Morgunblaðið - 20.09.1996, Blaðsíða 38

. >8 FÖSTUDAGUR 20. SEPTEMBER 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
JÓN
JÓNSSON
+ Jón Jónsson,
bóndi í Varma-
dal, var fæddur í
Varmadal á Kjalar-
nesi 16. maí 1905.
Hann lést á Elli-
heimilinu Grund 16.
september síðast-
liðinn. Foreldrar
hans voru hjónin
Salvör Þorkelsdótt-
ir og Jón Þorláks-
son er bjuggu
"y Varmadal frá því
um aldamót þar til
Salvör seldi jörðina
1929. Salvör missti
eiginmann sinn 1916 og bjó eft-
ir það með börnum sínum, en
þau eru auk Jóns: Agúst, lög-
reglumaður í Reykjavík, f. 5.7.
1900; Lára, f. 10.9. 1902, d.
26.6. 1903; Þorgeir, bóndi í
Gufunesi, f. 7.12. 1903; Björg-
vin, speglagerðarmaður í
Reykjavík, f. 7.8. 1907; Sigríð-
ur, klæðskeri í Reykjavík, f.
25.7. 1909; Ásta, búsett í Bost-
on, f. 29.10. 1910; Lára, búsett
í Reykjavík, f. 6.8. 1913. Eftir
lifa systurnar Ásta og Lára.
Ættir þessa fólks má rekja að
mestu Ieyti úr Mosfellssveit, af
Kjalarnesi og úr Þingvallasveit.
Hinn 10. júní 1933 kvæntist
Jón Unni Valdimarsdóttur, f.
24.8. 1912, en hún lést 1979.
Þau eignuðust fjögur börn og
ólu upp Guðnýju, dóttur Þor-
geirs bróður Jóns, en hún missti
móður sína fárra daga gömul.
Jón og Unnur hófu
búskap á hálflend-
unni í Engey árið
1934 en fluttust að
Auðnum á Vatns-
leysuströnd 1937.
Að Varmadal flutt-
ust þau 1939 og
bjuggu þar síðan,
fyrstu tíu árin með
Valdimar föður
Unnar, en síðan á
allri jörðinni. Börn
Unnar og Jóns eru:
1) Hjördís, f. 27.3.
1934, gift Hreini
Magnússyni. Þau
búa á Leysingjastöðum í Húna-
vatnssýslu og eiga þijú börn.
2) Valdimar, tónlistarkennari,
f. 9.12. 1937, kvæntur Þórdísi
Kjartansdóttur, f. 10.7. 1945.
Þau eru búsett í Mosfellsbæ og
eiga þijú börn. 3) Jón Sverrir,
verktaki, f. 1.12. 1942, kvæntur
Hönnu Siguijónsdóttur, f. 25.2.
1945. Þau eru búsett í Varma-
dal og eiga fjögur börn. 4)
Haraldur, f. 24.7. 1947, kvænt-
ur Sigríði Siguijónsdóttur, f.
13.10. 1947. Þau búa í Varma-
dal og eiga fjögur börn. 5)
Guðný Þorgeirsdóttir, f. 30.10.
1952, gift Þór Sigþórssyni, f.
6.5. 1951. Þau eru búsett í
Reykjavík og eiga þrjú börn.
Utför Jóns fer fram frá Foss-
vogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15. Jarðsett
verður frá Lágafelli að kirkju-
athöfn lokinni.
Jón Jónsson bóndi í Varmadal
er nú látinn eftir langt og vandað
"Lœvistarf, 91 árs að aldri.
Með honum er genginn einn af
þeim sem stundum eru taldir til-
heyra svonefndri aldamótakynslóð.
Þessi kynslóð íslendinga lifði
tímana tvenna frá þúsund ára
vinnubrögðum til tækni og vísinda
nútímans. Hún rétti úr baki þjóðar-
innar og flutti hana úr moldarkofum
til menningar.
Jón í Varmadal átti þann draum
að verða stórbóndi og með eljusemi
og vandvirkni tókst honum það.
Allt sem hann tók sér fyrir hendur
var vel undirbúið eins og aðstaðan
á hveijum tíma leyfði, og ekki flan-
að að neinu. Hann bjó mest með
50 nautgripi og á annað hundrað
Afjár. Hann framleiddi að jafnaði þá
um 100 þúsund lítra mjólkur á ári
við erfiðar aðstæður. Þar sat í fyrir-
rúmi fyrirhyggja, þrek og þraut-
seigja, en ekki síst snilld þess sem
skynjar og skilur þarfir búfjárins
og umgengst það af mildi og tillits-
semi hins sanna hirðis.
