Morgunblaðið - 17.11.1999, Page 31

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 1999 31
LISTIR
Omþýð Aldubáran
TOJVLIST
S a I u r i n n
KAMMERTÓNLEIKAR
Færeyski kammerhópurinn Aldu-
báran flutti tónlist eftir Sunleif
Rasmussen. Sunnudagkl. 16.00.
ALDUBÁRAN er ungur fær-
eyskur kammerhópur sem kemur
nú enn til Islands til að kynna okk-
ur færeyska tónlist. Að þessu sinni
léku fjórir félagar hópsins, -
Andrea Heindriksdóttir á flautu,
Anna Klett á kiarinettu, 0ssur
Bæk á fiðlu og Jóhann Andreassen
á píanó. Tónlistin var öll eftir
Sunleif Rasmussen: Hoyrdu tit
havsins andalag frá 1984, Dansandi
regndropar frá 1996, Sum hin gylta
sól frá 1993, Echoes of the Past frá
1992 og Mozaik / Miniature sem
verið var að frumflytja á tónleik-
unum.
Sunleif Rasmussen hefur komið
víða við í tónlistinni. Hann byrjaði í
rokkinu heima í Færeyjum, fór
seinna að læra á píanó og tónfræði í
Ósló, - starfaði þá um tíma sem
djasspíanisti og kórstjóri í Þórs-
höfn, en fór ekki að huga að tón-
smíðanámi fyrr en nálægt þrítugu
og þá í Konunglega danska tónlist-
arháskólanum í Kaupmannahöfn.
Þaðan útskrifaðist hann 1995, og
starfar nú í Danmörku.
Fyrsta verkið á efnisskránni:
Hoyrdu tit havsins andalag, var
samið áður en tónskáldið hóf form-
legt tónmsíðanám. Þetta er lítið
dúó fyrir flautu og klarinettu; -
tvær raddir sem anda úr sömu átt
yfir hafsins öldu, ef notuð er sam-
líking í anda nafns verksins, en
greinast að með smávægilegum til-
brigðum eða mótbárum, en leita
stöðugt nærveru hvor annarrar að
nýju. Þetta var ómþýð og falleg
tónlist og frábærlega leikin af
Andreu Heindriksdóttur og Önnu
Klett, sem önduðu lífi í þessa afar
myndrænu stemmningu. Myndlík-
ingarnar voru enn ljóslifandi í öðru
verki tónleikanna, Dansandi
regndropum, fyrir fiðlu, klarinettu
og píanó. Þrír þættir verksins eru
hugleiðingar um mismunandi fonn
regndropa. Tónskáldið lýsir verk-
inu þannig í efnisskrá tónleikanna:
„I fyrsta þættinum er tónlistin
hoppandi, eins og dropar sem falla
á fastan flöt; í öðrum þætti flæðir
tónlistin eins og regn sem safnast
saman í lítilli tjörn. Þriðji kaflinn
hefst með dropum sem falla mjúk-
lega, en endar eins og hagl lemjist í
andlitið í snjóbyl.“ Osköp er þetta
nú annars kunnugleg veðurlýsing
og vinalegt að einhverjum skuli
loks hafa dottið í hug að gefa henni
líf í tónum. Tónlistin féll að lýsingu
tónskáldsins, - ^ myndmálið var
skýrt og einfalt. I fyrsta þætti var
staccato hinn ráðandi leikblær og
jafnvel hocket-tækni, sótt alla leið
til miðalda, til að auka áhrifamátt
regnsins. Miðþátturinn var ljóð-
rænn og droparnir mjúkir og stór-
ir. I upphafi þriðja þáttar voru
droparnir auðheyrilega orðnir
þykkir og lengi að falla. Slydda, eða
hundslappadrífa, sem smám saman
þykknaði og harðnaði þar til brast á
með grimmu og köldu éli. Samleik-
ur tríósins var sérstaklega góður
og samleikur fiðlu og klarinettu
undir lok þriðja þáttar hrein unun á
að hlýða.
Þriðja verk efnisskrárinnar, Sum
hin gylta sól, fyrir píanó og raf-
effekta, var músíklega ólíkt fýrri
verkum á tónleikunum, en átti þó
sammerkt með þeim myndræna yf-
irskrift sem ljær því mjög ljóðræn-
an blæ. Titill verksins og heiti þátta
eru fengin úr ljóði Williams Hein-
esens „Vinteren tænder sine blus
pá vore bjerge". Osjálfrátt leitar
hugurinn til þeirra verka Jóns Nor-
dals sem bera ljóðanöfn. I verki
Rasmussens eni þáttanöfnin þó
mun meira lýsandi fyrir innihaldið,
þar sem ljóðlínurnar beinlínis
prógrammera tónlistina og tónlist-
in kallar fram mynd af viðfangsefn-
inu. Þannig er til dæmis þátturinn:
„Nu vender de legelystne nordlys
tilbage" bjartir brotnir hljómar á
efsta raddsviði.píanósins rétt eins
og blaktandi norðurljósaslæðan í
ljóðinu. Hlutur rafeffektanna varð
meiri eftir því sem leið á verkið, og
mestur í tveimur síðustu þáttunum.
