Morgunblaðið - 22.04.1999, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 22. APRÍL 1999 33
ERLENT
Fundur leiðtoga Atlantshafsbandalagsins í Washington
Málefni Kosovo rædd
á sérstökum fundi
Af
HER sést samkomusalur Mellon-byggingarinnar í Washington, en þar
mun hátíðarfundur Atlantshafsbandalagsins fara fram.
FUNDUR leiðtoga aðildarríkja Atl-
antshafsbandalagsins (NATO) hefst
á föstudag í Washington í Banda-
ríkjunum. A fundinum sem stendur
fram á sunnudag munu leiðtogar
aðildarríkjanna 19 ræða sérstaklega
herförina gegn Serbum auk þess
sem drög verða lögð að nýrri örygg-
is- og hermálastefnu bandalagsins
og framtíðarverkefni þess skil-
gi'eind. Þess verður og minnst með
hátíðlegum hætti að þann 4. apríl sl.
voru 50 ár liðin frá undimtun Norð-
ur-Atiantshafssáttmálans, stofn-
skrár NATO.
Washington-fundurinn verður
geysilega umfangsmikill en alis
verða saman komnar í höfuðborg
Bandaríkjanna sendinefndir frá 43
ríkjum. Var raunar upprunalega
gert ráð fyrir því að þau yrðu 44 en
stjórnvöld í Rússlandi hafa afráðið
að hundsa fundinn vegna herfarar
NATO gegn Serbum. Alls er gert
ráð fyrir að um 1.700 stjómmála- og
embættismenn komi að fundinum
með einum eða öðrum hætti en um
3.000 blaða- og fréttamenn munu
fylgjast með honum. Er þetta um-
fangsmesti leiðtogafundur sem
haldinn hefur verið í Bandaríkjun-
um.
50 ára afmæli fagnað
Fundurinn hefst á föstudags-
morgun þegar leiðtogar aðildarríkj-
anna koma saman í svonefndu
Mellon Auditorium í miðborg Was-
hington nærri Hvíta húsinu en þar
var Norður-Atlantshafssáttmálinn
staðfestur 4. apríl 1949. Þar verður
haldinn þriggja kiukkustunda lang-
ur fundur um Kosovo-vandann.
Þessum fundi var bætt við á loka-
stigum undirbúnings Washington-
fundarins.
Að Kosovo-viðræðunum loknum
verður efnt til sérstakrar athafnar í
Mellon Auditorium í tilefni þess að
50 ár eru liðin frá stofnun banda-
lagsins. Verða fánar aðildarríkjanna
bornir inn undir lúðrablæstri í
þeirri röð sem þau gengu í banda-
lagið en síðan mun hver leiðtoganna
flytja stutt ávarp. Síðastur talar Bill
Clinton, forseti Bandaríkjanna.
Dregið úr hátíðarhöldum
Upphafiega hafði verið gert ráð
fyrir mun umfangsmeiri hátíðar-
höldum í tilefni 50 ára afmælis
bandalagsins en frá þeim var horfið
vegna átakanna í Kosovo. Verður af
þeim sökum m.a. ekkert af atriðum
sem áformuð voru utanhúss auk
þess sem nokkuð hefur verið dregið
úr þeim hátíðleika er upprunalega
átti að einkenna kvöldverðarboð í
tengslum við fundinn. Um kvöldið
snæða leiðtogarnir í Hvíta húsinu í
boði Bill og Hillai-y Clinton.
Á fóstudeginum funda utanríkis-
ráðhen'ar aðildarríkjanna einnig
sérstaklega með utanríkisráðherr-
um þeirra ríkja sem landamæri eiga
að Kosovo. Fer sá fundur fram í
bandaríska utanríkisráðuneytinu.
Að morgni laugardags hefst leið-
togafundur NATO og er gert ráð
fyrir að hann standi í tæpar þrjár
klukkustundir. Síðar um daginn
munu leiðtogarnir funda með full-
trúum Ukraínu á vettvangi sérstaks
samstarfsráðs sem NATO-ríkin og
stjórnvöld þar í landi hafa komið á
fót.
