Morgunblaðið - 26.05.1998, Síða 10

10 ÞRIÐJUDAGUR 26. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Svar viðskiptaráðherra við
fyrirspurn um Lind hf.
HÉR fer á eftir í heild svar við-
skiptaráðherra við fyrirspurn Ástu
Ragnheiðar Jóhannesdóttur alþing-
ismanns um málefni Landsbanka
íslands og fjármögnunarleigufyrir-
tækisins Lindar hf.
Svar
Við fyrirspum Ástu Ragnheiðar
Jóhannesdóttur til við-
skiptaráðherra um málefni Lands-
banka íslands og fjármögnunarfyr-
irtækisins Lindar hf., þingskjal
1216.
Fyrirspurnin er svohljóðandi:
1. Hvenær, hvernig og af hvaða
tilefni eignaðist Landsbanki íslands
fjármögnunarleigufyrirtækið Lind
hf.?
2. Hver var staða fyrirtækisins
þegar Landsbankinn eignaðist það
og hvert var kaupverð þess?
3. Hverjir voru stjómendur Lind-
ar hf. eftir að Landsbankinn
eignaðist fyrirtækið,
a. framkvæmdastjóri,
b. stjórnarformaður,
c. aðrir stjómarmenn?
4. Hvenær og af hvaða tilefni var
starfsemi fyrirtækisins hætt og hve
miklu hefur Landsbankinn tapað
eða mun tapa vegna Lindar hf.?
5. Hver var ástæða hins mikla
taps af starfsemi Lindar hf.? Hverj-
ir tóku ákvarðanir sem leiddu til
þess, vegna hvaða viðskipta og
hvaða fyrirtækja eða atvinnugrein-
ar áttu í hlut?
6. Hvað mikið hefur Landsbank-
inn lagt fyrir á afskriftareikning
vegna Lindar hf. og hve mikið hefur
hann þegar afskrifað?
7. Gerði bankaeftirlit Seðlabanka
Islands athugasemdir við rekstur
Lindar hf. og ef svo er, hvenær og
til hvaða ráðstafana var gripið?
8. Hvað gerði bankaráð og banka-
stjóm Landsbanka íslands til þess
að koma í veg fyrir hið mikla tap
Lindar hf.?
9. Hvað var gert af hálfu
bankaráðs Landsbankans til að leita
skýringa á tapi Lindar hf.?
10. Hefur einhver verið látinn sæta
ábyrgð vegna þessa taps?
Viðskiptaráðuneytið fór þess á
leit við Landsbanka íslands hf. að
hann veitti upplýsingar vegna
þeirra spuminga sem fram koma í
fyrirspuminni og varð bankinn við
þeirri ósk. Þá leitaði viðskiptaráðu-
neytið eftir upplýsingum bankaeft-
irlitsins vegna liðar 7 í fyrirspum-
inni. Svör þessara aðila fara hér á
eftir.
Svar Landsbanka íslands hf. er
svohljóðandi:
„1. Eignarleigan Lind hf. var
stofnuð árið 1986 og voru stofnend-
ur félagsins Banque Indosuez
(40%), Samvinnubanki íslands
(30%) og Samvinnusjóður íslands
(30%). Hlutafé félagsins við stofnun
var 10 m.kr.
Við kaup Landsbankans á Sam-
vinnubankanum í upphafí árs 1990
eignaðist bankinn 30% eignarhlut í
Lind hf., að nafnverði 3 m.kr. í lok
sama árs keypti bankinn 40% eign-
arhlut Banque Indosuez í Lind hf.
Kaupverðið var 5,6 m.kr. en hluta-
bréfín vom að nafnverði 4 m.kr.
Eftir kaup Landsbankans á eignar-
hluta hins franska banka hafði
Landsbankinn eignast 70% eignar-
hlut í félaginu, að nafnvirði 7 m.kr.,
en að kaupverði um 8,6 m.kr.
í framhaldi af kaupunum af
Banque Indosuez var eigið fé Lind-
ar aukið um 115 m.kr. og komu 80,5
m.kr. í hlut Landsbankans. Aftur
var hlutafé aukið í desember 1991
um 60 m.kr. og kom það allt í hlut
Landsbankans. Jókst eignarhlutur
bankans við það úr 70% í 80%.
Ástæður hlutafjáraukningar vom
að uppfylla þurfti kröfur laga um
eiginfjárhlutfall.
Á árinu 1992 keypti Landsbank-
inn eignarhlut Samvinnusjóðs Is-
lands í Lind hf. að nafnverði 37,5
m.kr. en að kaupverði 45 m.kr. Eftir
það var bankinn eini eigandi félags-
ins.
