Morgunblaðið - 20.09.1996, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 20. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
SAFNHÚSIÐ virðist ögra þyngdaraflinu, eins og það sé í þann veginn að fljóta af stað undan títanþakinu.
Safnhúsið heillar en kostnaðurinn stendur í mönnum
í BILBAO á Spáni rís nú griðar-
mikil bygging sem vakið hefur
mikla athygli. Það er annað lista-
safnið sem tengist Guggenheim-
stofnuninni en fyrir er samnefnt
safn i New York sem Frank
Lloyd Wright teiknaði. Safnið í
Bilbao þykir ekki síður framúr-
stefnulegt en verk Wrights en
arkitektinn heitir Frank Gehry.
Margar efasemdaraddir hafa
heyrst vegna staðsetningar
safnsins, útlits og kostnaðar en
eftir því sem það hefur risið,
hefur gagnrýnendunum fækkað,
að sögn Thomas Krens, forstöðu-
manns Guggenheimstofnunar-
innar.
Bilbao-safnið verður opnað á
næsta ári og hefur safnstjórnin
óskað eftir því að fá verk Pablos
Picassos, Guernica, að láni i til-
efni opnunarinnar. Það hefur
vakið deilur, eins og reyndar all-
ar tilfæringar með verkið. í
erfðaskrá sinni kvað Picasso á
um að verkið skyldi flutt á
Prado-safnið í Madrid er Spánn
Safnhús
Guggen-
heimí
Evrópu
yrði lýðræðisríki, en það sýnir
árásina á Guernica í spænsku
borgarastyrjöldinni. Arið 1992
var það hins vegar flutt á annað
safn, Reina Sofia, og telja marg-
ir að Bilbao-safninu sé fyllilega
stætt á að gera kröfu til verks-
ins, og þá jafnvel til varðveislu,
þar sem Bilbao sé skammt frá
Guernica og ákvæði í erfðaskrá
Picassos hafi ekki verið virt er
það var flutt.
En þrátt fyrir að æ fleiri heill-
ist af safnhúsinu, eiga margir
erfitt með að kyngja kostnaðin-
um við safnbygginguna. Hún
kostar um 6 milljarða, verk í
safnið rúma 3 milljarða, auk þess
sem greiða verður fyrir samning
við Guggenheimsafnið í New
York um lán á verkum. En borg-
aryfirvöld eru hvergi bangin og
hyggja á fleiri stór verkefni sem
standa eiga vel fram á næstu öld
og endurvekja stöðu Bilbao sem
miðstöð siglinga, lista og þjón-
ustu.
Sljórn Guggenheim hafði í
fyrstu augastað á Feneyjum eða
Salzburg fyrir nýtt safn í Evrópu
en þegar borgaryfirvöld í Bilbao
stungu upp á að safnið yrði reist
þar, leist safnstjórninni vel á
hugmyndina. Ætlunin er að í
safninu endurspeglist saga
Baskalands og Spánar, saga
Bilbao sem borgar sæfarenda,
og að húsið sé ekki í aðalhlut-
verki, heldur listaverkin sem
mörg hver rúmist ekki í þeim
hefðbundnu sýningarsölum sem
nú séu fyrir hendi.
Fyrsti Evrópumeistarinn hjá Reykholti
Ævisaga Husebys og
dagbækur Púskíns
ÆVISAGA Gunnars Huseby eftir
Sigurð Helgason er meðal væntan-
legra jólabóka frá Reykholti. Nú er
liðin hálf öld síðan íslendingar eign-
uðust fyrsta Evrópumeistarann í
íþróttum, en það var Gunnar
Huseby sem sigraði í kúluvarpi á
EM 1946 með þvi að kasta 15,56 m.
Leynilegar dagbækur rússneska
skáldsins Alexanders Púskíns í
þýðingu Súsönnu Svavarsdóttur
eru einnig að koma út hjá Reyk-
hoiti. Dagbækurnar sem eru frá
síðasta æviári Púskíns hafa ekki
fengist útgefnar í Rússlandi, en eru
til í þýðingum á ýmis Evrópumál
og hafa hvarvetna þótt forvitnileg-
ar. Erótískar lýsingar eru sagðar
setja svip á þær.
Nostradamus og spádómarnir
um ísland er heiti bókar eftir Guð-
mund S. Jónasson en þar eru ýms-
ir spádómar samankomnir.
