Morgunblaðið - 20.09.1996, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 20. SEPTEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
KÆRI Höröur.
Þig rekur eflaust í
rogastans þegar þú
sérð þetta bréfkorn en
tilefnið er ærið og
ekki bara það að
þakka fyrir skýrsluna
sem þú sendir okkur
hluthöfunum um dag-
inn. Það er reyndar
ekki einu sinni víst að
þú hafir vitað af því
að ég væri einn af eig-
endum fyrirtækisins
sem þú stýrir, en það
hef ég nú reyrrdar ver-
ið frá barnsaldri, í rúm
tuttugu ár eða allt frá
því að karl faðir minn gaf okkur
systkinunum stoltur svolítinn hlut
í Flugleiðum snemma árs 1976,
þegar hann hóf störf sem umboðs-
maður Flugleiða vestur á Þingeyri
við Dýrafjörð. Síðan þá hefur mér
hlýnað um hjartarætur í hvert sinn
sem mér hefur borist arðgreiðslan
og þótt upphæðin hafi ekki verið
há, þetta á bilinu tíkall til hundrað-
kall á ári, þá hefur mér þótt það
mikils virði að vita að ég sé eitt
pínulítið tannhjól í hinu mikla
gangverki Flugleiða hf. Og svo
minnist ég þess líka, þegar ég fæ
þessa árlegu ávísun, hvað ég á
ágætan pabba og hvað ég var
hamingjusöm þegar hann bytjaði
að starfa hjá Flugleiðum og kom
loks í land eftir 25 ár
á sjónum. En það er
annað mál og kemur
efni þessa tilskrifs
ekki vitund við. Hér á
að tala um hagsmuni
hluthafa allra: ímynd
stórfyrirtækis og
starfsmannastefnu
þess. Sem sagt stóru
má.lin.
I þinni annars
ágætu skýrslu um
reksturinn og efnahag-
inn er ekkert minnst á
þessi stóru mál og það
kom mér agnarögn á
óvart því þótt ég viti
fátt um bissness (og ábyggilega
minna en þú) þá veit ég að sam-
kvæmt skoðanakönnunum þá er
fyrirtækið okkar ekkert afskaplega
hátt skrifað í hugum margra,
hvemig svo sem á því stendur. Og
bara daginn áður en ég fékk skýrsl-
una í hendur, þann 2. september
sl., þá hrapaði mitt eigið álit á Flug-
leiðum niður á neðsta hugsanlega
plan, já, jafnvel neðar.
Þú hváir hér og undrast; ég
skal skýra málið því best gæti ég
trúað því að þú hafir hér engu um
ráðið en ákvarðanir hafí verið
teknar á lægri stjórnstigum í fyrir-
tækinu og þar verði nú sópuð gólf-
in með nýjum vendi þegar upp
verður staðið.
Það láðist að segja um-
boðsmanni Flugleiða á
Þingeyri við Dýrafjörð
frá því, segir Vilborg
Davíðsdóttir, að starfið
hans hefði verið
lagt niður, fyrr en
búið var að því.
Þann 2. sept. sl. var tekin sú
ákvörðun að hætta áætlunarflugi
til Þingeyrar en þangað hafa Flug-
leiðir og forveri þess, Flugfélag
íslands, flogið reglulega allt frá
árinu 1970. Ástæðan fyrir því að
áætlunarflugi til Þingeyrar er
hætt er ósköp einföld, það þarf
„að nýta þessi blessuð göng“ eins
og Páll Halldórsson, forstöðumað-
ur innanlandsflugs Flugleiða, orð-
aði það svo ágætlega í hádegis-
fréttatíma Ríkisútvarpsins 3. sept.
sl. Hann nefndi það ekkert, sem
við hluthafarnir og fleiri vitum,
að auðvitað hefur verið alveg bull-
andi tap á að þjónusta þessi guðs-
voluðu sjávarpláss vestra en það
er nú einu sinni þannig að þetta
fyrirtæki er hvorki félagsmála- né
byggðastofnun og þegar þarf að
skera niður þá byijum við auðvitað
þar sem menn eru minnstir og
fæstir. Ekki hef ég neitt út á þá
hagfræði að setja, svona er nú
einu sinni blessaður kapítalisminn
og hana nú.
Nei, það er annað sem mér þyk-
ir miklu verra en það að Flugleið-
irnar skuli ekki lengur ná til Þing-
eyrar. Og það er sá skaði sem
ímynd fyrirtækisins verður fyrir
þegar í Ijós kemur að virðing fyrir
starfsfólki þess er engin. Að þakk-
lætið fyrir rúmlega tveggja ára-
tuga starf er nákvæmlega ekkert.
