Morgunblaðið - 15.06.1996, Blaðsíða 29

Morgunblaðið - 15.06.1996, Blaðsíða 29
28 LAUGARDAGUR 15. JÚNÍ1996 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ LAU GARDAGUR 15. JÚNÍ 1996 29 STOFNAÐ 1913 ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík. FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson. RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. GRYNNKUM Á SKULDUNUM AFKOMUBATI ríkissjóðs fyrstu fjóra mánuði þessa árs er verulegur. Enn vantar þó töluvert í hallalausan ríkisbúskap. Hallinn á ríkissjóði þessa fjóra mánuði var 2.780 milljónir króna, en var á sama tíma í fyrra 4.120 milljónir. Þetta er gott skref til réttrar áttar. Betri afkoma ríkissjóðs skýrist að stærstum hluta með efnahagsbatan- um, það er meiri veltu í samfélaginu. Arið 1996 er þriðja árið í röð sam hagvöxtur á íslandi er um og yfir 3%, sem er sambærilegt við það sem bezt gerist í iðnríkjunum. Við þessar aðstæður hlýtur það að vera meginmarkmið efnahagsstefnunnar að treysta undir- stöður áframhaldandi hagvaxtar á næstu árum, með það að markmiði að bæta lífskjör og fjölga störfum. í því sambandi er mikilvægt að standa traustan vörð um þann stöðugleika, sem efnhagsbatinn er ekki hvað sízt reistur á. Auknar ríkissjóðstekjur mega undir engum kringum- stæðum leiða til þess að slakað verði á aðhaldi í ríkisút- gjöldum. Enn er langt í land í það að halda opinberri eyðslu innan tekjumarka. Skuldir hafa hrannast upp. Á fjárlögum líðandi árs nema vaxtagreiðslur nálægt 13 millj- örðum króna. Hallinn á viðskiptum við útlönd á undanförnum áratug- um hefur skilið eftir sig miklar erlendar skuldir. Greiðslu- byrði þjóðarbúsins af erlendum skuldum nam árið 1994 34,6% af útflutningstekjum, þ.e. 24,6% vegna afborgana og 10% vegna vaxta. Á móti þessum skuldum standa að vísu töluverðar eignir erlendis. En miklu varðar að ríkisbú- skapurinn, atvinnuiífið og heimilin nýti efnahagsbatann, sem í hönd fer, til að grynnka á skuldunum og búa í haginn til framtíðar. Veldur hver á heldur! GJALDÞROT OG STJÓRNUNARHÆTTIR VERT er að gefa gaum að orðum Stefáns Ólafssonar, sem hafði umsjón með gerð skýrslu Félagsvísinda- stofnunar um nýgengi og gjaldþrot fyrirtækja, en Stefán segir hér í Morgunblaðinu í gær, að hraður vöxtur fyrir- tækis sé engin trygging fyrir velgengni, heldur geti hann þvert á móti reynst vera banabiti þess. í skýrslunni kom fram að 44% stjórnenda fyrirtækja sem komust í þrot, nefndu of hraðan vöxt sem vandamál. Stefán bendir á, að ástæður þess að hraður vöxtur fyrir- tækis geti orðið að vandamáli, séu þær að áætlanir og skipulag fari úr skorðum. Auk þess hái það fyrirtækjum, einkum smærri fyrirtækjum, að stjórnun þeirra virðist vera lausleg og áætlanagerð lítið stunduð og þá einkum til mjög skamms tíma. Fjöldi stjórnenda þeirra fyrirtækja sem hafi orðið gjaldþrota hafi kvartað yfir miklum önnum utan fyrirtækisins. „Sennilega er hægt að bæta reksturinn mjög mikið með því að bæta undirbúning og auka þekk- ingu,“ segir Stefán Ólafsson. Ábending Stefáns um þörf smærri fyrirtækja og stjórn- enda þeirra fyrir ráðgjöf, er ugglaust réttmæt og það gæti verið athugunarefni, að svipuðu fyrirkomulagi verði á því og tíðkast fyrir smærri fyrirtæki í Bandaríkjunum. Augljóslega þarf að taka til hendi, að því er varðar stjórnun og rekstur fjölmargra fyrirtækja, því það getur engan veginn talist viðunandi eða eðlilegt, að um þijú þúsund fyrirtæki hafi orðið gjaldþrota