Sunnudagurinn verður síðan
lagður undir fundahöld á vettvangi
svonefnds samstarfsráðs Evrópu-
og Atlantshafsríkja (EAPC) en í
þeirri starfsemi taka þátt aðildar-
ríki NATO, sem nú eru orðin 19 eft-
ir inngöngu Póllands, Ungverja-
lands og Tékkneska lýðveldisins í
marsmánuði, auk 25 svonefndra
samstarfsríkja. Gert hafði verið ráð
fyrir að fram færi fundur í Fasta-
ráði Rússlands og NATO-ríkja en af
honum verður ekki. Leiðtogafund-
inum í Washington lýkur síðan um
ki 13 að staðartíma (17 að ísl. tíma)
á sunnudag með blaðamannafundi
sem Javier Solana, framkvæmda-
stjóri NATO stjórnar.
Stöðugleiki verði tryggður
á Balkanskaga
Víst þykir að leiðtogar aðildar-
ríkjanna muni senda frá sér sér-
staka yfirlýsingu vegna ófriðarins í
Júgóslavíu. Javier Solana sagði fyn'
í vikunni að fundurinn í Washington
kæmi til með að gefa NATO „tæki-
færi til að sýna heiminum að banda-
lagið lætur ekki nægja að lýsa yfir
að það virði ákveðin grundvallarvið-
mið heldur er það einnig tilbúið að
verja þau ef nauðsynlegt reynist.“
„Kosovo er gott dæmi um hvemig
við verjum þau gildi sem við lýstum
yfir að við styddum þegar við stofn-
uðum bandalagið fyrir 50 árum,“
sagði framkvæmdastjórinn.
Bandarísk dagblöð skýrðu í gær
frá því að leiðtogarnir myndu á
fundinum setja sér það markmið að
stuðla að stöðugleika á Balkanskaga
til langs tíma með aðgerðum á sviði
efnahags-, stjórn- og hermála.
Þannig hygðist bandalagið tryggja
stöðugleika í þessum hluta álfunnar
með sama hætti og það hefði gert í
Vestur-Evrópu síðustu 50 árin.
Ný öryggis- og hermálastefna
Á fundinum er búist við að leið-
togarnir leggi formlega blessun sína
yfir nýja öryggis- og hermálastefnu
bandalagsins, sem m.a. mun vísa til
þess við hvaða aðstæður og með
hvaða hætti NATO-ríkin geti látið
til sín taka utan skilgreinds varnar-
svæðis þeirra. Samstarf NATO og
aðildarríkja Evrópusambandsins
(ESB) verður einnig rætt en á vett-
vangi NATO hefur nokkuð verið
fjallað um að „sér-evrópskar“
áherslur í öiyggis- og varnarmálum
eigi að öðlast aukinn þunga innan
þess. Þá verður frekari stækkun
NATO einnig til umræðu þótt fyrir
liggi að beinar ákvarðanir þar að
lútandi verði ekki teknar á Was-
hington- fundinum.
Gífurlegur viðbúnaður er vegna
fundarins í Washington og öryggis-
gæsla verður mjög ströng. Götum í
nágrenni Hvíta hússins hefur verið
lokað en fundahöldin munu fara
fram í svonefndum Federal Tri-
angle, skammt þar frá. Blaða-
mannamiðstöð mun hins vegar
verða starfrækt í byggingu sem
kennd er við Ronald Reagan, fyrr-
um forseta Bandaii'kjanna.
Davíð Oddson forsætisráðherra
og Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra sitja fundinn fyrir hönd ís-
lenskra stjórnvalda. Með í for verða
eiginkonur þeirra auk embættis-
manna úr forsætis- og utanríkis-
ráðuneyti. Þá munu nokkrir íslensk-
ir embættismenn sem starfa í höf-
uðstöðvum NATO í Brussel taka
þátt í fundinum auk þess sem
starfslið sendiráðs Islands í Was-
hington kemur einnig þar nærri.
