Morgunblaðið - 25.10.1996, Side 32
MORGUNBLAÐIÐ
32 FÖSTUDAGUR 25. OKTÓBER 1996
OLAFUR
TÓMASSON
+ Ólafur Tómas-
son fæddist á
Sandeyri, Snæ-
fjallaströnd við ísa-
fjarðardjúp, 25.
september 1921.
Hann lést á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur í
Fossvogi hinn 11.
október síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Tómas Sig-
urðsson bóndi og
*•- oddviti á Sandeyri
og Elísabet Guðný
Kolbeinsdóttir.
Systur hans voru
Rannveig, f. 8. ágúst 1907, Sig-
urborg, f. 22. apríl 1909, d. 4.
júní 1914, Sigríður, f. 4. janúar
1911, d. 26. júlí 1914, Asta, f.
9. janúar 1913, d. 24. maí 1969,
Sigríður María, f. 19. septem-
ber 1917.
Hinn 10. júní 1944 kvæntist
Ólafur eftirlifandi konu sinni
Þóru Guðmundsdóttur, f. 6. maí
1919. Foreldrar hennar voru
Guðmundur Þorvaldsson bóndi
á Bíldsfelli og Guðríður Finn-
bogadóttir.
Synir Ólafs og Þóru eru: 1)
Guðmundur, f. 21. nóvember
1944, læknir í Reykjavík, maki
Birna Þóra Vilhjálmsdóttir.
Synir hans og fósturdóttir af
Ólafur svili minn er dáinn. Lát
hans kom mér og fjölskyldunni ekki
á óvart því illkynja sjúkdómur
greindist hjá honum fyrir nokkrum
mánuðum. Uppá síðkastið hefur
hann dvalið á sjúkrahúsi og lést þar
þann 11. þessa mánaðar þrátt fyrir
*<r»ðeigandi meðferð frá greiningu
sjúkdómsins.
Við sem þekktum Ólaf syrgjum
og söknum hans mjög. Hann var
einkar viðfeldinn maður, rólegur,
glaðlegur og mjög vel gefinn. Það
var gaman að ræða við hann á
góðum stundum því hann var hnytt-
inn, hafði gott skopskyn, fróður vel
og hafði frá mörgu að segja.
Ég kynntist Ólafi fyrst eftir að
við, Þórdís kona mín, giftumst árið
1962. Hann og Þóra Guðmunds-
dóttir, systir Þórdísar, giftust í
Reykjavík og hafa verið búsett þar
alla tíð síðan í farsælu hjónabandi.
Á meðan Ólafur starfaði hjá
í Landsbankanum og síðar Seðla-
l ^ankanum voru honum falin mörg
trúnaðarstörf og má þar nefna að
í hans verkahring var meðal annars
að reikna út vísitölur fyrir íslend-
inga áratugum saman.
Frú Þóra hefur verið Ólafi mjög
góð eiginkona og félagi og sonum
þeirra umhyggjusöm og afbragðs
móðir. Hún er ryrirmyndar húsmóð-
í ir, sérstaklega dugleg, létt í lund
fyrra hjónabandi,
Guðleif Þórunn, Ól-
afur, Þórarinn Gísli
og Guðmundur
Tómas. Fósturbörn,
Vilhjálmur og Hjör-
dís Sóley. 2) Ottó
Tómas, f. 4. sept-
ember 1953, raf-
virkjameistari í
Reykjavík. Maki
Arnheiður Björns-
dóttir. Dóttir hans
er Þóra Kristín.
Fósturbörn _ Bríet
og Breki. Ólafur
átti tvö barna-
barnabörn.
Ólafur Iauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík
1943, viðskiptafræðingur frá
Háskóla íslands 1948. FuIItrúi
frá 1. júlí 1948 í hagfræðideild
Landsbanka íslands og hag-
fræðideild Seðlabanka Islands
frá stofnun hans. Deildarstjóri
í greiðslujafnaðardeild Seðla-
bankans frá 1963 og forstöðu-
maður deildarinnar frá 1979.
Starfaði hjá Alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum í Wasington D.C.
1958-1959. Lét af störfum hjá
Seðlabanka íslands 1991 fyrir
aldurs sakir.