Þessir hæfileikar Jóns komu ekki
hvað síst fram í umgengni hans við
íslenska hestinn. Þeir bræður Þor-
geir og Jón voru á sinni tíð lands-
frægir hestamenn. Þorgeir alhliða
stóðbóndi í kynbótum, sýningum
og kappreiðum, en Jón einbeitti sér
að listagangi, einkum skeiði. Næmi
og innsæi Jóns á eðli og tilfinningar
húsdýra sýndi hann almenningi á
hinum ijölmörgu skeiðgömmum
sem hann átti, tamdi og þjálfaði á
langri ævi.
Þorgeir bróðir Jóns tamdi mikið
og ef hann fann óvenjulegt hest-
efni, þá kom fyrir að hann gaf Jóni
hestinn. Það gerðu reyndar fleiri
kunnir hestamenn og ennþá fleiri
reyndu að koma folum í þjálfun ef
þeir sýndu vekurð. Snjallir hesta-
menn höfðu tröllatrú á Jóni í
Varmadal.
Á þeim árum sem Jón óx úr grasi
var mannmargt á bæjum „austan
kleifa“. Systkinin í Varmadal sjö
talsins og frændfólkið í Álfsnesi þar
sem börnin voru fjórtán. Að auki
voru mörg börn á fleiri bæjum á
svæðinu, svo sem í Fitjakoti, Kolla-
firði, Leirvogstungu og víðar.
Þetta unga fólk var fullt af ætt-
jarðarást og ólgandi lífsvilja. Það
bjó á þáverandi félagssvæði Ung-
mennafélagsins Aftureldingar og
var starfíð þar stundað af kappi, en
það var hinum ungu mönnum ekki
nóg. Þá voru stofnuð ný félög, s.s.
Iþróttafélagið Stefnir, því starfsemin
í Aftureldingu var meiri á menning-
ar- og andlega sviðinu. Þar var blað-
aútgáfa, bókmenntir, leiklist, ferða-
lög, samhjálp og söngur. Það vant-
Birting afmælis- og
minningargreina
MORGUNBLAÐIÐ tekur afmælis- og minningargreinar til birtingar
endurgjaldslaust. Greinunum er veitt viðtaka á ritstjórn blaðsins í
Kringlunni 1, Reykjavík, og á skrifstofu blaðsins í Hafnarstræti 85,
Akureyri. Þá er enn fremur unnt að senda greinarnar í símbréfi í
númer 5691181.
Framvegis verður við það miðað, að um látinn einstakling birtist
ein uppistöðugrein af hæfilegri lengd en lengd annarra greina um
sama einstakling er miðuð við 2.200 tölvuslög eða um 25 dálksenti-
metra í blaðinu. Tilvitnanir í sálma eða ljóð takmarkast við eitt til
þrjú erindi. Greinarhöfundar eru beðnir að hafa skírnarnöfn sín en
ekki stuttnefni undir greinunum.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins eru birtar
greinar um fólk sem er 70 ára og eldra. Hins vegar eru birtar afmæl-
isfréttir ásamt mynd í Dagbók um fólk sem er 50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er lögð á, að handrit séu vel frá gengin, vélrituð eða
tölvusett. Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi útprent-
uninni. Það eykur öryggi í textameðferð og kemur í veg fyrir tví-
verknað.
aði íþróttir og tækifæri til að reyna
sig við jafnaldra í Reykjavík og í
Kjósinni. Þá hófst hin fræga íþrótta-
keppni á milli Aftureldingar og Ung-
mennafélagsins Drengs í Kjós, sem
haldin var árlega, samfleytt í nær
40 ár. Fyrst og fremst var það glí-
man, sundið og frjálsar íþróttir.
Þá var stofnað íþróttafélag Kjós-
arsýslu (Í.K.) og sótt um inngöngu
í ÍSÍ svo hægt væri að keppa við
bestu íþróttamenn landsins í víða-
vangshlaupum og á allskyns íþrótta-
og allsheijarmótum ÍSÍ í Reykjavík
. Þetta var tíminn þegar þjóðin
rumskaði og æskan ólmaðist í þinum
aldagömlu fjötrum. Leiðin til bjargar
var meiri íþróttir og keppni.
