Morgunblaðið - 01.03.1997, Blaðsíða 28

Morgunblaðið - 01.03.1997, Blaðsíða 28
28 LAUGARDAGUR 1. MARS 1997 V IK ;u MORGUNBLAÐIÐ U 3 I Ég hef varðveitt gledina, einlægnina og barnið í mér og án þess vildi ég ekki vera GHITA N0RBY POUL Reumert og Ghita Norby í MEÐ leikstjóranum Bille August uppfærslu Konung lega leik- við upptökur á sjón varpsmynd- hússins á “Den dode Dronning" inni „Den gode vilje“ í Stokk- árið 1957. hólmi 1990. GHITA og Ingmar Bergman á æfingu á verki Moliérs „Nirfillinn“ í Konunglega leikhúsinu árið 1973. „Það er ekki flókið að vinna með honum eins og kannski mætti halda,“ segir hún um sam- starfið við þennan umtalaða leikstjóra. sem ► betur fer ekki. Hún lék svo í Húsi andannaán þess að þora og ár- angurinn varð eins og hann varð.“ Leikkonana rifjar upp með glettni þegar hópurinn fór svo með Den gode vilje til Cannes „og ég var auð- vitað í Cannes-fotum með stæl. Enginn tengdi mig við gömlu kon- una í myndinni og allir héldu að ég væri ritari. Þetta var spaugilegt í aðra röndina, en líka svolítið skekj- andi reynsla, því það er nú einu sinni til það sem heitir leikLIST. Ef ég hefði haldið fast við að vera alltaf sæt og mittismjó stelpa, þá hefði ég aldrei orðið sú sem ég er. Ég get al- veg viðurkennt að það var ekki án feimni sem ég stikaði yfir akurinn sem Marie í upphafi myndarinnar og allt hristist á mér. Auðvitað sé ég að það er svolítið rosaleg sjón, en það verður að koma fram að hún er þar í miklu uppnámi.“ í upphafi leikferils síns var Ghita Nprby gjarnan sæta stelpan með brosið og spékoppana og hefur síðan elst með hlutverkum sínum og verk- efnum. Hvernig leggst þá aldurinn í leikkonu, sem óhjákvæmilega hlýtur að eiga mikið undir útlitinu? „Það er svosem bæði gott og vont, en það er bara gagnslaust að streitast á móti. Auðvitað er dapurlegt að missa það sem maður hefur haft, en ég hef nú samt hvorki látið strekkja mig né sjúga. Ekki veit ég hvað ég gerði ef ég væri ekki leikkona, en ég nota líkamann og langar ekki til að hann verði á einhvern hátt falskur. Ég reyni eftir bestu getu að grotna ekki niður, en við göngum óhjákvæmi- lega í áttina að hnignun. Eg stunda líkamsrækt og svo sjóböð á veturna og það er alveg sérstök nautn. Ég geng reyndar ekki svo langt að- brjóta valdr á ísinn, það er aftur þetta að ég gæti mín vel og er hrædd við að meiða mig. En mér líð- ur vel í vatni, það er mitt rétta um- hverfi." Jafnvægi ag hiá áhregfáa trgggingarfé Jafnvel mesta aðgát dugir ekki endilega gegn sjúkdómum og fyrir nokkrum árum fékk leikkonan krabbamein, sem hún hefur síðan fengið bót á. Eftir þá reynslu segist hún fyrst hafa skilið það, sem oft heyrist, að eftir svo erfiða reynslu geti lífið orðið enn betra en áður. „Ég veit ekki hvort þetta eru bara sjálfkrafa viðbrögð við erfiðri reynslu. Ég get ekki sagt að lífið hafi orðið mér kærara á eftir, því ég hef alltaf elskað að lifa og hugsunin um dauðann er mér ekki í huga dag- lega. Þessi reynsla var fremur eins og ég hefði verið hrist til og hún fylgir mér sem vitund um eitthvað, sem ég hef lagt að baki. Við kvik- myndaleik er maður tryggður í bak og fyrir og fram að Hamsun-mynd- inni gat ég bara farið í gegnum plöggin og merkt nei við alla sjúk- dóma. Það get ég ekki lengur og mun heldur aldrei geta.