Morgunblaðið - 25.04.1995, Qupperneq 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 25. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
NÝ RÍKISSTJÓRN
FRÉTTIR
Ráðherraval stj órnarflokkanna á þingflokksfundum
Ólafur G. hafnaði for-
setaembættinu í fyrstu
Morgunblaðið/Kristinn
ÓLAFUR G. Einarsson ræðir við fréttamenn að loknum þing-
flokksfundi Sjálfstæðisflokksins á laugardag.
KONUR í þingflokki Sjálfstæðisflokksins brostu framan í mynda-
vélarnar á laugardagskvöld, en skutu engu að síður á fundi til
að ræða vonbrigði sín. Frá vinstri: Arndís Jónsdóttir varaþing-
maður, Sólveig Pétursdóttir, Lára Margrét Ragnarsdóttir, Arn-
björg Sveinsdóttir og Katrín Fjeldsted varaþingmaður.
Ólafur G. Einarsson
hafði afþakkað boð um
embætti þingforseta, en
þáði það er þingflokkur
Sj álfstæðisflokksins
kaus hann einróma. í
þingflokki Framsóknar-
flokksins voru greidd
atkvæði um ráðherra-
efni. Olafur Þ. Steph-
ensen fylgdist með ráð-
herravali stjómarflokk-
anna.
OLAFUR G. Einarsson, fyrr-
verandi menntamálaráð-
herra, samþykkti ekki að
taka að sér embætti for-
seta Alþingis fyrr en á þingflokks-
fundi Sjálfstæðisflokksins að kvöldi
laugardags, þar sem Davíð Oddsson,
formaður Sjálfstæðisflokksins og
forsætisráðherra, lagði fram tillögu
sina um ráðherra flokksins í nýrri
ríkisstjóm. Ólafur hafði fyrr um dag-
inn hafnað boði Davíðs um embættið.
Davíð Oddsson ræddi á laugardag-
inn einslega við alla þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins til að kynna sér sjón-
armið þeirra um val á ráðherrum
flokksins. Samtölin, sem hófust í
Stjómarráðshúsinu, tóku talsvert
lengri tíma en ætlunin hafði verið,
og tókst forsætisráðherra ekki að
ljúka þeim áður en fundur flokksráðs
hófst klukkan fjögur síðdegis. Davíð
ræddi því áfram við þingmenn í Val-
höll að loknum flokksráðsfundinum
og var þingflokksfundi, sem áður
hafði verið boðaður klukkan sex, fre-
stað, fyrst til klukkan hálfátta og
svo aftur til klukkan átta.
Fyrsta samtal Ólafs
og Davíðs á laugardag
Meðal þeirra þingmanna, sem
Davíð átti eftir að ræða við, var Ólaf-
ur G. Einarsson og áttu þeir Davíð
alllangan fund í Valhöll. Samkvæmt
heimildum Morgunblaðsins var þetta
fyrsta samtal þeirra eftir kosningar,
þar sem þeir ræddu saman um stöðu
Ólafs í ríkisstjóminni. Davíð mun
hafa greint Ólafi frá þeim vilja sín-
um, að breytingar yrðu á ráðherra-
listanum og að hann hefði hug á að
Bjöm Bjarnason kæmi inn í ríkis-
stjómina. Ólafur sagðist hins vegar
sækjast áfram eftir ráðherraemb-
ætti. Davíð bauð honum þá embætti
forseta Alþingis, en þá mun Ólafur
hafa hafnað því og ekki viljað gera
samkomulag við flokksformanninn
um slík stólaskipti.
Ólafur mætti síðastur manna á
þingflokksfund Sjálfstæðisflokksins
eftir að hafa setið nokkra stund í
ráðherrabifreið sinni fyrir utan Al-
þingishúsið. í upphafi fundarins
gerði Davíð Oddsson stuttlega grein
fyrir tillögu sinni að ráðherralista
flokksins, og að hann teldi eðlilegt
að breytingar yrðu á honum.
Ólafur G. Einarsson tók einnig til
máls og sagðist myndu taka þeirri
niðurstöðu, að hann sæti ekki áfram
í ríkisstjórn. Hins vegar teldi hann
slíkt óheppilegt fyrir Reykjaneskjör-
dæmi og fylgi Sjálfstæðisflokksins
þar.
