Morgunblaðið - 15.06.1996, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 15. JÚNÍ 1996
AÐSENDAR GREINAR • FORSETAKJÖR
MORGUNBLAÐIÐ
Hvílíkt
leikrit!
í GREINARGERÐ
minni fyrir því að víkja
sæti úr yfirkjörstjórn
Reykjavíkur við for-
setakosningarnar í
sumar, skýrði ég m.a.
frá því að Olafur
Ragnar Grímsson for-
setaframbjóðandi
hefði fyrir rétti í máli
Magnúsar Thorodds-
en, forseta Hæstarétt-
ar, vorið 1989, synjað
fyrir að trúa á guð og
því fengið að staðfesta
framburð sinn með
drengskaparheiti.
Stóðu lög til þess að
sá einn fengi að stað-
festa framburð með drengskapar-
heiti, sem ekki hefði viljað að gefnu
tilefni frá dómara, lýsa sig trú á
guð. Nefndi ég þetta til sögunnar,
þar sem Ólafur hafði nú nýlega,
eftir að vera kominn í forsetafrm-
boð, lýst trúarskoðunum sínum
með allt öðrum hætti og sagt skýrt
og skorinort að hann tryði á guð.
Þetta mál hefur orðið tilefni
mikilla umræðna á opinberum vett-
vangi. Ólafur hefur m.a. sagt að
ég hafi skrökyað að þjóðinni um
þetta. Segir hann sjálfur, að dóms-
formaðurinn hafí leyft sér að velja
milli eiðs og drengskaparheits. Það
er vitaskuld rangt og frekar óverð-
skuldað að væna Friðgeir Bjöms-
son dómstjóra um að kunna ekki
til verka við réttarhöld. Hann er
þekktur fyrir nákvæmni og vönduð
vinnubrögð. Framkvæmdi hann
þessa heitfestingu óaðfínnanlega.
I þingbókina er aðeins bókað:
„Vitnið staðfesti framburð sinn
með drengskaparheiti eftir lög-
mæltan undirbúning, að kröfu lög-
manns stefnda." Þegar Friðgeir
dómari notar orðið „lögmæltan"
er þar ekkert orðagjálfur á ferð-
inni. Hann er að lýsa því að hann
hafi, eins og lögin mæla, spurt
vitnið, hvort það tryði á guð og
fengið svar sem hann mat sem
synjun. Aðrir viðstaddir réttarhald-
ið, þ.e. undirritaður, Gunnlaugur
Claessen, þáverandi ríkislögmaður,
og meðdómendur Friðgeirs, hér-
aðsdómararnir Steingrímur Gautur
Kristjansson og Egg-
ert Óskarsson, hafa
metið svar Ólafs eins.
Tek ég fram að ég
man ekki orðaskiptin
orðrétt, en enginn vafí
var á að í svarinu fólst
synjun.
Vitnisburður
blaðamanns
Nú hefur Pétur
Gunnarsson, blaða-
maður á Morgunblað-
inu, sem mun hafa
verið viðstaddur
réttarhöldin, lagt orð
í belg um þetta. I grein
í blaðinu 14. júní segir
hann: „Ólafur Ragnar komst næst
því að svara til um trúarskoðanir
sínar í dóminum þegar hann sagð-
ist vera í meiri vafa um tilvist
guðs en um tilvist drengskapar
síns.“ Það er hreint ekki ólíklegt
að orð hafí fallið í þinghaldinu með
svipuðum hætti og Pétur lýsir.
I því felst:
a) Dómsformaður spyr Ólaf hvort
hann trúi á guð.
b) Ólafur lýsir a.m.k. vafa um til-
vist guðs.
c) Dómsformaður metur svarið
réttilega svo að í því felist synj-
un á því að vitnið trúi á guð
(vafí er ekki trú) og heimilar
vitninu drengskarparheitið.
Vitnisburður Péturs blaðamanns
um þetta staðfestir því réttmæti
frásagnar minnar af atvinu.
Staðfesting Guðrúnar
Helgadóttur
í þessu samhengi er líka rétt
að segja frá því, að í þessum sömu
réttarhöldum krafðist ég þess, að
Guðrún Helgadóttir, þáverandi for-
seti Alþingis, staðfesti sinn fram-
burð með eiði eða drengskapar-
heiti. Spumingu dómsformanns
um hvort hún tryði á guð svaraði
Guðrún þannig að hún hefði sína
bamatrú. Hún kvaðst hins vegar
heldur vilja vinna drengskaparheit.
Þeirri ósk synjaði dómsformaður-
inn með þeim orðum að sá sem
játaði trú á guð fyrir réttinum, svo
sem Guðrún hefði gert, ætti ekk-
Jón Steinar
Gunnlaugsson
ert val. Varð Guðrún síðan að stað-
festa framburð sinn með eiði.
