Morgunblaðið - 27.09.1998, Blaðsíða 34

f 34 SUNNUDAGUR 27. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
KIRKJAN í Árnesi, Reykjaneshyrna í baksýn (gamla kirkjan).
ÁRNESSTAPAR í TRÉKYLLISVÍK
Kroisneslaug
y Krossnes
Trékyllisvík
Utla-Ávílp'^A
i---
L /usM
/ ' A.Ríýkjarfjörður1
irvogur
fi ö r
íolbeinsvík
-tiiídgf
Tré kylli she iði 'l
kaWhaksdalur'
Kaldbaksvik
Brímnes
•Djangaskörö
HÓlsfjall
Asparvík
Bjarnarjjörður
v_-1Caldrananes
Urriðavötn
Bjamamcs
HÓLMA\
í Veiðileysu var oft margbýlt, en
jörðin fór í eyði 1961. Nafnið mun
þannig til komið á firði þessum.:
„Kráka hét kerling, sem bjó með
sonum sínum í Krákutúni í Veiði-
leysu, sem er við Krákuá. Synir
hennar sóttu sjó af kappi, en urðu
eitt sinn uppiskroppa með beitu.
Hjá Kráku var kerling ein niður-
setningur. Þeir skáru stykki úr
lærinu á kerlingu til að nota í
beitu. Ekki segir af fiskiríi þeirra,
en þegar þeir komu að landi, þá
drukknuðu þeir í lendingu. Kráka
lagði það þá á, að engan fisk yrði
framar að fá í Veiðileysu og enn
fremur að enginn myndi drukkna
þar í lendingu."
VI.
Reykjarfjörður er næsti fjörður
norðan Veiðileysufjarðar og var þar
fyrr á öldum verslunarstaðurinn í
Kúvíkum, sem um hálfa þriðju öld
var annar af tveim verslunarstöð-
um við Húnaflóa. Hinn var Skaga-
strönd eða Höfðakaupstaður, aust-
an flóans. í Kúvíkum voru selstöðu-
kaupmenn danskir og fóru þeir að
sigla þangað um 1600 og var svo til
1820, að þeir tóku sér þar fasta bú-
setu. Kúvíkur fóru í eyði 1949, enda
hafði þá öll verslun flust í Djúpuvík.
vn.
Þar sem engan morgunverð var
að hafa í Hólmavík vorum við orðin
sársvöng, þegar við renndum í hlað
í Djúpuvík, en þar reka myndarhjón
Hótel Djúpuvík. Morgunverðar-
hlaðborð er aftur til reiðu, eingöngu
fyrir okkur og urðum við mat okkar
fegin. Á Djúpuvík var fyrst atvinnu-
starfsemi árið 1917. Þá var reist þar
síldarsöltunarstöð og hét sá Elías
Stefánsson (1878-1920), sem hana
reisti og stendur enn eitt húsanna,
sem hann byggði. Eftir verðhrun
saltsíldarinnar (Krakkið) 1919 var
þama engin starfsemi fyrr en sum-
arið 1934, að Djúpavík h.f. reisir
þama fullkomnustu sfldarbræðslu í
Evrópu. Hlutafélagið var stofnað
22. september 1934. Vélar vora
keyptar frá Myrens verksted í Osló,
en lán fengið í Solborg Bank a/b í
Stokkhólmi að upphæð sænskar
krónur 400.000.00 gegn ábyrgð
Landsbanka íslands með veði í
eignum félagsins í Djúpuvík. Fram-
kvæmdir stóðu yfir árin 1934-1935.
Þorleifur Helgi Eyjólfsson (1906-
1995) var byggingameistari, en
Guðmundur Guðjónsson (1903-
1966) arkitekt teiknaði verksmiðj-
una og sá um byggingu hennar með
Þorleifi Helga. Fyrsti verksmiðju-
stjóri var norskur, Óskar Ottesen,
en árið 1936 tók Guðmundur Guð:
jónsson við verksmiðjustjórn. í
stjóm Djúpuvíkur h.f. vora kosnir:
Ólafur H. Jónsson, Ólafur Tr. Ein-
arsson og Kristján Einarsson.
Ólafarnir vora einnig framkvæmda-
stjórar. Garðar Þorsteinsson, sem
lokið hafði prófi í fisktækni
(fishtechnology) við háskóla í Hali-
fax árið 1933, var fenginn til þess að
setja upp sfldarverksmiðjuna. Hann
varð síðar stórkaupmaður í Reykja-
vík. Fyrsta sumarið, sem verk-
smiðjan var tilbúin til að taka sfld til
Strandaferð svíkur engan, segir Leifur
Sveinsson, sem lét gamlan draum rætast
og fór á Norðurstrandir.
hans fas. Okkur streituhröktu föng-
um malbiks og múra fannst þetta
merkilegt í fari Bjama, en kannske
skil ég þetta betur eftir að hafa
komið í Ásparvík. Synir Bjama era
m.a. Jón skólastjóri að Hólum í
Hjaltadal og Hildibrandur hákarla-
bóndi í Bjamarhöfn.
III.
Næst liggur leiðin framhjá Kald-
bakshomi og er þá komið í Kald-
baksvík. Þar sem bergveggurinn
nær lengst niður, sunnan við Kald-
baksvík, heitir Kaldbakskleif. í Ár-
bók Ferðafélags íslands frá 1952
eftir Jóhann Hjaltason segir höf-
undurinn um veginn fyrir Kald-
bakskleif: „að hann hafi frá ómuna-
tíð verið mjög hættulegur vegur, þó
eigi hafi að slysum orðið, svo menn
viti“. Síðan 1952 hefur verið lagður
bflvegur fyrir kleifina og bflfært
mun hafa orðið allt til Trékyllisvík-
ur árið 1967. Mælt er að Guðmund-
ur góði Arason (1160-1237) hafi vígt
Kleifina á ferðalagi sínu um Vest-
fjörðu. Kaldbakur er hin forna
landnámsjörð Önundar tréfóts eins
og fyrr segir og er hann norðan vík-
ur, en Kleifar að sunnan.