hér á landi á undan- förnum 10 árum. Það er athyglisvert að tíðni gjaldþrota á árinu 1994 skuli vera fimmföld miðað við það sem var árið 1985. Að einhverju leyti endurspeglar það gerbreytt rekstrarumhverfi fyrirtækja. Verðtrygging var að vísu tekin upp árið 1979 en henni fylgdu lágir vextir. Á árinu 1985 voru vextir hins vegar orðnir frjálsir og allt að því fimmfölduðust á verðtryggðum lánaskuldbindingum frá því, sem verið hafði. Gífurleg verðbólga fram til ársins 1990, verðtrygging og mjög háir raunvextir áttu mikinn þátt í þeirri gjaldþrotahrinu, sem gengið hefur yfir á þessu tímabili. Þá eru orð Sveins Viðars Guðmundssonar hér í blaðinu í fyrradag íhugunarefni, þar sem hann segir að ástæður aukinna gjaldþrota sé ekki eingöngu að finna í efnahags- lífinu og stjórnun fyrirtækja, heldur bendi ýmislegt til að meðferð vanskilamála í kerfinu leiði til fleiri gjaldþrota- mála hér en í öðrum ríkjum hins vestræna heims. AF ERLENDUM VETTVANGI FORSETAKOSNINGAR fara fram í Rússlandi á morgun, sunnudag. Þó að Borís Jeltsín forseti hafí sótt í sig veðrið á undanfömum dögum, m.a. með því að semja um vopnahlé við Tsjetsjena, þótti það skammgóður vermir, þar sem bardagar brutust út á ný í Tsjetsjníju aðeins örfáum sólar- hringum eftir að Jeltsín skrifaði und- ir samkomulagið. Óhætt er að segja, að það skipti Vesturlandabúa miklu meira máli hveijir haldi um stjórnar- taumana í Kreml, heldur en hvor þeirra ræður ríkjum í Hvíta húsinu, Bill Clinton forseti eða Bob Dole, frambjóðandi repúblíkana. Að því er fullyrt var í breska blaðinu Sunday Times hefur leyniþjónusta Bandaríkj- anna varað Bill Clinton við því að nú séu dagar Jeitsíns i rússneskum stjórnmálum taldir. Til að fá yfírsýn yfir stöðu mála í Rússlandi nú fyrir kosningamar var einn helsti sérfræðingur Breta í mál- efnum Rússlands og fyrrum Sov- étríkja, Peter Frank, tekinn tali. Frank er prófessor við háskólann í Essex og sinnir einnig ráðgjafastörfum varðandi rússnesk stjóm- og vígbúnaðarmál. Þegar hann var inntur eftir því, hvað það hefði verið sem vakti áhuga hans á Rússlandi sagðist hann hafa átt þess kost er hann var kallaður í her- inn, í kringum 1950 þegar Kóreu- stríðið stóð sem hæst að vera annað- hvort sendur í stríð eða læra rúss- nesku. Af tvennu illu valdi hann síð- ari kostinn. Eftir herskylduna lá.leið hans í gegnum kennaraskóla, þá há- skóla, sem hann sótti á kvöldin með bamaskólakennslu, sem hann sinnti. Að háskólanámi loknu réðst hann til Leeds-háskólans sem lektor og þaðan lá leiðin, árið 1968, til háskólans í Essex þar sem hann var fenginn til að stýra „rússnesku deildinni“. Óáreiðanlegar skoðanakannanir „Ef við snúum okkur fyrst að skoð- anakönnunum í Rússlandi," segir Peter Frank, „þá er þess að geta að þær em þekktar fyrir að vera óáreið- anlegar með afbrigðum. Ef við skoð- um hvernig fylgi hefur verið skipt milli frambjóðenda frá áramótum þá hefur það mikla forskot sem Gennadíj Tsjúganov, frambjóðandi kommún- istaflokksins, hafði á Jeltsín minnkað verulega. Og nú sýna sumar kannan- ir að Jeltsín hafí yfírhöndina. Hvað sem þessu líður þá em þó til aðilar sem spáðu rétt fyrir um úrslit kosn- inganna sem hafa verið haldnar í Rússlandi síðan Sovétríkin liðu undir lok og sú könnun sem þeir hafa gert nú nýlega sýnir að Tsjúganov hefur meira fylgi en Jeltsín.