Ráðist á höfuð-
stöðvar serbneska
sósíalistaflokksins
Reuters
LOFTÁRÁSUM Atlantshafsbandalagsins var í gær beint að höfuð-
stöðvuni serbneskra stjórnvalda. Hér sést byggingin standa í Ijósum
logum, en að sögn vitna voru um 15 manns lokaðir inni í byggingunni.
ARASIRNAR
Belgrad, Brussel, Lundúnum. Reuters,
The Dailj' Telegraph.
LOFTÁRÁSUM Atlantshafsbanda-
lagsins (NATO) var í gær beint að
höfuðstöðvum stjórnvalda í Belgrad
og sögðu serbneskar fréttastofur að
flugskeyti hefðu orðið tíu manns að
bana. Talið er að að minnsta kosti
eitt flugskeyti hafi lent á höfuð-
stöðvum sósíalistaflokksins í höfuð-
borginni og valdið þar miklu tjóni.
Byggingin hýsir ennfremur sjón-
varpsstöð sem Marija Milosevic,
dóttir Slobodans Milosevics, Jú-
góslavíuforseta, stýrir. Talsmenn
NATO sögðu í gær að bandalagið
væri að reyna að færa árásir sínar
nær þeim stjórnarliðum í Belgrad
sem ábyrgir væru fyrir þjóðernis-
hreinsununum í Kosovo-héraði.
Sjónarvottar greindu frá því að
eitt af þremur flugskeytum, sem
skotið var að höfuðstöðvum sósí-
alistaflokksins í Belgrad, hefði lent
á byggingunni og við það hefði
kviknað mikill eldur. Talið var að
um 15 manns hefðu verið að störf-
um í háhýsinu. Alþjóðlegar frétta-
stofur að störfum í Serbíu hafa ekki
getað staðfest hvort eða hve margir
hefðu fallið í árásinni. Serbneskar
sjónvarpsstöðvar sýndu myndir af
byggingunni þar sem þykkur og
svartur reykur steig upp.
Serbneskar fréttastöðvar sögðu
einnig frá árásum á flóttamanna-
búðir Serba við bæinn Djakovica í
Kosovo. Árásin var sögð hafa verið
gerð á búðirnar aðfaranótt miðviku-
dags og að fjórir, þ. á m. börn, hefðu
farist og 16 slasast. Talið er að í
búðunum sé flóttafólk úr stríði
Serba við Króata 1992. Greint var
frá því að átta flugskeyti hefðu hæft
svæðið og að skömmu síðar hefðu
björgunarsveitir komið þar að og
náð slösuðum úr rústunum.
Þá var greint frá því að orrustu-
þotur NATO hefðu varpað sprengj-
um á síðustu brúna yfir Dóná, við
borgina Novi Sad, sem enn stóð
óskemmd. Væni um 40.000 manns
því án drykkjarvatns auk þess sem
samgöngur' til borgarinnar hefðu
raskast stórlega. Einnig var sagt
frá loftárásum á sjónvarpssendi og
olíuhreinsunarstöð í borginni, her-
flugvöll í miðju landsins og verk-
smiðju í borginni Valjevo.
Áhyggjur vegna tilrauna Serba
til að breiða út átökin
Bresk stjórnvöld lýstu í gær yfir
áhyggjum sínum vegna þess sem
þau telja vera tilraunir Serba til að
breiða átökin í Júgóslavíu út til ann-
arra ríkja á Balkanskaga. Á síðustu
dögum hefur komið til átaka við
landamæri Albaníu og hafa króatísk
stjómvöld sagt að hersveitir Serba
hafi farið inn fyrir öryggissvæðið
milli Serbíu og Króatíu. Þá hefur
Milosevic hert stefnu sína gagnvart
Svartfjallalandi. Telja sérfræðingar
í málefnum Balkanskaga að Milos-
evic sé að sýna getu sína til að
breiða glundroða stríðsins út til ná-
grannaríkjanna. „Milosevic starfar
aldrei eftir langtímaáætlunum.
