Morgunblaðið - 06.02.1999, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 6. FEBRÚAR 1999 33
KONUR OG STJÓRNMÁL
það að segja að Steingrímur J.
Sigfússon lýsti stuðningi Vinstri-
hreyfingarinnar-Græns framboðs
við framgang kvenna á fundi í
Ráðhúsinu fyrir skömmu og
Gunnar Ingi Gunnarsson, varafor-
maður Frjálslynda flokksins,
sagði flokkinn stefna að því að
bjóða fram „fléttulista" í komandi
kosningum.
Ráðherrastólar og valda-
embætti fyrir strákana
Nefnd forsætisráðherra um
breytingar á kjördæmaskipun og
tilhögun kosninga til Alþingis sagði
í skýrslu sinni í október sl. að ekki
væri vilji fyrir því innan nefndar-
innar að leggja til lögbundna
kynjakvóta á framboðslistum
stjórnmálasamtaka. „Nefndin telur
æskilegra að þróun til aukinnar
stjórnmálaþátttöku kvenna eigi sér
stað án lagaboða og hvetur jafn-
framt til þess að með þessum þætti
málsins verði íylgst vel á næstu ár-
um. “
Margrét Frímannsdóttir, for-
maður Alþýðubandalagsins, segist
vera orðin þreytt á að heyra þann
söng hjá stjómmálamönnum af
karlkyni að ekki standi á þeim að
bæta úr. „Þetta er rangt. Það er
ailt of algengt að sjá konur koma
sperrtar inn í flokkana og búast við
að einhver meining sé að baki öll-
um samþykktum, en reka sig svo
fljótt á að ráðherrastólarnir og öll
valdaembættin eru fyrir strákana.
Glansmyndin er ekki rétt og eina
ástæðan fyrir því að þetta hefur
þokast í rétta átt er af því að
stjórnmálaflokkarnir komast ekki
lengur upp með að draga lappirn-
ar. Aðhaídið að starfl flokkanna er
miklu meira en áður. Konur eru
sjálfar fai-nar að setja fram kröfu
um að flokkarnir standi við stóm
orðin og af meiri hörku en áður.
Þær em líka farnar að vinna af
miklu meiri krafti við að styðja
kynsystur sínar. Aður var algengt
að kona, sem beðin var að taka að
sér trúnaðarstörf, benti á karl-
mann sem hún taldi hæfari. Núna,
bæði í aðdraganda forvals og upp-
stillingar fyrir komandi þingkosn-
ingar og í aðdraganda sveitar-
stjórnarkosninga í fyrra, bentu
konur á aðrar konur, ef þær
treystu sér ekki sjálfar fram.“
Margi'ét segir að það þýði ekk-
ert lengur að spila þá plötu að jafnt
og þétt og áreynslulaust muni kon-
ur búa við sama hlut í stjórnmálum
og karlar. „Konur gera sér fulla
grein fyrir að þótt karlar í pólitík
segi þetta em þeir ekki tilbúnir til
að stíga af sviðinu og hleypa kon-
um að. Konur eru auðvitað flokks-
hollar eins og karlar og hafa varið
samstarfsmenn sína með því að
vísa til alls konar samþykkta flokk-
anna. En hver hefur framkvæmdin
verið? Konur í pólitík era fáar og
við þurfum að leggja á okkur mjög
mikla vinnu, bæði heima og heim-
an, til að njóta sama trausts og
virðingar og karlarnir."
Vilja ekki láta reka sig á gat
Margrét vísar til þess að konur
vísi nú á aðrar konur til starfa
fremur en karla. Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir borgarstjóri segir að
mörgu leyti rangt að erfitt sé að fá
konur til þátttöku í stjórnmálum,
en bendir á að flokkar ættu að
virkja konur til að finna aðrar kon-
ur. Margrét Frímannsdóttir er
henni sammála og segir slíkt gefast
vel, því þá sé ekki verið að senda
þau skilaboð til konunnar að hún sé
aðeins til að „lappa upp á ímynd
flokksins, greyið.“
Konur í stjórnmálum em flestar
sammála um að kynsystur þeirra
nálgist stjórnmál með öðrum hætti
en karlar, bæði vegna þess að þær
beri enn miklu meiri ábyi'gð á
börnum og heimili en karlar og
eins vegna þess að þeim sé eðlis-
lægt að íhuga mál vel og fara var-
lega. Nefnd er til sögunnar könn-
un, þar sem í ljós kom að strákar
sem fengust við eðlisfræðitilraunir
hikuðu ekki við að prófa sig áfram,
en stelpurnar veltu hlutum vel og
lengi fyrir sér. Bæði kynin komust
að sömu niðurstöðu, en strákarnir
tóku áhættu.
