Morgunblaðið - 29.07.1999, Blaðsíða 66

FIMMTUDAGUR 29. JULI1999
-í
MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUN
Grunnskólinn og börnin
okkar í nútíð og framtíð
Höldum þeim frá vegunum.
http://www.umferd.is
1UMFERÐAR
RÁÐ
ÍNl
Malbik endar,
malarvegur tekur við.
Sýnum aðgát!
yUMFERÐAR \
RÁÐ
NU ÞEGAR liðið er á
sumar í Reykjavík hafa
foreldrar barna á
grunnskólaaldri eina
ferðina enn verið önnum
kafnir við að leggja nið-
ur fyrir sér hvernig þeir
eigi að hafa ofan af fyrir
börnum sínum í sumar
frá byrjun júní til enda
ágúst að frádregnu
sumarfríi fjölskyldunn-
ar. Fyrir börn undir
fermingaraldri liggur
fyrir að púsla saman
sumrinu með þátttöku
þeirra í þeim námskeið-
um sem ýmsir aðilar
bjóða upp á. Ekki er
nema gott eitt að segja
um þau tilboð öll og þá aðila sem
standa að þeirri starfsemi. Allir eru
að reyna að gera sitt besta miðað við
aðstæður. Námskeiðin eru misdýr
og misjafnt hverju foreldrar yfirleitt
hafa ráð á eða hvað þeir eru tilbúnir
til að greiða fyrir sumarnámskeið
barna sinna.
Eftir fermingaraldur er það
Vinnuskóli Reykjavíkurborgar sem
er helsta sumarvinnutiiboðið í
nokkrar vikur, annað hvort hálfan
daginn eða allari daginn eftir aldri
ungiinganna. I ágústmánuði er
Vinnuskólinn ekki starfandi, en eftir
Verslunarmannahelgina getur oft
komið mikið los á unglingana okkar
og það býður hættunni heim. Þess
utan er í raun lítið um tilboð til
handa unglingum á
grunnskólaaldri. Þrátt
fyrir ýmis tómstunda-
tilboð og starfsemi
íþróttafélaga á ég frek-
ar von á að foreldrar
taki undir það að alltof
mikill tími gefst hjá ís-
lenskum unglingum í
það að slæpast og hafa
mest lítið fyrir stafni
yfir sumarmánuðina.
Eg held að foreldrar
hljóti meira og minna
að velta fyrir sér hvort
þetta fyrirkomulag, þ.e.
þriggja mánaða sumar-
Ingibjörg frí barna frá skóla-
Karlsdóttir starfi, sé í takt við tím-
ann. Ekki er það sauð-
burðurinn eða önnur sumarstörf til
sveita sem bíða borgarbarna að vori.
Eg geri mér grein fyrir að ég er að
hreyfa við mjög viðkvæmu málefni
sem snýr að starfsfyrirkomulagi
kennara, sem reyndar snertir jafn-
framt skipulag sumarfría alls úti-
Við höfum alla burði til
að veita börnum okkar
og unglingum betra
veganesti, segir Ingi-
björg Karlsdóttir, til að
þau geti sjálf séð sér
farborða og lifað inni-
haldsríku lífi.
Kr. 1.995-
KKI
itar • Franskar • Maís
Viennetta ísterta
Kentucky Fried Chicken
PEPSI
HAFNARHRÐI • Rt Y l< ] A V 11< * Sl l FOSSI
vinnandi fólks sem á börn á grunn-
skólaaldri. En fyrr eða síðar neyð-
umst við til að endurskoða þessa hlið
á skipulagi skólastarfs, hvort sem
okkur líkar betur eða verr og mikil-
vægt að sú umræða verði á málefna-
legum grundvelli. Eg vil benda á að
sumarfrí skólabarna er hvergi í hin-
um vestræna heimi eins langt og á
Islandi og skóladagurinn hvergi eins
stuttur.
Þá kem ég að þeim þætti sem ég
get ímyndað mér að brenni mikið á
foreldrum, kennurum og öllum þeim
sem láta sig varða menntamál ís-
lensku þjóðarinnar og yfirleitt vel-
ferð barnanna okkar bæði í nútíð og
framtíð, en það er staða mála í ís-
lenska grunnskólanum. Við blasa
uppsagnir og kreppa hjá kennara-
stéttinni. Hér skiptir máli að skoða
málin í víðu samhengi. Mikilvægt er
að einblína ekki eingöngu á launamál
þessarar stéttar. Ég tek fram að ég
ber mikla virðingu fyrir, um leið og
ég finn til samúðar með þeim sem
hafa lagt fyrir sig kennarastörf hér á
landi. Fyrir mér gegna kennarar
lykilhlutverki í uppbyggingu og þró-
un hvers samfélags. Kennarar ásamt
foreldrum eru stærstu mótunaraðil-
arnir í lífi hvers barns og þar með
framtíð hverrar kynslóðar.
Samfélagið í heild ætti m.t.t. hags-
muna sinna og barna sinna að færa
kennarastéttina til vegs og virðing-
ar, sem og að standa vörð um að sú
stétt hafi stöðu og völd til að geta
sinnt og þróað skólastarf sem við öll
getum verið stolt af.