“ Ghita Norbv er sannfærð um að það var engin tilviljun að hún veikt- ist og trúir á samhengi sjúkdóma og lifnaðarhátta. „Ég glímdi á þessum tíma bæði við hjónabandsörðugleika og verkefni, sem var mér of erfitt. Mig hafði lengi langað að leikstýra og fyrir valinu varð Othello, sem aldrei skyldi verið hafa. Það sem átti bara að vera lítil sýning í litlu húsi endaði sem risasýning í risaleikhúsi og ég hafði ekki vit á að segja: Hing- að og ekki Iengra. Það sem skiptir máli er ekki endilega hversu erfitt verkefnið er, heldur að ég neitaði að horfast í augu við að það hæfði mér engan veginn. Ætli við séum ekki almennt dug- leg að bæla niður það sem okkur finnst óþægilegt, en á stundum göngum við of langt. Læknarnir segja vísast að þetta sé nú meira ruglið, en ef maður gengur á ónæm- iskerfið og á undirstöðukraftana í okkur sjálfum, sem eiga helst að lig- gja sem óhreyft tryggingarfé, þá á maður á hættu að fara illa með sjálfan sig, þó auðvitað endi það ekki endilega með krabbameini. Ég gekk á minn eiginn hlut og það fór sem fór. Ég hafði ekki hugrekki til að fylgja eingöngu óhefðbundnum lækningaaðferðum, eins og maður- inn minn hafði búist við, heldur fylgdi ég líka ráðum læknanna. Lækningin gengur nærri manni og því álít ég að ekki veiti af að styrkja sig og það gerði ég með bætiefnum, matarræði og naut handleiðslu til að berjast andlega gegn sjúkdómn- um, til að hugsa mér hvað gengi á í líkamanum. Ég var alveg nógu langt leidd, þótt það sé engin ástæða til að gera meira úr þessu en efni standa til, því ég fékk ekki ban- vænt krabbamein og mér dugði að fara fjórum sinnum í „kemóter- apíu“.“ Hún sæta Ehita Þegar Ghita Nprby nefnir bæl- ingu reikar hugurinn aftur til barn- æskunnar, sem hún gerir grein fyrir bæði á fallegan en jafnframt ógnar- legan hátt í viðtalsbókinni. Á ytra borðinu átti hún hina fullkomnu barnæsku, en innra með henni bærðust hugsanir, sem aldrei fengu útrás. Hún lýsir uppeldi, sem var laust við skilning á hugarheimi barnsins og þetta skilningsleysi hef- ur hún glímt við fram á fullorðinsár, ekki síst sambandið við móður sína. „Nú er mamma 93 ára og býr enn á 4. hæð í Nýhöfninni, þar sem ég ólst upp, og er orðin mjög sjóndöpur. Hún er dugleg að nýta hljóðbækur blindrafélagsins, fer í leikhús og kvikmyndahús og hlustar á tónlist. Hún fylgist vel með og það er sann- arlega stórkostlega aðdáunarvert, en ég get ekki annað sagt en að það hefur verið svolítið annað að vera barn hennar. Hún vildi aðeins sjá mig sem hana sætu Ghitu og þannig get ég einfald- lega ekki alltaf verið, svo ég held mig í hæfilegri fjarlægð. Ég held hún muni aldrei nokkurn tímann skilja mig. Mamma treysti mér aldrei, heldur tók af mér alla ábyrgð. Ég var óskaplega sein- þroska og lengi að fullorðnast. Og það er enn þannig að ef mamma seg- ir eitthvað og ég segist ósammála, þá svarai- hún snögg upp á lagið: „Nú, þá á ég ekkert fleira vantalað við þig.“ Þar með er það útrætt mál, en ef ég tek undir með henni, þá fæ ég að heyra að nú sé hún Ghita sæt í dag.“ Leikkonan tekur hugsi undir að hún hafi haldið í barnslegt yfir- bragð, einhverja barnslega ein- lægni, sem á ekki neitt skylt við flónsku. „Ég sé svo mikið af ákveðnum og einbeittum ungum stúlkum nú til dags. Sjálf var ég aldrei þannig og er heldur ekkert leið yfir því. Ég hef varðveitt gleð- ina, einlægnina og bamið í mér og án þess vildi ég ekki vera. Maðurinn minn er þyngri í lund, svo við bæt- um hvort annað upp. Hann hefur þörf fyrir ljósið í mér og ég fyrir myrkrið í honum. Við elskum hvort annað og þurfum hvort á öðru að halda. Eg er tólf árum eldri en hann, en þegar aldursmuninn ber á góma skilur hann alls ekki að ég sé eldri og það er nú ósköp notalegt að heyra.