Arnbjörg Sveinsdóttir lýsir svip-
aðri afstöðu kvenna, sem hún hefur
reynt að fá til starfa í stjómmálun-
um. „Þær segjast gjarnan ekki
hafa nóg vit á hlutum, enda vilja
þær ekki láta reka sig á gat á neinu
sviði. Karlarnir demba sér út í bar-
áttuna og taka afleiðingunum. Þeir
lýsa því jafnvel yflr án þess að
blikna að þeir viti hreint ekkert um
ákveðna málaflokka og finnst þeir
ekki minni menn fyrir vikið.“
Arnbjörg er bjartsýn á að við-
horf kvennanna breytist, enda séu
ýmsar konur, til dæmis í sveitar-
stjórnum á Austurlandi, sem hún
sjái fyrir sér að eigi fullt erindi á
þing. „Mér fínnst konur almennt
hafa mikinn áhuga á stjórnmálum,
en þær þurfa að breyta hugsunar-
hættinum hvað varðar virka þátt-
töku. Þær eiga að henda sér út í
baráttuna eins og karlarnir. Það
era líka að verða ákveðin þáttaskil
í pólitíkinni hvað varðar afstöðu
kynjanna til málaflokka. A þingi
hefur verið tilhneiging til þess að
líta á fjölskyldumál, jafnréttismál
og skylda málaflokka sem sérstök
kvennamál, en nú leggja ungir
karlmenn ekki síður áherslu á
þessi mái en konurnar."
Tvöfalt og þrefalt starf
Og svo er það tímaskorturinn,
sem konur bera fyrir sig og ekki að
ástæðulausu. Stjórnmálakonur,
sem rætt var við, voru á einu máli
um að konur séu enn í þeirri að-
stöðu að vinna tvöfalt, heima og
heiman. Þegar komi til tals að
bæta starfi að stjórnmálum við
hrökkvi margar undan. „Karlar
taka enn ekki ábyrgð á heimilum
til jafns við konur,“ segir Valgerð-
ur Sverrisdóttir. „Konur, sérstak-
lega á landsbyggðinni, eiga erfið-
ara með að taka þátt í lands-
málapólitík, því ef þær fara inn á
þing þurfa þær jafnvel að flytja
alla fjölskylduna til Reykjavíkur.
Það gæti jafnframt þýtt lægri fjöl-
skyldutekjur, því enn er það svo að
karlar hafa að jafnaði mun hærri
tekjur en konur.“
„Við þurfum að leggja á okkur
meiri vinnu en karlarnir," segir
Margi'ét Frímannsdóttir. „Þegar
starfið og heimilið er frá er ekki
mikill tími fyrir konur, til dæmis á
þingi, að bera saman bækur sínar.
Það þyrftum við þó að gera, þvert á
flokka.“
Siv Friðleifsdóttir segir launa-
jafnrétti og jafna ábyrgð á heimili
forsendu stjórnmálaþátttöku
kvenna. „Alþingi kemur á móts við
þann kostnað, sem hlýst af því að
halda tvö heimili og það styður
auðvitað konur, því það er erfðara
fyrir þær en karla að flytja heimilið
alveg til Reykjavíkur. Þá er skipu-
lag á þingstörfum betra en það var
og minna um langa kvöldfundi."
Sú freka og sá röggsami
Enn verða konur nokkuð varar
við þá gömlu klisju að þær séu
frekjur og vargar, en karlarnir
röggsamir og ákveðnir. „Jú, jú, það
heitir víst stundum að ég sé stjóm-
söm,“ segir þingflokksfonnaðurinn
Valgerður, en kippir sér lítið upp
við það. Margrét flokksformaður
segir að konur stjórni sjálfsagt á
annan hátt en karlar, þótt stíll
hvers og eins sé mismunandi.
„Flokksfólk er sátt við mig sem
stjórnanda, en í hreinskilni sagt þá
dreg ég í efa að þingflokkurinn all-
ur hafi verið fullkomlega sáttur við
konu í hlutverki formanns. Eg fór
heldur ekki réttu leiðina, heldur
bauð mig fram á móti manni, sem
hafði verið varaformaður í sex ár
og gegnt ráðherraembætti. Eg
beið ekki þæg með höndina á lofti
eftir að tekið væri eftir mér. I for-
mannskjörinu kusu allir flokks-
menn, en ekki bara landsfundar-
fulltrúar og ég held að það hafi
tryggt mér sigurinn."
