Morgunblaðið - 27.09.1998, Blaðsíða 36

,36 SUNNUDAGUR 27. SEPTEMBER 1998
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ
ÞEIR sem taka að sér húsbygg-
ingar eru ýmist einstaklingar einn
eða fleiri saman sem hafa aflað sér
réttinda til slíkrar starfsemi, og eða
byggingarfélög, og fá úthlutað bygg-
ingarlóðum hjá bæjarfélögum, aug-
*íýsa síðan íbúðir til sölu eftir teikn-
ingum, um leið og byggingarfram-
kvæmdir hefjast.
Þetta er starfsemi sem hefur gefist
íbúðarkaupendum misjafnlega, flest-
um vel, sumum ágætlega, öðrum illa,
jafnvel mjög illa. Menn hafa ekki
alltaf gætt þess að leita nauðsynlegra
upplýsinga um óþekkta byggingarað-
ila eða þær ekki fáanlegar, því auð-
vitað er þarna misjafn sauður í
mörgu fé, eins og svo víða annars
staðar. Það er vitað um byggjendur
fjölbýlishúsa sem hafa komist í
greiðsluþrot löngu áður en þeir klár-
uðu íbúðir sem þeir voru búnir að
selja, og kaupendur þeirra þá búnir
að leggja milijónir hver í sína íbúð,
og til þess að tapa því ekki, urðu þeir
að bæta milljónum við hið umsamda
kaupverð áður en þeir gátu eignast
fullbúnar íbúðir. Það er líka vitað um
byggjendur sem hafa gert íbúðir svo
illa úr garði, að galiarnir hafa komið í
Ijós jafnvel áður en flutt er inn. Slíkir
aðilar virðast hugsa um það eitt, hvað
hægt sé að þéna á starfseminni.
Spara óhóflega í efnisvali, gera
breytingar á teikningum, selja íbúðir
of dýru verði o.s.frv. Almenningur
virðist vera alveg varnarlaus, rétt-
laus, gagnvart slíkum ævintýraaðil-
um. Til að staðfesta a.m.k. að hluta,
það sem hér hefur verið sagt, ætla ég
að segja frá sérstakri reynslu sem ég
og fleiri íbúðarkaupendur hér í
Kópavogi urðum fyrir. Fyrir nokkr-
um árum tóku tveir húsbyggjendur
að sér að byggja íbúðir fyrir aldraða
á svokölluðum Vogatungureit í Kópa-
vogi, samkvæmt sérstökum samningi
við Kópavogsbæ. Teikningar að þess-
um íbúðum hafði bærinn látið gera
samkvæmt áður gerðu skipulagi. En
þetta svæði var tekið frá 1982 af þá-
verandi valdhöfum bæjarins undir
íbúðir fyiir aldraða Kópavogsbúa. Þá
var eldra fólk virtir samborgarar,
sem sjá má af því að þeim var ætlað
besta byggingarsvæði sem þá var til.
, Byggjendur þessir voru: Hjörtur
Kristjánsson í Kópavogi og Höskuld-
ur Haraldsson í Reykjavík. Hjörtur
byggði 14 íbúðir og Höskuldur 15.
Ibúðir þær er Hjörtur byggði voru
yfirleitt vel gerðar og allir ánægðir
sem þær keyptu, en íbúðir sem
Höskuldur byggði flestar gallaðar,
sumar mjög alvarlega. Auðvitað
kvörtuðu kaupendur strax við
Höskuld, þegar þeir urðu gallanna
varir. Þær kvartanir stóðu lengi yfir
án árangurs. Samtímis voru þær
bornar upp við byggingarfulltrúann í
Kópavogi, Gísla Norðdahl, og hann
beðinn að beita sér fyrir því að
Höskuldur bætti úr því sem ábóta-
vant var, en hans svar var alltaf
þetta: Það er ekki í mínum verka-
hring að hafa afskipti af þessu, talið
þið bara við Höskuld.