Trúarsannfæring
frá barnæsku?
Ólafur Ragnar Grímsson for-
setaframbjóðandi hefur að undan-
fömu ítrekað lýst trúarskoðunum
sínum í löngu máli. Kveðst hann
hafa yfir djúpri trúarsannfæringu
að búa. Hafi sú sannfæring fengið
eldskírn í erfíðri lífsreynslu á
bamsaldri hans. Hvorki mér né
öðrum landsmönnum kemur mikið
við, hveiju frambjóðandinn trúir.
Hins vegar kemur okkur við, hvort
hann segir satt eða ósatt, vegna
þess að það varðar trúverðugleika
hans sem persónu.
í viðtalsþætti við Ólaf á Stöð 2
nýverið, eftir að hann hafði í löngu
máli lýst sjálfum sér sem sann-
færðum trúmanni, var spiluð fyrir
hann upptaka úr þættinum „Þriðji
maðurinn“ í ríkisútvarpinu frá
nóvember sl. Þar vitnaði spyijand-
inn (Ingólfur Margeirsson) í viðtal
við Ölaf fyrir 15 ámm í Helgar-
póstinum, þar sem Ólafur hafði
sagst vera „nokkuð sannfærður
um að guð væri ekki til“. Spurði
Ingólfur hvort hann væri ennþá
sama sinnis. „Já, ég er það nú eig-
inlega,“ var svar Ólafs. Síðar í við-
talinu sagði hann að það væri erf-
itt að sannfæra sig um að sá guð,
sem ríkti í kirkjunum hér heima,
væri sá eini rétti. Og spurningu
Ingólfs um á hvað hann tryði svar-
aði hann með orðunum: „Ég veit
það eiginlega ekki. Ég held þrátt
fyrir allt að þá trúi ég einna helzt
á manninn."
Ég verð að játa, að þar komst
ég næst því að kenna í brjósti um
Ólaf Ragnar Grímsson forseta-
frambjóðanda, þegar hann þurfti
að útskýra fyrir Elínu Hirst í beinni
útsendingu, hvernig þessi svör frá
í nóvember sl. samrýmdust ný-
fluttri ræðunni um hina ríku trú-
arsannfæringu allt frá æsku. Flest-
ir ærlegir menn hefðu annaðhvort
hætt í framboði eða a.m.k. beðið
þjóðina afsökunar á tvísöglinni.
En ekki Ólafur Ragnar. Hann
reyndi einfaldlega að blaðra sig í
gegnum þetta með ræðu sem hafði
inni að halda alls kyns nýjar trúar-
kenningar. Og um sjálfan sig sagði
hann svo: „Víst trúi ég á guð, Elín!“
Þegar ég hlustaði á þetta, hætti
ég við að vorkenna honum. Hvílíkt
leikrit!
JÓN STEINAR GUNNLAUGSSON.
Höfundur er
hæstaréttarlögmaður.
Hvers vegna
Olaf Ragnar?
NÚ'er barátta for-
setaframbjóðendanna
komin á flugstig.
Fyrsti stórfundurinn í
Sjónvarpinu afstaðinn
og stuðningsmenn
sumra frambjóðend-
anna fara mikinn.
Margt „gullkomið"
hrýtur af vömm
manna í Þjóðarsál
RÚV, og öðrum fjöl-
miðlum, er þeir lýsa
kostum síns manns og
löstum Ólafs.
Eini forsetafram-
bjóðandinn sem til
þessa hefur fengið á
sig óvægna gagnrýni
og „skítkast" í þessum slag er
Ólafur Ragnar Grímsson. Hann
virðist vera eini frambjóðandinn
sem á sér einhveija andstæðinga
sem láta að sér kveða, þótt reisn
þeirra sé ekki mikil. Samt hefur
hann yfirgnæfandi fylgi kjósenda
samkvæmt öllum skoðanakönnun-
um.
Stuðningsmenn Ól-
afs Ragnars hafa ekki
gagnrýnt aðra fram-
bjóðendur heldur að-
eins svarað lítillega
gagnrýni _ og „skít-
kasti" á Ólaf. Hvers
vegna er fylgi við Ólaf
Ragnar þá svona mik-
ið? Því er auðsvarað.
Þjóðin hefur fylgst
með störfum og
stjórnmálabaráttu Ól-
afs Ragnars frá því
hann fór að láta til sín
taka í þjóðlífinu, enda
sjaldnast logn í kring
um manninn. Slíkt
kann þjóðin að meta.