Bræðrahópamir í Varmadal og
Álfsnesi æfðu og kepptu og tileink-
uðu sér leikreglur ungmenna- og
íþróttahreyfíngarinnar. Þeir ástund-
uðu skyldurækni, vandvirkni, reglu-
semi og drengskap_ og báru þess
merki allt sitt líf. Úr þessum akri
vom Jón og hans félagar sprottnir
og vom trúir hugsjónum um heil-
brigða sál í hraustum líkama.
Jón í Varmadal var gætinn maður
og prúður í umgengni við menn og
málleysingja eins og áður er minnst
á. Kannski var stundum erfitt að
etja kappi við stóra bróður Þorgeir,
en samskipti þeirra vom samt sem
áður hlý eins og dæmin sanna.
Salvör í Varmadal, móðir Jóns,
dáði tónlist og söng, enda mikið
sungið á heimilinu. Jón hafði lag-
lega tenórrödd og tók þátt í kórsöng
á ýmsum tímum, en 1940 var Karla-
kórinn Stefnir stofnaður. Jón var
einn af hvatamönnum þess og talinn
eiga tillöguna að nafninu. Þá var
hann stofnfélagi og seinna heiðurs-
félagi í Stefni.
Þrátt fyrir mikil og erilsöm bú-
störf um ævina kom Jón ýmsu í
verk af sínum hugðarefnum og
ávann sér traust og virðingu sam-
ferðamanna sinna. Þó var hann
ekki framagjarn en hafði ákveðnar
skoðanir og heilbrigðan metnað.
Jón var gæfumaður í einkalífi sínu
og átti ágæta eiginkonu, Unni Sól-
eyju. Það er nú svo að á sveitaheim-
ilum er hlutur eiginkvenna stór-
bænda stundum vanmetinn. Unnur
var stoð og stytta Jóns í starfí og
virkur þátttakandi í gæslu bús og
á henni hvíldi uppeldi barnanna, svo
sem tíðkaðist. Jón mat konu sína
mikils og ekki síður foreldra hennar
Elísabetu og Valdimar. Vinsemd og
virðing milli þessara hjóna _var
gagnkvæm og kom það sér vel í
sambýli eldri og yngri kynslóða.
Þegar Þorgeir bróðir Jóns varð
fyrir því áfalli 1952 að missa konu
sína langt um aldur fram frá sex
börnum og nýfæddu kornabarni,
þáði Þorgeir boð þeirra Unnar og
Jóns um að taka litlu nýfæddu telp-
una í fóstur. Þetta sýndi í raun vin-
áttuna milli þeirra bræðra og þeirra
fjölskyldna, og Unnur bætti
Guðnýju litlu við barnahópinn sinn
með bros á vör.
Jón var þéttur á velli og þéttur
í lund og stóð ávallt fyrir sínu. Lista-
handbragð hans á íslenska hestin-
um var víðfrægt og viðurkennt. Á
íþrótta- og hestamannamótum lét
Jón ekki mikið yfír sér, en einbeitti
sér að afmörkuðum verkefnum í
keppni hvers dags. Hann stefndi
alltaf að því að hafa sigur í hverri
keppni með fullum drengskap, og
mat þá eiginleika mikils hjá öðrum.
Jón var heldur ómannblendinn og
tók yfirleitt ekki þátt í skemmtana-
lífi hestamótanna. Hann var fámáll
um aðra, en ef hann sagði eitthvað,
þá var það af hinu góða, meðan
hann var hljóður um það sem miður
fór.
Nú kveðjum við Jón í Varmadal
og þökkum samfylgdina. Megi land-
taka hans í huliðsheimum verða
góð. Blessuð sé minningin!
Ástvinum er vottuð samúð.
Jón M. Guðmundsson.
Elskulegur fósturfaðir minn og
föðurbróðir, Jón Jónsson frá
Varmadal, Kjalarnesi, er latinn eft-
ir stutt en erfið veikindi. í veikind-
um sínum sýndi Jón hversu jákvæð-
ur og einlægur maður hann var.
Aldrei kvartaði hann og þótt af
honum drægi var ætíð stutt í glað-
værðina og húmorinn. Ég kom tæp-
lega tveggja mánaða gömul í
Varmadal eftir að móðir mín, Guðný
Guðlaugsdóttir, lést langt um aldur
fram frá stórum hópi barna. Faðir
minn heitinn, Þorgeir Jónsson bóndi
í Gufunesi, sá sér ekki fært að ala
önn fyrir ungbarni ásamt stórum
hópi barna og miklum búrekstri.