Reykholt gefur út að meðaltali
fimm bækur eftir norska rithöfund-
inn Margit Sandemo á ári. Að þessu
sinni er unnið að útgáfu bóka-
flokksins Ríki ljóssins sem er fram-
hald ísfólksins og gerist að stórum
hluta á íslandi.
Lifandi listaverk
BRETINN Gavin Court hefur
brugðið sér í líki kerúbanna í
gosbrunni listamannsins Steven
Morant. Sá síðarnefndi gerir
listaverk í garða og fær þá
gjarnan „afnot“ af ættingjum
sínum, sem gæða listaverkin
lífi.
Hús og rými
HÚS II, 1996.
Styrktar-
félags-
tónleikar
TÓNLEIKAR 4 vegum Styrktarfé-
lags íslensku óperunnar verða laug-
ardaginn 21. september kl. 15.30
en þar koma fram Lia-Frey-Rabine
sópransöngkona og Selma Guð-
mundsdóttir píanóleikari. Lia er
stödd hér á iandi í boði Richard
Wagner félagsins á íslandi.
Lia Frey-Rabine er fædd í Minne-
sota í Bandaríkjunum en hefur að
mestu búið í Evrópu, einkum í
Þýskalandi. Þar í landi hefur Lia
Frey-Rabin komið fram í tugum
óperuhúsa og sungið á Wagnerhá-
tíðinni í Bayreuth. Auk þess hefur
hún sungið á Ítalíu, á Spáni, í Aust-
urríki, í Svíþjóð, Belgíu og Sviss,
en hún var fastráðin við óperuna í
Bern frá 1973-1975.
Lia Frey-Rabine hefur hlotið
margar viðurkenningar fyrir list
sína og er heiðursfélagi í Wagnerfé-
laginu í Freiburg í Þýskalandi. Á
íslandi hefur Lia Frey-Rabine tekið
þátt í styttri uppfærslu Niflunga-
hringsins í Þjóðleikhúsinu á
Listahátíð 1994 þar sem hún túlk-
aðiBrynhildi.
Á efnisskrá tónleikanna á laugar-
daginn er tónlist Richard Wagners
í fyrirrúmi og verða þar á dagskrá
Wesendonck-ljóðin, auk þess sem
fluttur verður söngur Elísabetar
„Dich teure halle“ úr Tannhauser
og „Isoldes Liebestod" úr Tristan
og Isolde. Auk þess verða flutt fimm
sönglög eftir Giuseppi Verdi úr
Composizione de camera og fimm
lög op. 16 eftir Béla Bartok. Loks
verða þijár útsetningar af negra-
sálmum eftir fíðluleikarann Adolf
Busch.
MYNPLIST
Norræna húsið
TRÉSKÚLPTÚRAR
Guðjón Ketilsson. Opið alla daga frá
14-19. Til 29 september. Aðgangur
200 krónur. Sýningarskrá
500 krónur.
ÞAÐ má teljast borðleggjandi að
Guðjón Ketilsson hafi skapað sér
sérstöðu meðal íslenzkra rýmislista-
manna, bæði fyrir agað handverk
og afmarkaðan hugmyndaheim.
Afmarkaðan að því leyti að hann
gengur út frá alveg sérstöku form-
og hugmyndafræðilegu ferli og
heldur tryggð við það á svipaðan
hátt og t.d. Hafsteinn Austmann
gerir í málverkum sínum.
Hann er þannig ekki maður til-
rauna til margra átta eins og marg-
ir hugmyndafræðilegir listamenn,
að maður nefni ekki Dieter Rot, sem
telst gúrú og guðfaðir þeirra ný-
listamanna á íslandi.
Guðjón á það hins vegar sam-
eiginlegt með ýmsum starfsbræð-
rum sínum erlendis, að halda tryggð
við handverkið og vinna allt sjálfur,
nota jafnvel hamar og meitil ef því
er að skipta. Eru þeir sumir sjálf-
lærðir þar sem erfitt er að finna
skóla sem kenna þessar „fornu“
aðferðir er svo er komið. Þó mun
eiga sér stað endurreisn þeirra víð-
ast hvar, en þá uppgötva menn
auðvitað að mun fleiri svitaperlur
útheimtir að leggja hönd að upp-
byggingu en rífa niður. Guðjón er
af þeirri kynslóð sem naut hnitmið-
aðrar grunnmenntunar í skóla áður
en hann fór út í hugmyndafræði,
sem sér stað í verkum hans og
ýmissa annarra. Menn eru að upp-
götva, að mesti miskilningur hug-
myndafræðinnar, var að ryðja burt
fomum handverksgildum og grunn-
menntun um leið, því hér er um að
ræða málfræði og undirstöðu allra
sjónlista.
