Morgunblaðið - 01.03.1997, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ
VIKU
m
LAUGARDAGUR 1. MARS 1997 29
GEIMVERU- OG SKRíMSLAHLJÓÐ
Leikið an
snertingar
FLESTIR kannast
við lag Beach Boys
„Good Vibrations"
og þeir sem hafa tekið eftir
hafa eflaust velt því fyrir
sér hvaða hljóðfæri það er
sem vælir svo sérkennilega
í viðlaginu, eins og spilað
sé á sög. Hljóðfærið kallast
theremin, eftir uppfinn-
ingamanninum Leon Ther-
emin, og líklega eina hljóð-
færi í heimi sem leikið er á
án þess að snerta það.
Leon Theremin kynnti
fyrir Vladimír Lenín fyrir-
rennara theremins 1922, en síðar fluttist hann
til Bandaríkjanna og vakti þar gríðarlega at-
hygli fyrir hijóðfæri sitt sem varð geysivin-
sælt. Meðal annars má heyra theremin-hljóð í
nánast öllum geimferða- og hryllingsmyndum
fjórða og fimmta áratugarins. í lok fimmta
áratugarins hvarf Leon Theremin sporiaust í
New York og spurðist ekkert til hans fyrr en
bandarískur blaðamaður hitti hann fyi'ir tilvilj-
un í Moskvu á sjötta áratugnum, og kom í ljós
að útsendarar rússneskra yfirvalda höfðu rænt
Theremin og flutt til Sovétríkjanna á laun til
að hanna og smíða njósnatól. Theremin komst
um síðir til Bandaríkjanna aftur og seinni ár
hafa hljóðfæri hans notið æ meiri vinsælda.
Fyrstur til að nota theremin í dægurtónlist
var bandaríski tónlistarmaðurinn Les Baxter,
en hann og Martin Denny urðu frægir fyrir
frumskógatóna sína og notuðu theremin
ótæpilega. Aður er getið Beach Boys og nefna
má Led Zeppelin og Portishead, sem einnig
hafa notað theremin. Tveir
íslenskir tónlistarmenn að
minnsta kosti eiga ther-
emin, annar þeirra er Ör-
lygur Örlygsson, sem
troðið hefur upp með það á
tónleikum og í sjónvarpi
og vakið mikla forvitni
sem vonlegt er.
Mikill
Beach Bays
aðdáandi____________
Örlygur Örlygsson seg-
ist mikill Beach Boys að-
dáandi og hafi hrifist af theremin í laginu Good
Vibrations. „Mér fannst það svo flott í því lagi
og í tveimur Beach Boys lögum öðnim að ég
linnti ekki látum fyrr en ég komst að því hvar
hægt væri að fá slíkt hljóðfæri og pantaði það
frá Bandaríkjunum," segir Örlygur. Eitt fyrir-
tæki vestan hafs framleiðir slík tæki og Örlyg-
ur segir í sjálfu sér ekki mikið mál að komast í
sambandi við framleiðandann, Big Briar, en
forsvarsmaður þess er Robert Moog sem smíð-
aði hljóðgervilinn sem ber nafn hans. „Tækið
kom hingað til lands í pörtum og ég fékk kunn-
ingja minn sem gerir við magnara til að setja
það saman, því það var frekar flókið að innri
gerð,“ segir Órlygur, en hann lék á það 1 fyrsta
sinn í nóvember síðastliðnum. Ekki leið á
löngu uns hann var farinn að leika á tækið, eft-
ir vikuæfingar var hann kominn í hljóðver og
tveimur vikum eftir að hann kveikti á theremin
í fyrsta sinn lék hann á það á tónleikum í
Rósenbergkjallaranum.
Til er það hljóðfæri
sem leikið er á án þess
að snerta það. Það kall-
asttheremin ogÁrni
Matthíasson hitti að
máli ungan tónlistar-
mann, Örlyg Örlygs-
son, sem helgað hefur
sig theremin-leik.
UPPFINNINGAMAÐURINN Leon Therem-
in. Vinstri höndin stýrir hljóðstyrk,
en sú hægri tónhæð.
Fer eftir eyranu
Örlygur segir að ólýsanlegt hafi verið að
leika á hljoðfærið í fyrsta sinn og alltaf finnst
honum jafngaman að leika á það, æfir sig á
hverjum degi. Hann segir erfitt að ná tökum á
því, mkilu erfiðara en til að mynda á gítar, en
hann er í gítarnámi. „Það er ógerningur að ná
hreinum tóni á tækið, það er innbyggð bjögun í
það og til að ná nánast hreinum tóni þarf hönd-
in að vera sem lóðuð föst, það má ekki koma
minnsti titringur. Umhverfið skiptir líka miklu
máli, það verður að vera gott pláss í kringum
mig og engin hreyfing; það er miklu auðveldara
að spila á gítar, þá veit maður alltaf hvað e og a
er, á theremininu veit ég ekkert hvar hljóm-
arnir eru, verð bara að fara eftir eyranu. Eg
þyrfti að komast í læri hjá einhverjum klárum."
Örlygur segir að þó hljómurinn sé sérkenni-
legur sé hann takmarkaður að vissu leyti, en
möguleikarnir óteljandi, því allskyns tæki má
tengja við hljóðfærið og fá fram ólíka hljóma og
hljóð. Örlygur er að smala saman í hljómsveit
sem stendur, var í hljómsveit á síðasta ári og
fór með þá sveit í hljóðver að taka upp með
theremininu, en sem stendur væri hann að
svipast um eftir meðleikurum í theremin-sveit.
hhhhhhhhhHBHSHÍ
' ' ' , Wíj,. t',' ' ' ''.
aaiiiipiiips
■
ínarbrauð
kaffi
• o

Ostapylsa
með kartöflusalati
oa 0,5 Itr.
■Í!”l195kr.

%

m

o
Select
ALLTAF FERSKT
SHELLSTODIN VESTURLANDSVEGI