“ Jeltsín nýtur ekki lýðliylli „Hluti skýringarinnar á því hvers vegna Jeltsín nýtur ekki lýðhylli ligg- ur í óraunhæfum væntingum sem rússneska þjóðin hafði til breyting- anna, sem hlutu að koma í kjölfar þess að Sovétríkin liðu undir lok. Það má skýra óánægju fólks út frá tveim- ur sjónarhornum. Hið fyrra má kalla hið efnislega. Margir Rússar eru ekki eins vel settir og þeir höfðu gert sér vonir um að vera, á meðan lífskjör annarra em mun verri nú _______ en þegar kommúnistar vora einráðir. Þá er sá hópur fólks sem er ekki verr settur efnahagslega en áður, þó hann haldi að Rússar þjást af örygg- isleysi hann sé það. Að síðustu er það lítill hópur í Rússlandi sem hefur það mun betra nú en fyrir breytingarnar. Hin hliðin er huglæg. Rússneska þjóðin er með eindæmum stolt, Rúss- ar eru heitir þjóðemissinnar og sagan hefur sýnt að þeir hafa ákveðna minnimáttarkennd, sem gerir þá sér- lega viðkvæma gagnvart ákúrum á land þeirra og þjóð. Ef við tökum Breta sem hliðstætt (jæmi, þá hafa þeir frá seinna stríði breyst úr stór- veldi í nokkurs konar miðlungsþjóð. Jafnvel fyrir Breta hafa þessar breyt- ingar verið erfiðar og þeim ekki veist auðvelt að kyngja þeirri staðreynd að breska heims- veldið er liðið undir lok. Enn í dag má finna til- hneigingu Breta til að líta á sig sem stórveldi, sér- staklega í samskiptum við Evrópusambandið. Við eram í þessu tilfelli að tala um þjóð sem hefur fengið 50 ár til að venjast nýjum aðstæðum. Rússneska þjóðin bókstaflega glataði sínu stórveldi á einni nóttu. Einn daginn tilheyrði hún stórveldi en ekki þann næsta. Herinn vaknaði við það einn morguninn að vita ekki hveijum hann til- heyrði. Vinir og ættingar sem höfðu áður búið í öðr- um héraðum landsins voru nú skyndilega búsettir er- lendis. Allt þetta og margt fleira, svo sem léleg frammistaða rússneskra hersveita í Tsjetsjníju, hef- ur orðið til þess að særa mjög stolt Rússa og draga úr sjálfsöryggi þeirra". Oryggisleysi rússnesku þjóðarinnar „Ef við tökum saman þessar tvær hliðar málsins, þá efnislegu og hina huglægu, má segja að það sem hái Rússum og hefur valdið vantrú fólks á forsetanum er einfaldlega óöryggi. Þeir era haldnir öryggisleysi á háu stigi. Þeir þekkja ekki einu sinni eig- in landamæri lengur, svo tekið sé eitt dæmi. Þeir eru vanir landamær- um sem lágu mun vestar og mun sunnar en þau era í dag. Áður voru landamærin gersamlega lokuð. Eng- inn komst út úr landinu og enginn inn, nema með sérstöku leyfi. Nú era þau hriplek. Hvaða misyndisfólk sem er getur komist inn í landið. Þeir hafa misst allt það yfírráðasvæði sem hafði tekið þá margar aldir og miklar fórnir að öðlast. Óöryggið steðjar þannig að þjóðinni í heild sinni en einnig að einstaklingnum. Rússar og reyndar aðrar þjóðir fyrrum Sovétríkja bjuggu við áætl- unarbúskap, sem byggðist á því að samfélagið allt var í eigu ríkisins. Sá staður sem menn unnu á veitti ekki aðeins atvinnu, heldur einnig mennt- un fyrir börnin og almenna heilsu- gæslu auk hefðbundinna launa. En við hinar nýju efnahagslegu aðstæður geta atvinnurekendur ekki lengur sinnt þessu víðtæka hlutverki og eiga ekki að gera það samkvæmt því kerfí, sem nú hefur verið innleitt. Þannig hefur fólk verið svipt grundvallarör- yggi og velferðarþjónustu, þó hún hafí verið miklu minni en gerist og gengur t.d. á Norðurlöndunum eða í Bretlandi. Hennar nýtur ekki lengur við. Heildaröryggi ríkisins, fyrirtækja og einstaklinga hefur þannig horfið. Fólki fínnst það hvorki vera öruggt heima hjá sér né á götum úti. Meira að segja ríka fólkið finnur til