Kom þá greiðvikni og góðmennska
Jóns bróður og konu hans, Unnar
Valdemarsdóttur, vel í ljós er þau
fóru á fund föður míns og buðust
til að taka ungbarnið í fóstur. Var
hann þeim ákaflega þakklátur alla
tíð fyrir. Mikið og gott samband
var alltaf á milli bæjanna. Oft lá
leið föður míns í Varmadal og þá
sjaldnar en ekki ríðandi. Var þá
alltaf lagt á skeið heim tröðina við
mikla kátínu þeirra er sátu við eld-
húsgluggann og horfðu á. Tilefnið
var að sýna Nonna bróður nýjasta
skeiðhestsefnið frá Gufunesi. Hljóp
þá oft kapp í hinn bróðurinn og
leiddu þeir þá saman gæðinga sína
niður á eyri. Alltaf miðluðu þeir
bræður hvor öðrum af reynslu sinni
og átti ég eftir að njóta góðs af
því. Jón var mjög natinn og elskur
að dýrum og sinnti þeim af mikilli
samviskusemi. Var sem hann skildi
þau og þarfir þeirra og því hænd-
ust þau mjög að honum ekki síður
en börnin því barngóður var hann
einnig.
Alltaf var hann reiðubúinn að
hafa ofan af fyrir okkur krökkunum
á kvöldin að loknu erfiðu dagsverki
með því að taka í spil eða segja
sögur af ýmsu sem fyrir hann hafði
borið á lífsleiðinni og yfírnáttúru-
legum fyrirbærum. Var þá oft erf-
itt fyrir barnshugann að komast í
ró á kvöldin en alltaf vildum við
heyra meira.
Jón átti marga góða gæðinga og
var til margra ára einn af fremstu
skeiðreiðarmönnum landsins. Þótti
hann skara fram úr hvað tækni og
áræðni varðar. Svo vitnað sé til
orða Sigurðar Ólafssonar, söngvara
og hestamanns og eins aðalkeppni-
nautar Jóns í skeiðinu, þá segir
hann í ævisögu sinni að Jón hafi
verið hans eini sanni lærifaðir. „Jón
hleypti hesti sínum á fullt stökk og
lagði þá síðan svo snilldarlega að
varla var hægt að greina það. Allir
hestarnir hans höfðu líkt lag þann-
ig að ljóst var að það var Jón, sem
réði, en ekki þeir.“ (Úr Söngvarans
jóreyk). Marga sprettina áttust þeir
við, Jón á Randver sínum og Sigurð-
ur á Glettu. Skiptust þeir þá á um
að setja hvert íslandsmetið á fætur
öðru. Með natni og þolinmæði tókst
Jóni oft að gera gæðing úr göldnum
fola. Voru þá hlutirnir endurteknir
af rósemi og festu þar til skepnan
fór að vilja hans.
Mér er það sérstaklega minnis-
stætt er ég átti að aðstoða fóstra
minn við mjaltir á kvöldin, þá átti
hann það til (mér til mikillar
ánægju) að senda mig eftir Skjónu
því nú skyldi hún tamin og mér
kennt að ríða til gangs. Lét hann
okkur þá fara eftir brekkubrúninni
fyrir ofan bæinn og koma síðan
niður brekkuna, kallaði hann þá til
mín hvernig halda skyldi í tauminn,
hvernig ásetan skyldi vera og sagði
mér til af mikilli þolinmæði. Meðan
við Skjóna klöngruðumst aftur upp
brekkuna skaust Jón inn í fjósið og
sinnti mjaltastörfum og kom svo
aftur út í dyrnar og kennslan hélt
áfram. Svona gekk þetta þangað
til við Skjóna vorum útskrifaðar.
Nýtti hann tíma sinn vel og féll
aldrei verk úr hendi. Hann var mjög
heimakær og helgaði jörðinni sem
hann unni svo mjög alla krafta sína.
Enda sá þess glöggt merki. Bú-
rekstur í Varmadal var til fyrir-
myndar og afurðir alltaf í hæsta
gæðaflokki.
Gestagangur var mikill í
Varmadal og var þá oft glatt á
hjalla. Jón hafði ákaflega gaman
af söng og hafði hann góða og
tæra söngrödd. í góðra vina hópi
var lagið oft tekið og lék þá Unnur
fóstra mín undir á píanóið. Minnis-
stæð eru mörg íslensk sönglög en
þó sérstaklega lagið „Gissur ríður
góðum fáki“ sem fósturfaðir minn
söng með miklum tilþrifum. Við
þessi tækifæri nutu sín vel tónlistar-
hæfileikar þeirra beggja. Fósturfor-
eldrar mínir voru mjög samhent.