Vonbrigði Reyknesinga
Þingmenn Reykjanesskjördæmis
töluðu síðan hver af öðrum og létu
í Ijós svipuð sjónarmið. Þeir lögðu
síðan fram bókun, þar sem þeir sögð-
ust ekki myndu leggja til breytingar
á tillögu formannsins. Hins vegar
lýstu þeir miklum vonbrigðum með
að Reykjaneskjördæmi ætti ekki
lengur fulltrúa í hópi ráðherra Sjálf-
stæðisflokksins, með tilliti til stærðar
kjördæmisins, fylgis flokksins þar og
fjölda þingmanna.
Davíð svaraði Reyknesingum og
ítrekaði að tillaga hans stæði. Hann
lagði hana síðan fyrir þingflokkinn
til ákvörðunar, og var hún samþykkt
með lófataki. Ekki var farið fram á
atkvæðagreiðslu í þingflokknum,
enda munu Reyknesingar ekki hafa
talið sig hafa meirihlutastuðning við
Ólaf G. Einarsson í þingflokknum.
Töldu þeir að þrír til fímm þingmenn
aðrir væru á þeirra bandi.
Strax eftir að ráðherralistinn hafði
verið samþykktur, bar Davíð Odds-
son upp tillögu um að Ólafur G. Ein-
arsson yrði forseti Alþingis. Þing-
flokkurinn samþykkti tiljöguna um-
svifalaust með lófataki. Ólafur sagð-
ist þá ekki skorast undan því að taka
að sér embættið.
í þingflokki Sjálfstæðisflokksins
er nú rætt um það að í samræmi við
orð Davíðs Oddssonar, um að þing-
forsetaembættið sé virðingarstaða,
jafngild ráðherraembætti, þurfí nú
að hrinda í framkvæmd áformum um
að auka virðingu embættisins, meðal
annars með því að laun forseta verði
álíka og ráðherralaun. Ekki fékkst
þó staðfest að Ólafi G. Einarssyni
hefði verið boðið embættið með lof-
orði um slíkt.
Atkvæði greidd þjá
Framsóknarflokki
í þingflokki Framsóknarflokksins
var ráðherravalið nokkuð frábrugðið
því, sem gerðist hjá Sjálfstæðis-
flokknum. Flokksformaðurinn Hall-
dór Ásgrimsson hafði þann háttinn
á, eins og Davíð Oddsson, að kalla
hvem og einn þingmann á sinn fund
fyrr um daginn og ræða við þingliðið
um skipan ráðherralista.
Þingflokksfundur framsóknar-
manna hafði verið boðaður klukkan
sex síðdegis. Hann hófst í Alþingis-
húsinu um hálftíma á eftir áætlun,
þar sem miðstjórnarfundur hafði
dregizt nokkuð. Halldór Ásgrímsson
lagði þar fram tillögu að ráðherra-
lista flokksins; um sjálfan sig, Guð-
mund Bjamason, Finn Ingólfsson,
Ingibjörgu Pálmadóttur og Pál Pét-
ursson. Segja má að tillaga for-
mannsins hafi verið „leiðbeinandi",
þar sem að henni fram kominni var
dreift seðlum með nöfnum allra
fímmtán þingmanna flokksins og við-
höfð leynileg atkvæðagreiðsla, þar
sem allir voru í kjöri.
Þrír fengu fullt hús atkvæða
í atkvæðagreiðslunni fengu þrír
þingmenn, þeir Halldór, Guðmundur
og Finnur, fullt hús atkvæða, eða
fímmtán. Samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins fékk Ingibjörg at-
kvæði fjórtán þingmanna, og Páll
Pétursson tíu eða ellefu. Einnig
fengu Siv Friðleifsdóttir, Guðni Ág-
ústsson og einn þingmaður að auki
atkvæði.
Sjálfstæðismenn telja sér til tekna
að hafa ekki haft atkvæðagreiðslu
af þessu tagi í sínum þingflokki.
