Morgunblaðið - 26.01.1995, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 26. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
>
AÐSENDAR GREINAR
nt
Gerð og skipulag
kjarasamninga
Stjórnraálamenn
starfa í umboði kjós-
enda. Við eigum að geta
treyst því að þeir starfi
samkvæmt stjómarskrá
lýðveldisins og auki veg
og virðingu alþingis.
Fátt vekur því meiri reiði
og sársauka meðal al-
mennings en rangar og
, vafasamar embættis-
færslur í stjómkerfinu.
Full þörf er á að end-
urskoða réttindi, ábyrgð
og skyldur stjómmála-
og embættismanna og
að sett séu ströng viður-
lög við siðlausum stjóm-
sýsluháttum.
Ef siðferði stjórnmálamanna er í
molum hefur það víðtæk áhrif á störf
embættismanna og fleiri aðila í þjóð-
félaginu.
Nýverið barst mér í hendur tekju-
könnun Fijálsrar verslunar. Hún
staðfestir það sem reyndar flestir
vissu, að launamisréttið í landinu er
gífurlegt bæði hjá opinberum starfs-
mönnum, sem ríkisvaldið ber fulla
ábyrgð á, og í einka- og félaga-
rekstri. Tökum nokkur dæmi um
mánaðarlaun stjómenda í almenn-
ingshlutafélögum á sl. ári.
Hörður Sigurgestsson, forstjóri
Eimskips, 1.169 þús. á mánuði. Geir
Magnússon, forstjóri ESSO, 970 þús.
á mánuði. Sigurður Helgason, for-
stjóri Flugleiða, 954 þús. á mánuði.
Axel Gíslason, forstjóri VÍS, 937 þús.
á mánuði. Kristinn Bjömsson, for-
stjóri Skeljungs, 937 þús. á mánuði.
Stjómendur banka- og íjármálafyr-
irtækja: Björgvin Vilmundarson,
bankastjóri Landsbankans, 1.056 þús.
á mánuði. Sveinn Jónsson, bankastjóri
Búnaðarbankans, 986 þús. á mánuði.
Sverrir Hermannsson, bankastjóri
Landsbankans, 960 þús. á mánuði.
Stefán Pálsson, bankastjóri Búnaðar-
bankans, 944 þús. á mánuði. Halldór
Guðbjamason, bankastjóri Lands-
bankans, 936 þús. á mánuði.
Kunnir athafnamenn: Þorvaldur
Guðmundsson, Síld og físki, 6.258
þús. á mánuði. Jón I. Júlíusson, Nóat-
úni, 2.289 þús. á mánuði. Siguijón
S. Helgason, verktaki, 2.052 þús. á
mánuði. Tómas Tómasson, eigandi
Hótels Borgar, 57 þús. á mánuði.
Eggert Jóhannsson, feldskeri, 102
þús. á mánuði. Sævar Karl Ólason,
kaupmaður og klæðskeri, 169 þús. á
mánuði.
Lögfræðingar: Gunnar L. Haf-
steinsson, Reykjavík, 1.949 þús. á
mánuði. Baldur Guðlaugsson,
Reykjavík, 1.362 þús. á mánuði.
Guðjón Ármann Jóns-
son, Reykjavík, 1.227
þús. á mánuði. Jón
Steinar Gunnlaugsson,
Reykjavík, 1.106 þús. á
mánuði. Ammundur
Backman, Reykjavík,
190 þús. á mánuði.
Tannréttingar: Sæ-
mundur Pálsson,
Reykjavlk, 1.716 þús. á
mánuði. Gísli Vilhjálms-
son, Reykjavík, 1.525
þús. á mánuði. Guðrún
Ólafsdóttir, Reykjavik,
1.510 þús. á mánuði.
Lyfsalar: Benedikt
Sigurðsson, Keflavík,
1.842 þús. á mánuði.
Andrés Guðmundsson, Reykjavík,
1.614 þús. á mánuði. ívar Daníels-
son, Reykjavík, 1.557 þús. á mánuði.
