Morgunblaðið - 26.05.1998, Blaðsíða 30

MORGUNBLAÐIÐ
30 ÞRIÐJUDAGUR 26. MAÍ 1998
LISTIR
Irina, Lena, Lína
og Lindgren
(1916-1982) sem bjó í Svíþjóð frá
stríðsbyrjun. Eins og í
Marat/Sade fjallar Irinas nya liv
um vistmenn á stofnun. Einn
þeirra - í Marat/Sade markgreif-
inn af Sade og í Irinas nya liv Ir-
ina von Marten - stjórnar öðrum í
hópnum við leik sem byggist ann-
ars vegar á leikriti Sades um
morðið á Marat og hins vegar á
sérstæðri útgáfu Irinu von Mart-
en á kvikmyndinnu um Ronju
ræningjadóttur. Hvorugt verkið
hefur mikla samsvörun við dag-
legt líf á raunverulegri geð-
deild/sambýli þroskaheftra.
Irinas nya liv segir því frá
hvernig persónan Irina ýtir úr vör
og situr við stjórnvöl í leik sem
byggir á téðri kvikmynd. Fjórum
öðrum vistmönnum - þar af
tveimur líka með Downs-heil-
LEIKLIST
Unga Klara á stóra
sviði Borgarleikhúss-
ins
IRINAS NYA LIV
Handrit: Nils Gredeby eftir bók Irinu
von Martens. Leikstjóri: Suzanne Ost-
en. Leikmynd: Sören Brunes. Búning-
ar: Marianne Lindberg De
Greer. Lýsing: Gölin Forsberg-
Mesic. Húrkollur og förðun:
Carina Saxenberg og Susanne
von Platen. Leikarar: Ann
Petrén, Cilla Thorell, Lennart
Jáhkel, Simon Norrthon og
Sylvia Rauan. Sunnudagur 24.
maí.
ÍRINA von Martin er með
Downs-heilkenni. Hún er
læs og skrifandi og dóttir
rithöfundar svo henni kippir
í kynið og sest niður við
tölvuna á kvöldin eftir dag-
legt amstur á vemduðum
vinnustað. Heimur Bókar
Irinu er blanda af hennar
eigin hugarheimi og sagna-
heimi Astridar Lindgren.
Draumar og væntingar
höfundar bókarinnar snúast
um að giftast, eignast börn
og stjóma sínu eigin lífí, at-
hafnir sem skilgreina ríkj-
andi grunnsjálfsmynd sam-
félagsþegnanna. Það er eng-
in tilviljun að uppáhalds
saga Irinu úr safni Astridar
Lindgren er Ronja ræn-
ingjadóttir og þá sérstak-
lega kvikmyndin sem gerð
var eftir sögunni eftir hand-
riti Lindgren í leikstjórn
Tage Danielsson. Augljóst
er að þessi saga hrífur Irinu
vegna þess að hér eru fjölskyldu-
tengsl í fyrirrúmi og myndin hefst
með áhrifamikilli fæðingu
aðalsöguhetjunnar. Ronja og Lína
Langsokkur skipa stóran sess í
bókinni, enda sterkar kvenper-
sónur sem taka ábyrgð á eigin lífi
og eru í forsvari fyrir öðrum.
Höfundur leikverksins, Nils
Gredeby, var augljóslega í vanda
kenni - er skipað í hlutverk; ein
er Ronja, annar Birk, en í stað
þess að móðir Ronju sé kölluð
Lovis, eins og í bók og mynd,
hlýtur persónan nafn Lenu Nym-
an, hinnar þekktu sænsku
leikkonu sem fór með hlutverkið í
myndinni. Sömuleiðis hlýtur faðir
Ronju eiginnafn leikarans sem fór
með hlutverk föðurins í kvik-
myndinni en eftimafn
Lenu, þar sem hún er mun
frægari en Börje Ahlstedt
og kannski vegna þess að
Irina vón Martens finnur til
meiri samkenndar með
kvenpersónum og leikkon-
um.