Að engin starfsmannastefna er
til þegar að því kemur að skera
niður. Það láðist nefnilega, Hörð-
ur minn, að segja umboðsmanni
Flugleiða á Þingeyri við Dýrafjörð
frá því að starfið hans hefði verið
lagt niður, fyrr en búið var að
því. Staðfestinguna fékk hann
reyndar ekki fyrr en tveimur dög-
um eftir að haustáætlun kom út
og þurfti aukin heldur að ná í þá
staðfestingu sjálfur með því að
aka norður á Isafjörð (yfir heiði,
því göngin voru reyndar enn lokuð
þá) og ná sér þar í eintak af haust-
áætluninni, því ekki kom hún
flugleiðis.
Nú veit ég, Hörður, að þú hrist-
ir höfuðið og ert jafnsárhneykslað-
ur og ég. Undirmannsnefnan þín,
sem ábyrgðina ber á þessum aug-
ljósu mistökum í ákvarðanatöku-
ferlinu, svarar þér aðspurð því lík-
legast til að umboðsmanninum á
Þingeyri hafi verið sagt upp fast-
ráðningunni fyrir næstum ári og
hann hafi bara verið lausráðinn
og hafi því ekki átt nokkurn rétt
á uppsagnarfresti. Það er vísast
rétt að lausráðnir menn eiga ekki
rétt á uppsagnarfresti en um það
snýst ekki þessi ábending mín til
þín og annarra stjórnarmanna sem
eigið að bera hagsmuni okkar hlut-
hafanna fyrir breiðu brjósti.
Málið snýst um það að fólk sem
hefur helgað sama fyrirtækinu
meira en tuttugu ár af ævi sinni
og unnið starf sitt af trúmennsku
og heiðarleika, virðingu og stolti,
það á ekki svona framkomu skilið.
Nú tala ég í fleirtölu því þótt fað-
ir minn hafi gegnt umboðsmanna-
titlinum hefur móðir mín einnig
sinnt starfinu við hlið hans í títt-
nefnd rífleg tuttugu ár. Saman
hafa þau deilt þessum 35.000 kr.
umboðslaunum sem þau hafa
fengið mánuð hvern í formi verk-
takagreiðslu.
Settu þig í þeirra spor, kæri
Hörður. Hvurnig heldurðu að þér
yrði við ef þú dag einn kveiktir á
textavarpi Sjónvarpsins og sæir
þar að það væri búið að leggja
niður stöðu stjórnarformanns
Flugleiða? Það var nefnilega þann-
ig sem þau fengu fréttina fyrst:
Þingeyri var ekki skráð inn á
áætlun í textavarpinu þann 2.
september. Engin haustáætlun í
póstinum, ekkert bréf eða fax frá
þeim fyrir sunnan, enginn blóm-
vöndur með korti og þakklæti fyr-
ir árin tuttugu. Ekkert gullúr.
Ekkert takk. Bara eyða á sjón-
varpsskjá.
Eg veit að svona ímynd viljum
hvorki við hluthafarnir, né þú sem
stjórnarformaður, hafa á okkar
fyrirtæki. Við viljum ekki að fólk
haldi að Flugleiðum sé skítsama
um starfsfólkið sitt og kunni
ekki að þakka því við hæfi. Þess
vegna lýsi ég fyrirfram þakklæti
mínu fyrir skjóta skýringu á því
hvernig þetta gat gerst og leið-
réttingu þessara leiðu mistaka.
Ég sting upp á afsökunarbeiðni
og gullúri.
Með bestu kveðjum.
Höfundur er hluthafi í
Flugleiðum.
Lýst eftir starfsmanna-
stefnu (eða gullúri)
Opið bréf frá hluthafa til stjórnarformanns Flugleiða
Vilborg
Davíðsdóttir
Réttíndi stúlkubarna
MEÐAN kvenna-
ráðstefna Sameinuðu
þjóðanna, sem haldin
var í Kína fyrir ári, var
í undirbúningi varð til
nýr kafli í fram-
kvæmdaáætluninni
sem ætlað er að bæta
stöðu kvenna í heimin-
um og í raun nýtt við-
fangsefni kvennabar-
áttunnar á heimsvísu.