Svo til öll sýning Guðjóns að
þessu sinni er nokkurs konar óður
til húsaformsins og þá einkum þess
einfalda grunnforms, sem flestar
húsagerðir byggðust á til skamms
tíma, og sóttu ekki svo lítið til
burstabæjarins. Hér býr hann til
ótal tilbrigði af sama húsaforminu
með litlum breytingum og minnir
þetta töluvert á æfíngar í grunn-
formum í listaskóla en á hærra plani
þó. Leikurinn getur virst einhæfur
í fyrstu og satt að segja eru salirnir
í Norræna húsinu ekki besta lausn-
in fyrir jafn örfínan og afmarkaðan
leik með form, þótt lýsingin sé í
lagi, því hið opna rými og grófu
veggir yfirgnæfa hina lífrænu og
fáguðu smíðishluti. Með fjölþættari
innsetningu hefði verið mögulegt
að ná fram meiri nálgun og innileik
sem þessi leikur kallar einmitt á.
Guðjón Ketilsson er agaður lista-
maður, sem lætur ekkert frá sér
fara fýrr en hann hefur unnið það
út í æsar, slípað og fágað. En það
sem meira er um vert, þá er hann
gæddur óvenju ríkri efniskennd,
sem kemur fram í öllu sem hann
snertir við og eins og streymir út
frá grunnkjarna verka hans, og er
óútskýranlegur, mótaður, uppruna-
legur kraftur í bland við sjálfan líf-
sneistann. Slíkir þurfa ekki að
fylgja neinni forskrift um núlistir,
því verk þeirra eru gædd lífrænu
inntaki hvaða ytra form þeir annars
velja athöfnum sínum. Prýðilega
hönnuð sýningarskrá fylgir fram-
takinu með mörgum myndum í lit
og hæfilega stuttum fræðilegum
formála eftir Aðalstein Ingólfsson.
Bragi Ásgeirsson
Barnabóka-
átak Blindra-
bókasafns
Islands
í SUMAR hefur verið unnið að gerð
barnabóka í Blindrabókasafni Is-
lands. Verkefnið er tvíþætt. Annars
vegar beinist átakið að bókaþjónustu
við blind börn og hins vegar að þjón-
ustunni við blinda foreldra sjáandi
barna.
Um nokkurt skeið hefur Blindra-
bókasafnið gefið út bækur með upp-
hleyptum myndum fyrir blind börn.
Wilhelm Emilsson hefur samið texta
og hannað myndir flestra þeirra.
Um er að ræða sögur sem eru
skreyttar einföldum myndum. í bók-
unum birtist textinn með hefð-
bundnu letri og með blindraletri.
Blindraletrið og myndirnar eru
prentaðar á svokallaðan þanpappír,
sem er þess eðlis að prentsvertan
verður upphleypt þegar pappírnum
er rennt gegnum sérstakan brenn-
ara. Bókunum er ætlað að vera
fyrsta þjálfun blinda barna í að lesa
blindraletur og skynja form með
fingurgómunum.
Hin tegund barnabókagerðarinn-
ar felst í að líma glærar plastþynnur
yfir blaðsíður barnabóka sem fást á
almennum markaði. Texti barnabók-
anna er prentaður á blindraletri á
glærurnar. Þannig getur blindur ein-
staklingur lesið fyrir sjáandi barn
og barnið notið myndanna, því glær-
an með blindraletrinu virðist ekki
t.rufla myndskynjun barnanna.
„Barnabókagerðin í Blindrabóka-
safni er brautryðjendastarf, sem
annars vegar opnar heim ungra
blindra barna að bókum og gerir í
hinu tilvikinu fullorðnu blindu fólki
og sjáandi börnum þeirra kleift að
eiga samverustund með bók í hönd,“
segir i kynningu.