Þáttur bæjarins
Þegar þetta þras hafði staðið án
árangurs í fleiri mánuði, og kaupend-
ur íbúðanna aflað sér ýmissa upplýs-
inga, m.a. nefnds samnings milli
. Höskuldar og bæjarins þar sem tekið
er fram í 13. gr.: Áður en íbúðir eru
afhentar kaupendum skal liggja fyrir
úttekt Kópavogsbæjar um að íbúð-
imar uppfylli settar kröfur um lág-
marksgæði, útbúnað o.fl. í 15. gr.
sama samnings er líka tekið fram:
Ibúðimar skal selja fullfrágengnar,
nema til komi skriflegt samþykki
bæjarráðs. Einnig byggingarlög og
reglugerð, og er þar tekið fram m.a.:
Þegar smíði húss er lokið skal bygg-
ingarfulltrúi gera lokaúttekt, og það
er ekki heimilt að fella niður lokaút-
tekt byggingar. Hér hvíldi því tvöfold
skylda á byggingaryfirvöldum bæjar-
'ins, fyrst og fremst byggingarfulltrú-
anum, bæði samkvæmt
samningi við Höskuld
og samkvæmt bygging-
arreglugerðinni, að sjá
um að nefndar fbúðir
væra fullfrágengnar og
lokaúttekt færi fram áð-
ur en þær vora afhent-
ar. Þegar starfsmanni
byggingarfulltrúa,
Steingrími Haukssyni,
sem við vissum að gerði
úttektir á einstökum
þáttum bygginganna,
var sýnt fram á þetta,
féllst hann á að skoða
málið. Skrifleg skýrsla
hans þar um hefst á
þessa leið: „Fundur
haldinn föstudaginn 26. október 1990
kl. 17.00 vegna úttektar á íbúðum
fyrir aldraða nr. 23-49 við Voga-
tungu.“ Þar mættu auk íbúanna sem
gerðu grein fyrir göllum þeim er þeir
höfðu kvartað yfir, Höskuldur Har-
aldsson og Þorvaldur Jónsson, lög-
maður hans.
Ekki vannst tími til að yfirfara
nema 4 íbúðir, en öll atriði í hverri
þeirra skrifuð niður, og engin at-
hugasemd við þau gerð af hálfu
Höskuldar eða hans lögmanns, og
þar með staðfest að okkar kvartanir
höfðu við rök að styðjast. Síðan er at-
hyglisvert hvernig Steingrímur end-
ar skýrsluna, þ.e. á þessum' orðum:
Fleiri hús vora ekki skoðuð að þessu
sinni en Höskuldur boðar hvenær
hægt verður að skoða hin húsin. Sem
sagt Höskuldi falið framhaldið, það
kom sér auðvitað best fyrir hann
enda ekki gert meira í málinu, þrátt
fyrir margar ítrekanir næsta mánuð.
Hér ætla ég að vitna í annan kafla
byggingarreglugerðarinnar, en þar
segir m.a. í 2.5.21: „Nú er viðhaldi
eða frágangi húss eða annars mann-
virkis ábótavant að dómi byggingar-
fulltrúa, og skal hann þá gera eig-
anda (umráðamanni) þess aðvart og
leggja fyrir hann að bæta úr því sem
áfátt er, innan tilskilins frests. Sinni
eigandi (umráðamaður) ekki áskoran
byggingarfulltrúa um úrbætur, getur
byggingamefnd ákveðið dagsektir,
þar til úr verður bætt.“ Óhætt mun
að telja Höskuld umráðamann íbúð-
anna meðan þær era í byggingu. I
sama kafla reglugerðarinnar segir
líka m.a.: „Byggingarfulltrúi annast
eftirlit með því, að hús og önnur
mannvirki séu byggð í samræmi við
samþykkta uppdrætti, lög og reglur.“
Þessu ber nú ekki vel saman við það,
sem hann segir, að það sé ekki í hans
verkahring að hafa afskipti af svona
málum. Þvert á móti er það hans
skylda samkvæmt byggingarlögum
og reglugerð að sjá um að byggingar
séu a.m.k. óaðfinnanlega úr garði
gerðar.