2. Bókfært eigið fé félagsins í
árslok 1989 var neikvætt um 35,5
m.kr., í árslok 1990 var eigið fé
félagsins 87,9 m.kr. og í árslok 1991
var eigið fé félagsins 158,1 m.kr.
Tap var af rekstri félagsins árið
1989 um 28,8 m.kr., hagnaður árið
1990 var 12,2 m.kr. og hagnaður
árið 1991 var um 4,7 m.kr. Heildar-
eignir félagsins í árslok 1989 vora
l. 714 m.kr., í árslok 1990 1.913
m. kr. og árslok 1991 2.557 m.kr.
Samanlagt kaupverð Landsbank-
ans á eignarhlutum í Lind hf. var
53,6 m.kr. Þátttaka bankans í hluta-
fjáraukningu nam alls 140,5 m.kr.
3. Stjómarmenn í félaginu frá
því Landsbankinn eignaðist fyrst
hlut í félaginu, vom eftirtaldir:
Árið 1990
Guðjón B. Ólafsson
(stj ómarformaður)
Geir Magnússon
Gunnar Sveinsson
Jean Pierre Molin
Bemard Esnault.
Aprfl 1991 - aprfl 1992
Halldór Guðbjamason
(stjómarformaður)
Geir Magnússon
Guðjón B. Ólafsson
Gunnar Sveinsson
Stefán Pétursson (frá júlí 1991)
Aprfl 1992 til desember 1992
Halldór Guðbjamason
(stj órnarformaður)
Barði Árnason
Guðjón B. Ólafsson
Gunnar Sveinsson
Stefán Pétursson
Desember 1992 til nóvember 1994
Halldór Guðbjamason
(stjórnarformaður)
Barði Ámason
Stefán Pétursson.
Framkvæmdastjóri Lindar hf. öll
rekstarár félagsins var Þórður
Ingvi Guðmundsson.
4. Á bankaráðsfundi 13. október
1994 fól bankaráð Landsbankans
bankastjóm að leita leyfis við-
skiptaráðherra til samruna eignar-
leigufyrirtækisins Lindar hf. við
Landsbanka Islands. Formlegri af-
greiðslu viðskiptaráðuneytis á
heimild til samruna lauk með bréfi
dags. 2. nóvember 1994.
Endurskoðað milliuppgjör Lind-
ar hf. pr. 30. ágúst 1994, sem lagt
var fram í byrjun október 1994,
leiddi í ljós að rekstrargrundvöllur
félagsins var endanlega brostinn,
þrátt fyrir aðgerðir bankans sem
ætlaðar vom til að treysta rekstrar-
gi’undvöll þess. Landsbankinn hafði
meðal annars í tengslum við árs-
uppgjör Lindar hf. fyrir árið 1993
skuldbundið sig til að greiða töp
Lindar hf. sem þá vora fyrirsjáan-
leg.
Samtals hefur Landsbankinn
tapað eða mun tapa fjárhæð er
nemur 707 m.kr. vegna afskrifta og
afskriftaframlaga bankans vegna
eignarleigusamninga Lindar hf.
Auk þess var sölutap rekstrarleigu-
eigna um 16 m.kr. Ékki er gert ráð
fyrir frekari afski-iftaframlögum
vegna þessa máls í Landsbankan-
um.
5. Skýring þess taps sem varð af
starfsemi Lindar hf. er samspil
margra þátta. Hluta skýringanna er
að leita í þeirri megin hugmynd sem
lá að baki starfrækslu félagsins.
Hún var að fjármagna leigumuni án
þess að taka aðrar tryggingar en í
leigumununum sjálfum. Þegar
félagið hóf rekstur var mikil upp-
sveifla í efnahagslífínu og vextir á
eignarleigusamningum vora mjög
háir. Hugmyndin virtist þannig
ganga vel upp.
Þegar uppsveiflunni lauk komu
fram erfiðleikar. Rekstur margra
viðskiptavina félagsins fór í þrot,
markaðsverð leigumuna féll og end-
ursölumarkaður var mjög erfiður.
Við þetta bættist að oft var um
mjög sérhæfða muni að ræða. Við
þessar aðstæður var erfitt að beita
almennum innheimtuúrræðum. I
stað þess að taka strax á vandanum,
var skuldum því ítrekað skuldbreytt
í von um bætta stöðu skuldara.
Efnahagsbatinn lét hins vegar
standa á sér. Frekara verðfall varð
á mörgum eignarleigumunum á
sama tíma og virði þeirra lækkaði
meira við notkun leigutaka. Endur-
teknar skuldbreytingar samhliða
verðmætarýmun eignarleigumuna,
sem oft á tíðum vora eina trygging
fyrir greiðslu samningsins, mögn-
uðu þannig vandann í stað þess að
leysa hann.