Þessar myndrænu stemmningar
voru missterkar en heildarsvipur
verksins góður. Jóhann Andreas-
sen lék verkið prýðilega og laðaði
fram áhrifamiklar myndir þegar
best lét.
Echoes of the Past fyrir einleiks-
fiðlu, flutt af 0ssuri Bæk, var mjög
áhrifamikið verk og feiknavel leik-
ið. Eins og nafnið gefur til kynna,
er leitað til fortíðar um ýmislegt í
uppbyggingu og aðferðum verks-
ins, þótt það sé hreint engin forn-
eskja. Það var samið fyrir Auði
Hafsteinsdóttur og frumflutt hér á
kndi á Myrkum músíkdögum 1993.
I efnisskrá tilgreinir tónskáldið að
meðal bergmáls hins liðna í verkinu
sé bogatæknin sem notuð er - hún
sé sótt til Paganinis. En þegar bet-
ur er að gáð, er tónmálið sjálft líka
endurómur af enn eldri hefðum.
Tónskáldið leikur sér með dúr- og
moll-hljóma, tónstiga og stef sem
jafnan hljóma yfir lausum strengj-
um fiðlunnar sem stilltir eru í
fimmundum sem hljómar eins og
undirtónar harðangursfiðlu eða
jafnvel bara langspil.
Síðast á efnisskránni var frum-
flutningur verksins Mozaik / Mini-
ature - en það er byggt á efniviði úr
fyrstu sinfóníu tónskáldsins, sem
enn er ófrumflutt. Ber og tilgerðar-
laus tjáning einkenndi verkið -
þetta var skrumlaus tónlist og afar
áheyrileg. Aldubáran lék þetta vel
sem og annað á þessum ágætu tón-
leikum og á skildar þakkir fyrir að
leggja leið sína hingað til að kynna
okkur heillandi hljóðheim Sunleifs
Rasmussens.
Bergþóra Jónsdóttir
BÆKUR
Endurminningar
AF FÖNGUM OG FRJÁLS-
UM MÖNNUM
Endurminningar sérþjónustuprests
eftir Jón Bjarman. 322 bls. Bóka-
útg. Hólar. Prentun: Oddi hf. Akur-
eyri, 1999.
ÆVI séra Jóns Bjarman hefur
verið í senn hversdagsleg og við-
burðarík. Bernskubrek og ærsl
leikfélaga á fjórða áratugnum og í
upphafi hins fimmta getur ekki
kallast stórbrotið frásagnarefni.
En saga verður að eiga sér upphaf.
Og höfundi er lagið að gera mikið
úr litlu. Hann nýtur þess að rifja
upp minningarnar frá gömlu góðu
dögunum fyrir norðan. Og les-
andinn getur vel notið þess með
honum.
Séra Jón segist ekki hafa verið
að skrifa æyisögu, aðeins endur-
minningar. Á hann þá við að frá-
sögnin sé hvorki svo samfelld né
ítarleg að hún megi heita svo.
Ævisaga verður seint tæmandi,
satt er það. Ennfremur má ætla að
höfundur geymi mun fleira í minni
sér en sagt verði frá í einni bók.
Allt um það eru þessar endur-
minningar nógu heilsteyptar til að
rísa undir hvaða heiti sem er.
Skemmtilegastar eru frásagn-
imar af uppvaxtarárunum á Akur-
eyri. Bernskuárin liðu við leik og
gleði. Fjölskyldan var stór og
frændgarðurinn mannmargur.
Gestakomur voru tíðar á heimilinu.
Faðirinn var ekki margmáll dags-
daglega. Þá þótti líka við hæfi að
fjölskyldufaðir væri dálítið fjar-
lægur; síst mátti
hann kippa sér upp
við hversdagslega
smámuni. Börnin
vöndust snemma
bóklestri. Og mennt-
ir voru í hávegum
hafðar. Við gesta-
komu brá óðara til
glaðværðar. Sam-
band sonar og föður
virðist hafa verið all-
náið. Og hugnæm er
frásögnin af þeirra
síðustu samfundum.
En Jón var aðeins
nítján ára þegar fað-
ir hans féll frá.