Honum tekst hins vegar ætíð vel
upp dag frá degi og hann telur aug-
ljóslega það vera ákjósanlegt að
geta sýnt alþjóðasamfélaginu að
hann geti valdið átökum annars
staðar en í Júgóslavíu,“ sagði dr.
Mark Wheeler, sérfræðingur í mál-
efnum Suðaustur-Evrópu, í viðtali
við Reuters. Sagði Wheeler að sér
kæmi ekki á óvart að Milosevic
hrifsaði völdin úr hendi ríkisstjóm-
ar Svartfjallalands, þrátt fyiár að
slíkt gæti þýtt borgarastyrjöld og
endalok Sambandsríkis Júgóslavíu.
Milo Djukanovic, forseti Svart-
fjallalands, lýsti því yfir í viðtali í
gær að hann hafnaði algerlega til-
skipunum Júgóslavíuhers um að
veita sér liðstyrk með lögreglusveit-
um Svartfellinga. Dragisa Burzan,
aðstoðarforsætisráðhema Svart-
fjallalands, sagði í viðtali við
Reuters í gær, að sambandsríkið
gæti ekki staðið miklu lengur.
Svartfellingar vilji það ekki. „Fyrst
munum við vara [júgóslavneska]
herinn við, ef hersveitirnar hverfa
ekki á brott þá spái ég því að við-
ræður muni ekki bjarga málum.“
Burzan sagði að Svartfellingar
væru við öllu viðbúnir og taldi hann
þess ekki lengi að bíða að upp úr
syði.
Sósíalistaflokkurinn (SNP),
stærsti flokkur stjórnarandstæð-
inga í Svartfjallalandi, hefur haldið
góðum tengslum við Slobodan
Milosevic allt frá því loftárásir
NATO hófust 24. mars sl. Talsmenn
SNP hafa lýst því yfir að flokkurinn
muni standa fyrir aðgerðum í dag,
fimmtudag, þar sem fimmtíu ára af-
mæli NATO verði „fagnað". Áætlað
er að Momir Bulatovic, forsætisráð-
herra Júgóslavíu, muni koma til
mótmælafundarins og halda þar
ræðu. Djukanovic sagði i gær að
stjórnvöld myndu hafa nánar gætur
á fundinum.
Apache-þyrlurnar komnar
Nú er talið að allar 24 Apache-
árásarþyrlur Bandaríkjamanna hafi
verið fluttar til Albaníu frá Þýska-
landi. Þyi'lunum fylgdi liðsauki og
MLRS-stórskotaliðsvagnar. Talið
er að sendingin muni auka hernað-
armátt NATO á Balkanskaga til
muna. Flutningar þyrlnanna hafa
tafist undanfarna daga vegna
slæmra veðurskilyrða
Einhver skriður virðist vera kom-
inn á umræður um hvort senda eigi
landhersveitir inn í Kosovo-hérað.
Breska dagblaðið The Guardian
sagði frá því í gær að Tony Blair,
forsætisráðherra Bretlands, hefði
dregið upp bráðabirgðasamkomu-
lag um að senda landgönguliða inn í
Kosovo. I fréttinni sagði að þau þrjú
ríki sem mest hafa lagt til loft-
árásanna í Júgóslavíu, Bandaríkin,
Bretland og Frakkland, hefðu kom-
ist að samkomulagi um að hefja op-
inberlega undirbúning að innrás í
héraðið.
Þá var haft eftir ónafngreindum
talsmanni Bandaríkjastjórnar í gær
að líkur séu til þess að Wesley Cl-
ark, æðsti yfirmaður herdeilda
NATO, muni fara fram á að áætlan-
ir um landhernað sem gerðar voru
sl. haust yrðu teknar upp að nýju og
endurskoðaðar.