En einhvers staðar á leiðinni fór af
stað sú óheillavænlega þróun sem
hefur verið að birtast okkur meir og
meir undanfarin ár. Nú er svo illa
komið hagsmunamálum íslensku
kennarastéttarinnar og gróflega
vegið að sjálfsmynd hennar að fjöldi
kennara treystir sér ekki lengur til
að stunda kennslu, og er það grunur
minn að launamálin ein og sér vegi
ekki þyngra þar en aðrir þættir s.s.
innra skipulag skólastarfs, starfsað-
staða, neikvæð umræða um stéttina
ogálag.
I gegnum starf mitt sem félags-
ráðgjafi hjá Félagsþjónustunni og
jafnframt sem móðir tveggja barna á
grunnskólaaldri hef ég kynnst
innviðum íslenska grunnskólans.
Hluti af starfi félagsráðgjafa hjá Fé-
lagsþjónustunni í málum barna á
grunnskólaaldri er að stuðla að virku
samstarfi foreldra og kennara, sem
og annars starfsfólks skóla. Reynsl-
an hefur sýnt mér að takist það þá
eru meiri líkur á að það skapist sjálf-
krafa ákveðið öryggisnet í kringum
hagsmuni viðkomandi bams. Undan-
farið ár hef ég starfað á forvamar-
sviði Félagsþjónustunnar, en það
svið hefur nú starfað á þriðja ár og
er ætlað að sinna forvarnarmálum
fólks á aldrinum 0-67 ára. Engu að
síður, eðli málsins samkvæmt, snú-
ast forvarnir mjög gjarnan um mál-
efni barna og unglinga. Sérstaklega
hefur forvarnarsvið Félagsþjónust-
unnar lagt áherslu á að þróa vinnu
með hinum ýmsu svokölluðu áhættu-
hópum barna og unglinga, sem og
foreldrum þeirra. Þá er átt við börn
og unglinga sem afskipti hafa verið
af vegna t.d. hegðunarerfiðleika sem
geta stafað af ýmsu s.s. vanlíðan
vegna félagslegra aðstæðna og/eða
heimilisaðstæðna, misþroska og
námserfiðleika, athyglisbrests, of-
virkni, eineltis o.s.frv. Hjá börnum á
unglingsaldri bætast við afskipti
vegna alvarlegri hegðunarvanda-
mála, þ.e. afbrot og neysla áfengis
eða annarra vímuefna.
Ekki er óalgengt að strax á leik-
skólastigi greinist böm með ýmis
þroskafrávik sem hafa kallað á að
viðkomandi barn hefur notið sér-
stuðnings á leikskóla. Þroskafrávik
sem snúa fyrst og fremst að náminu
koma oft ekki fram fyrr en í fyrstu
bekkjum grunnskóla. Mikilvægt er
að bregðast við vandanum á fyrri
stigum og koma þannig í veg fyrir að
hann verði viðvarandi.
Ég er sannfærð um að við gætum
minnkað til muna þann hóp barna
sem leiðist út í afbrot og neyslu
vímuefna, ef við sinntum fyrirbyggj-
andi vinnu með áhættuhópa barna í
grunnskólanum með hin ýmsu
þroskafrávik eða hegðunarerfiðleika
sem áður eru nefnd. En það gefur
auga leið að auðveldara er að með-
höndla og snúa við óheillavænlegri
þróun hjá barni, áður en það hefur
náð unglingsaldri, hvað þá þegar
bfrtingarform vandans er orðið
vímuefnaneysla og afbrot.
Ég vil taka fram að ég er fyrst og
fremst að vísa til þess að börn með
þroskafrávik sem ekki fá nauðsyn-
lega þjónustu eru í áhættuhóp með
að lenda í frekari erfiðleikum á lífs-
leiðinni, þar með talin misnotkun
vímuefna. Erlendar rannsóknir sýna
að hægt er að finna allt að 75%
þeirra barna, sem síðar myndu lenda
í þessum áhættuhópum, strax við 6-7
ára aldur.
Ég vil benda á skýrslu starfshóps
sem Ingibjörg Pálmadóttir heil-
brigðis- og tryggingamálaráðherra
skipaði, en skýrslan ber heitið
„Stefnumótun í málefnum geð-
sjúkra", dagsett 10. október 1998. í
þeirri skýrslu er kafli sem fjallar um
þjónustu við börn og unglinga. I
skýrslunni er gerð greinargóð úttekt
á þjónustu við börn og unglinga í
heilbrigðiskerfinu, skólakerfinu, fé-
lagslega kerfinu og hjá einkaaðilum
og bent á leiðir til úrbóta. Ljóst er að
við framfylgjum lögum að því leytinu
til að við greinum vandann hjá börn-
um á leikskólastigi og grunnskóla-
stigi, en það er engin trygging fyrir
því að börnin og fjölskyldur þeirra
fái þá þjónustu sem þau þmfa á að
halda í framhaldinu. Þeir foreldrar
sem hafa reynslu af því að berjast
fyrir því að börn þeirra sem greinst
hafa með einhvers konar þroskafrá-
vik fái nauðsynlega aðstoð og mæti
skilningi, vita mætavel hvað ég á við.
T.d. foreldrar barna með lestrarörð-
ugleika (t.d. lesblindu).
Það vantar að ákveðið ferli og eft-
irfylgni fari í gang þegar barn hefur