Morgunblaðið - 27.09.1998, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 27. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Golli
ÁRNIV. Þórsson, yfirlæknir barnadeildar Borgarspítala, er eini barnalæknirinn á íslandi með efnaskipta- og hormónasjúkdóma sem undirgrein.
ÞAÐ náðist strax í Árna V.
Þórsson yfirlækni á barna-
deild Borgarspitala í síma
þegar falast var eftir
viðtali, enda segja þeir sem til
þekkja, að hann hafi vanið sig á að
láta alltaf ná í sig, ef ske kynni að
málefnið tengdist sykursjóku barni.
Málið vandaðist hins vegar þegar
finna átti tíma til að spjalla saman,
því dagamir eru að öllu jöfnu mjög
ásetnir.
Fyiúr utan að stjórna barnadeild-
inni kennir Árni í Háskóla Islands
og rekur stofu út í bæ. Síðast en
ekki síst sér hann um göngudeild
sykursjúkra barna ásamt hjúkrun-
arfræðingi í hálfri stöðu og næring-
arfræðingi í hlutastöðu. Niðurstað-
an varð sú að Ámi slaufaði fundi og
við settumst niður á skrifstofu hans
á Borgarspítalanum snemma morg-
uns.
Árni er eini bamalæknirinn á Is-
landi sem er með efnaskipta- og
hormónasjúkdóma sem undirgrein.
Það varð til þess að smám saman
var farið að visa öllum börnum og
unglingum með sykursýki til hans á
barnadeildina á Landakoti, sem síð-
ar fluttist yfir á Borgarspítalann.
Hann segir að þessi þáttur hafi
hlaðið utan á sig eins og snjóbolti.
„Get ekki alltaf verið á vakt“
„Ég get auðvitað ekki alltaf verið
á vaktinni, en ég hef ekki áhyggjur
af því þótt komi upp bráðatilfelli
þegar ég er í fríi eða fjarverandi á
ráðstefnum. Á deildinni er gífurleg
reynsla bæði meðal lækna og hjúkr-
unarfólks í meðferð sykursjúkra
barna. Ég tek síðan við umsjóninni
þegar ég kem til baka. Hitt er
annað mál, að tíðni sjúkdómsins fer
vaxandi hér á landi sem annars
staðar og 10-11 börn greinast hér á
ári á hverja 100 þúsund íbúa. Þetta
þýðir að við höldum nú utan um 70
böm og unglinga. Eftir nokkur ár
verður þessi hópur kominn upp í
100 og þá verður þörf fyrir meiri
mannskap. Reyndar er hún nú þeg-
ar fyrir hendi. Það er ekki spurn-
ing;“
Ámi tekur fram að tveir ungir
læknar séu að ljúka sérhæfingu í
þessu fagi, en þeir séu báðir í góð-
um stöðum og ekki á leiðinni heim.
„Ég skil þá vel. Hér er bara hægt
að bjóða þeim upp á 50% stöðugildi
og síðan verða þeir að skrapa fyrir
lífinu hingað og þangað. Samt
fengju þeir helmingi lægri laun en
þeir hafa nú.“
Árni kveðst hafa boðið foreldmm
barnanna að hringja I sig hvenær
sem er vegna þess að ekkert annað
í dag fara fram góðgerðarleikir
Körfuknattleikssambands Islands, en
ágóðinn rennur að þessu sinni til For-
eldrafélags sykursjúkra barna og ung-
linga. Hildi Friðriksdóttur fýsti að vita
hversu mörg börn væru sykursjúk á Is-
landi, hvaða vandamál blöstu við þeim og
foreldrum þeirra og hvort nýjar
rannsóknir væru í gangi. Svörin fékk hún
hjá Árna V. Þórssyni yfirlækni.
ÁRNI ásamt Guðmundi Björnssyni, 10 ára, sem nýlega greindist
með sykursýki. Hann er duglegur strákur og segir að ekkert mál
sé að taka blóðsýni og sprauta sig sjálfur.
sé hægt að gera. Sem dæmi nefnir
hann barn úti á landi sem vaknar
um miðja nótt með 40 stiga hita.
„Það kastar upp og kemur engu nið-
ur. Fólk veit ekki hvað það á til
bragðs að taka. Stundum getum við
möndlað þetta í gegnum símann
þannig að barnið þurfi ekki að fara
á spítala. Ég held að með því spari
ég mikinn tíma og vinnu. Fólk mis-
notar ekki aðstöðu sína og hringir
ekki nema þess þurfi.“
Við þetta bætir Árni, að sá hjúkr-
unarfræðingur sem mest hafi unnið
með honum, Elísabet Konráðsdótt-
ir, hafi einnig boðið fólki að hringja
heim til sín, en hún er nú komin í
námsleyfi og annar hjúkrunar-
fræðingur tekinn við. „Þetta er
náttúrlega óformleg vakt sem við
erum með en hefur til þessa ekki
verið metið til launa,“ segir hann.