Þessi ummæli Margi'étar em í
samræmi við þá skoðun Ingibjarg-
ar Sólrúnar borgarstjóra, að flokk-
arnir séu íhaldssamari en samfé-
lagið gefí tilefni til.
Fleiri konur í ríkisstjórn?
A Norðurlöndunum em konur á
þingi mun fleiri en hér og þær sitja
í ríkisstjómum til jafns við karla.
Hér á landi er ein kona ráðherra,
en níu karlar. Konan, Ingibjörg
Pálmadóttir heilbrigðisráðherra,
leiðir lista Framsóknarfokksins í
Vesturlandskjördæmi. Aðrar kon-
ur Framsóknarfokksins á þingi
em þingflokksformaðurinn Val-
gerður, sem leiðir listann í Norður-
landskjördæmi eystra í næstu
kosningum en var áður í 2. sæti á
eftir ráðherranum Guðmundi
Bjamasyni, og Siv Friðleifsdóttir,
sem leiðir lista flokksins í Reykja-
neskjördæmi, en kom „ný“ inn á
þing í síðustu kosningum. Valgerð-
ur segir að ef Framsóknarflokkur-
inn sitji áfram í ríkisstjórn sé ljóst
að breyting verði á. „I næstu kosn-
ingum leiða konur lista í þremur
kjördæmum af átta. Eg tel ljóst að
fleiri en ein kona gegni ráðherra-
embætti á vegum flokksins, verði
hann í stjórn áfram.“
I öðram flokkum banka konur að
sjálfsögðu á dyr ríkisstjórnar.
Tvær konur, sem báðar hafa gegnt
embætti félagsmálaráðherra, eru í
þingflokki jafnaðarmanna, þær Jó-
hanna Sigurðardóttir sem sigraði í
prófkjöri Samfylkingarinnar í
Reykjavík og þingflokksformaður-
inn Rannveig Guðmundsdóttir,
sem tekur þátt í prófkjöri í Reykja-
neskjördæmi um þessa helgi. Ekki
er þó ætlunin hér að fara út í
vangaveltur um hugsanlega sam-
setningu ríkisstjórnar að loknum
kosningum.
Konur gegna ýmsum trúnaðar-
störfum á vegum flokka sinna og
það þótti tíðindum sæta þegar Sól-
veig Pétursdóttir, varaformaður
þingflokks Sjálfstæðisflokksins, til-
kynnti fyrir skömmu framboð sitt
til varaformanns þessa stærsta
stjórnmálaflokks landsins, fyrst
kvenna. „Þegar ég gaf út yfírlýs-
ingu um það að ég hefði ákveðið að
gefa kost á mér í embætti varafor-
manns Sjálfstæðisflokksins þá til-
greindi ég nokki'ar ástæður, m.a.
vísaði ég til þeirra áskorana sem ég
hefði fengið, jafnframt pólitískrar
reynslu. En ég lagði líka áherslu á
það að Sjálfstæðisflokkurinn hefði
kallað eftir konum til að gegna
æðstu störfum á vegum flokksins
og í ríkisstjórn," segir Sólveig.
Sólveig bendir á að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafí verið fyrstur allra
flokka til að koma konum til raun-
veralegra áhrifa í íslenskum
stjórnmálum og þeirri þróun eigi
auðvitað að viðhalda. „Þetta við-
horf held ég að hafi mikið fylgi hjá
hinum almenna flokksmanni.“
Aðspurð hvort hún telji það
skipta máli hvort konur séu í for-
ystusveit flokka segir Sólveig, að
sér finnist ekki nútímaleg hugsun
að velta slíku fyi'ir sér. „Svo sjálf-
sagt þykir mér það. Þannig tel ég
hvort tveggja eðlilegt og nauðsyn-
legt að bæði konur og karlar komi
að ákvarðanatöku, séu í forystu-
sveit flokka og í ráðherrastólum.
