Morgunblaðið - 04.04.1995, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 4. APRÍL 1995 35
__________AÐSENPAR GREIIMAR
Virkjun Jökulsáa
á Fjöllum og Brú
NÚ ER af alvöru far-
ið að ræða um að virkja
Jökulsá á Fjöllum og
Jökulsá á Brú, með veitu
þeirrar fyrrnefndu til
Fljótsdals. Á vegum
V erkfræðingafélagsins
og Tæknifræðingafé-
lagsins með samvinnu
við Iðnaðarráðuneytið
var haldin ráðstefna um
þessa framkvæmd þann
3. mars sl. Þar komu
fram ýmsar gagnlegar
upplýsingar sem þing-
menn okkar þurfa að
kynna sér rækilega, ekki
síður en við hin.
í máli Helga Bjarna-
sonar verkfræðings hjá Landsvirkjun
kom eftirfarandi fram sem helstu
virkjanakostir:
Jökulsá á Fjöllum yrði veitt til
Fljótsdals með stóru miðlunarlóni,
Arnardalslóni (1340 Gl), og virkjuð
í tveimur þrepum með Arnardals-
virkjun og síðan Brúarvirkjun í
Fljótsdal. I Arnardal er áætlað að
um 14 km2 af gróðri færu undir vatn.
Jökulsá á Brú (einnig nefnd Jök-
ulsá á Dal, eða Jökla) þyrfti enn
stærra miðlunarlón (1500 Gl) vegna
þess hve rennslið er breytilegt í ánni.
(Til samanburðar er Skorradalsvatn
um 330 Gl). Lón þetta hefur verið
nefnt Hálslón og er þá áætlað að áin
verið virkjuð við Syðri-Kárahnúk
með Kárahnúkavirkjun, beint til
Fljótsdals. Við þetta færu um 28 kmz
af gróðurlendi í Hálsi og Kringilsárr-
ana, sem er friðlýstur, undir vatn.
(Tilhögun 4).
Annar möguleiki gerir ráð fyrir
sömu tilhögun við Jökulsá á Fjöllum,
en Jökulsá á Brú yrði þá virkjuð í
tvennu lagi, fyrst með Hafra-
hvammavirkjun til Efri-Jökuldals og
þaðan með Jökulsá á Fjöllum til Brú-
arvirkjunar á Fljótsdal. (Tilhögun 5).
Miðað við verðlag í desember 1993
er áætlaður stofnkostnaður þessara
kosta 114 þúsund milljónir, hvort
sem Jökulsá á Brú verður virkjuð í
einu' eða tvennu lagi. Landþörf er
áætluð 117 km2, þar af eru algrónin
svæði 42 kmz og hluti af því friðlýst-
ur. í sumar er áætlaður rannsókna-
kostnaður 26 milljónir á þessu svæði
og talið er að 4 ár þurfi til umfangs-
mikilla rannsókna fram að útboðs-
gagnagerð vegna virkjunar Jökulsár
á Brú, sem ráðgert er að geti hafið
rekstur á árinu 2006. Áætlun liggur
ekki fyrir um hvenær Jökulsá á
Fljótsdal yrði virkjuð.
Mér hefur fundist allt of lítil opin-
ber umræða um þessar gífurlegu
áætlanir. Tvær greinar birtust þó á
síðum Mbl. skömmu eftir ráðstefn-
una, grein Egils Egilssonar þann
7.mars sl. og svargrein orkumála-
stjóra, Jakobs Björnssonar, þann 11.
mars sl. Tilefni þessara skrifa minna
er einmitt þessi svargrein orkumála-
stjóra. Langar mig til að beina til
hans örfáum spurningum:
Þér segið það rangt hjá Agli að
Dettifoss verði „mikið til þurrkaður
upp.“ Heldur geri „allar áætlanir um
virkjun ráð fyrir rennsli um fossinn
að sumrinu, sem nemi rúmlega helm-
ingi af venjulegu sum-
arrennsli". Árið 1991
var gerð samanburð-
aráætlun fyrir virkjun
Jökulsár á Fjöllum og
Jökulsár á Brú sem ég
hef áður vitnað hér til.
í tilhögun 7 segir:
„Jökulsá á Fjöllum
virkjuð með virkjunum
í farvegi við Arnardals-
lón (110MW), Lamba-
ijallalón (75MW) og
Hólsíjallavirkjun (550
MW), eða Dettifoss-
virkjun (265 MW). Til-
högun 8 gengur út frá
sama virkjunarkosti.