Framangreindar tekjur staðfesta
hið gífurlega launamisrétti í landinu.
Þúsundir manna í þjóðfélaginu hafa
um tuttugufalt hærri laun en lág-
launastéttimar og það sem enn verra
er að ijöldi atvinnurekenda og stór-
eignamanna greiðir sáralitla sem
enga skatta til þjóðfélagsins.
Stjórnmálamenn og aðilar vinnu-
Við verðum að breyta
gerð og skipulagi kjara-
samninga, segir Rrist-
ján Pétursson, sem tel-
ur Þjóðvaka leiðina til
réttlætis í samfélaginu.
markaðarins hafa setið athafna- og
úrræðalausir gagnvart þessu launa-
misrétti. Hvar er valdið, hveijir ráða,
em það kannski ekki alþingismenn-
imir, sem fara með framkvæmda-
og löggjafarvaldið og em það ekki
Alþýðu- og Vinnuveitendasambandið
og BSRB og ríkisvaldið sem semja
um laun og kjör í landinu? I lýðræðis-
ríki á svarið að vera já. Er samið um
launakjör framangreindra manna eft-
ir almennum leikreglum eða er það
þröngur hagsmunahópur sem ákveð-
ur laun og kjör þessara manna? Hér
á landi hefur um langt árabil þróast
tvöfalt launakerfi. Annars vegar opn-
ir kjarasamningar, sem að lang-
stærstum hluta á við láglaunastétt-
imar, hins vegar lokað launakerfi sem
gmndvallast á einstaklingsbundnum
samningum launþega við vinnuveit-
endur í formi hvers konar yfirborgana
og hlunninda. Er þetta það sem Sjálf-
stæðisflokkurinn og Vinnuveitenda-
sambandið kalla atvinntilýðræði.
Það er eindregin skoðun greinar-
höfundar að við verðum að umbreyta
gerð og skipulagi kjarasamninga og
grandvalla laun í landinu á starfs-
mati. Störfin þarf að endurmeta á
þjóðhags- og efnahagslegum forsend-
um með hagsmuni fólksins að leiðar-
ljósi. Launataxtar eiga allir að gmnd-
vallast á starfslýsingum og starfs-
mati innan fyrirtækja og stofnana,
en ekki á stéttar- og félagslegum
gmnni. Viðkomandi stéttarfélög eiga
eftir sem áður að semja fyrir sína
umbjóðendur og sjá um sameiginleg
hagsmunamál þeirra.
Ráðningar bankastjóra, banka-
stjórna og aðrar pólitískar ráðningar
innan valdakerfísins em eins og
kunnugt er til að tryggja hagsmuna-
stöðu stjómmálaafla. Þessi skipan
mála hefur leitt til hrikalegrar mis-
notkunar valds og fjármagns eins og
dæmin sanna. Samt er þessu ragli
haldið áfram undir formerkjum „lýð-
ræðisins". Hvílík samtrygging. Laun
þessara manna em aðeins að hluta
til sýnileg, sama gildir um ráðningar-
kjör forstjóra og annarra yfírmanna
í almenningshlutafélögum og einka-
fyrirtækjum.
Þá hljóta menn að spyija sig þeirra
spuminga hvort launataxtar tann-
lækna, lögmanna, endurskoðenda
o.fl. séu í einhveiju samræmi við vin-
nutíma þeirra og greiðslugetu al-
mennings.
Ef allir launataxtar væm gmnd-
vallaðir á starfslýsingum og starfs-
mati myndu öll launakerfí verða opn-
ari og sýnilegri en nú er. Með starfs-
mati er hægt að koma í veg fyrir hið
mikla launamisrétti með nýrri niður-
röðun í launataxta.
Þjóðvaki, hreyfing fólksins, mun
láta þessi og fleiri mál til sín taka í
komandi alþingiskosningum. Við
verðum að vega að rót vandans,
bijóta upp það „sjálfskipaða" valda-
og spillingakerfí, sem nú blasir hvar-
vetna við.
