Morgunblaðið - 15.06.1996, Blaðsíða 16

16 LAUGARDAGUR 15. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIVIT
Jeltsín lýkur kosningabaráttunni á heimaslóðum í Jekaterínbúrg
Harmar sam-
stöðuskort
lýðræðisafla
Jekaterínbúrg, Moskvu, Pétursborg. Reuter.
BORIS Jeltsín Rússlandsforseti hef-
ur ferðast víða um Rússland i kosn-
ingabaráttunni síðustu daga og
virðist samkvæmt flestum skoðana-
könnunum hafa tekist að vinna upp
forskot Gennadís Zjúganovs, fram-
bjóðanda og leiðtoga kommúnista.
Að sögn SAy-sjónvarpsstöðvarinnar
í gær sýndi þó síðasta könnun sem
gerð var að Zjúganov væri á ný
kominn með yfirhöndina, hann
fengi 34% í fyrri umferðinni en for-
setinn 31%. Jeltsín sagðist í gær
harma að ekki hefði náðst samstaða
meðal lýðræðissinna fyrir kosning-
amar.
Zjúganov, sem ekki kom fram á
útifundum í gær, kvaðst telja að
vonbrigði eftir fimm ára umbóta-
stefnu Jeltsíns myndu tryggja
kommúnistum sigur. „Við stefnum
fullir sjálfstrausts að kosningunum
og höfum í raun þegar unnið,“ sagði
Zjúganov og bætti því við að tveir
þriðju kjósenda styddu stefnuskrá
síns framboðs.
Zjúganov skoraði á Jeltsín að
taka þátt í kappræðum í gær-
kvöldi. Ein ríkissjónvarpsstöðvanna
þriggja hafði sett kappræður for-
setaframbjóðenda á dagskrá á
fimmtudagskvöld, en varð að aflýsa
vegna lítillar þátttöku. Jeltsín neit-
aði að taka þátt og gerði Zjúganov
þá slíkt hið sama.
Jeltsín sagði í gær að hann harm-
aði að ekki hefði tekist að sameina
lýðræðisöflin fyrir kosningarnar.
Menn virtust láta eigin persónu
ganga fyrir málstaðnum, sagði
Jeltsín, og átti þar greinilega við
Grígorí Javlínskí, leiðtoga Jabloko-
flokksins sem boðar lýðræði og
markaðshagkerfí.
Sameining lýðræðisafla
Javlínskí sagði í gær að ekki
væri útilokað að lýðræðisöflin sam-
einuðust að baki forsetanum núver-
andi í annarri umferð kosninganna,
sem verður haldin ef enginn fram-
bjóðandi fær meira en helming at-
kvæða á morgun. Búist er við að
Jeltsín og Zjúganov muni eigast
við í annarri umferðinni, sem halda
verður innan 15 daga frá því að
talningu lýkur eftir þá fyrri.
Javlínskí gaf hins vegar í skyn
að Jeltsín myndi leita eftir sam-
starfi við hægri-öfgamanninn
Vladimír Zhírínovskí næði sá síðar-
nefndi þriðja sæti í kosningunum
á morgun.
Byijað var að kjósa í Tsjetsjníju
í gær. Þar er kosið bæði um for-
seta og til þings í Kákasushérað-
inu. Tsjetsjenskir uppreisnarmenn
höfðu hótað að reyna að koma í
veg fyrir að fólk gæti greitt at-
kvæði og var því mikill öiyggisvið-
búnaður. í Grozní voru rússneskir
hermenn mjög áberandi.
Dagblöð hlutdræg
Dagblöð í Rússlandi hafa tekið
mjög eindregna afstöðu með fram-
bjóðendum og verða seint sökuð
um skort á hlutdrægni.
Pravda, málgagn kommúnista,
birti mynd af Jeltsín í gervi böðuls
á forsíðu. Blaðið notaði mynd, sem
tekin hafði verið af Jeltsín í kosn-
ingabaráttunni gegn honum. Á
myndinni sést Jeltsín með bundið
fyrir augu brjóta könnu með stöng.
Leikur þessi er alsiða í Tatarstan,
en axarskaftið í höndum Jeltsíns
reyndist tvíeggjað sverð því við
myndina í Prövdu stóð: „Forseti
landsins þarf að geta séð. Við get-
um ekki látið mann með bundið
fyrir augun leiða okkur til loka
þessarar aldar.“
„Er Zjúganov treystandi?" var
spurt í risastórri fyrirsögn Ísvestíu
og á síðu tvö var leitast við að
sýna að svo væri ekki.