Rekstrarhugmynd sú sem félagið
byggði á gerði miklar kröfur til
framkvæmdastjóra félagsins. Jafn-
framt er slíkur áhætturekstur mjög
viðkvæmur fyrir áhrifum efnahags-
sveiflna. í skýrslu Löggiltra endur-
skoðenda hf. frá 7. febrúar 1995
segir að þótt vinnubrögð við lánveit-
ingar hafi breyst mikið til batnaðar
á sl. tveimur áram, beri tölur með
sér að alvarlegir misbresth- hafa
verið í útlánaferli og eftirfylgni
félagsins með útlánum um langt
skeið. Verulegan hluta af
ábyrgðinni höfðu skýrsluhöfundar
getað rakið til ákvarðana fyrram
framkvæmdastjóra félagsins.
Heildareignir Lindar hf. þegar
Landsbankinn yfirtók eignir og
skuldir Lindar hf. námu um 3.181
m.kr. Þar af vora eignarleigusamn-
ingar og ýmsar kröfur að fjárhæð
um 2.918 m.kr. Skipting afskrifta og
afskriftaframlaga Landsbankans
vegna eignarleigusamninga og
krafna Lindar hf., á einstakar at-
vinnugreinar er eftirfarandi:
Sjávarútvegur 73 aðilar 190 m.kr.
Iðnaður 55 aðilar 153 m.kr.
Verslun 25 aðilar 40 m.kr.
Samgöngur 25 aðilar 48 m.kr.
Þjónusta 71 aðilar 118 m.kr.
Einstaklingar 81 aðilar 103 m.kr.
Landbúnaður 3 aðilar 2 m.ki-.
Annað/óflokkað 5 aðilar 15 m.kr.
Samtals 338 aðilar 669 m.kr.
Almennt afskriftarframlag 38 m.kr.
Samtals afskriftir/framlög 707 m.ki-.
Samtals er afskrifað og lagt í af-
skriftareikning vegna 338 aðila. Þar
af vora einungis 6 aðilar með hærri
fjárhæð en 10 m.kr. og samtals nam
afskrift á þessa 6 aðila um 109 m.kr.
Hæsta fjárhæð á einn einstakan
skuldara nam um 31 m.kr.
Meðaltals fjárhæð á hina 332 er því
um 1,8 m.kr. á hvern aðila.
Framkvæmdastjóri félagsins tók
allar almennar ákvarðanir varðandi
lánveitingar félagsins. Lánanefnd
kom að stærri ákvörðunum og
stjóm að meiriháttar ákvörðunum
varðandi lánveitingar.
6. Bankinn hefur lagt til hliðar í
afskiftareikning bankans um 217
m.kr. vegna eignarleigusamninga
Lindar. Auk þess hefur hann þegar
endanlega afskrifað um 490 m.kr.
vegna eignarleigusamninga félags-
ins. Samtals afskriftaframlög og af-
skriftir nema því um 707 m.kr. Ekki
er gert ráð fyrir frekari afskrifta-
framlögum vegna þessa máls í
Landsbankanum.
7. Landbankinn telur rétt að
leitað verði svara við þessari spurn-
ingu hjá bankaeftirliti Seðlabanka
Islands.
8. Landsbankinn eignaðist fyrst
hlut í Lind hf. við kaup á Samvinnu-
banka íslands hf. á árinu 1990 og
tóku fulltrúar bankans fyrst sæti í
stjóm félagsins í apríl 1991. Á áran-
um 1991 og 1992 fjallaði þáverandi
bankaráð og bankastjóm oft um
málefni Lindar hf. og stefnu bank-
ans í eignarleigustarfsemi. Vora
m.a. teknar ákvarðanir um að auka
eigið fé félagsins til að uppfylla eig-
infjárkröfur, bankastjóri og aðstoð-
arbankastjórar tóku sæti í stjórn
félagsins og settar vora reglur um
útlán og útlánaákvarðanir. Eftir að
Landsbankinn varð einn eigandi að
félaginu í nóvember 1992 var lána-
nefnd Lindar hf. styrkt og á aðal-
fundi 1993 var endurskoðandi bank-
ans kjörinn sem endurskoðandi
Lindar hf. Fyrstu vísbendingar um
alvarlega stöðu félagsins koma með
skýrslu endurskoðenda í desember
1993. Samstundis var gripið til að-
gerða til að forða félaginu frá
rekstrarstöðvun og gekkst Lands-
bankinn í ábyrgð vegna fyrirsjáan-
legra útlánatapa Lindar hf. Jafn-
framt var ákveðið að auka aðhald
með rekstrinum og að lánanefnd
færi yfir allar útlánaákvarðanir
framkvæmdastjóra. I kjölfar árs-
hlutauppgjörs 31. ágúst 1994 var
ákveðið að hætta rekstri félagsins
og sameina það Landsbankanum.
