Morgunblaðið - 19.03.1999, Page 45

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 19. MARZ 1999 45Í
UMRÆÐAN
EF ÞEIR fjármunir
sem varið hefur verið í
„byggðastefnuna" síð-
ustu 40 árin væru
framreiknaðir til verð-
lags í dag trúi ég að
upphæðin nemi hund-
ruðum milljarða. Þrátt
fyrir þetta tel ég að
ástandið í byggðamál-
unum hafi aldrei verið
verra, fólksflóttinn af
landsbyggðinni er
stöðugur og vaxandi.
Á rangri leið
Byggðastefna dags-
ins í dag virkar ekki,
og mér blöskrar
gegndarlaus sóun á al-
mannafé í nafni málefnisins.
I fjölmörgum tilfellum hafa opin-
berir sjóðir komið heimamönnum
víðs vegar um land til aðstoðar við
að byggja upp ýmisleg fyrii-tæki í
því skyni að styrkja atvinnulífið á
landsbyggðinni. Þetta atvinnulíf er
í raun afar fábreytt. Uppistaðan er
tveir atvinnuvegir, landbúnaður og
fiskveiðar. Að auki er þjónusta við
þessar gi-einar. Báðar greinar eru
háðar kvótum, önnur takmarkar
sókn í auðlind, hin takmarkar að-
gengi að markaði. Þetta þýðir að
þessar greinai' munu ekki taka við
auknu vinnuafli á næstu árum, nær
er að störfum þar fækki með auk-
inni þróun á tæknisviðinu. Nýju
fyrirtækin sem byggðastefnan hef-
ur verið að koma á koppinn hingað
og þangað hafa mörg átt erfitt upp-
dráttar, og allt of mörg hafa farið á
hausinn.
Landsbyggðarskattur
Ástæðan er fyrst og fremst sú að
með misvísandi aðgerðum stjóm-
valda verða fjölmargar forsendur
fyi-irtækjareksturs á landsbyggð-
inni aðrar en á Reykjavíkursvæð-
inu. Sem dæmi nefni ég þunga-
skattinn, sem ég tel hreinan lands-
byggðarskatt. Þessi skattur hækk-
ar nánast allt vöruverð á lands-
byggðinni. Og ekki
nóg með það, Stóri
bróðir notar þunga-
skattinn sem skatt-
stofn fyrir virðisauka-
skattinn. Þarna eru
stjómvöld farin að
skattleggja sérstak-
lega landsbyggðar-
skattinn. Þetta er
skondið ef haft er í
huga að stjómarflokk-
arnir em sammála um
að taka þurfi á vanda
landsbyggðarinnar. í
því skyni var tilkynnt í
upphafi samstarfs að
ríkið ætlaði að fjölga
veralega opinberum
störfum á landsbyggð-
inni. Opinberar stofnanir tilkynna
nú að þessum störfum hafi fækkað
á landsbyggðinni en fjölgað mikið í
Reykjavík.
Skæklatog
Þeir sem koma að mótun
byggðastefnu á hverjum tíma era
fjölmargir, og sjónarmiðin ámóta
mörg. Of mikill tími og orka fer í að
togast á um staðsetningu mann-
virkja og stofnana, og er skemmst
að minnast átaka tveggja ráðherra.
Að auki er hægt að benda á tugi
eða jafnvel hundrað tilvika þar sem
sveitarfélög hafa verið að takast á
um svipuð mál.
Flestar lausnir á þessu sviði hafa
verið sértækar, og hafa yfirleitt
litlu skilað. I fljótu bragði man ég
eftir „Árnesáætluninni", en hún
hefur líklega orðið til þess að Ár-
neshreppur er enn í byggð. Á móti
má benda á Inndjúpsáætlunina og
fleiri slíkar.
Samræming
Þótt sitjandi ríkisstjórn vilji vel í
byggðamálum veit hægri höndin
ekki alltaf hvað sú vinstri er að
bralla. Hér vantar aðila sem sam-
ræmir markmið, aðgei'ðir og eftir
atvikum sjónarmið allra þeirra sem
að byggðamálum koma. Eg legg til
Landsbyggðarmál
Fyrirtækjum og fólki,
landsbyggðinni, segir
Agúst Sigurðsson,
verður að skapa sam-
bærileg eða betri skil-
yrði en gerast á
Reykjavíkursvæðinu.
að þessari samræmingu verði stýrt
af Háskólanum á Akureyri. Aug-
ljóst er að Háskólinn á Akureyri er
góður kostur. Þar er fagleg þekk-
ing og geta til úrvinnslu. Þetta
gæti verið þáttur í námi við skól-
ann, sem skilar sér síðar til hags-
bóta fyrir landsbyggðina.