Og enn er haldið áfram. 12. nóvem-
ber er gengið á fund bæjarlögmanns,
Þórðar Þórðarsonar, og hann beðinn
að gangast fyrir því að skipaðir verði
dómkvaddir menn til að skoða og
meta þá galla sem kvartað er yfir, og
þar sem hann tók þessu vel, voru
skrifuð niður ein 20 atriði með undir-
skrift 7 íbúðarkaupenda. Þetta er
honum afhent 14. nóvember 1990. En
það er ekki fyrr en 25. febrúar 1991,
eftir nokkrar ítrekanir, sem hann
skrifar þessa beiðni til bæjarfógetans
í Kópavogi. 19. mars eru svo 2 menn
dómkvaddir á bæjarþingi Kópavogs,
til að skoða og meta verk er varða
byggingar við Vogatungu í Kópavogi.
Nú ætla ég að vísa í matsgerðina,
blaðsíðu 1, en þar segir m.a.:
Matsfundur var haldinn við húsin í
Vogatungu 6. maí 1991 kl. 16.00. Þar
mættu auk matsmanna, Þórður
Þórðarson bæjarlögmaður, Stein-
grímur Hauksson byggingartækni-
fræðingur hjá Kópavogsbæ,
Höskuldur Haraldsson húsasmíða-
meistari og Þorvaldur Jóhannesson
hdl. (lögmaður Höskuldar).
í upphafí fundar gerðu matsmenn
aðilum Ijósa þá ann-
marka sem voru á
matsbeiðni að því leyti
að þar væri ekki nægj-
anlega skýrt tekið fram
hvað meta ætti, sbr. 4.
mgr. 139 gr. einkamála-
lega. Eftir nokkrar um-
ræður urðu aðilar sam-
mála um að matsmenn
skyldu meta 5 útihurðir.
Þama gengu embættis-
menn bæjarins enn til
liðs við Höskuld, auðvit-
að var það hans vilji að
gert væri sem minnst.
Þegar íbúðarkaup-
endur urðu þess varir,
að matsmenn skoðuðu
ekki nema þessar 5 útihurðir, þrátt
fyrir að þeir væru búnir að leggja
fram skriflega beiðni til bæjarlög-
manns um miklu fleiri atriði, þá
kröfðust þeir þess að hann óskaði eft-
ir viðbótarmati og matsmenn þá
Þótt hér sé um gamla
sögu að ræða, segir
Daníel Pálsson, kann
hún að hafa lærdóms-
gildi enn í dag.
beðnir að skoða og meta öll atriði
sem kvartað var yfir, og tilgreina í
öllum tilvikum hvaða útbætur þurfi
að gera svo viðkomandi byggingar-
hlutar uppfylli ýtrustu kröfur bygg-
ingarreglugerðar. Jafnframt skyldu
þeir tilgreina vinnu- og efniskostnað
við úrbætur á hverjum byggingar-
hluta. Þessi viðbótarmatsbeiðni er
tekin fyrir og afgreidd á bæjarþingi
Kópavogs 20. júní 1991.
Þegar svo matsgerðin er tilbúin
kemur Höskuldur strax til okkar og
segist þá gera allt í stand eftir því
sem matsgerðin segi til um, og setur
strax menn í vinnu við húsið sem er í
versta ástandi, klárar það og nokkru
meira, eða sem svarar 2/3 hlutum af
áætluðum heildai'kostnaði, stingur þá
af og sést ekki meir. Ég birti hér
heildartölur á hvert hús samkvæmt
matsgerðinni, samhliða eru tölur yfir
það sem ógert var þegar Höskuldur
hætti.
Vogatunga 23 Samkvæmt matsgerð 150.000 Ógert 82.000
Vogatunga 25 294.000 294.000
Vogatunga 27 482.000 277.000
Vogatunga 35 1.212.000 0
Vogatunga 39 142.000 74.000
Vogatunga 41 135.000 47.000
Vogatunga 49 112.000 39.000
Alls 2.527.000 813.000
Allar tölur miðast við verðlag í mars 1992.