Er ekki þarna gert ráð
fyrir að rennsli í Dettifossi verði ein-
ungis um 50 rúmmetrar á sek. allt
árið? Eru það ekki einungis síðustu
áætlanir sem gert hafa ráð fyrir 700
G1 skolun niður farveginn og það
einungis á 70 dögum? Er ekki vel
hugsanlegt að skolun þessi þurfi að
gerast með meiri krafti og þar af
leiðandi á skemmri tíma, en sem
nemur 165 m3/sek á 70 dögum,
m.t.t. mikillar aursöfnunar? Gæti
þetta ekki orðið mismikið milli ára?
Er hægt að segja að Jökulsá á Fjöll-
um verði ein af 10 stærstu ám lands-
ins þegar hún verður orðin manngerð
með þessum hætti, þ.e. rennsli henn-
ar einungis 50 m3/sek. norðan Arn-
ardalslóns? Þér segið sömuleiðis
rangt hjá Agli að Hafrahvammag-
ljúfur (öðru nafni Dimmugljúfur)
fari undir vatn. Er ekki rannsóknum
á stíflustæði við Hálslón langt frá
því að vera lokið, þannig að ómögu-
legt sé að fullyrða að „ráðgerð stífla
íJökulsá á Brú verði við efri enda
gljúfranna"? Þér segið „miðlunarlón
í tengslum við tífalt meiri raforku-
vinnslu en nú fer fram í landinu yrðu
samanlagt um 1000 km2. Hin stærstu
þeirra yrðu innan við 80 km2, eða
svipuð að stærð og stærri stöðuvötn
landsins". Einungis eitt stöðuvatn á
landinu er svipaðrar stærðar, Þing-
vallavatn. Um þá fullyrðingu yðar
að „fjallavötn hafi ekki til þessa þótt
óprýði í náttúrunni" langar mig að
segja þetta: Hér er um gjörsamiega
ósambærilega hluti að ræða. Jökul-
skotin miðlunarlón (t.d. Þórisvatn),
sem búa við yfirborðssveiflur upp á
allt að tugi metra, eiga ekkert skylt
við vistkerfi náttúrulegs „fjalla-
vatns“. Miðlunarbeltið verður að
eyðimörk sem enginn kærir sig um
að líta augum og það litla botnsvæði
sem gæti notast til frumframleiðslu
vegna nægjanlegrar birtu geldur
áhrifa miðlunarinnar. Þér fullyrðið
að virkjunarframkvæmdir greiði oft
fyrir ferðaþjónustu og teljið „mörg
dæmi“ um jákvæðar afieiðingar þar
um. Vinsamlega nefnið dæmi og
getið yfirborðssveiflna þeirra
vatna/vatnsfalla sem þar um ræðir.
Vissulega hafa mörg lönd einmitt
eyðilagt stór svæði gróins lands
vegna virkjunar vatnsorku, en af
mismiklu er að taka og er ekki stór-
-kostlegt að enn skuli vera til náttúru-
perlur áborð við vistkerfi Jökulsár á
Fjöllum og Jökulsár á Brú? Þér teljið
að það séu „fáránlegar öfgar“ af
Maðurinn er hluti af ríki
náttúrunnar, segir
Karólína Hulda
Guðmundsdóttir.
Kristin siðfræði býður
okkur að vera ráðsmenn
guðs í þessu ríki.
kennara að tala um „óbætanlegar
skemmdir lands" með fyrirhuguðum
virkjunaráætlunum. Þér gerist hér
sjálfur sorglega öfgafullur, þó þér
leggið áherslu á að ræða málin af
.jafnvægi og stillingu". Eru það ekki
óbætanlegar skemmdir þegar 42 km2
algróins lands af hálendi okkar fara
undir miðlunarlón? Höfum við ekki
einmitt verið að beijast við að halda
í þau náttúruauðæfi sem þar er að
finna?
Orkumálastjóri leggur á það
áherslu í grein sinni að við eigum
að flýta okkur að nýta vatnsorku
okkar til að geta mætt samkeppni
frá samrunakjarnorku með afskrif-
uðum vatnsaflsstöðvum, sem engin
orkulind standist snúning. Því bið ég
Egil Egilsson að útskýra hvað hann
á við með „mestu rannsóknaráætlun
allra alda um virkjun kjarnasamrun-
ans“ og þá fullyrðingu að henni
„miði hraðar, ekki hægar en gert var
ráð fyrir.“
Nú er langt gengið á þriðja mánuð
náttúruvemdarárs Evrópu þar sem
við íslendingar erum þátttakendur í
átaki sem miðar að megináherslu á
náttúruvemd utan friðlýstra svæða.