Jarðarförin hefur farið fram
í kyrrþey að ósk hins látna.
og ánægjuleg. Hún er einnig fríð
kona sýnum þótt komin sé af æsku-
skeiði.
Heimili þeirra hefur alltaf verið
einkar fallegt. Þangað höfum við
Þórdís og fjölskylda okkar mjög oft
komið og þau eins til okkar.
Þau eiga tvo elskulega syni, Guð-
mund og Ottó. Frumburðurinn,
Guðmundur, er og hefur lengi verið
heimilislæknir okkar og hefur oft
hjálpað okkur vel og er alltaf mjög
léttur í lund á hveiju sem gengur.
Ottó, sem er rafvirkjameistari, hef-
ur einnig ævinlega verið okkur
elskulegur og mjög hjálpsamur.
Það er mikið áfall fyrir okkur
hjónin að missa góðvin okkar, Ólaf
Tómasson, og ennþá tilfinnanlegra
er það að sjálfsögðu fyrir nánustu
ástvini hans.
Við hjónin, börn okkar og fjöl-
skyldur þeirra samhryggjumst inni-
lega frú Þóru, sonum hennar og
Ólafs og öllum aðstandendum
þeirra.
Við biðjum Ólafi guðsblessunar
á þeim leiðum sem hann nú hefur
lagt út á.
Blessuð sé minning hans,
Erlingur Þorsteinsson.
Einn af traustustu starfsmönn-
um Seðlabankans frá upphafi, Ólaf-
Faðir minn,
J er látinn.
t
ÞORLÁKUR EBENESERSSON,
Ebeneser Þorláksson.
t
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma,
GUÐNÝ JÓNSDÓTTIR BIELTVEDT,
Bólstaðarhlíð 41,
Reykjavík
andaðist í Sjúkrahúsi Reykjavíkur 12. október sl.
Útförin hefur farið fram í kyrrþey að ósk hinnar látnu.
Innilegar þakkir til alls starfsfólks á deild 4-B fyrir frábæra um-
mönnun og aðhlynningu.
Guðrún Karen Briseid,
Hildegunn Bieltvedt,
Ole Anton Bieltvedt,
Brit Julie Bieltvedt,
tengdabörn, barnabörn
og barnabarnabörn.
MIIMNIIMGAR
ur Tómasson viðskiptafræðingur,
er horfinn af sjónarsviðinu 75 ára
að aldri, en fyrir rúmum fímm árum
lét hann fyrir aldurs sakir af störf-
um forstöðumanns jjreiðslujafnað-
ardeildar bankans. Atti hann þá að
baki 43 ára farsælt starf við Seðla-
bankann og forvera hans og var
einn af fjórum elstu starfsmönnun-
um á þeim starfsferli.
Hugur minn hvarflar þó enn
lengra til baka. Leiðir okkar Ólafs
lágu saman fyrir nærri hálfri öld,
er ég hóf nám í viðskiptafræðum
við Háskólann. Meðal hinna virðu-
legu eldri nemenda veitti ég at-
hygli stilltum og festulegum manni,
Ólafi Tómassyni. Mér er minnis-
stætt, þá er hann flutti seminarfyr-
irlestra sína ásamt öðrum nema og
fórst það mjög vel úr hendi. Hann
brautskráðist svo sem viðskipta-
fræðingur vorið 1948, er við höfð-
um verið eitt ár saman í deildinni,
og íjallaði kandidatsritgerð hans
um skipulag og rekstur ríkiseinka-
salanna. Starfsvettvangur hans
reyndist þó verða á allt öðru sviði,
og lítt gat mig þá grunað, hve mik-
ið við ættum eftir að eiga saman
að sælda.
