Morgunblaðið - 06.02.1999, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 6. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
KONUR OG STJÓRNMÁL
Konur í forystu flokkanna í borgarstjórn Reykjavíkur
Mikil viðhorfs-
breyting á síð-
ustu árum
lendinga lítur ekki á sig sem
skrautfjöður í hatti eins eða neins
eftir 20 ára starf í stjórnmálum, og
mun ekki gera.“
Viðhorf fjölmiðla hafa að mati
Ingibjargar breyst mjög frá því að
hún hóf fyrst afskipti af stjórnmál-
um. „Þeir fjalla um konur út frá
oi’ðum þeirra og gerðum, en ekki
kynferði. Eina undantekningin í
þessu sambandi er sú, að ég er eini
ráðherrann, sem sumir fjölmiðlar
sjá stundum ástæðu til að spyrja
um hvort hið krefjandi starf bitni
ekki á maka og börnum. Það er
auðvitað hárrétt athugað hjá þeim,
en þetta er fórnarkostnaðurinn.
Bæði fyrir karla og konur.“
Auðlindin konur
Bent er á, að þrátt fyrir að því sé
mjög haldið á lofti að konur á hin-
um Norðurlöndunum hafí náð þar
nær jöfnum völdum á við karla segi
það ekki alla söguna. Þannig hefur
stjórnmálakona það eftir kynsystr-
um í nágrannalöndunum að konur
þar hafí orðið varar við að raun-
vemleg völd færist smám saman
frá stjórnmálamönnum. Karlarnir
færi þyngdarpunkt valdanna ann-
að. Hvort þetta er rétt mat skal
ekki fullyrt hér.
Elsa Þorkelsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Jafnréttisráðs, sagði
í erindi á fundi sem nefnd um auk-
inn hlut kvenna í stjórnmálum hélt
í Ráðhúsi Reykjavíkur fyrir
skömmu, að Alþingi ætti að endur-
spegla samfélag beggja kynja. Hún
benti á að líf kynjanna væru ólík,
þau leituðu inn á ólík menntasvið,
lífaldur þeirra væri mishár, aðrir
sjúkdómar herjuðu á konur en
karla, staðan innan heimilanna
væri ólík og svo mætti lengi telja.
Augljóslega ætti annað kynið ekki
að stjórna fyrir hitt.
Siv Friðleifsdóttir segir að konur
sjái mál frá öðrum sjónarhomum
en karlar, þær vinni öðruvísi og
þar með sé hvert mál skoðað í víð-
ara samhengi. „Ef konur standa
jafnfætis körlum í stjórnmálum fá-
um við annað og betra samfélag.
Konur eru mikilvæg auðlind og það
er skylda okkar að nýta hana öllum
í hag.“
.. miklu fleiri þurfa að
leggja hönd á plóginn ...“
Þessari umfjöllun skal hér lokið
með tilvitnun í Auðarbók Auðuns,
sem gefín var út árið 1981 í tilefni
70 ára afmælis Auðar, sem sat
fyrst íslenskra kvenna í dómara-
sæti, var fyrst kvenna borgar-
stjóri í Reykjavík og fyrsta konan
á ráðherrastóli. I formála bókar-
innar ritaði Ragnhildur Helga-
dóttir, fyrrverandi alþingismaður
og ráðherra: „Til þess er og
ástæða að minna aðra á, að erfíði
og áræði Auðar er mikils metið, en
miklu fleiri þurfa að leggja hönd á
plóginn til að gera draum hennar
um fulla þátttöku kvenna í fram-
faramálum þjóðarinnar að veru-
leika.“
í REYKJAVÍK er kona borgar-
stjóri og andstæðingui- hennar í
borgarstjórn, oddviti sjálfstæðis-
manna, er einnig kona. Þær
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir og
Inga Jóna Þórðardóttir eru sam-
máia um að viðhorf til kvenna í
sljórnmálum hafi breyst veru-
lega á undanförnum árum.
Flokkarnir fyrirstaða
fremur en kjósendur
„Konur voru í miklum minni-
hluta í borgarstjórn þegar ég
tók þar sæti fyrst, árið 1982,“
segir Ingibjörg Sólrún. „A síð-
asta kjörtímabili voru konur í
meirihluta, en við kosningarnar
á síðasta ári dró heldur úr. Við-
horfsbreytingin, sem átt hefur
sér stað gagnvart konum í
stjórnmáluin og í stjórnunar-
stöðum almennt, hefur verið
mjög mikil. Konur eiga miklu
greiðari aðgang en áður, enda
eru kjósendur þeim engin fyrir-
staða. Það sannaðist með kjöri
Vigdísar Finnbogadóttur í emb-
ætti forseta, flokkforystu
Margrétar Frímannsdóttur og
í mínu tilviki, svo dæmi séu
nefnd. Hið sama verður hins
vegar ekki sagt um flokkana,
þar eiga konur erfiðara með að
komast í gegnum nálaraugað.