Ólafur Ragnar hefur verið um-
deildur jafnt innan þeirra flokka
sem hann hefur starfað í sem utan.
Stefnumál hans hafa síður verið
umdeild. Þau hafa fallið vel að
hugmyndum þjóðarinnar um jöfn-
uð og velferð. Deilumar hafa snú-
ist um leiðir að markmiðum.
ólafur er vammlaus maður sem
Árni
Þormóðsson
hefur unnið meira fyrir opnum
tjöldum í íslenskum stjórnmálum
en flestir aðrir. Athafnir hans á
því sviði eru öllum sem vita vilja
kunnar.
Jafnframt stjórnmálastörfum
sínum hefur Ólafur Ragnar aflað
sér virðingar og trausts á öðrum
vettvangi, sérstaklega sem fræði-
maður og kennari við Háskóla ís-
lands og einnig, meðal margs ann-
ars, með störfum sínum í alþjóðleg-
um þingmannasamtökum, þar sem
hann gegndi um tíma formennsku.
Störf hans þar vöktu jákvæða at-
hygli á íslandi og Ólafí Ragnari á
alþjóðlegu sviði. Samstarfsmenn
hans innan þessara alþjóðlegu
samtaka eru margir hverjir heims-
þekktir og áhrifamiklir stjórnmála-
menn.
En það sem hæst stendur er það
að Ólafur Ragnar Grímsson er
sterkur einstaklingur sem hefur
barist fyrir sínum stefnumálum án
þess að láta agavald í flokkum eða
aðra hagsmuni binda hendur sínar.
Hann fylgir sínum málum fram af
krafti og einurð málafylgjumanns
sem jafnframt er samvinnufús.
Ólafur Ragnar er ekki líklegur
til að láta í embætti forseta ís-
Iands stjórnast af öðru en eigin
sannfæringu og vilja þjóðarinnar.
Hann hefur þá þekkingu og
reynslu til að bera sem nauðsynleg
er í starfí forseta íslands. Að öðr-
Forseta-
legl áræði
í ÖLLUM þeim umræðum,
blaðaskrifum og sjónvarpsþáttum,
sem nú eiga sér stað vegna vænt-
anlegra forsetakosninga, hefí ég
gefið nákvæman
gaum að því, hveiju
og hvernig frambjóð-
endur hafa svarað
einni ákveðinni spurn-
ingu, sem ég vil hér
vekja alveg sérstaka
athygli á.
Spurningin hefur
verið orðuð á mismun-
andi vegu, en innihald-
ið er alltaf það sama,
nefnilega hvað fram-
bjóðandinn hyggist
gera, verði hann kos-
inn forseti, ef sú ríkis-
stjórn sem við völd
verður og sá flokkur
eða þeir flokkar sem
hana munu styðja,
ætla að svíkja þjóðina um rétt
hennar til þess að greiða atkvæði
í þjóðaratkvæðagreiðslu um aðild
íslands að ESB.
Allir frambjóðendurnir eiga það
sameiginlegt að í svörum sínum
hafa þeir farið í kringum spurning-
una eins og köttur í kringum heit-
an graut. Enginn þeirra, ég segi
enginn þeirra, hefur svarað þess-
ari mjög svo áríðandi spurningu
alveg afdráttarlaust.
Það dugir ekkert að segja
„ ... allir flokkarnir hafa lof-
að ... “, eða „ ... ég tel að for-
seti eigi... “, eða „ ... það ætti
að setja lög ... “, eða „ ... það
ætti að ijúfa þing og kjósa ... “,
o.fl. í þessum dúr. Svarið verður
að vera svo ljóst að engin hætta
sé á neins konar misskilningi.- Það
gæti verið á þessa leið: „Ef sú rík-
isstjórn og sá meirihluti alþingis-
manna, sem með völdin munu
fara, ef og þegar á þetta mun
reyna, ætla að neita þjóðinni um
þjóðaratkvæðagreiðslu um málið,
mun ég tvímælalaust, sem forseti,
á grundvelli málskotsréttarins í
stjórnarskránni, tryggja að þjóðin
fái að greiða atkvæði um málið.“
Ekkert minna en slíkt afgerandi
um forsetaframbjóðendum ólöst-
uðum má ætla að Ólafur þekki
þjóð sína og stjórnskipun betur en
þeir.
Meðframbjóðendur Ólafs Ragn-
ars hafa áreiðanlega skilað sínum
störfum vel, hver á sínum vett-
vangi, en það hafa líka flestir aðr-
ir, sýslumenn, læknar, lífeðlisfræð-
ingar, friðflytjendur og yfirleitt
allir gert. Meðframbjóðendur hans
eru yfirleitt alls góðs maklegir og
þeir eru hið mætasta fólk.