Þar með er ég ekki að taka undir
sjónarmið þess efnis að það eigi að
kjósa konu „bara af því að hún er
kona“, sem heyrist stundum sagt á
fremur neikvæðan hátt, heldur
sem hæfan einstakling sem á fullt
erindi í þau pólitísku tránaðarstörf
sem hann sækist eftir. Eg hef ekki
orðið vör við annað en að konur í
stjórnmálum séu, jafnt og karlar,
fulltráar sinna kjósenda sama
hvora kyni þeir tilheyra. Þannig
þurfa konur á Alþingi að setja sig
vel inn í langflesta málaflokka sem
til umræðu era og geta ef til vill
síður leyft sér að velja og hafna.“
Jafnari áherslur með
fleiri konum
Ingibjörg Pálmadóttir segir mik-
ilvægt að fleiri konur taki sæti í
ríkisstjórn. „Konur hafa verið að
hasla sér völl í stjórnmálum eins og
vera ber og þá eiga þær auðvitað
að fara á toppinn, rétt eins og karl-
arnir. Fleiri konur í ríkisstjórn
myndu hafa áhrif á störf hennar,
myndu jafna áherslur.“
Ingibjörg kom inn í bæjarstjórn
á Akranesi árið 1982, en þá höfðu
konur ekki setið í bæjarstjórn þar,
og segir að mikil viðhorfsbreyting
hafi orðið gagnvart konum í stjórn-
málum frá þeim tíma. „Þegar ég
kom inn í bæjarstjórnina litu karl-
arnir brosandi til mín og töldu víst
flestir að ég yrði auðveld viður-
eignar og entist ekki lengi. Sú gleði
var skammvinn. Það tók þá
nokkurn tíma að skynja að mér
væri fúlasta alvara. Þeir vora ekki
einir um það, því ég fann svipað
viðhorf hjá mörgum konum. Ein
orðaði það þannig að ég væri
„köld“ að gera þetta, eins og þetta
væri nú ekki starf við hæfi
kvenna.“
Stundum heyrast þær raddir að
konur í ríkisstjórn fái aðeins að
takast á við „mjúku“ málin. Ingi-
björg segir að stóll heilbrigðisráð-
herra sé hreint ekki mjúkur, það
viti karlamir sem hafa setið á und-
an henni. „Mér stóð til boða að fá
önnur ráðuneyti, en ég sóttist eftir
þessu, því ég hafði og hef brenn-
andi áhuga á málaflokknum og
þeim fjölmörgu verkefnum sem
þarf að leysa í heilbrigðisþjónust-
unni. Um 40% útgjalda ríkisins
renna til heilbrigðismála, sem sýn-
ir mikilvægi embættisins. Eg hef
orðið vör við það upp á síðkastið að
frambjóðendur í öðrum flokkum
hafa lýst áhuga á að taka við þess-
um stól. Hingað til hafa menn forð-
ast hann nokkuð, enda meðalaldur
í þessu starf ekki hár. Það er
kannski verst fyrir stjórnmála-
mann sem tekur að sér heilbrigðis-
ráðuneytið og ráðuneytið sjálft
hversu stutt þeir hafa að jafnaði
setið í embætti."
Ingibjörg kveðst áður hafa orðið
vör við aðra afstöðu til sín en sam-
ráðherranna. „Ef ég kom fram í
sjónvarpi og talaði um heilbrigðis-
mál var ég stundum spurð á eftir,
hvort ég hafi verið í nýjum jakka.
Eg efast um að karlar hafí fengið
slíkar athugasemdir. Þetta er liðin
tíð. Fólk telur mig, eða konur yfíi'-
leitt, ekki vera í ríkisstjórnum eða í
pólitík upp á punt, til að skreyta
strákahópinn. Eg þarf ekki að taka
fram að fyrsti þingmaður Vest-
Sé 1 rti 1# ii é bi )ð 22. mars
til 1 1 i 11 Han
frá kr. 3! 9.932
n neð Heimsferðum
Sem fyrr tryggja Heimsferðir þér [. ^ ^ ðÚS í bOðí
besta verðið til Kanaríeyja í vetur
og nú höfum við tryggt okkur viðbótargistingu á þessum eina
vinsælasta áfangastað Islendinga í sólinni á hreint frábærum kjörum
hvort sem þú vilt skreppa í viku í sólina eða dvelja í tvær eða þrjár
vikur við bestu aðstæður. Vista Faro-smáhýsin eru falleg smáhýsi í
Sonnenland með allri aðstöðu og frábær kostur til að njóta hins
góða veðurs á Kanarí á frábærum kjörum og að sjálfsögðu nýtur þú
þjónustu fararstjóra Heimsferða allan tímann.
Bókaðu til Kanarí í vetur meðan enn er laust.
Verð kr. 39*932
M.v. hjón með 2 böm, 2-11 ára,
vikuíerð 22. febrúar
Verð kr. 49*960
M.v. 2 fullorðna í smáhýsi,
vikufcrð, Vista Faro, 22. fcbrúar
Verð kr. 69.960
M.v. 2 fullorðna á Vista Faro-
smáhýsunum, 3 vikur, 22. febrúar
Austurstræti 17, 2. hæð • sími 562 4600 • www.heimsferdir.is
Ferðir til
Kanarí í vetur
• 22. febrúar
• 1. mars
• 15. mars
• 22. mars
• 29. mars
• 5. apríi
• 19. aprfl