Málefnagmndvöllur Þjóðvaka er
skýr og afdráttarlaus. Á landsfund-
inum nú í janúarmánuði fá kjósendur
að heyra hvemig Þjóðvaki ætlar að
vinna fyrir land og þjóð. Þjóðin á
landið og auðlindina umhverfís það,
en ekki fámennur valdahópur með
ótakmarkaðan aðgang að pólitískum
fjármálastofnunum. Þjóðvaki vill
frelsi og jafnrétti til lífshátta og at-
hafna og jafnrétti kynjanna í at-
vinnu- og launamálúm.
Höfundur er fyrrverandi
deildarstjóri.
Kristján Pétursson
Stefnumótun
fyrir upplýsinga-
þjóðfélagið
UNDANFARNA
mánuði hefur áhugi
almennings á upplýs-
ingamálum vaxið mik-
ið og er það vel. Opn-
ast hafa möguleikar
fyrir hinn almenna
borgara til að afla sér
margvíslegrar þekk-
ingar gegnum al-
heimstölvunet og
möguleikar fyrirtækja
til að hagnýta sér
tæknina eru nær ótak-
markaðir. íslendingar
hafa tileinkað sér upp-
lýsingatæknina fljótt
og vel. Við eram ekki
einungis notendur
tækninnar því framleiðsla hugbún-
aðar er vaxandi atvinnugrein sem
er vel samkeppnisfær eins og þegar
hefur verið staðfest með sölu ís-
lensks hugbúnaðar erlendis.
Opinber stefna
Framleiðsla hugbúnaðar eða
hugbúnaðargerð er þeirrar náttúm
að byggja fyrst og fremst á hug-
viti en ekki náttúrulegum hráefn-
um, orku, dýmm byggingum eða
tækjum. Hugvitið höfum við og það
gefur okkur möguleika til þess að
auka fjölbreytnina í útflutningsat-
vinnuvegunum án þess að til mik-
illa fjárfestinga þurfi að koma.
Tií þess að hægt sé að byggja
upp öflugan upplýsingaiðnað sem
útflutningsatvinnugrein og styrkja
samkeppnisstöðu íslenskra fyrir-
tækja almennt er brýnt að stjórn-
völd móti opinbera stefnu í þessum
málaflokki.
Hvað er Sjálfstæðisflokkurinn að
gera í upplýsingamálum? Frá því í
haust hefur komið saman hópur
sjálfstæðismanna sem hefur áhuga
á upplýsinga- og tölvumálum. Hóp-
urinn hefur starfað á vegum sam-
göngu- og fjarskiptanefndar Sjálf-
stæðisflokksins.
Miðstjórn flokksins hefur nú
samþykkt að stofna sérstaka mál-
efnanefnd um upplýsingamál og
verður það væntanlega gert með
formlegum hætti næsta haust.
Megin viðfangsefni málefnanefnd-
arinnar er að halda uppi skoðana-
skiptum um upplýsingamál innan
flokksins og móta drög að stefnu í
upplýsingamálum sem endurspegl-
ar grandvallarstefnu
Sjálfstæðisflokksins.
Verkefni málefna-
nefndarinnar
Málefnanefndin
fjallar m.a. um eftirfar-
andi þætti:
Hvernig fjölga má at-
vinnutækifæram og
auka samkeppnishæfni
íslenskra fyrirtækja
með uppbyggingu
öflugs hugbúnaðariðn-
aðar og upplýsinga-
þjónustu.
Hvernig bæta má að-
búnað fyrirtækja á
upplýsingasviði svo út-
flutningur á hugbúnaði og þjón-
ustu geti orðið arðbær og stór
atvinnugrein sem sitji við sama
borð og aðrar greinar.
Hagræðingu í upplýsingamálum
ríkisins og jöfnun samkeppnis-
stöðu einkarekinnar og ríkisrek-
innar upplýsingaþjónustu.
Miðstjórn Sjálfstæðis-
flokksins hefur ákveðið
að stofna málefnanefnd
um upplýsingamál, seg-
ir Guðbjörg Sigurðar-
dóttir, það verður gert
formlega næsta haust.