Rossikíje vestí var ekki verið að
fara í kringum hlutina. „Kjósið
Borís Jeltsín!" æpti fyrirsögn blaðs-
ins.
Reuter
VERKAMENN undirbúa blómabeð við minnisvarða um Lenín
frá tímum Sovétríkjanna í borginni Petropavlovsk á Kamtsjatka-
skaga, austast í Rússlandi.
TVEIR félagar úr OMON, sérsveitum rússneska innanríkisráðu-
neytisins, leita í bifreið í Moskvu. Mikill öryggisviðbúnaður er
í Rússlandi vegna kosninganna á morgun og verður fimmtungi
meira af lögreglumönnum til taks en venjulega.
Baksýnisspegill-
inn eða umbætur
Rætt við íslendinga í Rússlandi
MIKIL ólga er í rússneskum stjóm-
málum um þessar mundir og for-
setakosningamar, sem samkvæmt
skoðanakönnunum er barátta milli
Borís Jeltsíns forseta og Gennadís
Zjúganovs, leiðtoga kommúnista,
geta skipt sköpum um framtíð
Rússlands. Spurningin er sú hvort
snúið verður aftur til fortíðarinnar
og þeirrar hefðar, sem mótaðist á
keisaratímanum og setti ljóst og
leynt mark sitt á Sovétríkin, eða
glugginn til vesturs haldist opinn
þannig að áfram verði haldið á tor-
færri braut lýðræðis og umbóta.
Morgunblaðið ræddi við nokkra
íslendinga, sem staddir eru i Rúss-
landi á þessum umbrotatímum.
Spennuástand í Moskvu
Hlédís Sveinsdóttir, arkitekt í
Moskvu: „Meðal ungs fólks ríkir
ótti við ástandið í Rússlandi og
unga fólkið og þessir nýríku hræð-
ast' kommúnistana. Þessir nýríku
em einn til fimm af hundraði og
milli þeirra og annarra er heljarmik-
il gjá því að hér er í raun engin
millistétt. Það er aðallega unga
fólkið, sem kýs Jeltsín, og eldra
fólk, sem styður Zjúganov, og þetta
getur farið á hvaða veg, sem er.
Jeltsín hefur styrkt stöðu sína með
ýmsum uppákomum. Haldnir hafa
verið rokktónleikar og rokkstjörnur
lýst yfir stuðningi við hann.
Hér í Moskvu hefur ríkt spennu-
ástand undanfarið og síðan um
helgina hafa einkennisklæddir
menn staðið á hveiju homi og mað-
ur verður að hafa með sér vegabréf.
Það er um fátt annað talað en
kosningarnar, sérstaklega eftir
sprengjutilræðið í neðanjarðarlest-
inni á fimmtudag, en það er ógern-
ingur að segja til um hvað gerist
núna dagana kringum kosningarn-
ar. Kommúnistar treysta ekki yfir-
völdum og vilja fá að telja sjálfir
og gangi það eftir segja menn að
sitt hvor niðurstaðan gæti fengist
í kosningunum. Það væri alvarlegt
ef svo færi.
Jeltsín mest áberandi
Gunnlaugur Júlíusson, fjár-
málastjóri við verkefni Islenskra
sjávarafurða á Kamtsjatka: Það
hefur ekki farið mikið fyrir kosn-
ingabaráttunni austur á Kamt-
sjatka. Það eru fáir framboðsfundir
og lítið tilstand, en umfjöllun fjöl-
miðla er mikil og þar er Jeltsín
mest áberandi. Hann hefur undir-
búið jarðveginn með því að hækka
ellilífeyri, fella niður herþjónustu
og stöðva stríðið í Tsjetsjníju.
Það leit út fyrir að Zjúganov
myndi vinna, en það hefur breyst
og nú telja flestir að Jeltsín muni
vinna. En í raun skiptast menn í
tvær fylkingar; þá, sem skilja hvað
er að gerast í landinu og telja Jelts-
ín skástan, og þá, sem horfa bara
í baksýnisspegilinn og vilja komm-
únisma aftur.
Kamtsjatka má kalla jaðarsvæði.
Hér voru áður há laun, en nú er
það breytt og víða má sjá hálfkarað-
ar byggingar, sem menn segja af-
leiðingu perestrojku Míkhaíls Gorb-
atsjovs. Jeltsín var tekinn í dýrl-
ingatölu þegar valdaránstilraunin
var gerð í ágúst 1991, en svo tekur
við hversdagsleiki og erfiðleikar.