Réttindi stúlkubarna
komust á dagskrá og
það ekki að ástæðu-
lausu. Upplýsingar um
útburð, fóstureyðingar
á kvenkynsfóstrum,
misrétti í uppeldi, um-
skurð, þrælahald, vændi, útbreiðslu
alnæmis og síðast en ekki síst kyn-
ferðislega misnotkun urðu til þess
að líf og lífslíkur lítilla stúlkna urðu
að meginviðfangsefni sem t.d. Hill-
ary Clinton og Gro Harlem Brundt-
land gerðu að sérstöku umtalsefni
í Kína. Harmleikurinn í Belgíu og
nýleg ráðstefna í Svíþjóð um kyn-
ferðislega misnotkun á börnum
hafa síðan hrist rækilega upp í
umræðunni sem vonandi mun leiða
til þess að samþykktunum frá Kína
verður fylgt eftir með aðgerðum
og umbótum. Hér á landi kemur í
ljós að málum sem snerta kynferð-
islega misnotkun og koma til kasta
yfirvalda hefur fjölgað verulega og
því miður glænýtt dæmi um mál
af allra versta tagi þar sem smá-
börn eiga í hlut.
Skuggahliðar mannlífsins
Þegar Sameinuðu þjóðirnar
ákváðu upp úr 1970 að beina sjón-
um sérstaklega að afnámi alls mis-
réttis gagnvart konum hófst mikil
upplýsingasöfnun. Á þeim aldar-
fjórðungi sem síðan er liðinn hafa
Sameinuðu þjóðimar sýnt og sann-
að að félagsleg staða kvenna er
mun lakari en staða karla víðast
hvar í heiminum, völd þeirra mun
minni, en vinnufram-
lag miklu meira. Jafn-
framt hafa verið
dregnar fram ótrúleg-
ar skuggahliðar mann-
lífsins sem sýna þvílíka
grimmd og óhugnað,
ekki síst gagnvart
börnum, að hrollur fer
um mann.
Til að byrja með
beindist athygli Sam-
einuðu þjóðanna, eins
og reyndar kvenna-
hreyfinga almennt,
fyrst og fremst að kon-
um á barneignaaldri
þótt ýmsir þættir svo
sem tækifæri til
menntunar stúlkna flytu með. Nú
er sú stefna ríkjandi að horfa á líf
og lífsmöguleika kvenna allt frá
því í móðurkviði og til dauðadags,
Kynferðisleg misnotk-
un, nauðganir og siQ'a-
spell, segir Kristín Ást-
geirsdóttir, eru alda-
gömul fyrirbæri.
greina niður í lífsskeið og kanna
hvert þeirra um sig, en við það
kemur eitt og annað á daginn.
Alþjóðleg vandamál
Það er löngu orðið ljóst að ýmis
félagsleg og heilsufarsleg vanda-
mál heija á konur í ríkari mæli en
karla og að þjóðfélagsbreytingar
geta haft mismunandi áhrif á kyn-
in, stöðu þeirra og hlutverk. Smám
saman hafa fyrirbæri sem áður
lágu í þagnargildi verið dregin fram
í dagsljósið. Heimilisofbeldi er nú
skilgreint sem alþjóðlegt vandamál
svo og kynferðislegt ofbeldi gagn-
vart konum og börnum, en það er
ótrúlega algengt.
Á síðasta ári beindist athyglin
að útburði á stúlkubörnum og eyð-
ingu á kvenkynsfóstrum í Asíu sem
eiga eftir að hafa alvarlegar félags-
Iegar afleiðingar er skortur á kon-
um fer að segja til sín. Nú hafa
nauðganir og stúlknamorð í Belgíu
orðið til þess að beina sjónum að
kynferðislegri misnotkun á stúlku-
börnum, barnaklámiðnaði og
bamasölu sem viðgengist hefur
árum saman án þess að hafa feng-
ið nauðsynlega athygli.
Aldagömul fyrirbæri
Kynferðisleg misnotkun, nauðg-
anir og sifjaspell eru aldagömul
fyrirbæri sem m.a. koma við sögu
í Biblíunni. í bókmenntum Grikkja
og Rómveija er vikið að kynlífi af
ýmsu tagi m.a. með drengjum og
vændiskonum. Hópnauðganir hafa
löngum tíðkast í styijöldum og
löngu þekkt að niðurlægja and-
stæðinginn með því að svívirða eig-
inkonur, mæður og dætur.
Víða var giftingaraldur svo lágur
að stúlkur voru vart komnar af
barnsaldri er þær gengur í hjóna-
band og má minna á Hallgerði
Höskuldsdóttur langbrók í því sam-
bandi. í íslenskum dómskjölum er
að finna allmörg dæmi um nauðg-
anir og sifjaspell, en réttvísin beitti
um aldir þeirri einföldu aðferð að
taka bæði fórnarlambið og gerand-
ann af lífi þótt margur karlinn
hafi reyndar sloppið með því að
þverneita eða koma sökinni á ann-
an.