Skjótt að loknu jjrófi, eða hinn
1. júlí 1948, hóf Olafur starf við
hagfræðideild Landsbankans, við
hlið Klemensar Tryggvasonar hag-
fræðings bankans og síðan Jóhann-
esar Nordals og fleiri, sem þeirri
stöðu gegndu síðar. Var þar unnið
mikið grundvallarstarf í skýrslu-
gerð um peningamál og greiðslu-
jafnaðar- og gjaldeyrismál, sem
urðu starfsvettvangur Ólafs upp frá
því. Má teljast óvenjulegt, að menn
hitti svo rakleitt á kjörsvið sitt og
haldi svo þétt utan um það, sem
Ólafi auðnaðist. Á því tímaskeiði,
sem þá fór í hönd, var skýrslugerð
og greining þessara mála mjög í
mótun á alþjóðlegum vettvangi og
í samstillingu við rísandi þjóðhags-
reikningagerð. Til að fullnuma sig
í þeim fræðum sótti Ólafur því nám-
skeið Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í
greiðslujafnaðar- og gjaldeyrismál-
um um nokkurra mánaða skeið
1958-59. Var hann upp frá því
óumdeildur sérfræðingur á því sviði.
Stofnanir á vettvangi peninga-
og gjaldeyrismála hafa tekið mikl-
um stakkaskiptum og örri þróun,
frá því að Ólafur hóf þar störf sín.
Seðlabankadeild Landsbankans var
gerð að fjárhagslega sjálfstæðri
stjórnunarlegri einingu árið 1957,
og féll hagfræðideildin og Ólafur
þar undir. Seðlabanki íslands var
svo stofnaður í núverandi mynd
árið 1961. Hagfræðideildin hafði
vaxandi hlutverki að gegna í þeirri
nýskipan hagstjórnar og áætlana-
gerðar, sem þá fór fram, og var
Olafi falin stjóm sérstakrar
greiðslujafnaðardeildar innan henn-
ar árið 1963. Umsvif hennar fóru
vaxandi og urðu viðurhlutameiri,
einkum með auknum erlendum lán-
tökum innan ramma framkvæmda-
og lánsfjáráætlana, svo að skulda-
staða og lántökustefna urðu með
stærstu stefnuþáttum efnahags-
mála. Með hliðsjón af þessu var
deildinni veitt sjálfstæðari staða og
Ólafur skipaður forstöðumaður
hennar árið 1979. Var það raunar
fremur staðfesting þess sem orðið
var, að deildin undir stjórn Ólafs
hafði notið verulega sjálfstæðrar
stöðu innan hagfræðisviðsins, enda
heimildaöflun og vinnubrögð afar
traust og áreiðanleg og stöðugt í
þeirri þróun, sem ytri skilyrði veittu
færi á.
Samskipti okkar Ólafs hófust,
þegar ég tók við starfi í hagdeild
Framkvæmdabankans árið 1955,
en hún vann að því að koma þjóð-
hagsreikningum á laggirnar.
Greiðslujöfnuðurinn er að sjálf-
sögðu snar þáttur í þeim, og þurfti
mikils samráðs við að fella skýrslu-
greinarnar saman. Þessi samskipti
urðu til muna nánari, eftir að ég
kom heim frá framhaldsnámi 1960,
og hagskýrslur komust til þroska
og stefndu fram til spásagna og
áætlanagerðar til notkunar við hag-
stjórn. I þeim samskiptum sýndi
Ólafur lipurð og sveigjanleika sem
æ síðan, þó aðeins að þeim mörk-
um, að ekki færi í bága við megin-
reglur skýrslugreina hans. Ef því
var að skipta, var hann hinn fastasti
fyrir, hveijum sem var að mæta.
Loks atvikaðist það svo, að ég
hafnaði einnig hjá Seðlabankanum
árið 1976, í stöðu hagfræðings
bankans. Varð Ólafur þá einn af
nánustu samstarfsmönnum mín-
um, og hélst það jafnt þótt deild
hans væri um árabil staðsett fjarri
minni, en þær náðu saman á ný
við flutning í nýja húsið, og hélst
þá sambýlið þar til Ólafur kvaddi
í júnílok 1991. Féll mér samstarfið
við hann afar vel. Hann var dag-
farsprúður, hógvær og hlýlegur,
sanngjarn og ósérhlífinn og hvers
manns hugljúfi. Kímnigáfu hafði
hann í góðu lagi, með sínum rólega
og yfirvegaða hætti, og gleðskapar-
maður var hann, þegar því var að
skipta. Veitull var hann og góður
heim að sækja, og minnist ég þá
einkum sextugs- og sjötugsafmæla
hans. í þessu sem öðru naut hann
Þóru, sinnar góðu konu, sem studdi
hann dyggilega og gerði honum
kleift að gefa sig allan að starfs-
skyldum sínum.