Þingmenn Sjálfstæðisflokksins, sem
við var rætt, töldu að slíkt hefði
boðið heim hættunni á því að menn
hefðu farið að spá í það hver hefði
stutt hvern, og þannig alið á óvild
innan þingflokksins. Minningar frá
árinu 1983, er fímmtán þingmenn
gáfu kost á sér í ráðherraembætti
og kosið var á milli þeirra, eiga nokk-
urn þátt í þessari afstöðu sjálfstæðis-
manna.
Sjálfstæðiskonur vonsviknar
Konur, sem sátu þingflokksfund
Sjálfstæðisflokksins, skutu á fundi í
kaffistofu Alþingis að þingflokks-
fundi Sjálfstæðisflokksins loknum.
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins eru konur í þingflokknum
vonsviknar yflr því að hlutur þeirra
sé lítill í ríkisstjóminni og þingforyst-
unni.
Þær minna á að Sjálfstæðisflokk-
urinn hafi átt frumkvæði að þingsetu
kvenna og ráðherradómi^ en nú
standist flokkurinn ekki samanburð
við Framsóknarflokkinn að þessu
leyti. Þar sé nú ein kona ráðhefra,
og líklegt sé að önnur, Valgerður
Sverrisdóttir, verði kjörin þingflokks-
formaður. Þingkonur Sjálfstæðis-
flokksins eru því líklegar til að gera
kröfu til embætta í stjórn þingflokks-
ins og formennsku í þingnefndum
þegar gengið verður frá þeim málum
á næstu dögum.
Könnun á svefnvenjum barna
Hvergi verið
gerð sambæri-
leg könnun
Helgi Kristbjarnarson
Svefnrannsóknastofnun,
sem er hluti af rann-
sóknastofu geðdeildar
Landspítalans, hefur unnið
könnun á' svefnvenjum barna
og verða niðurstöður hennar
birtar í sumar. Könnunin
hófst fyrir tíu árum og hefur
sömu einstaklingum verið
fylgt eftir og svefnvenjur
þeirra skráðar aftur nú. Nið-
urstöðumar verða bomar
saman við fyrri niðurstöður.
Úr þeim er unnið í tölvu með
sérstöku tölvuforriti sem
svefnrannsóknastofnunin
hefur hannað. Helgi Krist-
bjamarson er forstöðumaður
stofnunarinnar og væntir
hann þess að niðurstöður
könnunarinnar eigi eftir að
vekja athygli víða því hvergi
annars staðar í heiminum
hefur verið gerð sambærileg könn-
un.
Þetta er í fyrsta sinn sem kann-
að er með þessum hætti hvernig
svefnvenjur breytast og hver uppr-
uni svefnvandamála er. Rannsókn-
in felst í því að kanna svefnvenjur
barna og athuga síðan tíu árum
síðar hvernig þróunin hjá þessum
einstaklingum hafi orðið. Helgi
segir að svefn hafí mikið með geð-
sjúkdóma og geðslag fólks að gera.
Hann segir að fleiri svefnrann-
sóknir séu gerðar hérlendis en í
flestum öðrum löndum. Svefn-
rannsóknastofnunin vonast til þess
að með könnuninni og með því að
rannsaka svefninn komist hún nær
eðli geðsjúkdóma. Helgi segir að
svefninn sé einn af lyklunum að
geðsjúkdómunum.
Þátttakendur fá senda svefn-
skrá þar sem þeir færa inn svefn-
venjur sínar í eina viku. Úr þessum
upplýsingum er lesið úr með að-
stoð tölvu. Sami háttur var hafður
á fyrir tíu árum þannig að könnun-
in á að vera að öllu leyti sambæri-
leg. Svefnskráin var samin af
Svefnrannsóknastofnun og hefur
verið notuð í rannsóknum á Norð-
urlöndunum. Gerðar hafa verið
kannanir á svefntruflunum astma-
sjúklinga á Norðurlöndum og voru
þær skrár sendar til Svefnrann-
sóknarstofnunar sem vann úr nið-
urstöðunum með sínu eigin tölvu-
forriti.
„Svefnvandamál hefjast oft fyr-
ir tvítugsaldur. Við skoðum því
núna sömu einstaklingana og fyrir
tíu árum og reynum að komast
að því hvenær vandamálin byrja.