óörygg- is, það fer ekki spönn frá rassi nema í skotheldum bílum og með vopnaða lífverði sér við hlið. Þegar svona er komið, í hvaða samfélagi sem það nú gerist, skellir þjóðin skuldinni á þá sem sitja við stjórnartaumana. í Rússlandi er Jeltsín holdgervingur þessa öryggisleysis sem fólkið býr við. Þetta óöryggi hefur skapast í hans valdatíð." Jeltsín að færa stefnu sína nær kommúnistum „Sagan sýnir að Rússar hafa ávallt, ef þrengingar hafa orðið í þjóðfélag- _________ inu, misst trúna á sjálfum sér og horfið til hinna sann-rússnesku gilda. Allt frá því í kosningunum í desember sl., virðist mér sem Jeltsín hafi, nokkuð reglubundið, beinlínis stolið öllum hugmyndum kommúnista og stefnu- málum. Þannig vildu kommúnistar losna við Tsjúbaís einkavæðingarráð- herra og Andrei Kozyrev, utanríkis- ráðherra og Jeltsín rak þá. Kommún- istar vildu bæta eftirlaunakerfið, hann hefur lofað því. Hann hefur tekið upp stefnu þeirra í landbúnaðar- málum osfrv. Kommúnistar höfðu tekið upp hina „algjöra stjórnaraiid- stöðu“ , ef svo má að orði komast, og mótmælt nánast öllu sem stjórnin bar á borð. Nú er svo komið að þeir geta ekki lengur verið svo afdráttar- Reuter Reuter RÚSSNESKUR hermaður í Tsjetsjníju greiðir atkvæði í forsetakosningunum. ÞÓTT gífurlegar breytingar hafi átt sér stað í stærstu borgum Rússlands er ástandið á landsbyggðinni víða svipað og það var. Myndin sýnir kennara á eftirlaunum plægja jarð- veginn í Paskov-héraði. Launin duga ekki til að leigja dráttardýr og enn síður vélknúin tæki. um á morgun. Ég get ekki heldur séð að hann eigi eft- ir að taka þátt í seinni umferð kosninganna, þar sem kosið verður á milli tveggja manna, sem mest fylgi fá í þeirri fyrri. Þó á hann eftir að laða stóran hluta kjósenda til fylgis við sig og eitthvert munu þeir kjósendur snúa sér í seinni umferð. Hann á því eftir að vera í þeirri stöðu að geta samið, annað hvort við Jeltsín eða Tsjúganov, um þessi atkvæði og þá líklega fengið einhverja þægilega stöðu í staðinnn. Það er hins vegar annað mál hvort þessi atkvæði skila sér öll til þess sem hann kýs að styðja eða semja við. Ég sé þess vegna ekki fyrir mér að Zhírínovskíj verði forseti Rússlands í bráð, en hann mun halda áfram að vera áberandi áhrifavaldur í LYÐRÆÐIÐ ER LOKA- TAKMARKIÐ lausir og kenna sig nú við hina ábyrgu stjórnarandstöðu. Þeir geta ekki leng- ur andmælt öllu sem stjórnin gerir því að þá væru þeir að mæla eigin hugmyndum í mót“. Kemur forsetaklíkan í veg fyrir sigur kommúnista? „Forsetaklíkan, sem ber heitið „akrúsjenía" á frammálinu, er hópur stuðningsmanna forsetans sem á völd sín og stöðu algerlega undir Jeltsín. Fari forsetinn frá bíður þeirra pólit- ískur dauði. Völd þeirra, forréttindi og virðing verða ekki endurreist. í raun eru þessir menn sekir um glæpi, þeir hafa brotið gegn hagsmunum almennings og þeir hafa ekki verið kosnir til þeirra embætta sem þeir gegna. Þar af leiðandi bíður þeirra dómur, útlegð eða fangelsi ef komm- únistar ná völdum. Hættan er sú að þessir menn reyni að fá forsetann til að gera eitthvað, sem er andstætt stjórnarskrá, til þess að koma í veg fyrir að kommúnistar nái völdum og þeir þurfi þ.a.l. ekki að mæta örlögum sínum. Helsti hættutíminn, hvað þetta varðar, er á milli fyrstu og annarrar umferðar kosninganna." Mafían og bágborinn eignaréttur „Rússneska mafían er samheiti yfir „bræðralag" glæpamanna en lík- ist minnst hinum frægu sikileysku glæpasamtökum, það