni.
Leikstjóri er Eggert Kaaber,
en tónlist samdi Hlynur Aðils
og lýsing er í höndum Alexand-
ers Ólafssonar.
AÐSTANDENDUR sýningarinnar.
Ævisaga Þorsteins
flugstjóra á ensku
BÓK Þorsteins E. Jóns-
sonar flugstjóra, „Dans-
að í háloftunum", var
gefín út í Bretlandi í
desembermánuði síð-
astliðnum. Sjálfur þýddi
Þorsteinn bókina á
ensku og gerði ýmsar
breytingar á henni, svo
að hún væri meira við
hæfí erlendra lesenda.
Til dæmis stytti hann
kaflann um uppvaxtar-
árin á íslandi. Aftur á
móti endurbætti hann
frásagnir af atburðum
sem áttu sér stað þegar
hann flaug sem orrustu-
flugmaður í breska flug-
hemum í seinni heimsstyijöldinni.
Einnig hefur hann bætt við nokkrum
ljósmyndum frá þessum árum.
Á ensku heitir bókin
„Dancing in the skies“
og mun fátítt að ævisaga
íslendings sé gefin út á
erlendri tungu. Bókin
verður til sölu víðsvegar
í heiminum. Hér á landi
mun Bókaútgáfan Set-
berg, Freyjugötu 14,
Reykjavík, sjá um dreif-
ingu hennar.
Breska útgáfufyrir-
tækið hefur sýnt áhuga
á að gefa út seinni bók
Þorsteins, „Viðburðarík
flugmannsævi“.
Þessi enska útgáfa
fyrra bindis, Dancing in
the skies, fæst nú í bóka-
búð Máls og menningar, Laugavegi
18, Reykjavík, og kostar 2.998 krón-
ur.
Þorsteinn E.
Jónsson