Jón var trúhneigður í bernsku
og ákvað snemma að verða prest-
ur. Trúmálin voru þá harla fjarlæg
þorra unglinga. Þegar Jón var um
fermingaraldurinn vígðist ungur
prestur til Akureyrar. Sá var eng-
inn annar er séra Pétur Sigur-
geirsson. Hann hóf þegar þrótt-
mikið æskulýðsstarf. Með lagni
tókst honum að safna fjölda ungl-
inga undir merki kirkjunnar. Vafa-
laust hefur sá félagsskapur átt
þátt í að móta skoðanir Jóns og
annarra sem störfuðu í
æskulýðsfélagi séra
Péturs.
En áhugamálin voru
fleiri. Ef til vill of mörg
og sundurleit þegar til
náms í menntaskóla
kom. Af þeim sökum
vildi námið sitja á hak-
anum. Segist Jón hafa
heyrt foreldra sína
ræða um það eitt sinn
að réttast væri að láta
hann hætta í mennta-
skóla og taka sér eitt-
hvað annað fyrir hend-
ur þar sem hann hefði
svo lítinn áhuga á
skólalærdómi. Hefði faðirinn vakið
máls á þessu en móðirin mælt á
móti. Og hún hafði betur. Hugur
Jóns var meðal annars bundinn við
skáldskap og listir. Hann las mik-
ið, skrifaði smásögur og birti.
Að stúdentsprófi loknu tók við
háskólanám í Reykjavík, síðan
starfsævin. Fyrstu prestskaparár
sín þjónaði séra Jón í íslendinga-
byggðum vestanhafs. Eftir að
hann hvarf þaðan þjónaði hann fá-
ein ár Laufásprestakalli, var síðan
um skeið æskulýðsfulltrúi þjóð-
kirkjunnar en gerðist að því búnu
sérþjónustuprestur í Reykjavík
sem kalla má að orðið hafi ævistarf
hans. Fólst það fremur í sálgæslu
en almennum prestsverkum. Þar
hlaut sálusorgarinn að kynnast
fleiri hliðum mannlífsins. Eða
flestum er víst óhætt að segja.
Lýsir hann þeim störfum sínum í
sérstökum kafla án þess þó yfir-
leitt að nefna nöfn, enda trúnaði
bundinn.
Séra Jón segir frá því að fljót-
lega eftir að hann hóf háskólanám
hafi hann gert sér ljóst að ritstörf-
in yrði hann að leggja á hilluna ef
hann ætti að geta sinnt köllun
sinni heill og óskiptur. Hefur þetta
áhugamál frá unglingsárunum þá
komið honum að engu gagni? Um
það má vafalaust deila. Víst er þó
að fáir þurfa prestinum fremur að
geta komið fyrir sig orði, munn-
lega og skriflega. Góðar bókmenn-
tir, sem lýsa hinum fjölbreytileg-
ustu tilbrigðum mannlífsins, geta
líka kennt manni á lífið. Það er að
segja ef hægt er að læra á það af
bók. En mannþekking og lífs-
reynsla hlýtur að koma sérþjón-
ustupresti í góðar þarfir. Er þá eitt
ótalið, það er að segja ritun þess-
ara endurminninga. En þær eru
bæði vel og kunnáttusamlega í let-
ur færðar. Hvort sem séra Jón
segir frá einhverju léttvægu og lít-
ilfjörlegu eða einhverju minnis-
stæðu og dramatísku tekst honum
alltént að blása lífsanda í frásögn
sína.
Löng nafnaskrá staðfestir að
mannmai'gt sé í bókinni ekki síður
en á æskuheimili höfundar forðum.
Erlendur Jónsson
Hljóð-
klúbbur
fyrir börn
HLJÓÐKLÚBBUR bamanna er
nýr klúbbur fyrir börn sem býður
bömum hlustunarefni á geislaplöt-
um og hljóðsnældum. Einu sinni í
mánði fá félagar að fylgjast með
ævintýrum hundanna Trausts og
Tryggs og vina þeirra í Rakkavík.
Efnið er samið og flutt af Gunnari
Helgasyni og Felix Bergssyni. Jón
Ólafsson sér um tónlist og upptök-
ur á efninu. Hundana hefur Búi
Kristjánsson skapað.
Útgefandi er Útgáfufélagið
Heimsljós.
----^4-4----
Landslags-
myndir í
Pakkhúsinu
MYNDLISTARMAÐURINN Sæ-
mundur Gunnarsson opnar mál-
verkasýningu í sal Myndlistarfé-
lagsins, Svai'ta Pakkhúsinu við
Hafnargötu 2, Keflavík á laugar-
dag. Sýningin hefur að geyma
landslagsmyndir í olíu og verður
opin um helgar frá klukkan 14-18
og um virka daga frá klukkan 20-
22. Sýningin stendur fram að mán-
aðamótum.