“ Ghita Nprby á soninn Giacomo, sem er 32 ára og hefur fetað sig inn í leiklistina, því hann er leikstjóri. „Auðvitað hef ég gert mín mistök sem móðir og það finn ég ekki síst nú þegar ég á barnabamið August. Ég segi iðulega við Giacomo, að ég hafi aldrei verið eins góð við hann og ég get verið við August. Þegar Giacomo var lítill var ég upptekin af sjálfri mér og þótt ég hafi auðvitað líka ver- ið upptekin af honum var margt sem keppti um athygli mína þá.“ August á greinilega drjúgan hluta í ömmu sinni, sem gleðst yfir að segja frá öllu því skemmtilega, sem þau tvö taki sér fyrir hendur. Heima fyrir eru það líka stóru hundamir þrír, bráðum fjórir, sem krefjast at- hygli og umhirðu og einnig húsið og garðurinn í Holte, þar sem þau Ghita og Svend hafa komið sér fyr ir. „Við byrjuðum sambúðina á að hann flutti inn í íbúðina mína í mið- bænum, en það er örugglega betra fyrir hjón að koma sér upp sameig- inlegu heimili.“ Af hverju ekhi til ísiands aftur? Undanfarnar vikur hefur Ghita Norby leikið í Húmur hægt að kvel- di, sem að hennar mati er eitt besta leikrit, sem til er. Svo er hún á leið- inni til Noregs með manni sínum, því ásamt tveimur öðram tónlistar- mönnum hafa þau sett saman dag- skrá, meðal annars með upplestri úr verkum H.C. Andersen. Hún er al- sæl við tilhugsunina um samvinnu þeirra og segist njóta þess að vinna með manni sínum. Aðspurð segist hún gjaman vilja koma með þessa dagskrá til íslands, því hana langar aftur þangað og þá ekki síst til að sjá Borgarleikhúsið, sem var í bygg- ingu þegar hún var þar síðast. Þegar við kveðjumst er henni Is- land aftur efst í huga og hún er svo dreymin á svip, þegar hún gengur út í bílinn að hún hlýtur að hafa hófadyn eldhestanna í eyranum. Spurning: Að undanfómu hef ég fundið fyrir verkjum í fótleggjum, bæði í kálfum og eins í jöðram ilj- anna, og oft er eins og neðri hluti fótleggjanna séu blóðlitlir og kald- ir. Fyrir tilviljun fann ég út að þegar ég ýti á ákveðna bletti á lærunum linast verkurinn neðar í fótunum, en þessir blettir á lær- unum era þá eins og bólgnir og viðkvæmir viðkomu. Er ástæða til að hafa áhyggjur af þessu? Svar: Verkir í fótum og fótleggj- um geta átt sér fjölmargar orsak- ir sem geta tengst beinum, liðum, sinum, sinaslíðram, vöðvum, taug- um eða æðakerfi. Ef fætur virðast blóðlitlir og kaldir vekur það grunsemdir um að blóðrásin sé ekki í lagi. Verkir sem stafa frá beinum, liðum eða sinum tengjast venjulega vissum hreyfingum þannig að ákveðnar hreyfingar valda sársauka og oft era einnig eymsli ef þrýst er á staðinn. Lýs- ing bréfritara bendir einna helst til blóðrásartruflana sem oftast stafa af æðakölkun. Ef blóðrás í einhverjum vöðva er ófullnægj- Verkir og doði í fótum ? MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR Verkir andi, fær hann ekki nægjanlegt súrefni og afleiðing þess er verk- ur. Þetta gildir jafnt um hjarta- vöðvann og beinagrindarvöðva. Ef hjartavöðvinn fær ekki nægjan- legt súrefni, fær sjúklingurinn hjartaverk eða öðru