I ljósi þess hve slík hegðun er
gamalkunn hef ég lengi undrast
það hve rannsóknir á kynferðis-
legri misnotkun eru af skornum
skammti og því hvers konar sjúk-
leiki liggur að baki misnotkunar á
börnum, allt niður í tveggja ára
aldur. Hvernig stendur á því að
karlar, sem lengstum hafa ráðið
ríkjum í stéttum lækna og sálfræð-
inga, hafa ekki löngu kannað ræki-
lega þessa hegðun meðbræðra
sinna? Hefur verið í gildi einhvers
konar þegjandi samtrygging karla
um að tala ekki um þessi mál og
taka mildilega á þeim, jafnt á dóm-
stólum sem annars staðar? Hvers
vegna hefur hópur karlmanna kom-
ist upp með hegðun af þessu tagi
öld eftir öld og konur látið hana
yfir sig ganga? Eru mál sem snerta
kynferðislega misnotkun og kyn-
ferðislegt ofbeldi enn þögguð niður
í stórum stíl?
Er ekkert að
marka stúlkur?
Þekktur bóndi á Suðurlandi sem
uppi var á síðustu öld, viðurkenndi
32 börn, þar af allmörg sem hann
eignaðist með vinnukonum sem
hann misnotaði sumar hveijar.
Yfirvöld snertu aldrei við honum.
Ætli mönnum hafi ekki þótt þetta
afrek? Mér-eru minnisstæð dóm-
skjöl frá 6. áratugnum um mál sem
snerti kynferðislega misnotkun á
tveimur stúlkum í Reykjavík. Móð-
ir kærði mann sem iokkaði stúlkur
til sín. í ljós kom að allmörgum
árum áður hafði maðurinn verið
ákærður fyrir nauðgunartilraun á
12 ára gamalli stúlku sem slapp
naumlega. Geðlæknir kom að mál-
inu en hann hafði það eitt að segja
að stúlkur á þessum aldri væru
fullar af kynórum og alls kyns
hugmyndum og ekkert væri að
marka þær. Maðurinn slapp í það
sinn en hélt greinilega uppteknum
hætti.
Því miður held ég að viðhorf af
þessu tagi séu enn til staðar og
vitna ég þar til vægast sagt furðu-
legra dóma sem fallið hafa undan-
farin ár, þar sem ekki var tekið
mark á framburði stúlkna, talið
sannað að um misnotkun á einni
systur hafi verið að ræða en ekki
annarri þótt báðar kærðu, bætur
lækkaðar vegna þess að faðir átti
í hlut o.s.frv. og geri ég þó ekki
lítið úr því hve alvarlegt er að fá
á sig kæru um kynferðislega mis-
notkun á börnum og hve ábyrgð
dómstóla er mikil í slíkum málum.
Rannsókna er þörf
Þótt sennilega megi fullyrða að
réttindi stúlkubarna séu betur
tryggð hér á landi en víðast hvar
annars staðar í heiminum er ástæða
til að fara rækilega ofan í þá hlið
mála sem snýr að kynferðislegri
misnotkun á bæði stúlkum og
drengjum og meðferð slíkra mála.
Það þarf að rannsaka rækilega
hvað að baki býr, tryggja börnun-
um aðstoð, koma upp meðferð fyr-
ir þá sjúku menn sem ganga lausir
á meðal okkar og upplýsa almenn-
ing um eðli mála, þannig að fólk
átti sig á einkennum og sinni þeirri
borgaralegu skyldu að tryggja vel-
ferð og öryggi barna. Kynferðisleg
misnotkun á börnum er andstyggi-
legt alþjóðlegt fyrirbæri sem á ekki
að líðast og okkur ber öllum skylda
til að vinna gegn með öllum ráðum.
Höfundur er þingkona
Kvennalistans.
0 1
Á ÞÖK - VEGGI - GÓLF
Rutland þéttir, Rutland er einn helsti
bætir og kætir framleiðandi
þegar að þakið þakviðgerðarefna í
fer að leka Bandaríkjunum
Veldu rétta efnið - veldu Rutland!
&CO
Þ. ÞORGRfMSSON &CO
ÁRMÚLA29 • PÓSTHÓLF 8360-128 REYKJAVÍK
SÍMI553 8640 / 568 6100