Ólafur var einstaklega hógvær
maður og litillátur. Hann atti ekki
kappi um stórembætti, hugsanlega
sér í óhag með tilliti til hæfni og
mannkosta, en virtist meta meira
að valda hlutverki sínu vel. Hóg-
værð hans var slík, að í Viðskipta-
og hagfræðingatalinu lét hann
engra ritverka getið, þótt eftir hann
liggi löng röð greina á fagsviði
hans í Fjármálatíðindum, auk nafn-
lausra greina í Hagtölum mánaðar-
ins og skýrslukafla í ársskýrslum
og haustskýrslum bankans og láns-
fjáráætlunum, svo og óprentaðra
yfirlita og greinargerða. Til þess
að bæta aðeins úr má nefna, að
hann var ásamt Jóhannesi Nordal
höfundur að greininni „Frá floti til
flots - Þættir úr sögu gengismála
1922-1973“ í Klemensarbók, 1985,
og saman rituðum við greinina
„Þróun gjaldeyrisforðans og mat á
æskilegri stærð hans“ i Fjármála-
tíðindi 1986.
Ólafur var kvaddur úr starfi með
Söknuði á miðju ári 1991 og þá
hvattur til að láta sjá sig sem oft-
ast. Það gjörði hann endrum og
eins, en mun sjaldnar en við vildum,
sem best þekktum hann, að sumu
leyti sökum þeirra áfalla, sem tóku
að baga hann, en hann mætti af
æðruleysi. Fyrir kom, að við leituð-
um samráðs um fyrndar heimildir,
en við ritun greinar um þjóðarauð
og þjóðarskuld á lýðveldistímanum
kom glöggt í ljós, hve miklum fram-
förum skýrslugerðin hafði tekið
undir handleiðslu Ólafs. Nú er tjald-
ið fallið og söknuðurinn einn eftir.
Fyrir hönd samstarfsfólks og
bankastjórnar leyfist mér að þakka
samstarf og samskipti, sem aldrei
bar skugga á, og trúa og dygga
þjónustu yfir langan starfstíma. Við
og makar okkar sendum Þóru og
íjölskyldunni innilegar samúðar-
kveðjur og biðjum þeim blessunar.
Lifi og blessist minningin um góðan
dreng.
Bjarni Bragi Jónsson.
Erfitt er vafalaust fyrir ungt fólk
í dag að gera sér grein fyrir því,
hve torsótt leiðin til mennta var
fyrir flesta fyrr á öldinni. í 1. bekk
Menntaskólans voru aðeins teknir
árlega rúmlega 25 nemendur eftir
harðsótt samkeppnispróf og höfðu
reykvískir unglingar óneitanlega
betri aðstöðu til árangurs á því
prófi. Metin jöfnuðust nokkuð eftir
gagnfræðapróf, þegar álíka fjöldi
nemenda bættist í hópinn. Voru
ýmsir þeirra utanbæjarmenn og
flestir nokkru eldri og þroskaðri en
við bæjarbörnin. Meðal þessara
nýju bekkjarsystkina okkar var Ól-
afur Tómasson, sern settist í 4.
bekk haustið 1940. Ólafur var langt
að kominn, upp vaxinn á Sandeyri
á Snæfjallaströnd, hæglátur í fram-
komu, prúður og íhugujl. Hann féll
þó fljótlega vel inn í hólpinn, tók
virkan þátt í félagslífinu og rækt-
aði ætíð vel tengslin við okkur,
bekkjarsystkin sín. Með fráfalli
hans er höggvið enn eitt skarðið í
samhentan hóp, sem útskrifaðist
frá Menntaskólanum í Reykjavík
17. júní 1943.
Þegar ég kom heim til starfa í
hagfræðideild Landsbankans, fyrst
sem sumarmaður 1951 og síðan.
sem fastur starfsmaður í upphafi
árs 1954, var Ólafur Tómasson þar
fyrir. Hafði hann verið ráðinn til
starfa við hagfræðideildina strax
að loknu viðskiptafræðiprófi frá
Háskóla íslands vorið 1948. Ólafur
var þá þegar orðinn reyndur starfs-
maður og vel kunnugur öllum þeim
þáttum íslenskra efnahagsmála,
sem mestu máli skipti fyrir starf-
semi Landsbankans. Reyndist mér
ómetanlegt að geta treyst á leið-
sögn hans og stuðning á fyrstu
starfsárum mínum í bankanum, en
Ólafur var óvenjulega samvizku-
samur, vandvirkur og glöggskyggn
við hvers konar hagskýrslugerð.
