Morgunblaðið - 26.05.1998, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 26. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÉG borga þér sko með glððu geði þessar tuttugu og fímm þúsund krónur svo þú getir verið
heima með grislingana þína Árni minn . . .
Einkaskóli á
framhalds-
skólastig'i á
Skógum
MENNTAMÁLARÁÐHERRA hef-
ur undirritað sameiginlega yfírlýs-
ingu með héraðsnefndum Rangæ-
inga og Vestur-Skaftfellinga um að
stefnt sé að áframhaldandi skóla-
haldi á framhaldsstigi í Skógum.
Gert er ráð fyrir að Framhalds-
skólinn í Skógum muni starfa sem
einkaskóli frá komandi hausti og
bjóða tveggja ára nám á almennri
braut bóknáms svo og tveggja ára
nám á hestabraut og hljóta viður-
kenningu ráðuneytisins sem full-
gildur framhaldsskóli að fullnægð-
um skilyrðum. Ætlunin er að stofna
sjálfseignarstofnun til að annast
rekstur skólans og aðra starfsemi á
hans vegum. Stofnendur hennar
verða Héraðsnefnd Rangæinga og
Héraðsnefnd Vestur-Skaftfellinga
sem velja munu stofnuninni fulltrú-
aráð sem marki stefnu stofnunar-
innar og fari yfir reikninga og aðrar
fjárreiður og rekstrarmál. Mun full-
trúaráðið einnig velja fjóra menn í
skólanefnd en menntamálaráðherra
skipa einn fulltrúa.
Afsláttardagar ™
út þessa viku!
Bjóðum 10% afslátt af allri vefnaðarvöru
út vikuna. Nýjar vörur daglega.
Líttu inn og gerðu góð kaup.
-búðirnar
sauma.
Einn sá stærsti
úr Elliðavatni
í áraraðir
KÁRI Friðriksson veiddi fyrir
skömmu einn stærsta silung sem
veiðst hefur hin seinni ár í Elliða-
vatni. Þetta var 7 punda urriði, 67
sentímetra langur hængur sem
tók maðk „úti í Höfða“, að sögn
Vignis Sigurðssonar umsjónar-
manns við Elliðavatn á fostudag.
Vignir sagði veiðina í Elliða-
vatni hafa verið góða og farið
batnandi. „Þriðja vikan var best,
en hinar tvær voru þó furðu góð-
ar miðað við slæm skilyrði, kulda
þá fyrri og mikið votviðri þá
seinni. Það mældist þannig yfir
150 mm úrkoma yfir fjóra daga,
vatnið litaðist aðeins, en veiði var
samt góð og dæmi um 30 fiska á
stöng á dag. Állinn er gjöfulasti
veiðistaðurinn, en Helluvatnið

KÁRI Friðriksson með
urriðan stóra.
hefur verið að koma meira inn,
sérstaklega Herdísarvíkin þegar
norðvestanáttin hefur ráðið ríkj-
um,“ sagði Vignir.
Vistun aldraðra á hjúkrunarheimili
Ættingjar þjást
oft af þunglyndi
og kvíða
Helga Ottósdóttir
JÓNUSTA við
aldraða er eitt af
meginviðfangsefnum
heilbrigðisþjónustunnar í
framtíðinni og samkvæmt
tölum frá Hagstofunni verð-
ur fólk 65 ára og eldra 19-
20% þjóðarinnar árið 2030,
eða 60.377 manns. Hjúkrun-
arfræðingarnir Helga Ottós-
dóttir og Ingibjörg Björg-
vinsdóttir hafa unnið BS-rit-
gerð um vistun aldaðs fólks á
hjúkrunarheimilum.
„Rannsóknir sýna að álag og
streita minnkar ekki hjá
þessum einstaklingum í
kjölfar vistunar hins aldraða
ættingja á hjúkrunarheimili,
andstætt því sem margir
álíta. Við vildum því beina at-
hygli okkar að líðan aðstand-
enda eftir að aldraður maki þeirra
hefur verið vistaður á hjúkrunar-
heimili," segir Helga Ottósdóttir.
- Hvers vegna fóruð þið út í
þessa rannsókn?
„Við völdum að taka viðtöl við
maka alzheimer-sjúklinga þar sem
okkur virðist að skert andleg
hæfni auki álag á umönnunaraðila.
Við teljum að betri skilningur
hjúkrunarfræðinga á líðan fólks
við þessar aðstæur stuðli að bætt-
um samskiptum aðstandenda og
starfsfólks hjúkrunarheimila. Auk-
inn stuðningur við aðstandendur
gæti komið skjólstæðingum okkar
til góða á margan hátt, dregið úr
árekstrum samstarfsfólks og að-
standenda og stuðlað að því að
heimsóknir ættingja verði ánægju-
legri fyrir þá og hinn aldraða vist-
mann.