Nú verður að teljast eðlilegt og
raunar alveg sjálfsagt, þegar mats-
gerðin er komin og í ljós kemur hvað
Höskuldur hefur brotið af sér, í sum-
um tilfellum mjög alvarlega sbr. hús
nr. 35, að þá hefði byggingarfulltrúi
ásamt byggingarnefnd tekið í
taumana og skyldað hann til að gera
það sem gera þurfti samkvæmt
matsgerð, og sjá um að því væri
hlýtt. Því í byggingarlögum og reglu-
gerðinni er tekið fram að verksvið
byggingarfulltrúa og byggingar-
nefndar er m.a. að hafa eftirlit með
því að hús og önnur mannvirki séu
byggð í samræmi við samþykkta
uppdrætti, lög og reglur. Þarna var
hvort tveggja brotið. I tveimur íbúð-
um á annarri hæð eru þvottavélar
staðsettar í geymsluherbergjum þar
sem ekki eru gólfniðurföll og þar með
4 íbúðir settar í stórkostlega vatns-
tjónshættu. Þessi breyting er leyfð
18. apríl 1988 með stimpli og undir-
skrift byggingarfulltrúans. Þetta er
hið grófasta lögbrot, einkum með til-
liti til þess að hér eru milliveggir úr
spónaplötum, svo hér yrði ofboðslegt
tjón ef t.d. þvottavél bilar, eins og
mörg dæmi eru um.
Þegar við teljum alveg vonlaust að
Höskuldur geri meira, búið að tala
við alla embættismenn bæjarins, er
byggingamefnd skrifað bréf og hún
beðin um aðstoð, henni m.a. bent á að
hún geti, og eigi að láta Höskuld
klára verkið. Þessu bréfi ekki ansað.
Annað bréf skrifað eftir 2 mánuði, ít-
rekun og afrit af því sent heim til
allra byggingarnefndarmanna, og
beðið sérstaklega um svar innan
mánaðar. Ekkert svar . . . En þegar
12 mánuðir era liðnir frá því seinna
bréfið er skrifað, ítrekuð afskipti um-
boðsmanns Alþingis af þessari ein-
stöku afgreiðslu málsins, kemm* loks
svarið í bréfi til umboðsmanns, und-
irskrifað af byggingarfulltrúa og
bæjarlögmanni, og er auk ýmiss kon-
ar útúrsnúninga orðrétt á þessa leið:
„Bréf þessi vora ekki lögð fyrir bygg-
ingamefnd þar sem umrædd atriði
era ekki í verkahring byggingar-
nefndar eða byggingarfulltrúa.“
Að öllu þessu athuguðu, kemur
skýrt í Ijós að það er ekki við
Höskuld einan að sakast. Það era all-
ir aðalembættismenn og yfirmenn
byggingarmála bæjarins sem hafa
staðið með honum, og þar með unnið
gegn þessu gamla fólki sem staðið
hefur í því stríði sem hér hefur verið
lýst og flest búið hér í áratugi. Það
eru þeir, og þeir einir sem bera
ábyrgð á því ástandi sem Höskuldur
skilaði umi’æddum íbúðum í.
Það sem hér hefur verið sagt er
enginn tilbúningur. Þetta er allt
skjalfest og ljósrit til af öllum bréfum
málinu viðkomandi, en um leið alveg
óskiljanlegt að allt valdakerfi bæjar-
ins skyldi verða sammála um að neita
þessu gamla fólki um aðstoð þegar
það bað um hjálp. Þó var aldrei farið
fram á annað en það sem var lögboð-
in skylda, og bænum algjörlega að
kostnaðarlausu.
Þáttur bæjarstjórans
I 11. gr. nefnds samnings milli
Höskuldar og bæjarins er tekið fram
eftirfarandi: „Húsbyggjandi skal
leggja viðvöranarkerfi í húsin, sem
tengt er heilsugæslustöð eða annarri
stofnun bæjarins, til þess að tryggja
ýmsa þjónustu við íbúana.“ Okkur
sagt að bærinn annaðist lögn og teng-
ingu við þá stofnun. Þetta gerði
Höskuldur.