Svipmót
fortíðar og
samtíðar
Jón Bjarman
Eðli guðdómsins
BÆKUR
Trúarbragðasaga
TRÚARBRÖGÐ HEIMS
Ritstjóri: Michael D. Coogan. Höf-
undur: Ýmsir. Þýðandi: Ingunn Ás-
dísardóttir. Utgefandi: Mál og
menning. Stærð: 288 blaðsíður.
Verð: 5.980 kr.
ÍSLENDINGAR ferðast í aukn-
um mæli til fjarlægra landa og
kynnast margs konar framandi
menningu og trúarbrögðum. Nýbú-
um fjölgar einnig stöðugt hér á
landi og þeir flytja með sér sína
menningu og mismunandi trúar-
brögð. Kristni er ekki lengur eini
átrúnaður íbúa þessa lands. Þetta
kom berlega kom í ljós fyrir
skömmu er auglýstur var fræðsluf-
undur á vegum miðstöðvar nýbúa
um ýmis trúarbrögð á íslandi þar
sem fulltrúar tráarbragðanna héldu
fyrirlestra. Það er því mikilvægt að
almenningur geti aflað sér þekking-
ar á þeim tníarbrögðum sem hann
umgengst í þjóðfélaginu svo að
landsmenn geti skilið lífsskoðanir
hvers annars.
Umfjöllunarefni Trúai’bragða
heimsins eru sjö helstu trúarbrögð
mannkyns, gyðingdómur, kristin-
dómur, islam, hindúasiður, búdda-
siðm-, kinversk og japönsk trúar-
brögð. I upphafi hvers kafla er
inngangur sem er heildaryfirlit yfir
undirstöðuatriði þeirrar trúarhefð-
ar sem fjallað er um, gildi hennar og
útbreiðslu. T0 að lesandinn geti
borið trúarbrögðin saman er hverj-
um kafla skipt niður í tíu undirkafla:
Uppruni og söguleg þróun, eðli guð-
dómsins, helgú’ textar, helgir menn,
siðai'eglur, heilagt íými, helgitíð,
dauðinn og lífíð eftir dauðann og
samfélag og trú. Þetta er mjög
gagnlegt, en það gefur auga leið að
erfitt er að gera stórum trúarbrögð-
um, sem mörg hundruð milljónir
manna aðhyllast og skiptist í ótal
undirdeildir og stefnur, viðhlítandi
skil á nokkrum blaðsíðum. Höfund-
ar þræða stundum hárfínt einstigi á
milli undirhópa í almennri lýsingu
sinni á ákveðnum trúarbrögðum,
eins og t.d. kristni. Hættan er að
stundum sé umræðan of almenn.
Auk meginmálsins eru margir
rammar og greinai- á spássíum sem
fjalla um ákveðin afmörkuð efni. Á
þann hátt er miklu viðbótarefni
komið fyrir. Þetta lífgar einnig
mjög upp bókina og gerir lesandan-
um betur kleift að
nota hana sem hand-
bók.
250 góðar litmyndir
prýða þetta rit, sumar
með ýtarlegum skýr-
ingum. Auk þess eru
landakort í upphafi
hvers kafla sem sýna
útbreiðslu þehrar
trúar sem fjallað er
um. I bókarlok em
skýringar á nokkrum
lykilhugtökum, skrá
yfir ítarefni og góð
atriðisorðaskrá. Állt
gefur þetta bókinni
aukið gildi.
Á bókarkápu segir
að aðalritstjóri bókarinnar, Michael
D. Coogan, sé prófessor í trúar-
bragðafræðum við Stonehill College
í Easton, Massachusetts og njóti
mikillar virðingar um allan heim
fyrir rannsóknir sínar í trúfræðum.
Honum til aðstoðar era sjö aðrir
prófessorar, sem allir
era sérfræðingar í því
efni sem þeir rita um.
Að sjálfsögðu er ekki
hægt að gera öllum
trúarbrögðum mann-
kyns skil í einni bók,
nokkuð vantar þegar
engin umfjöllun er um
afrísk trúarbrögð, sem
mörg eiga margt sam-
eiginlegt.
Trúarbrögð heims-
ins er mjög vönduð bók
á allan hátt og þýðingin
einnig. Útgáfa hennar
er löngu tímabær og
hún uppíyllir mikla
þörf á sviði bókmennta
um trúarbrögð þar sem sambæri-
legar bækur á íslensku hafa flestar
verið uppseldar í nokkur ár. Hún
gagnast einstaklingum jafht sem
skólanemendum og er tilvalin sem
handbók við ritgerðasmíð.
Kjartan Jónsson
Ingunn
Ásdísardóttir