Þetta hefur aldrei verið gert áður.
Við skoðuðum einstaklingana
reyndar einnig fimm árum eftir
fyrstu könnunina. Það
er mjög óvenjulegt að
fylgja eftir einstakling-
um á þennan hátt. Það
má því segja að þessi
rannsókn sé sú eina sem
gerð hefur verið,“ sagði Helgi.
Hveijir taka þátt í könnuninni?
„Við völdum jafnmarga ein-
staklinga úr öllum árgöngum, eða
u.þ.b. 50 einstaklinga úr hveijum
árgangi, alveg frá eins árs aldri
upp að tvítugu. Foreldrar svöruðu
fyrir þá sem voru innan tólf ára
aldurs en eldri þátttakendur svör-
uðu sjálfir.“
Hveijar voru niðurstöðurnar úr
fyrstu könnuninni?
„Athyglisverðast þótti það að
íslensk börn fóru seinna að sofa
og seinna á fætur en börn í öðrum
löndum. Það munaði allt frá einum
upp í þrjá klukkutíma miðað við
kannanir annars staðar. íslensk
böm fóru einum klukkutíma
seinna að sofa en börn á hinum
Norðurlöndunum en þremur tím-
►Helgi Kristbjamarson er 47
ára gamall geðlæknir og
taugalífeðlisfræðingur. Hann
tók læknispróf frá Háskóla
íslands 1975 og stundaði nám
í taugalífeðlisfræði í Stokk-
hólmi og geðlækningum mest
á íslandi. Hann hóf störf hjá
Svefnrannsóknarstofnun 1981
og er hann deildarstjóri á
rannsóknadeild geðdeildar
Landspítalans.
um seinna en börn í Sviss. Við
erum mjög spenntir að sjá núna
hvort breytingamar í þjóðfélaginu,
eins og t.d. tilkoma sjónvarps-
stöðva sem sýna langt fram á nótt
og voru ekki til staðar fyrir tíu
árum, hafí breytt fótaferðartíma
íslendinga. Þá könnum við svefn-
venjur hjá nýjum hópi barna núna
og beram saman við hópinn fyrir
tíu árum. Einnig kom fram í könn-
uninni fyrir tíu áram að tíðni
martraða hjá börnum var minni
hér en í mörgum öðrum löndum."
Hefur könnun sem þessi hag-
nýtt gildi?
„Já, hún getur uppfrætt fólk um
hvað geti talist eðlilegt í sambandi
við svefntíma bama. Tíu ára böm
á íslandi fara t.d. að sofa þegar
klukkan er rúmlega ellefu á kvöld-
in og flest sjö ára gömul börn fara
að sofa um tíuleytið.“
Svefnrannsóknarstofnun hefur
einnig unnið að rannsóknum á
svefnvenjum barna sem era ofvirk
og segir Helgi að þau hafi oft
slæmar svefntraflanir.
„Ofvirk börn eru greinilega með
svefntruflanir sem við höldum að
sé orsakaþáttur í vanlíðan þeirra.
Það er okkar kenning að rekja
megi ofvirkni bama til
svefntraflana, en það
er þó ekki almennt sam-
þykkt í heiminum í dag.
Bömin era oft þreytt
og illa hvfld og eru þess
vegna vansæl á daginn. Fyrir rúmu
einu ári gerðum við rannsókn á tíu
ofvirkum bömum en við þurfum
töluvert stærra úrtak og itarlegri
rannsókn til þess að geta sannað
þetta.“
Hafa svefnvenjur fullorðinna
verið rannsakaðaY?
„Þær voru rannsakaðar fyrir
mörgum árum en einstaklingum
hefur ekki verið fylgt eftir á þenn-
an hátt. Þar kom þó fram að sum-
arbirtan hefur t.a.m. ákaflega lítil
áhrif á svefn fullorðinna, sem er
eitt helsta umkvörtunarefni út-
lendinga sem koma til landsins á
sumrin. Ætli skýringin sé ekki
aðeins sú að íslendingar era orðn-
ir vanir því að sofa í birtu, þar liggi
- þúsund ára þróun að baki,“ segir
Helgi.
Komast nær
eðli geðsjúk-
dóma.