Unnur var mjög músíkölsk og list-
feng kona. Alltaf var hún eitthvað
að skapa. Gekk hún til allra verka
á bænum jafnt úti með bónda sínum
sem inni. Þá var notalegt í eldhús-
inu í gamla Varmadalsbænum á
stormasömum vetrarkvöldum, þeg-
ar hún sat við hannyrðir og hann
bakaði flatkökur á gömlu Rafha-
eldavélinni.
Þegar ég lít yfir liðna tíð streyma
fram ljúfar minningar frá uppvaxt-
arárunum í Varmadal. Efst í huga
er þakklæti til fósturforeldra minna
fyrir þá ástúð og umhyggju sem
þau auðsýndu mér og reyndist svo
dýrmætt veganesti fyrir lífíð. Guð
blessi minningu þeirra beggja.
Guðný Björg.
í dag kveðjum við í hinsta sinn
okkar elskulega afa, Jón Jónsson
frá Varmadal. Afi var einstakur
maður og verður hans lengi minnst
af öllum sem hann þekktu. Afi var
skemmtilegur og stríðinn og færist
ósjálfrátt bros á vör þegar hugsað
er til baka og minningar æskuár-
anna eru skoðaðar.
Við systkinin ólumst upp í næsta
húsi við afa og ömmu og var ná-
lægðin við þau notaleg, alltaf gátum
við litið inn og gott var að vita af
þeim svo nálægt. Ekki fengum við
þó að hafa ömmu hjá okkur eins
lengi og við hefðum viljað. Eftir að
hún féll frá voru þær margar næt-
urnar sem við fengum að gista hjá
afa og alltaf var verið að spila en
hann var sérlega heppinn spilamað-
ur, oft voru sagðar skemmtilegar
sögur um hesta og kappreiðar fyrri
ára.
Afi var stríðinn og hafði kímni-
gáfu og lýsir það honum vel að
þegar hann átti níræðisafmæli,
þann 16. maí fyrir rúmu ári, kom
hann sem oftar í Varmadal og sat
á sínum gamla stað á bekknum í
eldhúsinu og var að stríða einu
langafabarni sínu, tók nokkur spil
og kenndi sínar sérstöku spilaað-
ferðir og skemmtu þau sér konung-
lega þó aldursmunurinn væri 86 ár,
þau hlógu og gerðu gys hvort að
öðru. Afi var alltaf til í að slá á
létta strengi og þegar hugsað er til
baka leita ýmsar minningar á hug-
ann, minningar sem geta hlýjað
okkur um hjartarætur.
Það er dýrmætur fjársjóður að
hafa fengið að njóta þess að alast
upp með afa sínum og ömmu í þess-
ari nálægð og fylgir sá fjársjóður
okkur um alla framtíð. Við viljum
þakka okkar elskulega afa fyrir
allar þæi' dýrmætu stundir sem við
höfum átt með honum. Elsku afi,
takk fyrir að hafa verið til.
Jón, Elísabet og Björgvin,
Varmadal.
Jón Jónsson, fyrrum bóndi í
Varmadal, Kjalarnesi, er látinn í
hárri elli. Mér er hann minnisstæð-
ur frá fyrri tíð vegna frábærra hesta
hans. Hann var afbragðs hestamað-
ur og snillingur í að leggja hesta
til skeiðs. Hann annaðist hesta sína
svo og aðrar skepnur af kostgæfni.
Jón átti marga landsfræga skeið-
hesta eins og Flugu, Randver, Gull-
topp, Reyk og Loga. Ég tel að þeir
bræður, Jón í Varmadal og Þorgeir
í Gufunesi, hafi, á árum áður, verið
beztu skeiðreiðarmenn landsins.
Sigurður Ólafsson í Laugarnesi kom
nokkru seinna með sína hlaupa-
vekringa.
Eins og kunnugt er byggði Þor-
geir kappreiðavöll í Gufunesi fyrir
nokkrum áratugum. Hann efndi þar
til kappreiða og veitti þar hærri
verðlaun en áður hafði tíðkast.
Það má segja að sonur Jóns, Jón
Sverrir og fjölskylda, hafi fetað í
fótspor þeirra bræðra með því að
efna til keppni, síðsumars, á skeið-
velli, sem fjölskyldan hefur verið
að byggja upp undanfarin ár af
miklum dugnaði á bökkum Leir-
vogsár í Varmadal. Björgvin, sonur
Jóns Sverris og konu hans, Hönnu,
sækir það til Jóns, afa síns, hversu
laginn hann er að skeiðleggja hesta,