Árið 1955 varð samkomulag um
það, að hagfræðideild Landsbank-
ans tæki við skýrslugerð um
greiðslujöfnuð þjóðarbúsins út á
við, sem þá hafði um nokkur ár
verið unnið að við Hagstofu ís-
lands. Féll þetta mikilvæga verkefni
Ólafi Tómassyni í hendur og olli
því að hann sérhæfði sig æ meir í
hvers konar skýrslugerð um
greiðslujöfnuð og stöðu þjóðarbús-
ins út á við. Mikil áherzla er lögð
á alþjóðlega samræmingu skýrslu-
gerðar á þessu sviði og hefur Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn haft for-
ustu í því efni. Átti Ólafur því náið
samstarf við Alþjóðagjaldeyrissjóð-
inn og sótti meðal annars námskeið
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, er ætluð
voru sérfræðingum í greiðslujafn-
aðar- og gjaldeyrismálum. Naut
skýrslugerðarstarf á þessu sviði
traustrar forustu Ólafs Tómasson-
ar, fyrst á vegum hagfræðideildar
Landsbankans og síðan Seðlabank-
ans, unz hann lét af störfum fyrir
aldurs sakir á miðju ári 1991, rétt-
um fjörutíu og þremur árum eftir
að hann hóf fyrst störf við Lands-
bankann.
í þá nær fjóra áratugi, sem við
Ólafur störfuðum saman, fyrst við
Landsbankann og síðan Seðlabank-
ann, voru samskipti okkar ætíð
náin, enda fóru saman sameiginleg
áhugamál okkar á vettvangi starfs-
ins og traust vinátta frá skólaárun-
um; sem aldrei bar skugga á.
Ólafur giftist ungur Þóru Guð-
mundsdóttur frá Bíldsfelli í Grafn-
ingi og varð þeim tveggja barna
auðið. Var Þóra Ólafi traustur föru-
nautur og á hinum fögru heimslóð-
um hennar, nálægt bökkum Sogs-
ins, átti fjölskyldan friðland, sem
Ólafur tók ástfóstri við.
Fyrir hönd konu minnar og okkar
bekkjarsystkinanna sendi ég Þóru
og fjölskyldu hennar innilegar sam-
úðarkveðjur.
Jóhannes Nordal.
í dag, þriðjudag, var kær vinur
minn, ðlafur Tómasson, borinn til
grafar. Leiðir okkar lágu fyrst sam-
an í ágúst 1962 þegar ég, ungur
hagfræðineminn, kom til starfa í
Hagfræðideild Seðlabankans í sum-
arleyfi mínu. Hagfræðideild hins
unga banka var ekki stór þá og
ekki fékk maður víðáttubijálæði í
húsnæði hennar á þriðju hæð Edin-
borgarhússins í Hafnarstræti.
Þarna fékk ég mína eldskírn í því
starfi, sem ég ætlaði að leggja fyr-
ir mig í framtíðinni undir leiðsögn
eldri og reyndari manna. Þeirra á
meðal var Ólafur, sem var einn
reyndasti starfsmaður deildarinnar.
Með sínu kyrrláta, trausta fasi var
hann maður, sem vakti traust hins
óreynda sumarstarfsmanns og það
var gott að leita til hans til að fá
leiðbeiningar í starfinu.
Við fundum líka út að við vorum
óbeint tengdir, því að á námsárum
sínum í Reykjavík hafði hann búið
hjá móðursystur Unnar eiginkonu
minnar, Ástu Smith, og manni
hennar Haraldi, skipstjóra á Lagar-
fossi. Milli Ólafs og þeirra hjóna
var góð vinátta.
Ég starfaði aftur sem sumarmað-
ur með honum ári seinna, en síðan
liðu nokkur ár, þar til ég flutti aft-
ur til íslands og hóf störf í Hag-
fræðideild bankans síðla árs 1967.