Persónurnar stikla á
stóra í Ronju-sögunni en í
leik þeirra koma upp á yfir-
borðið ýmsar vangaveltur
um kynlíf, hjónaband, barn-
eignir og sjálfstæði. Styrk-
ur uppsetningarinnar er
fólginn í framúrskarandi
leik sem heldur uppi sýn-
ingunni. Sérstaklega var
tekið eftir einstakri innlifun
Cillu Thorell þó að Sylvia
Rauan og Ann Petrén gæfu
henni lítið eftir. Lennart
Jáhkel og Simon Norrthon
stóðu sig einnig mjög vel
nema hvað það var stílbrot
út úr karakter í
dansi undir Sinatra-söng.
Það atriði hlýtur þó að
skrifast á reikning leik-
stjórans sem að öðra leyti
er hugmyndaríkur og vand-
virkur. Búningar undir-
strika hvernig persónurnar
era á mörkum ímyndunar
og veruleika. Ljós og leik-
mynd gefa ýkta mynd af
einhverskonar dagvist eða sam-
býli með allskonar skápum og
skotum sem koma sér vel við leik-
inn.
Þessi sýning gefur okkur
fágætt tækifæri til að skyggnast
inn í hugarheim sem fæstir hafa
reynt að setja sig inn í. Það er
áhugavert að sjá sýningu þar sem
leikarar leika þroskahefta ein-
staklinga og gaman að sjá hvernig
Irina von Martens fínnur sam-
hijóm við eigin drauma og vonir í
ævintýrasögu eftir einn besta rit-
höfund Norðurlanda. Þetta sýnir
að allir geta notið góðra bók-
mennta og tileinkað sér þær og
dregið lærdóm af þeim þó að
tengsl ævintýrisins og veraleik-
ans liggi ekki í augum uppi.
Sveinn Haraldsson
þegar koma átti þessari brota-
kenndu bók á fjalirnar. Hann
byggir form verksins greinilega á
Marat/Sade frá árinu 1964 eftir
hinn þýskfædda Peter Weifi
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
IRINA von Martens, höfundur bókarinnar Irinas
bok sem leikritið Irinas nya liv er byggt á var
viðstödd frumsýninguna í Borgarleikhúsinu.
Morgunblaðið/Þórarinn
INGIMUNDUR Sigfússon, sendiherra, Ragnhildur Stefánsdóttir, lista-
kona, Guðrún Kristjánsdóttir, listakona, og Hans Jiirgen Neuháuser,
umsjónarmaður sýningarinnar.
List frá íslandi
/
- Island er list
Hannover- Morgunblaðið.
MEÐ þessari yfirskrift var ný-
lega opnuð í Bergisch Giadbach
nálægt Köln samsýning fimm ís-
lenskra myndlistarmanna. Sæ-
mundur Valdimarsson, Guðrún
Kristjánsdóttir, Jón Axel Björns-
son, Ragnhildur Stefánsdóttir og
Guðbjörg Lind Jónsdóttir sýndu
tvö til sjö verka sinna, bæði ný
og eldri verk.
Orkuveitan í Bergisch Glad-
bach BELKAW stóð fyrir sýning-
unni sem stendur í glæsilegum
húsakynnum veitunnar.
Ingimundur Sigfússon sendi-
herra í Bonn opnaði sýninguna
formlega en einnig tók til máls
Hans Jiirgen Neuháuser en hann
var aðalhvatamaðurinn að sýn-
ingunni. Neuháuser hefur haldið
sambandi við íslenska Iistamenn í
yfir 25 ár „og þannig þróaðist sú
hugmynd að bjóða hingað ungum
myndlistarmönnum til að sýna
verk þeirra", sagði hann í sam-
tali við blaðamann Morgunblaðs-
ins. „í nóvember heimsótti ég fs-
land og var svo heppinn að sjá
yfirgripsmikla sýningu á ís-
lenskri list í gömlu húsi niðri við
höfnina. Ég skoðaði sýninguna
með nokkrum vina minna og
valdi úr þessa fímm listamenn og
bauð þeim að sýna hér. Valið var
erfítt og ég hefði gjarnan viljað
sjá verk fleiri íslenskra lista-
manna hér nú en mér varð fljótt
ljóst að íslensk samtímalist er
mjög eftirsótt því margir Iista-
mannanna sem ég hafði talað við
áður voru þegar búnir að
ráðstafa verkum sinum annað á
þessum tíma.“
Með sýningunni í Bergisch
Gladbach vonast Neuháuser til
að geta sýnt eins konar
þverskurð eða yfírlit yfir ís-
lenska samtímalist. „Þjóðveijar
hafa ekki almenna víðtæka þekk-
ingu á íslenskri list og ég verð
var við að sýningargestir eru
undrandi á því sem hér er boðið
upp á,“ sagði Neuháuser jafn-
framt. Þjóðverjar leita gjarnan
að áhrifum úr náttúrunni þegar
íslensk list er sýnd þar í landi.