Eftir að starfsemi félagsins var
hætt og bankinn yfirtók eignar-
leigusamninga hefur innheimta
eignarleigusamninga verið í sama
farvegi og önnur útlána- og afskrift-
armál í bankanum.
9. Mikið hefur verið fjallað um
málefni fyrirtækisins í bankaráði
Landsbankans til að leita skýringa
á tapi bankans og hvemig tryggja
megi að slíkt endurtaki sig ekki í
framtíðinni.
I janúar 1996 var lögð fyrir
bankaráð ítarleg greinargerð um
málið, en í þeirri skýrslu er leitast
við að upplýsa og varpa ljósi á þær
ákvarðanir og þá atburðarás sem
leiddi til hins mikla taps fyrirtækis-
ins. í framhaldi af því fór bankaráð
Landsbanka Islands þess á leit við
Ríkisendurskoðun að hún færi yfir
gögn málsins. Sérstaklega var
kannað hvort ástæður væru til frek-
ari aðgerða skv. lögum um meðferð
opinberra mála. Ríkisendurskoðun
skilaði greinargerð um þetta og
fjallaði bankaráð ítarlega um niður-
stöður Ríkisendurskoðunar auk
þess sem hún var kynnt við-
skiptaráðherra. Niðurstaða umfjöll-
unar bankaráðs um greinargerð
Ríkisendurskoðunar var að ekki
væri ástæða til frekari aðgerða að
svo komnu máli. Ríkisendurskoðun
var gerð grein fyrir afstöðu
bankaráðs. Niðurstaða ríkisendur-
skoðanda lá fyrir í lok árs 1996 en
þar kemur fram að i framhaldi af
ákvörðun bankaráðs og þeim upp-
lýsingum sem komið höfðu fram,
muni Ríkisendurskoðun ekki aðhaf-
ast frekar í máli þessu nema til
komi nýjar upplýsingar.
f september 1996, í framhaldi af
umfjöllun um þær greinargerðir
sem lagðar höfðu verið fyrir
bankaráð Landsbankans varðandi
málefni og afdrif Lindar hf., ákvað
bankaráð Landsbanka íslands að
fara þess á leit við Ríkisendur-
skoðun að hún framkvæmdi athug-
un á útlánareglum Landsbankans
og upplýsingagjöf til bankaráðs um
helstu viðskiptavini. Einnig að
Ríkisendurskoðun kannaði með
hvaða hætti væri staðið að upplýs-
ingagjöf til bankaráðs um aðra
þætti varðandi rekstur og stjórnun
bankans sem bankaráðinu er nauð-
synlegt að fá upplýsingar um til
þess að geta rækt stjórnunar- og
eftirlitsskyldu sína. Ríkisendur-
skoðun féllst á þessa beiðni og
skilaði stofnunin bankaráði ítarlegri
greinargerð um þessi mál í apríl
1997.
10. Við yfii'töku Landsbankans á
Lind hf. haustið 1994 lét fram-
kvæmdastjóri félagsins af störfum.
Frekari eftirmálar sem tengjast
þessu máli hafa ekki orðið að hálfu
Landsbankans.“
Svar bankaeftirlits Seðlabanka
Islands við lið nr. 7 í fyrirspurninni
er svohljóðandi:
„Starfsemi eignarleigufyrirtækja
féll fyrst undir eftirlit bankaeftirlits
Seðlabanka íslands með lögum nr.
19/1989 um eignarleigustarfsemi, en
nú fer um starfsemi þeirra skv. lög-
um nr. 123/1993 um lánastofnanir
aðrar en viðskiptabanka og spari-
sjóði.
Fyrsta reglulega athugun banka-
eftirlitsins hófst með bréfi sem sent
var félaginu, dags. 20. júní 1990.
Þeirri skoðun lauk í desember það
ár og var fyrirtækinu send skýrsla
með helstu niðurstöðum. í skýrsl-
unni kemur m.a. fram að óvissa sé
um framtíð fyrirtækisins þar sem
félagið uppfyllti þá ekki skilyrði
laga um eigið fé. Félagið hafði verið
rekið á sérstakri undanþágu við-
skiptaráðuneytisins, skv. heimild til
bráðabirgða í lögum nr. 19/1989. Sú
heimild rann út hinn 4. október
1990, og þar með starfsleyfi félags-
ins, án þess að bætt hefði verið úr
eiginfjárvöntuninni. Viðskiptaráðu-
neytið taldi sig skorta lagaheimild