Flokkarnir hafa ekki fylgt hug-
arfarsbreytingu almennings eft-
ir. Þar eru margir á fleti fyrir,
oft karlar og flokkarnir eru
ílialdssamari en samfélagið gef-
ur tilefni til.“
Ingibjörg Sólrún segir að
framboð Samtaka um kvenna-
lista hafi haft mikil áhrif, miklu
meiri en fólk geri sér almennt
grein fyrir. „Þessi viðhorfs-
breyting hefði ef til vill orðið, en
Kvennalistinn hraðaði henni.
Konur í flokkunum njóta núna
góðs af því. Flokkar eru í sam-
keppni um fylgi kjósenda og ef
þeir telja að baráttumál og hug-
myndir annarra hafi hljóm-
grunn þá gera þeir þau að sín-
um.“
Ingibjörg Sólrún segir ágætt
að flokkar hafi til viðmiðunar að
skipa framboðslista jafnt konum
sem körlum. „Það getur stutt
konur að mörgu leyti, því það
ýtir undir breytt viðhorf. Eg á
Iíka von á að konur eigi meiri
möguleika á að komast að þegar
ákveðin kynslóðaskipti verða í
sljórnmálunum. Kjördæmi, þar
sem hver flokkur fær einn eða
tvo menn kjörna, vinna gegn
konum, en þegar þau stækka
verður meira til skiptanna og
það kemur konum vel.“
Konur fúsar að gefa sig fram
Ingibjörg Sólrún segir að
mörgu leyti rangt að erfitt sé að
fá konur til þátttöku í stjórnmál-
um. „Ég hef aldrei orðið vör við
annað en að konur séu fúsar til
að gefa sig fram. Karlar segjast
oft ekki finna þessar konur og
fjölmiðlar hafa oft borið þessu
við þegar þeir eru inntir eftir
því hvers vegna mál séu borin
undir karla, en ekki konur. Ég
held að skýringin á þessu sé sú,
að karlar þekkja betur til í sín-
um hópi og leita til hans. Það
væri nær að flokkarnir virkjuðu
konur til að finna aðrar konur.“
Borgarstjórinn segir, að þeg-
ar auglýstar séu stjórnunarstöð-
ur hjá borginni séu konur hvatt-
ar til að sækja um og það geri
þær gjarnan. Hún segir aðspurð
að ef til vill hvetji það þær, að
borgarstjórinn er kona. „En
þegar við ráðum í þessar stöður
göngum við að sjálfsögðu út frá
verðleikum umsækjenda."
Aðspurð hvort það vilji
brenna við að litið sé á konur í
stjórnmálum sem fulltrúa
kvenna, á meðan karlar séu full-
trúar ýmissa stétta og starfs-
hópa segir Ingibjörg Sólrún að
það gerist stundum. „Einhveiju
sinni var verið að ræða um sam-
setningu væntanlegrar ríkis-
stjórnar og þá var það orðað svo
að fulltrúar landsbyggðarinnar
vildu ráðherraembætti, konur
líka, sömuleiðis fulltrúar verka-
lýðshreyfíngarinnar og svo
framvegis. Auðvitað getur ein
og sama manneskjan sameinað
þetta. Kona er ekki bara kona,
heldur margt annað líka.“
Ingibjörg Sólrún segir að
vissulega sé það umhugsunar-
efni fyrir konur hvort þær eigi
að gefa kost á sér til starfa í
sveitarstjórnum eða í lands-
málapólitík, vegna þeirrar fjar-
veru frá heimili og álagi sem
fylgir. „Konur eru ekki tilbúnar
að hlaupast frá öðrum skyldum.
Þær eiga ekki gott með að flytja
heimilið til Reykjavíkur ef þær
setjast á þing, vegna þess hvað
atvinnuþátttaka eiginmanns
vegur þungt. I skoðanakönnun,
sem gerð var meðal sveitar-
stjórnarmanna, kom fram að
konur hættu oft eftir eitt eða tvö
kjörtímabil. Þær eiga erfitt með
að sameina heimilisrekstur, at-
vinnu og að auki þátttöku í
stjómmálum, nema þær hafi
þeim mun meiri stuðning heima
fyrir og hann vantar stundum."
Aðrar áherslur hjá konum
Árið 1988 lýsti Ingibjörg Sól-
rún því í viðtali, að ef konur
mynduðu meirihluta í sveitar-
stjórnum myndu áherslur verða
aðrar, uppbygging í málaflokk-
um eins og dagvistarmálum og
öldninarinálum fengi þá for-
gang. Hún kveðst enn sama
sinnis. „Það er engin tilviljun að
á síðasta kjörtímabili var lögð
inikil áhersla á leikskóla- og
skólamál.“
Aðspurð hvort viðhorf til
hennar hafi breyst eftir að hún
tók við embætti borgarstjóra
segir Ingibjörg Sólnín að það sé
erfitt að meta það, enda hafi
hún þá verið orðin eldri og
reyndari í starfí. „Ungar konur
eiga oft erfitt með að láta taka
sig alvarlega, sérstaklega af
hálfu miðaldra karla. Að stórum
hluta byggist viðhorf fólks til
mín á þeirri virðingu, sem fylgir
embætti borgarstjóra Reykja-
víkur, hver sem gegnir því á
hveijum tíma.“
Ingibjörg Sólrún sagðist ekki
geta fullyrt hvort það væri erfítt
að vera kona í pólitik. „Ég vísa
til orða Jóns Baldvins Hanni-
balssonar, sem sagði að pólitíkin
væri enginn sunnudagaskóli.