Þetta kerfi var þannig, að leggja
vai’ð aukaraflögn fyrir það í íbúðirnai-
og sérstakan búnað í flest herbergin
til þess að íbúamir gætu náð sam-
bandi við væntanlega stofnun ef á
þyrfti að halda, hvar sem þeir væru
staddir.
Hugmynd þessi var til fyrirmynd-
ar, enda mun hún hafa verið tekin um
leið og þessi íbúðabyggð var staðsett í
Vogatungu. Og þó þessi búnaður hafi
aukið verð íbúðanna veralega, töldu
kaupendur þeirra sig vera að kaupa
svo mikið öryggi bæði fyrir sjálfa sig
og í húsin fyrir alla framtíð.
En það dróst nú heldur betm- að
þessi búnaður væri tengdur. Og í
febrúar 1992 era Vogatunguíbúar
boðaðir á fund, tekið fram í fundar-
boði að þar mættu m.a. Sigurður
Geirdal bæjarstjóri, félagsmálastjóri
bæjarins og forstjóri Securitas. Ekki
man ég hvort bæjarstjóri setti fund-
inn formlega, en líklegast þykii- mér
að hann hafi mætt þar til að auka
áherslu á efni fundarins. En það var
félagsmálastjórinn sem tilkynnti okk-
ur að nú hefðu bæjaryffrvöld ákveðið
að hætta við að tengja okkar öryggis-
búnað heilsugæslustöð eða annarri
stofnun bæjarins, en forstjóri Secur-
itas væri á fundinum til að bjóða okk-
ur sína þjónustu í sambandi við ör-
yggismál sem hann gerði á þann hátt
að við gætum fengið öryggishnapp
keyptan fyrir um kr. 100.000 í hveija
íbúð, eða fengið þá leigða fyrh' kr.
2.500 á mánuði (30 þúsund á ári).
Bæjarstjóranum var strax gert Ijóst
að við gætum ekki gengið að þessu,
og ef bærinn vildi ekki gera nothæfan
þann búnað sem við værum búin að
kaupa, þá bæri þeim að útvega okkur
annan. Ég hef ekki getað fundið í
fundagerðum bæjairáðs að þetta mál
hafi verið til umræðu þar, eða sam-
þykkt heimild til bæjarstjórans að
framkvæma þennan gerning, vonandi
getur hann fundið hana og birt, ann-
ars verður hann einn talinn bera
ábyrgð á því að þetta aldraða fólk geti
ekki notið þess öryggis sem það hefur
keypt fyrir um 3 miHjónir samtals, og
þetta gert vegna þess að hugsanlega
geti bæjarfélagið haft af þessu kostn-
BYGGINGARSAGA
Daníel
Pálsson
að þegar fram í sækir, samkvæmt
framsöguræðu félagsmálastjórans.
Við fengum ekki einu sinni öryggis-
ljós, þ.e. hleðsluljós sem logar þegar
rafmagnið fer. Þau ]jós era í öllum
íbúðum í Vogatungureit (sem nú era
orðnar alls 70) nema þeim sem
Höskuldur byggði.
Af hveiju er ég að rifja þetta upp
nú? Það eru nokkur ár síðan ég ritaði
þessa grein, ástæða þess að hún er
ekki birt fyrr er m.a. sú, að við vorum
að gera tilraunfr til að fá bæjaryfir-
völd til hjálpar alveg fram yfir mitt
ár 1994 án árangurs, og meðan var
alltaf von. En nú, fyrir ekki löngu,
segir formaður bæjarráðs: „Svona
kvartanir eru alltaf að koma upp
öðra hvora.“ (Kvartanir eins og þær
sem sagt er frá hér að framan.) Þá er
enn eitthvað að. Eru byggingaryfir-
völd enn að veita einhverjum gæð-
ingum sínum byggingarleyfí sem
geta svo hagað starfsemi sinni eftir-
litslaust og að eigin geðþótta? Eng-
inn kvartar að tilefnislausu. Þess
vegna finnst mér það sé þá kominn
tími til, og um leið skylda að upplýsa
hvernig okkar mál gekk til.