Þeir hafa hins vegar ekki ennþá
sýnt þjóðinni það sem gerir þá
sérstaklega eftirsóknarverða fyrir
hana í embætti forseta.
Þjóðin þekkir þá ekki eða störf
þeirra, þótt gegn og gagnmerk
séu, er gera þá sérstaklega til
þeirrar forystu fallin sem þeir bjóða
sig fram til. Þjóðin þekkir Ólaf
Ragnar og störf hans innanlands
sem utan. Með störfum sínum hef-
ur hann sýnt að hann er líklegast-
ur frambjóðendanna til þess að
verða góður forseti.
Þegar þjóðin á kost á því að
kjósa Ólaf Ragnar Grímsson sem
forseta sinn hlýtur hún að gera
það. Þjóðin má ekki láta það tæki-
færi ganga sér úr greipum. Kjósum
öll Ólaf Ragnar Grímsson 29. júní.
ÁRNI ÞORMÓÐSSON
Höfundur er framkvæmdastjóri.
loforð skiptir neinu máli hvað þetta
varðar. Það dugir ekkert að vera
með eitthvert tal um - að maður
telji, að maður álíti, að maður vilji,
- bara lofa þessu
hreint og klárt.
Fyrir þá, sem vilja
að menn rökstyðji
skoðun sína, vil ég
benda á eftirfarandi:
Þegar kom til kasta
Alþingis að ákveða,
hvort leggja skyldi
EES-samninginn
undir þjóðaratkvæði
til samþykkis eða
synjunar, komu fram
tveir álíka sterkir hóp-
ar sérfræðinga á sviði
stjórnskipunar ís-
lands og á sviði al-
þjóðaréttar. Annar
hópurinn hélt því
fram, að með sam-
þykkt samningsins væri Alþingi
Islendinga að afsala þjóðinni það
miklum hluta fullveldis að varðaði
brot á stjórnarskránni. Hinn hóp-
urinn var ósammála. Þá kom fram
þriðji hópurinn, þ.e. dijúgur hluti
almennra kjósenda, og í þeim hópi
voru bæði þeir sem voru hlynntir
samningnum og þeir sem voru
honum andvígir, og kröfðust þess
að þjóðin yrði látin njóta vafans
og fram yrði látin fara þjóðarat-
kvæðagreiðsla um málið. Meiri-
hluti alþingismanna sagði nei, þá
sneru menn sér til forsetans og
hvöttu hann til þess að beita mál-
skotsréttinum svo þjóðin fengi að
kjósa um málið. Forsetinn sagði
nei.
Og nú spyr ég ykkur. Er til sá
heilvita maður hér meðal þjóðar-
innar sem lætur sér detta í hug
eitt augnablik, að þótt talsmenn
stjórnmálaflokka segist lofa ein-
hveiju, þá sé eitthvað á því að
byggja? Að slíku megi treysta?
Auðvitað er það deginum ljósara,
að meðan ekki hafa verið sett skýr
lög á Alþingi, stjórnarskrárákvæð-
um breytt eða annað það gert sem
tekur af allan vafa um það, hve-
nær þjóðin getur krafízt þjóðarat-
kvæðis um hin mestu mál, er nú-
gildandi málsskotsréttur forsetans
eina leiðin sem tryggir þjóðinni
þennan rétt, ætli þingmenn að
neita henni um hann.
En nú vill svo til, í ljósi reynsl-
unnar, að þjóðin hefur einmitt
enga tryggingu fyrir því að næsti
forseti, hver svo sem hann nú verð-
ur, muni beita þessum rétti sínum.
Það hefur enginn forseti gert í 52
ára sögu lýðveldisins. Hvers vegna
skyldi hann þá eitthvað frekar
gera það þótt á þetta sérstaka
mál myndi reyna? Til þess að taka
af vafann verða forsetaframbjóð-
endurnir nú að stíga skrefíð til
fulls.
Sá frambjóðandi, sem þetta þor-
ir að gera, sem hefur til þess
nægilegt forsetalegt áræði, mun
tryggja sér atkvæði ófárra kjós-
enda, sennilega fleiri en margan
grunar. En hann verður jafnframt
að gera sér grein fyrir því, að ef
hann síðan myndi svíkja loforðið,
þegar að því kæmi að efna það,
myndi staða hans hjá þjóðinni
verða slík, að honum yrði hrein-
lega ekki vært í landinu á eftir.
Slík persónuleg svik forseta við
þjóð sína, um annað eins mál, yrðu
alls ekki fyrirgefin.
Hugsið málið gott fólk.
KJARTAN NORÐDAHL
Höfundur er flugstjóri
og lögfræðingur.
Kjartan
Norðdahl