Það á við um konur og karla.“
Færri ungar konur sækja á
Inga Jóna Þórðardóttir, odd-
viti minnihlutans í borgarstjórn,
vekur máls á því að færri ungar
konur sæki á í stjórnmálum af
sama þunga og ungir karlmenn.
Þetta hafi komið í ljós bæði hjá
Sjálfstæðisflokknum og R-listan-
um fyrir siðustu borgarstjórnar-
kosningar, þar sem ungir karl-
menn voru meira áberandi en
ungar konur og sama hafí átt
við um prófkjör Samfylkingar-
innar í Reykjavík, svo dæini sé
tekið. „Þetta ýtir við mínu
gamla kvenfrelsishjarta. Þær
konur sem nú fá stuðning hafa
verið áberandi í stjórnmálum
lengi, eins og til dæmis Jóhanna
Sigurðardóttir. Ungu konurnar
sjást minna, í hvaða flokki sem
borið er niður. Það er þó ekkert
algilt í þessu; til dæmis var
glæsileg kosning Þorgerðar
Gunnarsdóttur í prófkjöri Sjálf-
stæðisfiokksins í Reykjaneskjör-
dæmi ánægjuleg undantekning,"
segir Inga Jóna.
Hún kveðst viss um að stjórn-
málaflokkarnir geti gert meira í
að jafna stöðu karla og kvenna.
„Ég vil ekki hafa kyngreind fé-
lög innan flokkanna. Karlar og
konur eiga að starfa saman, en
hins vegar má hugsa sér sér-
stakan stuðning eða hvatningu
til kvenna. Ég hef á tilfinning-
unni að þróunin hafi stöðvast.
Við erum ekki með ólíkt hlutfall
kvenna í stjórnmálum nú og ver-
ið hefur í nokkurn tíma. Það
kom auðvitað kippur með
Kvennalistanum og hafði áhrif
inn í hina flokkana. Svo dró úr
þeirri umræðu og hún hætti að
skila fleiri konum. Kvennalistinn
er auðvitað búinn að vera og
forystukonur hans hafa flutt sig
leynt og ljóst í aðra flokka ojg
reynt að hasla sér völl þar. I
samfélaginu er hugsanlega
ákveðin þreyta á stjórnmálum
og konum þykja þau kannski
ekki eftirsóknarverð."
Metnar á gnindvelli
hugmynda og starfa
Inga Jóna segir að enginn sé á
móti því að auka hlut kvenna.
„Þrátt fyrir ákveðna stöðnun í
fjölgun kvenna, þá finnst mér
umhverfið miklu jákvæðara og
meiri stuðningur við konur en
áður. Nú setja til dæmis fjölmiðl-
ar almennt þátttöku kvenna í
stjórnmálum ekki í sérstakt ljós,
heldur er komið fram við þær
eins og aðra stjómmálamenn, á
gmndvelli hugmynda þeirra og
starfa, en ekki kynferðis."
I Reykjavík er aðstaðan nokk-
uð óvenjuleg, þar sem tvær konur
em í forystu fyrir flokkana sem
takast á. Aðspurð hvort hún haldi
að kynferði oddvitanna hafi áhrif
á áherslur í starfi segir Inga Jóna
að hún upplifi sjálfa sig sem
stjórnmálamann og andstæðing
sinn sömuleiðis. „Það hlýtur hins
vegar að styrkja konur almennt í
stjómmálum að tvær konur em
oddvitar í Reykjavík."
Inga Jóna aðhyllist ekki hug-
myndir um kvótaskiptingu á
framboðslistum. „Konur innan
Sjálfstæðisflokksins hafa ekki
aðhyllst slíkan kvóta, enda
byggjum við á einstaklingnum í
framboði. Það er ekki þar með
sagt að við teljum ekki að það
eigi að styðja við bakið á konum
á meðan þær em að styrkja
stöðu sína. Það hefur oft verið
viðkvæðið að ekki eigi að kjósa
konur af þéirri ejnu ástæðu að
þær eru konur. Ég er alveg sam-
mála því, en við kjósum heldur
ekki karla af þeirri ástæðu einni
að þeir eru karlar. Eða getur
það verið?“
UTS0LUL0K
e r 4 N M E 1 R 1 V E R Ð 1 L Æ K K U N !
Sængurföt
Yfirdýnur
Latexdýnur
Heilsukoddar
Undirdívan
V E R S L U N I
" Svefnherbergishúsgögn

Skútuvogi 11 • Sími 568 5588
Rafmagnsrúmbotnar
Springdýnur
Eggjabakkadýnur
OPIÐ LAUGARDAG 10-16