Morgunblaðið - 26.05.1998, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 26. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Tveir bæir í
rústum í Bólivíu
Ný skýrsla um svissnesk gullviðskipti á stríðsárunum
Telja ekki ástæðu
Ihuguðu að bræða upp gull
til að Ieyna uppruna þess
Svissneski seðlabankinn beið
líka fram á mitt ár 1943 með að
biðja þýzka seðlabankann um
tryggingar fyrir því að gull sem
Þjóðverjar seldu væri ekki ættað
úr seðlabönkum hemumdu land-
Aiquile. Reuters.
VITAÐ var í gær um 85 manns,
sem fórust í jarðskjálftanum í
Bólivíu sl. föstudag, og líklegt
þótti, að talan myndi hækka.
Hrundu tveir bæir í miðju landinu
að mestu til grunna en styrkur
skjálftans á Richter-kvarða var
6,8. Honum fylgdu mörg hundruð
eftirskjálftar, sem sumir mældust
meira en 4.
Fernando Kieffer, varnarmál-
aráðherra Bólivíu, sagði í gær, að
49 lík hefðu fundist í bænum
Aiquile, 22 í nágrannabænum
Totora og 14 í byggðinni í
grennd. Var enn verið að leita og
búist við, að fleiri fyndust. Að
minnsta kosti 150 manns
slösuðust.
Upptök jarðskjálftans voru við
Aiquile, sem er um 250 km
suðaustur af höfuðborginni, La
Paz, og hann er einn sá öflugasti í
Bólivíu á þessari öld. Um 80%
bygginga í Aiquile eyðilögðust og
70% í Totora en aðallega var um
að ræða hús úr brenndum leir.
Fórust margir strax í stóra slqálft-
anum og eftirskjálftarnir urðu
einnig mörgum að bana. Höfðu þá
sumir vogað sér inn í hálfhrunin
hús í leit að eigum sínum.
Perúmenn hafa aðstoðað
granna sína við hjálparstarfið og
Alberto Fujimori, forseti Perús,
fór með Hugo Banzer, forseta
Bólivíu, um hamfarasvæðið á
sunnudag. Þá hefur einnig borist
hjálp frá Mexikó og Chile.
Aiquile á sér langa og merka
sögu og þar er mikið um glæsileg-
ar byggingar frá nýlendutíman-
um. Að undanförnu hefur fólki
fækkað þar mikið vegna langvar-
andi þurrka og nú vilja flestir
íbúanna koma sér á burt enda að
litlu að hverfa fyrir þá eftir
jarðslqálftann.
tíl skaðabótakrafna
TVEIR fbúar í Aiquile virða fyrir sér eyðilegginguna. Um 80% húsa i bænum hrundu í jarðskjálftanum.
Reuters
anna.
Svisslendingarnir veltu því enn-
fremur fyrir sér hvort þeir ættu að
bræða upp gull sem þeir keyptu af
Þjóðverjum til að breiða yfir upp-
runa þess.
Skýrslan staðfesti einnig fyrri
fullyrðingar um að viðskiptabank-
arnir í Sviss hefðu keypt u.þ.b. 50
tonn af gulli frá Reichsbank á ár-
unum 1940 og 1941, að þávirði um
56 milljónir dollara.
Þýzki seðlabanldnn beindi um
79% allra utanríkisviðskipta sinna
með gull á stríðsárunum í gegn um
Sviss, en af þessum viðskiptum
fóru 87% í gegn um svissneska
seðlabankann og 13% í gegn um
viðskiptabankana.
Ztirich. Reuters.
SVISSNESK stjórnvöld sögðu í
gær að ný skýrsla um viðskipti
svissneskra banka með nazistaguO
á stríðsárunum gæfi ekkert tilefni
til nýrra krafna um að Sviss
greiddi skaðabætur til annarra
landa eða einstakUnga, sem
nazistastjómin í Þýzkalandi hafði
að féþúfu.