Þáttur lögmanna
Það er ekki hægt að skilja við
þetta mál án þess að geta um þátt
lögmanna. Því þótt bæjaryfirvöld
Kópavogs væru margbúin að segja
okkur að fá okkur lögmann til að
stefna Höskuldi og fá hann dæmdan
til að greiða það sem ógreitt var sam-
kvæmt matsgerðinni, hafði þetta'
gamla fólk ekki áhuga fyrir lögmönn-
um, var hrætt um að það hefði bara
kostnað af slíku, enda er mjög líklegt
að lögmaður Höskuldar hefði getað
sýnt fram á að bæjaryfirvöld stóðu
öll með honum gegn okkur, og þar
með hefðum við orðið að borga þann
málskostnað. En seinni hluta árs
1994 ræðst ég í að tala við einn lög-
mann í síma, skýrði málið í aðalatrið-
um eins og hægt var í stuttu máli,
bað hann athuga hvort ekki væri
hægt að fara í mál við bæinn. Hann
tók mér ekki illa, bað mig að safna
öllum gögnum sem kæmu málinu við,
og koma þeim til sín, hann skyldi
kynna sér þau og hafa svo samband
við mig, sem hann gerði eftfr ekki
langan tíma, og segir mér þá að hann
hafi talað við bæjarlögmann Kópa-
vogs og þeim komi saman um að það
eina sem hægt sé að gera í málinu sé,
að við föram í mál við Höskuld. Hann
skuli flytja það ef við viljum og bæj-
arlögmaður lofi að bærinn greiði
þann málskostnað. Óneitanlega
fannst okkur þetta dálítið skrítið,
einkum þegar það kom í ljós um leið,
að Höskuldur væri þá nýlega fluttur
til Þýskalands. Það voru endanlega 4
íbúðarkaupendur sem samþykktu
þetta, í trausti þess að þeim yrði það
að kostnaðarlausu.
Síðan er Höskuldi send stefna og
hann kvaddur til dóms hér 10. janúar
1995, sem hann ansaði auðvitað ekki.
Sennilega hefur þeim komið saman
um að bærinn kaupi sig frá ábyrgð
með þvi að bjóðast til að borga þann
málskostnað og mjög snjallt að
stinga upp í okkur á þennan hátt.
Ekki kunni ég við að gefast alveg
upp, þó svona færi í fyrstu tilraun.
Sjálfsagt að tala við fleiri, einkum
þai' sem ég var búinn að safna öllum
þeim gögnum sem frásögn mín hér
að framan af viðskiptum við bæjaryf-
irvöld byggist á. Síðan er ég búinn að
tala við fjölda lögmanna, hef verið í
því að vísu með hléum allt fram á
þetta ár, án árangurs. Margir eru
búnir að fá nefnd gögn, og eitt er
þeim sameiginlegt, þ.e. að halda þeim
óþarflega lengi eða að lágmarki 3
mánuði og upp í 8. Síðan era svörin á
ýmsa vegu. Sumir hafa sagt að þeir
þyrftu að hafa samskipti við bæjaiyf-
ii-völd Kópavogs, gætu þess vegna
ekki tekið svona mál að sér. Einn
segir: „Ef bærinn dæmist skaðabóta-
skyldur fara öll bæjarfélög strax á
hausinn." Annar segir: „Ef bygging-
arfulltrúi fær dóm eða áminningu
fæst enginn maður í það starf.“ Einn
segir: „Láttu þér ekki detta í hug að
fara í mál við bæinn, lögmenn og
dómarar eru búnfr að koma þeirri
hefð á, að slík mál vinnast ekki,“
o.s.frv. Mér finnst viðbrögð þeirra
séu yftrleitt þannig að þeir komist
strax í varnarstöðu fyrir bæinn, og
þeim finnist svona mál ekki vera í
þeirra verkahring.
Höfundur er eHilífeyrisþegi.