Sykursjúkir fjölmennasti
hópur langveikra barna
Börn með sykursýki eru víðast
hvar í heiminum fjölmennasti hópur
langveikra barna, ef undan eru skil-
in börn með astma, sem er almennt
ekki ævilangur sjúkdómur. í flest-
um löndum eykst tíðnin jafnt og
þétt og þar á meðal á Islandi.
Jákvæða hliðin er sú að miðað við
hverja 100 þúsund íbúa greinast
færri börn hér á landi en á hinum
Norðurlöndunum. „Ástæðuna vita
menn ekki því miður, því þá væri
lífið auðvelt," segir Árni.
Árið 1990 greindust að meðaltali
10 böm á íslandi á móti 35 í Finn-
landi, þar sem sykursýki meðal
barna er algengust af Norðurlönd-
unum. Nú er nýgengi þar 44 börn á
hverja 100 þúsund íbúa, hjá Svíum
er sambærilegt nýgengi komið upp í
35 en var 27 og hjá Dönum og
Norðmönnum greinast um það bil
23 á ári á hver 100 þúsund íbúa.
Tölur yfir Island hafa ekki verið
birtar og sjá ekki dagsins ljós fyrr
en á næsta ári, en Árni fullyrðir að
greinileg aukning sé einnig hér á
landi. Hann hefur góða yfirsýn, því
fólk úti á landi sækir einnig til
göngudeildarinnar á Borgarspítal-
anum nema á Akureyri, þar sem
löng hefð hefur verið fyrir að barna-
læknar hafa séð um eftirlit. „Flest
barnanna hafa þó komið einu sinni
eða oftar hingað auk þess sem ég sé
um og fylgist með allri skráningu á
sjúkdómum yfir landið. Ég veit því
af hverju einasta barni.“
Spurður hvort sykursýki uppgöt-
vist fljótlega hjá börnum og ung-
lingum eða hvort hugsanlegt sé að
þau gangi lengi með sjúkdóminn án
þess að vera greind, vísar hann til
Ef lítil börn grein-
ast með sykursýki,
sem nokkur dæmi
eru um, eru þau
nánast í gjörgæslu
foreldra sinna. Það
er ekki hægt að
fara frá slíku barni
og getur haft heil-
mikil áhrif á at-
vinnu, að minnsta
kosti tímabundið.
nýlegrar niðurstöðu samevrópskrar
rannsóknar, sem Islendingar eru
aðilar að auk um 30 annarra landa.
„í samanburði við önnur lönd eru
börn hér greind mjög fljótt og það
heyrir til undantekninga ef þau eru
ekki komin í meðferð samdægurs.
Ástæðan er færir læknar og vak-
andi, upplýstur almenningur. Syk-
ursýki er nær alltaf insúlínháð hjá
börnum. I austantjaldslöndunum er
ástandið afar slæmt og börn fá ekki
alltaf insúlín þótt þau séu með syk-
ursýki."
Fleira kemur til en erfðir
Árni er nýkominn af tveimur
stórum ráðstefnum um sykursýki
barna. Hann segir að rannsóknir
bendi til þess, að orsakir sykursýki
hjá börnum stafi af því að þau hafi í
sér ákveðin gen sem umhverf-
isþættir hafi síðan áhrif á. „Þessir
þættir hrinda ónæmiskerfinu lík-
lega af stað, sem veldur því að
mótefni myndast og frumurnar
skemmast sem framleiða insúlínið.
Við vitum að erfðir hafa áhrif en
fleira kemur til, því komið hefur í
ljós að ekki er hægt að skýra þessa
hröðu aukningu á Vesturlöndum
með genunum einum.“
Spurður um aðrar rannsóknir
segir hann að síðasta U/2 árið hafi
verið unnið að stórri rannsókn á
erfðajjáttum sykursýki í samvinnu
við lslenska erfðagreiningu. „Við
höfum fengið blóðprufur hjá um 150
fjölskyldum, þ.e. börnum með syk-
ursýki og foreldrum þeirra. For-
eldrar hafa verið geysilega jákvæðir
og í þessum hópi hefur aðeins í
tveimur tilfellum verið færst undan
þátttöku."
Hjá íslenskri erfðagreiningu er
verið að rannsaka ýmsa þætti, en