IV.
Þá liggur leiðin framhjá Spena
og að Kolbeinsvík, sem nú er í eyði,
en víkin er milli Byrgisvíkurfjails
að norðan og Skreflufjalls að sunn-
an. Enn kemur Guðmundur góði
við sögu á Ströndum og er þessi
frásaga um hann, er hann gisti Kol-
beinsvík: „í Skreflufjalli ofan við
bæinn bjó tröllkerling með tveim
bömum sínum og þótti bóndi
þrengja að aðdráttum sínum og
vildi hann brott. Um morguninn
eftir lætur kerling til skarar skríða
og spymir spildu fram úr fjallinu
og steyptist hún niður og stefndi á
bæinn. Guðmundur góði kemur í
þann mund út á hlaðið og sér hvað
verða vildi. Hann breiðir faðminn
út á móti framhlaupinu og mælir:
„Hjálpa þú nú drottinn minn, eigi
má vesalingur minn“ og við það
stöðvaðist það rétt við bæjarvegg-
inn. Eitthvað fát hefur komið á
kerlingu, þvf hún uggði ekki að sér
og varð að steini ásamt börnum sín-
um, sem enn sjást á hillu ofarlega í
fjallinu. Þar er drangur, sem Kerl-
ing heitir og nefnast börnin Dverg-
ar og eru sitt hvoram megin við
hana. Framhlaupið er bölti sá mikli,
sem er ofan við bæjartóftina í Kol-
beinsvík.
GREINARHÖFUNDUR f Munaðarnesi, Drangaskörð í baksýn.
V.
Nú liggur leiðin norður í Veiði-
leysufjörð fyrir Byrgisvíkurófæru.
Séra Þorsteinn Björnsson
(1909-1991) síðar fríkirkjuprestur
í Reykjavík var á árunum
1936-1937 aðstoðarprestur sr.
Sveins Guðmundssonar í Árnesi
(1869-1942). Sr. Sveinn var þá
nokkuð við aldur og hafði att í erf-
iðleikum að komast fyrir Ófæruna.
Varð hann því feginn að geta sent
hinn unga aðstoðarprest til prest-
verka fyrir sig handan ófærunnar.
Strandabréf
i.
ÞORVALDUR Ásvalds-
son nam Drangaland og
Drangavík til Enginess
og bjó að Dröngum alla
ævi. Hans sonur var Ei-
ríkur rauði, er byggði Grænland.
Herröður hvítaský var göfugur
maður. Hann var drepinn að ráðum
Haralds konungs, en synir hans þrír
fóra til íslands og námu land á
Ströndum. Eyvindur Eyvindarfjörð,
Ófeigur Ófeigsfjörð, Ingólfui- Ing-
ólfsfjörð. Þeir bjuggu þar síðan. Ei-
ríkur snara hét maður, er land nam
frá Ingólfsfirði til Veiðileysu og bjó í
Trékyllisvík. Hann átti Olöfu dóttur
Ingólfs úr Ingólfsfirði. Þeirra sonur
var Flosi, er bjó í Vík, þá er aust-
menn bratu þar skip sitt og gerðu
úr brotunum skip það, er þeir köll-
uðu Trékylli. Á því fór Flosi utan og
4 varð afturreka í Axarfjörð. Önundur
fréfótur sonur Ófeigs burlufótar,
ívarssonar beytils, Onundur var í
móti Haraldi konungi í Hafursfirði
og lét þar fót sinn. Eftir það fór
hann til íslands og nam land frá
Kleifum til Ófæra, Kaldbaksvík,
Kolbeinsvík, Byrgisvík, og bjó í
Kaldbak til elli. Björn hét maður, er
nam Bjamaríjörð, hann átti Ljúfu.
Þeirra sonur var Svanur, er bjó á
Svanshóli.
U.
Kl. 8.45 fóstudaginn 28. ágúst
leggjum við hjónin af stað frá Gisti-
heimilinu í Hólmavík og er ferðinni
heitið á Norðurstandir, en þangað
höfðum við aldrei komið. Leiðin yfir
Bjarnafjarðarháls sóttist vel og
brátt komum við að gistihúsinu að
Laugarhóli, en út með Bjamarfirði
hefjast hinar eiginlegu Norður-
strandir, þar sem heitir á Bölum.
Síðan er ekið framhjá Asparvík,
sem nú er í eyði, en áður bjó þar
Bjami Jónsson (1908-1990) er síðar
fluttist að Bjamarhöfn í Helgafells-
sveit. Bjarni beitti sér fyrir endur-
reisn kirkjugarðsins í Bjamarhöfn
og hafði þar m.a. samvinnu við okk-
ur Völundarbræður, en langamma
f okkar Soffia Emilía Einarsdóttir
(1842-1902) var jarðsett í Bjarnar-
höfn, en hún var prófastsfrú í
Stykkishólmi, þar sem langafi okk-
ar Sigurður Gunnarsson (1848-
1936) varð prestur 1894 og síðan
prófastur (Helgafellssókn) frá 1895-
1916. Við Bjami urðum allvel kunn-
_ ugir og dáðist ég að því fullkomna
■ jafnvægi og ró sem einkenndi allt