hafa aðeins nýlega myndast tengsl á milli hennar og hinnar kólumbísku eiturlyfjamafíu sem hefur nú uppgötvað óplægðan akur í Rússlandi og nærliggjandi löndum. Orðið mafía er hins vegar ekki notað á sama hátt í Rússlandi og á Vesturlöndum. Það sem ég hef hins vegar mun meiri áhyggjur af eru, í fyrsta lagi, þær athafnir manna og gjörðir, sem á Vesturlöndum heyra undir lögbrot, en eru óátalin í Rúss- landi einungis vegna þess að ekki eru til nein ákvæði til þess að koma lögum yfír menn. Áður var allt í eigu ríkis- ins, nú hafa 80% fyrram eigna þess verið seldar einkaaðilum á fijálsum markaði, a.m.k. samkvæmt kenning- unni. Þannig hafa Rússar gengið í gegnum tímabil þar sem eignaréttur var bókstaflega óþarfur til þess ástands þar sem engin eru lögin en þörfin fyrir þau brýn. Þannig eru mörk hins löglega og ólöglega afar Rússar móta framtíð samfélags síns er þeir ganga að kjörborðinu á morgun í forsetakosn- ingum. Þær eru taldar mikilvægur prófsteinn á lýðræðisþróunina í landinu, en margir óttast að kommúnistar komist til valda. Guðrún Johnsen ræddi við Peter Frank, einn virtasta sérfræðing Breta í málefnum Rússlands, um ástandið þar eystra og kosningamar sögulegu. T Morgunblaðið/Valdimar Sverrisson PETER Frank prófessor við háskólann í Essex. óljðs i Rússlandi. í öðra lagi hefur sú einkavæðing sem átt hefur sér stað í Rússlandi að miklu leyti falist í glæpsamlegum innheijaviðskiptum. Ríkulegar auðlindir hafa verið seldar fyrir brotabrot af heimsmarkaðsverði og menn augsjáanlega grætt umtals- vert á þeim viðskiptum, ekki milljónir króna heldur milljarða króna. I þriðja lagi hefur það brunnið við í rússnesk- um verksmiðjum og annars konar einkavæddum fyrirtækjum að verka: menn fái ekki launin sín greidd. í sumum tilfellum hefur atvinnurek- andinn ekki tök á að greiða út laun. Hins vegar er margur atvinnurekand- inn sem hefur nægar tekjur og getur vel greitt mönnum sínum laun en kýs að gera það ekki og segir launþegun- um þá sögu að fyrirtækið hafi ekki bolmagn til þess á þeim tíma. Það sem er að gerast við hinar nýju efna- hagslegu aðstæður í Rússlandi er, að vinnuveitendur og vinir þeirra eru að nota launasjóði til 3-4 mánaða í þeim tilgangi að auðgast meira sjálfir og auka við fjárfestingar sínar með fjár- munum verkafólksins. Launþegarnir fá að lokum, eftir 3-4 mánaða bið eftir launum sínum útborgun sem er mun Iægri en sú sem þeir eiga rétt á að fá, þegar tekin er inn í dæmið sú ávöxtun sem átt hefur sér stað. Þessir tilteknu atvinnurekendur, sem stunda þá iðju, eru náttúrulega sekir um spillingu en þeir þurfa ekki að svara til saka þar sem engin era lög- in sem kveða á um að þetta sé ólög- legt atferli. Zhírínovsky vanmetinn „Þegar þjóðernissinninn Vladímír Zhírínovskíj atti kappi við Jeltsín í forsetakosningunum árið 1991 hlaut hann ekki nema 7% fylgi kjósenda, en við verðum að athuga að það eru nokkrar milljónir kjósenda. Þannig að í þeim skilningi var gengi hans nokkuð gott. Þrátt fyrir að flokkur Zhírínovskíjs, Fijálslyndir demó- kratar, hafi tapað fylgi í kosningun- um í desember í fyrra og ekki náð nema helmingi þeirra atkvæða sem hann hlaut í kosningunum 1993, þá náði hann þó miklu meira fylgi held- ur en skoðanakannanir spáðu honum. Zhírínovskíj hefur þannig alltaf verið vanmetinn. Ég á þó erfitt með að ímynda mér að hann nái því, að sölsa undir sig forsetastólinn i kosningun- rússneskum stjórnmálum“. „Það er skoðun allflestra