Nýjar skilgreiningar
Ekki verður lengur dregið að
skilgreina að nýju þær leiðir sem
til greina koma í byggðamálum á
nýiTÍ öld. I núverandi byggða-
stefnu er auðsæ brotalöm. Þeir
sem fylgst hafa með þróun mála á
landsbyggðinni sjá að þar hefur
miðað hratt aftur á bak á liðnum
áratugum.
Ójöfnuður í verki
Eg vil sérstaklega nefna aukinn
kostnað landsbyggðarforeldra
vegna menntunar barna sinna.
Foreldrar námsmanns á fram-
haldsskólastigi verða að leggja
honum til um 250.000 kr. á ári til að
endar nái saman. Hér er um að
ræða húsaleigu, ferðir og uppihald.
Algengt er að slíkir foreldrar flytji
„suður“ þegai- að framhaldsmennt-
un barnanna kemur. Því fer reynd-
ar fjan-i að allir foreldrar hafi efni
á að aðstoða böm sín með þessum
hætti. Vegna atvinnuástandsins fer
þetta unga fólk flest til starfa á
Reykjavíkursvæðinu að loknu
námi. Atvinnutækifærin á lands-
byggðinni era ekki til staðar. Þá
má nefna að dreifbýlið býr við
miklu hærra raforkuverð en þekk-
ist á suðvesturskankanum, og að
auki er húshitunarkostnaður víðast
hvar miklu hærri, og er þá fátt eitt
talið.
Falsaðir tekjustofnar
Við yfirtöku sveitarfélaga á
verkefnum frá ríkinu hefur yfir-
færsla tekjustofna oft verið í skötu-
líki. Sveitarfélögin hafa þá giúpið
til þess ráðs að uppfæra mat á
eignum í viðkomandi sveitarfélagi,
í sumum tilfellum hefur fasteigna-
matið verið þrefaldað jafnvel þótt
vitað sé að umrædd eign sé óselj-
anleg nema langt undir fasteigna-
matsverði. Þetta verður svo til þess
að fæla menn frá því að fjárfesta á
landsbyggðinni. Nauðsynlegt er að
draga úr mikilvægi þessa tekju-
stofns. I staðinn fengju sveitarfé-
lögin hlutdeild í þeim virðisauka
sem myndast á svæðinu. Þá geta
sveitarfélögin haft áhrif á rekstrar-
umhverfi fyrirtækjanna með hvetj-
andi aðgerðum.
Nýjar leiðir
I upphafi nefndi ég að sértækar
aðgerðir í byggðamálum hafa litlu
skilað. Er þá ekki kominn tími til
að líta til nýrra leiða? Fyrirtækj-
um og fólki, sem vilja starfa á
landsbyggðinni, verður að skapa
sambærileg eða betri skilyrði en.
gerast á Reykjavíkursvæðinu.
Slíkar lagfæringar verða ekki
gerðar nema í gegn um skatta-
kerfið. I Noregi norðanverðum
hefur verið við sama vanda að etja
og hér. Norðmenn bragðust við
með því að umbuna þeim sem
áfram vilja búa þarna norðurfrá í
gegnum skattakerfið. Aðferðin
virkar. Þetta má gera t.d. með því
að draga úr eða afnema tekju-
skatta þeirra sem búa í tiltekinni
fjarlægð frá Reykjavík. Þá má
bjóða þeim sem era að koma frá
námi afslátt eða eftirgjöf af náms- ‘
lánum gegn því að viðkomandi
skuldbindi sig til að vinna 2-3 ár á
landsbyggðinni. Á sama hátt má
gefa afslátt af eignasköttum
þeirra sem enn þrauka. Skynsam-
legra er að reyna aðferð sem hef-
ur virkað annars staðar en halda
áfram eyðimerkurgöngunni.
Ef vel tekst til verður hugsan-
lega þörf fyrir menningarhús í
hverjum landsfjórðungi fljótlega á
næstu öld.
Höfundur er bóndi, Geitaskarði.
Síðustu dagar útsölunnar
Rýmum fyrír nýjum vörum
Allt að 40% afsl. af undirfðtum, náttfötum og fleiru.