Neuháuser talaði um íslensk sér-
kenni verkanna og nefndi helst
að verk Guðrúnar Kristjánsdótt-
ur kærnu sér kunnuglega fyrir
sjónir sem séríslensk þar sem
VERK eftir Sæmund
Valdimarsson.
VERK eftir Ragnhildi
Stefánsdóttur.
austfjarðaþokan hafi sterk áhrif.
Sýning fimmmenninganna ís-
lensku er sú níunda í röð sýninga
sem BELKAW stendur fyrir.
„Venjulega er heimamönnum
boðið að sýna verk sín í húsa-
kynnunum en að þessu sinni eru
verkin sótt til Reykjavíkur þar
sem búa álíka margir og í Berg-
isch Gladbach þó bærinn okkar
sjáist varla á landakortum,"
sagði Neuháuser að lokum.
Sýningin stendur til 12. júní.
að Sjakalanum
Leitin
KVIKMYNPIR
STJÖRNUBÍð
THE ASSIGNMENT**/2
Leikstjóri: Christian Duguay.
Handrit: Dan Gordon og Sabi H.
Shabati. Aðalhlutverk: Aidan
Quinn, Donald Sutherland, Ben
Kingsley. Sony Pictures 1997.
í SPENNUMYNDINNI „The
Assignment" leikur Aidan Quinn
sjóliðsforingja í bandaríska flot-
anum sem er svo nauðalíkur
hryðjuverkamanninum fræga,
Carlos sem kallaður er Sjakal-
inn, að upplagt þykir að hann
verði notaður til þess að klófesta
hann eða ganga af honum dauð-
um. Til þess að það megi takast
verður tvífarinn að ganga í gegn-
um margra mánaða þjálfun í
Carlosarfræðum þangað til hann
er orðinn eins og hryðju-
verkamaðurinn í framkomu,
hugsun og meira að segja í ból-
inu; sú þjálfun er kannski það
vitlausasta sem maður hefur séð
í kvikmyndahúsi á þessu ári. En
nú þegar tvífarinn er farinn að
hafa samfarir eitthvað í líkingu
við Carlos er hægt að senda
hann til þess að leggja ódáminn
að velli.
„The Assignment" er furðuleg
samsuða. Hún gerist um miðjan
síðasta áratug og er samsæris-
mynd úr kalda stríðinu. Hún er
ein af örfáum myndum sem kom-
ið hafa í langan tíma þar sem
KGB kemur eitthvað við sögu og
þeir hjá CIA era góðu gæjarnir.
Henni tekst aldrei að yfírvinna
tímaskekkjuþáttinn. Leikstjórn-
in er á gamaldags nótum. Engin
tilraun er gerð til þess að brjóta
upp gamla og þreytta samsæris-
formið. Myndin gæti sem best
hafa verið gerð fyrir tveimur
áratugum. Og spurningin er
þessi: Varðar einhvern um fólið
Carlos í dag?
Quinn tekst aldrei að verða
mjög sannfærandi í hlutverkum
tvífaranna. Sem Carlos verður
hann óvart fyndinn þegar hann
er látinn líta út nákvæmlega eins
og Sly Stallone að leika Rambó.
Sem sjóliðsforinginn er hann
eilíft súr á svipinn og kallar á
litla samúð einkanlega eftir að
hann tekur að gleyma sér í Car-
losarhlutverkinu. Donald
Sutherland og Ben Kingsley eru
þjálfaramir og föðurímyndir
hans en gera htið fyrir myndina.
Kannski höfuðsyndin sé sú að
gera mynd um Sjakalann sem er
óraunsönn, næstum algerlega
óspennandi en langdregin og
þreytt.
Arnaldur Indriðason.
I