Nauðsyn þess að vista upplýs-
ingamál hjá ákveðnu fagráðu-
neyti og auka skilvirka þátttöku
í alþjóðlegu samstarfí (t.d. mótun
staðla).
Mótun stefnu í upplýsingamál-
um innan menntakerfísins, allt
frá grunnskóla- til háskólastigs.
Allir sjálfstæðismenn sem áhuga
hafa á upplýsingamálum era hvatt-
ir til þess að skrá sig í málefna-
nefnd um upplýsingamál og taka
þátt í þeim áhugaverðu verkefnum
sem framundan eru.
Sérstaklega vil ég benda á fund
sem tileinkaður er upplýsingamál-
um og haldinn verður fímmtudag-
inn 26. janúar nk. kl. 20 í Valhöll.
Höfundur er tölvunarfræðingur.
Guðbjörg
Sigurðardóttír
Fróðleikur frá fyrri öld
NÚ SKÖMMU fyrir jól kom út
fyrir tilstilli Þingeyingafélagsins í
Reykjavík allvæn bók með ofan-
greindum titli. í ritnefnd bókarinnar
em Bjöm Hróarsson, Heimir Pálsson
og Sigurveig Erlingsdóttir.
Fremst í bókinni er inngangur rit-
nefndar, þar sem m.a. er rakinn að-
dragandi útgáfunnar og rætt um frá-
gang textans. Næst era birt boðsbréf
Bókmenntafélagsins frá 30. apríl
1839 til allra sýslumanna og presta
í landinu ásamt spumingalistum þeim
sem fylgdu. Síðan kemur megintext-
inn, fyrst lýsing Suður-Þingeyjar-
sýslu eftir sýslumanninn Sigfús
Skúlason og svo í eðlilegri röð eftir
boðleið lýsingar sóknanna, frá Lauf-
ássókn til Húsavíkursóknar, að báð-
um meðtöldum. Þá kemur lýsing
Norður-Þingeyjarsýslu eftir Arnór
sýslumann Ámason og lýsingar ein-
stakra sókna frá Garðssókn til Sauða-
nessóknar.
Aftan við megintextann er kafli
um höfundana, þar sem æviatriði
þeirra em skilmerkilega rakin. Þá er
myndaskrá, en í bókinni era 25 svart-
hvítar, teiknaðar myndir frá 19. öld,
teknar upp úr ferðabókum og ísland-
’slýsingum erlendra manna, svo og
tveir uppdrættir sem
grestamir séra Sigurður
Ámason á Hálsi og séra
Jón Þorsteinsson í Mý-
vatnsþingum sendu með
svömm sínum. Upp-
dráttur hins fyrmefnda
er litprentaður á saman-
brotnu myndablaði. I lok
bókar er handritaskrá,
ömefnaskrá og skrá yfír
styrktaraðila.
Lýsingamar hafa að
geyma margvíslegan
fróðleik, eins og spum-
ingalistamir gáfu tilefni
til. Einstakar jarðir eru
taldar upp, rætt urn
landslag, ömefni, veiði-
skap, veðurfar, búskap og aðra at-
vinnuhætti, afréttarlönd, trúrækni,
skemmtanir, sjúkdóma, lestrarkunn-
áttu og fleira. Um margt af þessu
eru reyndar til aðrar heimildir úr
flestum landshlutum, en hér kemur
þetta efni fram í sérstöku staðbundnu
samhengi.
Einstakar lýsingar em mjög mis-
langar og misvel unnar af hálfu höf-
undanna. Athygli vekja löng lýsing
Þönglabakka- og Flateyjarsókna frá
hendi séra Páls Hall-
dórssonar og ýtarleg
lýsing séra Stefáns Ein-
arssonar á Sauðanes-
sðkn. Páll lætur illa af
veðurfari og hafísum í
Fjörðum. Hann minnist
m.a. á veiðiferðir til
Grímseyjar og segir að
þrír bóndasynir í presta-
kallinu séu smiðir og
skíðamenn. — Séra
Stefán var langafí Ein-
ars skálds Benedikts-
sonar. Hann var uppal-
inn í Sauðanesi og gjör-
kunnugur á Langanesi.