nafni hjarta- öng. Þetta gerist þegar þörf hjart- ans fyrir súrefni eykst eins og t.d. við áreynslu eða geðshræringu og verkurinn lagast venjulega við hvíld. Verkir vegna lélegrar blóð- rásar í fótum eru tvenns konar, verkir sem koma við gang og verkir sem koma í hvíld. Þessir verkir era oftst í kálfum eða lær- um en geta einnig verið annars staðar. Verkir sem koma við gang verða oft til þess að viðkomandi fer að haltra (kallað heltiköst) og verkirnir lagast við hvíld. Verkir sem koma í hvíld eru oft merki um alvarlegri sjúkdóm, þeir geta lag- ast við að fótum sé dinglað eða ef SVARAR SPURNINGUM LESENDA gengið er um gólf. Þegar blóðrás- artruflanir í fótum hafa staðið lengi verða fæturnir viðkvæmir, húðin dökknar og sár eru mjög lengi að gróa eða sár detta á húð- ina af sjálfu sér. Til eru einfaldar, sársaukalausar aðferðir til að mæla blóðrás í fótum og þannig er hægt að fá úr því skorið hvort um slík vandamál er að ræða. Ef verkirnir stafa af blóðrásartruflun vegna æðakölkunar er ýmislegt hægt að gera til að bæta ástand- ið, bæði skurðaðgerð og lyf. Þetta fer þó mikið eftir því hvar æðakölkunin er staðsett og hver- su mikil hún er. Spurning: Ég hef verið með doða í vinstri fæti sl. hálft ár, byrjar í ristinni og leggur stundum upp í fót. Heimilislæknirinn minn sagði mér að stunda líkamsrækt, sem ég geri. Síðan fór ég til heilara sem sagði að ég þyrfti láta athuga mið- taugakerfið. Getur þessi doði staf- að af einhverju í sambandi við miðtaugakerfið? Ef svo er, hvern- ig er það athugað? Og er þá hægt að gera eitthvað við því? Svar: Doði í fæti getur átt sér margar og margvíslegar orsakir sem sumar eru upprunnar í taug í fætinum en aðrar í miðtaugakerf- inu. Algengasta ástæðan fyrir af- mörkuðum doða í öðram fæti er líklega áverki á taug sem getur verið staðsettur hvar sem er frá mjóbaki, þar sem taugin gengur út úr mænunni, og niður að svæð- inu þar sem doðinn er. Slíkur áverki getur m.a. verið þrýstingur (t.d. brjósklos í hrygg), högg, kuldi eða notkun verkfæra sem titra mikið. Ein tegund af þrýst- ingsáverka á taug sem liggur nið- ur í fót kemur stundum hjá fólki sem situr mikið með krosslagða fætur en þá verður þrýstingur á taug, utanfótar, rétt neðan við hné. Þetta getur valdið doða og máttleysi niðri í fæti. Einnig get- ur verið um að ræða sykursýki, bandvefssjúkdóm, vanstarfsemi skjaldkirtils, alnæmi, sýkingu í eða við taugina, vítamínskort (einkum B-vítamínskort), áhrif eiturefna eða lyfja og illkynja sjúkdóm. Ýmsir sjaldgæfir sjúk- dómar í miðtaugakerfi, og þá einkum í mænu, geta lýst sér í byrjun með doða sem kemur aftur og aftur. Hér er m.a. um að ræða mænusigg (MS) og hliðar- strengjahersli (ALS) sem eru hættulegir og oftast ólæknandi sjúkdómar. Doði sem kemur aftur og aftur og hefur staðið eins lengi og bréfritari lýsir gefur vissulega tilefni til læknisrannsóknar til að fá úr því skorið um hvað er að ræða. Flestar af þeim ástæðum sem koma til greina eru læknan- legar, a.m.k. að einhverju marki, og það getur einnig létt af tals- verðum áhyggjum að vita hvað er að. •Lesendur Morgunblaðsins geta spurt lækninn um það sem þeim iiggur d hjarta. Tekið er á múti spurningum á virkum dögum milli klukkan 10 og 17 í sínui 569 1100 og bréfum eða simbréfum merkt: Vikulok, Fax 5691222.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.