DEWE og COTTON CLUB
Korsilett frá 1.500 kr. og satin skór á 1.000 kr.
■*-
Brotalöm í
bygffðastefnu
Ágúst
Sigurðsson
sem vilja starfa á
FÉLAGSSTARF
Garðbæingar athugið
Viðtalstímar bæjarfull-
trúa í húsnæði Sjálf-
stæðisfélagsins, Garða-
torgi 7 laugardagana 20.
og 27. mars og 10. og
17. apríl milli kl. 11.00 og
12.00. Áfyrsta fundinn
mæta Ingimundur Sig-
urpálsson bæjarstjóri og
Áslaug H. Jónsdóttir
varabæjarfulltrúi.
Garðbæingar, notið tækifærið og komið skoðunum ykkar á framfæri.
ATVI NNUHÚSNÆSI
Herbergi til leigu
Húsfélagiö á Sléttuvegi 15—17 hefurtil leigu
gott herbergi fyrir nuddsérfræðing og/eða fóta-
sérfræðing. Mjög góð staðsetning.
Upplýsingar gefur húsvörður í síma 698 1177.
ÝMISLEGT
Viðskiptatækifæri
í Norður-Ameríku
Íslenskt-norðuramerískt markaðsfyrirtæki vill
komast í samband við íslenskt fyrirtæki með
mikinn áhuga og fjármagn til að kynna sínar
vörur/hugvit/þjónustu í USA og Kanada.
ítarlegar upplýsingar sendist auglýsingadeild
Mbl. fyrir 23. mars, merktar: „V — 7716".
Stjörnuspá á Netinu <§> mb l.i is
ALLT/Kf= G/TTHXSjA-D NÝTT
FÉLA6SLÍF
I.O.O.F. 1 = 1793198V2 = Sp.
FERÐAFÉLAG
# ÍSLANDS
MOWJW 6 - SM 5S9-SS33
Sunnudagsferðir 21. mars
Kl. 10.30 Hellisheiði - Öl-
kelduháls — Ölfusvatn, skíða-
ganga. Um 5—6 klst. ganga.
Verð 1.700 kr. Brottför frá BSl,
austanmegin og Mörkinni 6.
Kl. 13.30 Tvöhundruð ár frá
því Grótta varð eyja. Brottför
fyrst frá Mörkinni 6 og síðan BSl,
austanmegin, eða mæting kl.
14 á Valhúsahæð Seltjarnarnesi.
Þaðan er gengið út i Gróttu undir
leiðsögn Heimis Þorleifssonar
sagnfræðings.
Minnum á páskaferðirnar:
31.3—4.4 Lakasvæðið —
Miklafell, skíðagönguferð.
Fararstjóri: Gestur Kristjánsson.
1.—3. apríl Landmannalaug-
ar, skíðagönguferð. Farar-
stjóri: Ólafía Aðalsteinsdóttir.
1.—3. apríl Snæfellsnes —
Snæfellsjökull. Gist að Görðum.
Fararstjórar: Kristján M. Baldurs-
son og Kristján Jóhannesson.
3.-5. apríl Þórsmörk —
Langidalur. Gist í Skagfjörðs-
skála.
Upplýsingar og miðar á
skrifst., s. 568 2533.
Næstu ferðir á textavarpi bls.
619 og heimasíðu www.fi.is
I.O.O.F.12 = 1793198V2 = Bi.
Landsst. 5999032016 VIII Sth.
kl. 16.00
Frá Guðspeki-
félaginu
Ipgólfsstræti 22
Askriftarsími
Ganglera er
896-2070

í kvöld kl. 21 heldur séra Hjalti
Þorkelsson erindi um Rósa-
kransinn og Rósakransbænina
í húsi félagsins, Ingólfsstræti
22. Á laugardag kl. 15—17 er
opið hús með fræðslu og um-
ræðum, kl. 15.30 í umsjón
Friðriks Róbertssonar, sem
ræðir um Martinus: Hina
kosmisku uppbyggingu tilver-
unnar. Á sunnudag kl. 17—18
er hugleiðingarstund með
leiðbeiningum fyrir almenn-
ing. Á fimmtudögum kl.
16.30—18.30 er bókaþjónust-
an opin með miklu úrvali and-
legra bókmennta. Guðspekifé-
lagið hvetur til samanburðar
trúarbragða, heimspeki og
náttúruvísinda. Félagar njóta -t..
algers skoðanafrelsis.