Vaxandi lífslíkum fylgir aukin
tíðni langvinnra sjúkdóma og talið
er að 80% aldraðra séu haldin
langvinnum sjúkdómi af einhverju
tagi. Fæstir deyja án þess að hafa
á einhvern hátt verið háðir aðstoð
annarra, oftast barna sinna og
maka. Samkvæmt breskri rann-
sókn njóta þrefalt fleiri hjúkrun-
arsjúklingar, sem þarfnast mikill-
ar umönnunar, hennar heima fyrir
en á stofnunum. I ljós kemur að
fjölskyldan annast hjúkrun og
umhirðu viðkomandi með heimilis-
störfum í 80-90% tilfella ekki heil-
brigðiskerfið.
Einnig kemur fram að meiri-
hluti umönnunaraðila er konur,
einkum eiginkonur og dætur, sem
oft eru útivinnandi að auki. Álagið
á þeim er umtalsvert og sýna
flestar rannsóknir fram á streitu
hjá þessum hópi. Sumir finna fyrir
líkamlegum heilsubresti, aðrir
tala um sálræn vandamál á borð
við kvíða, þunglyndi og svefnleysi.
Álagið eykst eftir því sem líkam-
legt ástand hins aldraðra er lak-
ara en einkum er talið að skert
andleg hæfni hins aldraða auki
streitu hjá umönnun-
araðilum. Ymislegt
bendir líka til að
aðstandendur sjúk-
linga með skerta and-
lega hæfni upplifi
sorg á meðan þeir annast viðkom-
andi, ekki bara við andlát hans.
Sumir finna fyrir mikilli depurð
og gráta en þetta á einkum við í
þeim tilfellum þar sem maki eða
foreldri var hætt að þekkja fjöl-
skyldu sína og sýndi lítil viðbrögð
við ástúð og umhyggju. Sögðust
sumir í raun vera að kveðja ástvin
sinn á löngum tíma.“
- Hvaða áhrif hefur ákvörðun
um að vista hinn aldraða á stofnun
á fjölskylduna?
„Sú ákvörðun að vista aldrað
foreldri eða maka á hjúkrunar-
heimili reynist flestum mjög erfið
og lýsa sumir henni sem einu því
► Helga Ottósdóttir fæddist í
Reykjavík árið 1957. Hún lauk
stúdentsprófi frá Menntaskólan-
um við Hamrahlíð árið 1976.
Helga lauk prófi frá Iljúkrunar-
skóla íslands árið 1980 og BS-
prófi í hjúkrunarfræði frá
Háskóla Islands árið 1997. Hún
starfaði á Landspftala í tvö ár og
hefur unnið á öldrunarlækn-
ingadeild Sjúkrahúss Reykjavík-
ur frá 1984. Helga kenndi við
Þroskaþjálfaskóla fslands 1986-
88 og við námsbraut í hjúkrun-
arfræði í Háskóla Islands s.l.
vetur. Eiginmaður hennar er
Stefán Guðjónsson formaður
Félags íslenskra stórkaupmanna
og eiga þau fjögur börn.
erfiðasta sem þeir hafi gengið í
gegnum. Eldri makar standa líka
oft fyrst frammi fyrir alvarlegum
heilsubresti vegna bágborins
líkamlegs ástands síns eftir vistun
makans og eiga oft við tilfinninga-
leg vandamál að etja. Margar
rannsóknir benda til þess að ein
erfiðasta rejmsla fullorðinsáranna
sé að missa maka sinn og breyt-
ingin sem verður á högum ein-
staklings við vistun maka hans er
að mörgu leyti sambærileg þeirri
reynslu. í fyrstu er fólk oft á báð-
um áttum, í óvissu um framtíðina,
þunglynt og einmana."
- Kom eitthvað ykkur á óvart í
rannsókninni?
„Já, það kom okkur á óvart
hversu einir viðmælendur okkar
voru í veikindum maka, einkum
þegar kom að því að taka ákvörð-
un um vistun. Aðstandendur taka
ábyrgðina af ákvörðuninni á sig.
Fram kemur að þeir telji stuðning
fjölskyldu og heilbrigðisstarfs-
fólks mjög mikilvægan en eiga
erfitt með að tala um líðan sína og
tilfinningar. Einnig var áberandi
hversu mikið áfall það var viðmæl-
endum okkar að sjá maka sinn í
stofnanaumhverfí.
Þeim var tíðrætt um
ástand hinna
sjúklinganna og not-
uðu mjög sterk lýs-
ingarorð. Sumum
finnst þeir ekki hafa hlutverk í
umönnun makans eftir innlögn,
finnst erfitt að heimsækja hann og
finna lítinn tilgang í því. Þeir vilja
gera eitthvað fyrir hann en vita
ekki hvað. Margir virðast ekki
gera sér grein fyrir því að reglu-
legar heimsóknir geti verið þáttur
í umönnun. Við teljum mikilvægt
að hjúkrunarfræðingar geri sér
grein fyrir líðan maka alzheimer-
sjúklinga og annarra með minnis-
sjúkdóma. Þeir virðast einir með
sína líðan og reynslu og leita ekki
eftir stuðningi af sjálfsdáðum. Það
þarf að leita leiða til þess að auka
tengslin við þennan hóp.“
65 ára og eldri
um 20% þjóðar-
innar árið 2030