Þessi þróun mun halda áfram um
skeið og verða nokkrum leiðtogum
að falli áður en jafnvægi næst.
Menn þurfa alltaf blóraböggul."
Ómögulegt að spá um úrslit
Björgólfur Thor Björgólfsson,
framkvæmdastjóri í Pétursborg:
„Jeltsín var með útihátíð hér í dag
[fimmtudag] fyrir utan Vetrarhöll-
ina og var þar saman kominn mik-
ill mannfjöldi. Fólk er farið að tala
meira um kosningarnar núna, en
það er ómögulegt að spá um úrslit.
Það má benda á borgarstjóra-
Helstu
keppi-
nautarnir
SEX helstu forsetaframbjóð-
endurnir eru þessir:
•Grígorí Javlinskí: 44 ára
hagfræðingur og leiðtogi Jab-
loko-flokksins. Vill róttækari
umbætur. Nýtur stuðnings
ungs fólks, kaupsýslumanna
og menntamanna.
•Borís Jeltsín: 65 ára gam-
all. Var kjörinn fyrsti forseti
Rússlands með yfirburðum
árið 1991. Nýtur stuðnings
ungs fólks, kaupsýslumanna
og menntamanna. •
•Míkhaíl Gorbatsjov: 65 ára.
Var síðasti leiðtogi Sovétríkj-
anna og minnast kjósendur
hans fyrir hrun Sovétríkj-
anna. Nýtur stuðnings lítils
hóps menntamanna.
•Álexander Lebed: 46 ára
fyrrverandi herforingi og
hnefaleikamaður. Kveðst
hvorki hlynntur lýðræði né
kommúnisma. Nýtur stuðn-
ings hers og hófsamra þjóð-
ernissinna.
•Gennadí Zjúganov: 51 árs
fyrrverandi stærðfræðikenn-
ari og leiðtogi Kommúnista-
flokksins. Nýtur stuðnings
eftirlaunaþega, verkamanna
og bænda.
•Vladímír Zhírínovskí: 50
ára fyrrverandi lögfræðingur
og öfgafullur þjóðernissinni,
sem hyggst endurreisa rúss-
neska heimsveldið með hjálp
kjarnorkuvopna. Nýtur
stuðnings í her, verkamanna
og bænda.
Þarf meira en helming
Frambjóðandi getur aðeins
sigrað í fyrstu umferð fái
hann meira en helming at-
kvæða og eftir skoðanakönn-
unum að dæma verður það
að teljast harla ólíklegt og
nokkur nái því marki.
7. eða 14. júlí: Þeir tveir fram-
bjóðendur, sem mest fylgi fá
í fyrri umferðinni, leiða sam-
an hesta sína í annarri um-
ferð, sem haldin skal eigi síð-
ar en 15 dögum eftir að taln-
ingu lýkur (sennilega 7. eða
14. júlí). Sá, sem fær flest
atkvæði, sigrar.
kosningarnar hér í Pétursborg, þar
sem allir höfðu spáð Anatolí Sobt-
sjak borgarstjóra sigri í skoðana-
könnunum, en svo kom í ljós að
enginn hafði í raun ætlað að kjósa
hann. Kommúnistarnir hafa ekki
verið mjög áberandi hér. Þeir reka
grasrótaráróður, dreifa bæklingum
á strætóstöðvum og ræða við gam-
alt fólk í görðum. Hér skilur enginn
hvaðan hægri öfgamaðurinn Vlad-
ímír Zhírínovskí fær fylgi. Hann
höfðar til þjóðernishyggju og stuðn-
ingur hans er mestur í sveitum.
Pétursborg er mjög hægri sinnuð.
Hér eiga kommúnistar ekki upp á
pallborðið og Zhírínovskí er trúður
hér rétt eins og á Vesturlöndum."
Líklegt að verði
hernaðarástand
Haukur Hauksson, fréttaritari
Ríkisútvarpsins í Moskvu: „Ég tel
líklegt að það verði hernaðarástand
hér eftir aðra hvora umferðina,
vegna þess að úrslitin verða mjög
tvisýn. Kommúnistar telja líklegt
að það verði svindlað, sem ekki er
útilokað, og hyggjast koma með
sína stuðningsmenn til að mótmæla
og krefjast réttar sína. Þá er Jelts-
ín þannig persónuleiki að málamiðl-
anir koma ekki til greina, hann
annaðhvort vinnur eða tapar. Hann
gefur sig aldrei og verði mjótt á
munum lætur hann aldrei völdin
af hendi."