„Skýrslan opinberar engar nýj-
ar grundvallarstaðreyndir og býð-
ur ekki upp á tilefni til að byggja
nýjar kröfur á, einkum og sér í
lagi ekki hvað varðar endur-
skoðun Washington-samkomu-
lagsins," sagði í yfirlýsingu
stjórnarinnar.
Washington-samkomulagið frá
árinu 1946 fólst í því að Svisslend-
ingar greiddu Vesturveldunum,
sem sigruðu Hitlers-Þýzkaland,
250 milljónir svissneskra franka í
gulli gegn því að bandamenn féllu
frá kröfum um að Svisslendingar
skiluðu illa fengnu gulli sem sviss-
neski seðlabankinn hefði keypt af
Þjóðverjum á stríðsárunum.
Elan Steinberg, framkvæmda-
stjóri Heimssambands gyðinga
(WJC), lýsti því hins vegar yfir í
gær að skýrslan myndi sannarlega
nýtast sem grundvöllur fyrir kröf-
ur um að svissnesk stjómvöld
féOust á að skOa illa fengnu gulli,
jafnvel þótt talsmenn hennar sæju
ekki ástæðu til þess.
Seðlabankastjórnin meðvituð
um uppruna gullsins
Samkvæmt skýrslunni, sem
hópur sagnfræðinga frá Band-
aríkjunum, Israel, Bretlandi og
Póllandi samdi, vissu stjórnendur
svissneska seðlabankans mætavel,
að nazistar hefðu tekið traustataki
gull úr hirzlum seðlabanka her-
numinna landa og jafnframt stolið
gulli frá einstaklingum, þar á
meðal gyðingum sem þeir létu
hverfa í fanga- og útrýmingarbúð-
um.
„Frá árinu 1941 varð banka-
stjóm [seðlabankans] þess æ meir
áskynja að gyðingar og aðrir
ofsóttir hópar fólks væm féflettir,
og í síðasta lagi árið 1943 hafði hún
vitneskju um að nazistastjómin
ræki skipulagða útrýmingarher-
ferð á hendur fómarlömbum sín-
um,“ segir í samantekt á niður-
stöðum skýrslunnar.
„Engu að síður gerðu stjómend-
ur seðlabankans ekkert til að
flokka stohð gull frá öðrum gull-
birgðum þýzka seðlabankans,“
segir þar.
Þjóðaratkvæðagreiðslan í Danmörku um Amsterdam-sáttmálann
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
UMRÆÐURNAR um Amsterdam-sáttmál-
ann fyrir þjóðaratkvæðagreiðsluna á fimmtu-
daginn bera þess merki að trúin á skoðana-
kannanir er ekki jafnmikil og oft áður. Þó all-
ar skoðanakannanir nú bendi til þess að sátt-
málinn verði samþykktur, snúast umræðum-
ar ákaft um hverjar verði afleiðingar þess ef
Danir hafni sáttmálanum. En umræðurnar
snúast einnig um áhrif sáttmálans á dönsk
hagsmunamál eins og félagslegar bætur. í
gær héldu talsmenn Alþýðuhreyfingarinnar
gegn ESB því fram að ESB hygðist beita sér
fyrir niðurskurði félagsgreiðslna eins og elli-
lífeyris. Karen Jespersen félagsmálaráðherra
segir skelfingu lostin yfir slíkum málflutningi,
sem ekki eigi við nein rök að styðjast.
Berlingske Tidende hélt því fram í forystu-
grein um helgina að yrði sáttmálinn felldur
gætu Danir ekki verið með í ESB á sömu for-
sendum og aðrir, heldur yrðu að sætta sig við
sömu stöðu og Norðmenn,
og íslendingar reyndar
einnig hafa, með því að
vera aðilar að opna
markaðnum. í Politiken
hefur verið lögð áhersla á
að kjósendum sé gerð
grein fyrir að vilji þeir
koma Danmörku úr ESB
geti þeir kosið nei, en annars sé já eini kost-
urinn. En allar ágiskanir um afleiðingar
höfnunar eru ágiskanir og hluti af málflutn-
Hræðslu-
áróður og
kosninga-
skjálfti
ingi þeirra sem eru með og á móti. Óvissan í
kjölfar höfnunar yrði algjör.