Jafnframt er skammt um liðið frá
því við undirrituðum samninginn um
vernd líffræðilegrar fjölbreytni. Þar
höfum við m.a. undirgengist það að
„þar sem hætta er á umtalsverðri
rýmun eða tjóni á líffræðilegri fjöl-
breytni ætti ekki að nota ónóga vís-
indalega þekkingu sem tilefni þess
að fresta aðgerðum til að forðast eða
draga eins mikið úr þeirri hættu og
mögulegt er“. Jafnframt að við veit-
um því athygli að „grundvallarskil-
yrði fyrir að vernda líffræðilega fjöf-
breytni er vernd vistkerfa og nátt-
úrulegra búsvæða á upprunalegum
stað og viðhald og endurheimt líf-
vænlegra stofna tegunda í náttúm-
legu umhverfi þeirra". Hér gemm
við okkur auðvitað Ijóst að mikilvæg-
ar upplýsingar eru fólgnar í íslensk-
um tegundum, ekki síður en erlend-
um, þó fjölbreytni sé væntanlega
talsvert minni. Þessi samningur er
vissulega tímamótasamningur og
vonandi að hann auki ábyrgð okkar
í verki gagnvart stærstu auðlind
okkar; NÁTTÚRUNNI. Lögin um
umhverfismat eiga a.m.k. að stuðla
að því að skuldbindingum samnings-
ins með undirritun okkar sé fram-
fyigt.
Maðurinn er hluti af ríki náttúr-
unnar og kristin siðfræði býður okk-
ur að vera ráðsmenn guðs í þessu
ríki. Ekki með yfirgangi, heldur til
að viðhalda því af skynsemi og með
Karólína Hulda
Guðmundsdóttir
hluttekningu. í stefnuskrá núverandi
ríkisstjórnar í umhverfismálum er
þessu hlutverki gefið hið óþjála heiti:
sjálfbær þróun.
Sjálfbær þróun setur að vísu
manninn í öndvegi og sem mið-
punkt, þegar hin kristilega hugsun
leggur áherslu á jafnræðið. í fyrr-
nefndri stefnuskrá, kaflanum um
markmið segir um verndun kjör-
lenda, dýra og jurta: „Unnið verður
að því að íjölga þjóðgörðum, friðlýst-
um svæðum og náttúruminjum.
Einkum verður lögð áhersla á friðlýs-
ingu mýrlenda, strandsvæða, miðhá-
lendis og annarra óbyggðra svæða“.
Á ráðstefnu um landnýtingu, sem
haldin var til heiðurs Sveinbirni
Dagfinnssyni, kom fram í máli Sig-
urðar Á. Þráinssonar frá Umhverfis-
ráðuneytinu, að í skipulagsvinnu
væri eðlilegt að flokka náttúruvernd
sem landnýtingu m.t.t. ferða-
mennsku. Á sömu ráðstefnu kom
einnig fram hjá Birgi Þorgilssyni hjá
Ferðamálaráði að gjaldeyristekjur
ferðaþjónustunnar 1994 voru 12%
af heildargjaldeyristekjum þjóðarinn-
ar á því ári. Fjöldi ferðamanna hefur
tvöfaldast á undanförnum 10 árum
og mörgum er því ljóst að eitt af
okkar allra brýnustu hagsmunamál-
um er vemdun óspilltrar náttúru, því
það er jú fyrst og fremst náttúran
sem erlendir (og innlendir) ferða-
menn eru að sækjast eftir hér á landi,
auk þess sem það er skylda okkar
sem íslendinga að varðveita þessa
AUÐLIND.
Samningurinn um verndun líf-
fræðilegrar fjölbreytni er vissulega
„tæki“ sem við eigum að nota til að
reyna að ná til hinna ýmsu hópa sem
tekið hafa hrokafulla afstöðu til nátt-
úrunnar og nýta sér völd blindrar
tæknihyggju til að fara eins langt
og þeir komast í umhverfingu sinni
á náttúrunni, jafnvel án þess að fyr:
ir liggi rök fyrir umhverfingunni. í
þessu tilfelli: markaður fyrir orkuna.
Ég minntist á skipulagsvinnu hér
að framan. Þar eigum við annað
„tæki“ ef svo má að orði komast til
að samræma framkvæmdir þeirri
sjálfbæru þróun eða auðlindanýtingu
sem við teljum farsælasta. Nú er
hafin vinna við svæðisskipulag há-
lendisins. Reynum að sjá til þess að
sú vinna sem þar er farin í gang
endi ekki að hluta sem kortlagning
virkjunarsvæðis, heldur verði þar
mótuð skynsamleg framtíðarstefna
um varðveislu stórbrotinnar náttúru,
utan og innan friðlýstra svæða, nátt-
úru sem næstum hvergi er til annars
staðar í heiminum.