Hann lýsir íh.a. selstöð-
um þar en segir að öll
sellöndin liggi ónotuð og hafi svo
verið að mestu frá því um 1650 að
því er virðist. Hins vegar kemur fram
í lýsingu Mývatnssveitar frá hendi
séra Jóns Þorsteinssonar í Reykja-
hlíð, að selfarir séu þar enn tíðkaðar.
Mjög lítið mun þá hafa verið um þær
nema í Mývatnssveit.
Séra Björn Halldórsson (1774-
1841) segir í lýsingu Garðssóknar,
að á skipleysisámm 1808-10 og þar
á eftir, þ.e. á tímum Napóleonsstyij-
Björn Teitsson
Út er komin bókin Þing-
eyjarsýslur. Björn
Teitsson segir bókina
geyma lýsingu á Þing- j
eyjarsýslum og eiga er-
indi við allt áhugafólk
um þingeysk málefni.
alda, hafi fjallagrös verið svo ræki-
'ega tínd á Reykjaheiði, að grasa-
tekja sé síðan að mestu úr sögunni
þar, meðfram þó líka vegna ásóknar
hreindýra. Á bls. 317 er birt ævi-
ágrip sr. Bjöms Halldórssonar í Lauf-
ási (1823-82) eins og hann væri
höfundur lýsingar Garðssóknar, í stað
æviágrips afa hans og alnafna í
Garði. Þetta em helstu mistökin sem
undirritaður hefur rekist á i bókinni.
Séra Jón Ingjaldsson í Nesi segir
m.a. að sleðar og hjólbömr séu f notk-
un í sinni sókn, svo og skíði. Þar sem
hann var Sunnlendingur kom honum
þetta á óvart. Fjölmörg fleiri athyglis-
verð atriði má finna í lýsingunum, og
verður hér ekki fleira upp talið.
Lýsingamar em flestar dagsettar á
ámnum 1839 og 1840, en fáeinar þó
síðar, allt til 1844. Lýsingu Svalbarðs-
sóknar í Þistilfirði virðist hafa vantað
inn í, og er hér birt sérstök lýsing á
henni frá því um 1875, eftir Valdimar
Ásmundarson, síðar ritstjóra.
Lýsingu Svalbarðssóknar á Sval-
barðsströnd vantar alveg í bókina,
enda þótt sú sókn hafi tvímælalaust
alltaf tilheyrt Þingeyjarsýslu. Fyrir
þessu er ekki gerð grein í inngangi.
1 Skýringin er reyndar sú, að Svalbarði
var á þessum tíma þjónað vestan yfír
Eyjafjörð, frá Glæsibæ, og er stuttara-
leg lýsing Glæsibæjarprestakalls alls
í einu lagi prentuð í Sýslu- og sókna-
Iýsingum Eyjafjarðarsýslu, sem út
komu fyrir rúmum áratug.
Áður hafa birst í bókarformi hlið-
stæðar lýsingar ýmissa annarra sýslna
á landinu. Fram kemur í inngangi,
að um boðsbréfin frá Bókmenntafé-
laginu er hér farið eftir útgáfu Sva-
vars Sigmundssonar af Sýslu- og
sóknalýsingum Ámessýslu 1979.
Ætlunin var að Jónas skáld og rit-
höfundur Hallgrímsson ynni upp úr
öllum lýsingunum heildstæða ísland-
slýsingu, en af því varð aldrei, því að
skáldið féll frá með sviplegum hætti
árið 1845, eins og kunnugt er.
Bókin Þingeyjarsýslur er hin þekki-
legasta í útliti. Fáar prentvillur
fínnast. Myndefnið er valið af smekk-
vísi. Útgáfa bókarinnar er því hið
besta mál.
Höfundur er skólastjóri.