stjórn- málaskýrenda, á málefnum Rússlands, í Bretlandi og víðar, að Tsjúganov nái ekki kjöri í kosningunum. Þeir segja að hann muni komast í seinni umferð kosninganna, honum muni ganga vel, en þegar á hólminn verði komið og kjósendur standa frammi fyrir tveimur kostum, Jeltsín og Tsjúganov, muni þeir velja stöðugleikann, svo við notum þeirra eigin orðaval, þann sem veldur minni skaða og kjósa forsetann. Sú kann að verða raunin. Leyfðu mér hins vegar að vera boðbera hins „illa“, því að ég tel að Tsjúganov komi til með að sigra. Dragbítur á lýðræðisþróun Ástæðumar fyrir_ þessari skoðun minni era nokkrar. I fyrsta lagi era kjósendur kommúnista mjög tryggur og flokkshollur hópur. Hann hefur kosið kommúnista í gegnum súrt og sætt og mun halda áfram að gera það. í öðru lagi era þeir sem segjast kjósa kommúnista líklegri til að standa við þá yfirlýsingu en hinir sem segjast styðja aðra flokka. í þriðja lagi - og það er sannarlega kald- hæðni sögunnar - var Kommúnista- flokkur Sovétríkjanna eini stjórn- málaflokkurinn og í þeim skilningi ekki stjórnmálaflokkur í sjálfu sér, heldur eitthvað annað. Sumir segja að eins-flokks valdakerfi sé ekkert flokkakerfi. En Kommúnistaflokkur- inn í dag er enn, hvað varðar upp- byggingu og starfsemi, eini starfandi stjómmálaflokkurinn, sem heitið get- ur, í Rússlandi. Hann hefur félaga- skrá, sem státar af hálfri milljón flokksmanna, sem eru talsvert fleiri en félagar allra hinna fiokkanna til samans. Hugsum til hinna fáránlegu „kosninga“ Sovét-tímabilsins, sem vora náttúrulega engar kosningar þar sem aðeins var um einn flokk að velja og kosningaþáttaka mældist 99,99%. Þar af kusu 99,98% kjósenda Komm- únistaflokkinn, sem er ekkert nema brandari út af fyrir sig. En athugum það að kosningavél kommúnista kom raunverulega 99,9% kosningabærra manna til þess að koma á kjörstað og kjósa. Þeir kepptust við, i þá daga, að vera búnir að afgreiða sem fyrst 70% manna af kjörskrá fyrir hádegi, 90% síðdegis og 100% að kvöldi kjör- dags. Þeir einir hafa reynslu af kosn- ingaáróðri. Þannig getur það gerst, að lýðræðið og helstu kostir þess færi þeim völdin aftur, sem eru and- lýðræðissinnaðir. Hámarki kaldhæðn- innar hlýtur þá að vera náð, að enda- lok lýðræðisins séu falin í _______ því sjálfu". „Ég tel kommúnistana nú vera fremur þjóðernis- sinnaða heldur en „sam- eignarsinnaða". Þeir halda náttúrulega ennþá í goð. allra sósíal- ista; byltingarleiðtogann Vladímír Lenín og aðra fyrirennara Jósefs Stal- íns. Ég tel hins vegar að sigur komm- únista myndi hægja á allri lýðræðis- og frelsisþróun í Rússlandi. Þegar við hins vegar tölum um þróun í mannúðar- og mannréttinda- málum verðum við að fara varlega, þar sem jafnvel núverandi stjórnvöld hafa ekki tekið á þeim málum. Mér hefur sjálfum ekki fallið í geð, að Jeltsín og Rússar fengu inngöngu í Evrópuráðið með miklum meirihluta atkvæða. Hann hefur ekki gert nein- ar tilraunir til að stöðva brot á mann- réttindum í ríki sínu af neinum mætti, dauðarefsingin er t.d. enn við lýði í Rússlandi. Þau eru að nálgast 50 þúsund dauðsföllin í Tsjetsjníju-stríð- inu. Ef Bretar stæðu í slíkum hern- aðaraðgerðum t.d. í Bosníu eða Norð- ur-írlandi og tuttugu og fímm her- menn hefðu látið lífið i bardögum yrði sú frétt á forsíðum allra dag- blaða, á dagskrá allra fréttastöðva og aðalumræðuefni neðri deildar breska þingsins. Jafnvel yrði borin þar fram vantrauststillaga á stjórnina sem