David Attenborough sagði í síð-
asta þætti heimildarflokks síns, Úr
ríki náttúrunnar, sem var á dagskrá
ríkissjónvarpsins 17. mars sl., í þýð-'
ingu Óskars Ingimarssonar: „Suður-
skautslandið er enn afskekkt og eyði-
legt. Þar má enn sjá náttúrufyr-
irbæri í tign sinni og mikilleik og
það meira að segja eins og þau voru
áður en menn komu fram á jörð-
inni.“ Látum þessi orð verða til að
áminna okkur um skylduna að varð-
veita af fremsta megni þessa auðlind
okkar, óspillta náttúru sem enn
finnst á hálendi íslands.
Ég skora að lokum á íslensk
stjórnvöld og íslenskan almenning,
ekki síst Austfirðinga, að kynna sér
þær áætlanir rækilega sem hér eru
á borðum sérfræðinganna um virkjun
norðan Vatnajökuls og láta í sér
heyra á opinberum vettvangi um
þetta alvarlega mál. Við megum ekki
fljóta sofandi að feigðarósi. Það get-
ur orðið of seint að spyma við fótum
síðar.
Höfundur er húsmóðir frá Fitjum,
Skorradal.
A&aQ-
Volvo F-611 '85, túrbó, sjálfsk., ek.
um 200 þ. km., álkassi m/lyftu 5,60
m x 2,25 m. Góður bíll, gott verð kr.
1,6 m.
Kælibíll Benz 814 '90, álkassi 4,45
m x 2,28 x 1,98 m., lýfta 1000 kg.,
ek. 100 þ. km. Þessi kælibíll er sem
nýr. Kr. 3,1 m.
Man 10-150 '90, ek. 105 þ. km„ ál-
kassi 5,30 m, lyfta 1.500 kg. Kr. 2,7 m.
Volvo FL-614 '90, ek. 103 þ. km.,
álkassi 7 m x 2,55 m, lyfta 1.500 kg.
Kr. 3,4 m., áhv. 2,7 m.
Toyota Hiace '90, 4x4, 2,4 dísil, ek.
184 þ. km, 11 rútusæti plusskl., tepp-
al., 2 miðst. Kr. 1,2 m.
MMC L-300 '89, bens., 8 sæti, ek.
125 þ. km. Kr. 900 þús.
Jeep Wrangler Laredo '90, svartur,
ek. 91 þ. km. Kr. 1.290 þ.
Cherokee Laredo '88, ek. 78 þ. km„
blár, sjálfsk. Kr. 1,4 m.
Nissan Sunny Wagon '91,4x4,1600,
ek. 47 þ. km. Kr. 990 þús.
Toyota Corolla GL Spec. '91, blár, 5
dyra, ek. 77 þ. km. Kr. 750 þús.
Skipti á nýrri Corolla.
Suzuki Swift GL '92, 5 dyra, blár,
ek. 52 þ. km. Kr. 530 þús.
Toyota Carina E GLi '93, græn, ek.
46 þ. km. Kr. 1.390 þús.
MMC Colt GLi '92, svartur, ek. 23
þ. km. Kr. 890 þús.
Toyota Carina '88, ek. 94 þ. km„
sjálfsk., einn eig. Kr. 375 þús.
Lada Samara 1500 '91, grágrænn,
ek. 34 þ. km„ sportstýri, toppgr., 5
dyra. Gott verð kr. 320 þús.
Við höfum selt bíla frá upp
hafi.
Stærsta sölusvæði borgar-
innar á besta stað f borginni.
Endalaus bílasala - vantar
sölubíla strax.
Við erum fyrir neðan
Perluna við Miklatorgið.
Símar 15014 og 17171
CITIZENj
Falleg, vatnsvarin stálúr með
, gyllingu.
llrin eru sérlega þunn og fara
þess vegna vel á hendi
Stelpuúr
Verð áður kr. 15.200,-
Tilboðsverð
kr. 10.600,-
Strákaúr
|Verð áður kr. 15.900,-
Tilboðsverð
ífit//- ///*iif úra- og skartgripavcrslun(J Axel Eiríksson úrsmiður ||
fSAFIRÐI • AF) ALSTRÆTl 22-SIMI94-3023 3 s AITABAKKA 16«MJODD*SÍMI 870706 {|
Póstsendum frítt
B Framsóknarflokkurinn
Framsókn '95______
Halldór Asgrímsson
veröur í Háskólanum á Akureyri í hádeginu í dag og á stjórnmálafundi
á Blönduósi í kvöld kl. 21.00. Á morgun, miövikudag, verður hann í Reykjavík
og situr fyrir svörum hjá fréttamönnum sjónvarps um kvöldið kl. 22.10.