Ellilífeyrir ekkert með ESB að gera
Poul Nyrup Rasmussen forsætisráðherra
hefur eins og aðrir stjómmálamenn ferðast
um landið þvert og endi-
langt undanfarið til að telja
kjósendur á sitt band. Þeg-
ar hann birtist í dökkum
jakkafötum og hrímhvítri
skyrtu á elliheimilum hefur
hann yfirleitt mál sitt á að
hann vilji láta fólk vita að
ellilífeyririnn verði ekki
hreyfður og það tryggi hann sjálfur persónu-
lega. Ellilífeyrir og danskar félagsbætur hafa
bæði nú og áður verið hluti af ESB-um-
ræðunni. í gær komu fram andstæðar skoð-
anir. Alþýðuhreyfingin heldur því fram að
uppi séu áætlanir að samræma félagslegar
greiðslur í ESB þegar til lengdar láti. í stað
danska fyrirkomulagsins með félagslegar
greiðslur frá ríkinu muni einkatryggingar
koma í staðinn, „þannig að hinn félagslegi
mismunur verði staðfestur frá vöggu til graf-
ar“ að sögn talsmanna hreyfingarinnar. Skrið
í þessa átt sé reyndar þegar hafið með vax-
andi áherslu á lífeyrisgreiðslur atvinnurek-
enda í lífeyrissjóði, þannig að framlögin
ráðist af hversu lengi launþegar hafi verið á
vinnumarkaðnum og hversu háar tekjur þeir
hafi.
Karen Jespersen félagsmálaráðherra segir
þennan málflutning fjarri lagi. Sáttmálinn
hafi ekkert með félagslegar bætur að gera og
í Edinborgarsamkomulaginu um undanþágur
Dana frá Maastricht sé tekið fram að félags-
legar bætur og skipting skatta sé í umsjá
hvers lands.
Bæði þeir sem styðja sáttmálann og þeir
sem vilja hafna honum kvíða næstu dögum.
Einkum eru stuðningsmennirnir áhyggjufull-
ir yfir að andstæðingarnir komi fram með
krassandi fullyi'ðingar á síðustu stundu, sem
síðan gefist ekki tími til að hrekja. Drude Da-
hlerup, talsmaður Júníhreyfingarinnar, sem
berst gegn sáttmálanum og aðild Dana að
ESB, segir slíkar aðdróttanir úr lausu lofti
gripnar. Öllum rökum hafi þegar verið velt
upp og ný rök vandfundin.
Meiri stuðn-
ingur við EMU
í Bretlandi
Lundúnum. Reuters.
STUÐNINGUR Breta við þátttöku Bret-
lands í Efnahags- og myntbandalagi Evr-
ópu (EMU) hefur aukizt til muna á undan-
förnum vikum, ef marka má skoðanakönn-
un sem birt var í dagblaðinu The Guardi-
an í gær.
Samkvæmt niðurstöðum könnunarinnar
kváðust 34% aðspurðra myndu samþyklqa
þátttöku Bretlands í EMU ef sú spurning
yrði borin undir þjóðaratkvæði. Þetta er
hæsta hlutfall sem svarar þessari spurn-
ingu játandi í þrjú ár. Að sögn Guardian
þýðir þessi niðurstaða 8% fylgisaukningu
við EMU frá því sambærileg könnun var
gerð í síðasta mánuði.
Hlutfall þeirra sem kváðust mótfallnir
þátttöku landsins í EMU féll í fyrsta sinn
niður fyrir helming. 48% sögðust þessarar
skoðunar, en það er 13% minna en í síð-
ustu könnun.
Guardian leiddi að því líkum, að þessi
snögga lækkun á hlutfalli þeirra sem eru
mótfallnir EMU væri að rekja til þess, að
leiðtogar ESB gengu formlega frá því í
upphafi þessa mánaðar að myntbandalag-
ið verður að veruleika með ellefu
stofnaðildarríkjum um næstu áramót.
!
►
►
I
f
>
\
i
>
i
i
i
i
i
\
i
i
i
i