stæði þar að baki. Jeltsín var hleypt inn í Evrópuráð- ið á grundvelli falsaðra upplýsinga um fjölda opinberra aftaka í Rúss- landi. Ég tel að mannréttindi verði brotin komist kommúnistar til valda en ég tel einnig að menn þurfi að fara varlega í yfírlýsingar í garð kommúnista hvað þetta varðar. Ég hef tekið eftir því að fjölmiðlar stilla þessu upp sem vali á milli lýðræðis og kommúnisma. Þegar Rússar vakna morguninn eftir kosningarnar, verða þeir hvorki undir lýðræðislegri stjórn né kommúnisma, hver svo sem sigrar í kosningunum, það er ekki alveg svo einfalt. Með öðrum orðum, þá verður Rússum sú hætta búin að mannrétt- indi verði ekki virt undir stjórn komm- únista, en þau era nú þegar ekki í heiðri höfð undir stjórn Jeltsíns". Endurreisn stórveldisins „Ég tel að Rússar verði ekki líkleg- ir til að hefja á ný vopnakapphlaup líkt og átti sér stað á áram Kaldai, stríðsins þó að kommúnistar nái völd- * um á ný. Þeir hafa einfaldlega ekki efni á því. En þeir munu sannarlega reyna að bæta stöðu sína á því sviði. Ef litið er yfír sögu Rússlands má sjá að Rússar hafa ávallt verið upp- teknir af því að byggja upp stór- veldi. Við sjáum uppbyggingu Péturs mikla, uppbyggingu Alexanders, byltingu Leníns, byltingu Stalíns, allt ber að sama brunni, allir vora þeir að hugsa um að byggja upp stórveldi og það hernaðarlegt stórveldi. Haust- ið 1991, eftir valdaránstilraunina í ágústmánuði það ár, reyndu menn á borð við Jegor Gajdar, forsætisráð- herra og Kozyrev utanríkisráðherra með unggæðingslegum og ef til vill kjánalegum hætti, að breyta for- gangsröð landa sinna frá því að vera fyrst og fremst mikið hemaðariegt stórveldi. En þeim mistókst. Og vegna þess að þeim mistókst hefur Jeltsín, sem studdi þá um tíma, snúið baki við þessari forgangsröðun. Rússar eiga eftir að vera nágrönnum sínum erfiðir, en verstir era þeir þó fyrst og fremst sjálfum sér. Þeir eru enn og aftur uppteknir af því að byggja upp stórveldi." Lýðræðið haldi velli „Það má búast við órólegu ástandi í rússneskum stjórnmálum á næstu misseram, hver svo sem það verður sem ber sigur úr býtum í kosningun- um. Ég tel að Vesturlandabúar verði að sýna aðgætni í spádómum sínum um framtíð Rússlands. Allt frá árinu 1985 hafa Vesturlandabúar vænst skjótra breytinga í Rússlandi. Slíkt gerist ekki i einu vetfang. Þróuninni má líkja við göngu þar sem oft eru tekin þijú skref áfram en tvö aftur á bak. Mikilvægast er þó að forseta- kosningamar í Rússlandi fara fram, að þær verði fijálsar og að leikreglum verði fylgt. Jeltsín einn getur haft þessar reglur að engu. Almennt er talið að Jeltsín sé lýðræðissinni, a.m.k. hafí hann einu sinni verið það og sé enn hallur undir þá hugsjón. Ef lýð- ___________ ræðissinni í Rússlandi ákveður að eyðileggja kosningamar og brýtur ákvæði stjórnarskrárinnar í þeim tilgangi mun það augljóslega tefja mjög fyrir Kommúnist- ar aftur til valda allri lýðræðisþróun í landinu. Ef hins vegar kommúnistar sigra í fijálsum kosningum, þar sem allir kosninga- bærir menn fá að kjósa sinn fulltrúa, en bijóta svo gegn ákvæðum stjómar- skrárinnar, yrði það vitanlega einnig^, til þess að hægja á og ef til vill stöðva lýðræðisþróunina. Það er mjög mikil- vægt að lýðræðishugsjónir haldi velli í Rússlandi. Lýðræðið sjálft og fram- kvæmd þess í þjóðfélaginu er hins vegar hið endanlega takmark." Höfundur stundar nám við Háskóla Islnnds.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.