Morgunblaðið - 17.11.1999, Blaðsíða 60

MORGUNBLAÐIÐ
60 MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 1999
-----------------------------
FÓLKí FRÉTTUM
Bók um
bjór
The Beer Companion, handbók um
bjór eftir Stephen Snyder. Apple
gefur út. 256 síður með mörgum
myndum. Kostaði 2.650 í Máli og
menningu.
LITLIVEIKBYGGÐIDRENGURINN MEÐ GALDRAMÁTTINN
SEM SKEKUR HEIMSBYGGÐINA
REUTERS
Krakkar með húðflúr eins og fyrirmyndin Potter á enninu hlusta á lestur úr bókinni.
Töfrar Harry Potter
Forvitnilegar bækur
101
Fara tölvur
til himna?
„101 Philosophy Problems", Martin
Cohen. 213 bls. Routledge, London,
1999.11,99 dollarar hja Ama-
zon.com netbokum.
, BJORMENNING er harla lítil á
Islandi og á sér sögulegar skýring-
ar. A síðustu misserum hefur þó
örlað á slíkri menningu og æ færri
spyrja um það eitt hver styrkleiki
bjórsins sé og hvað hann kostar.
Með aukinni fjölbreytni í bjórinn-
flutningi fara bjóráhugamenn að
velta fyrir sér hlutum eins og gerð
og bragði og nota þá málfar
áþekkt því sem tíðkast hjá
vinfróðum.
Ekki er langt síðan hægt
varð að kaupa bjór í stökum
flöskum eða dósum og auð-
veldar til muna að þreifa sig
áfram, kaupa eina eða tvær
dósir/flöskur af hverri tegund
og kynnast þannig ólíkum
gerðum, en framarlega í bók-
inni sem hér er tO umfjöllunar
er fróðleg samantekt um bjór-
gerð og meðal annars 58 ólíkum
grunngerðum lýst nokkuð ræki-
lega. Lunginn úr bókinni fer þó í
að lýsa bjórgerðum sem höfund-
urinn hefur skipað í einn þriggja
ólíkra flokka; sígildar bjórgerðir,
lárviðarbjórtegundir og loks ung-
tyi-kirnir, bjórgerðir sem eru á 1
uppleið. Valið markast nokkuð af
^því að höfundurinn, Stephen
Snyder, er Bandaríkjamaður og
nokkrar tegundir sem hann hefur
dálæti á eru ekki fáanlegar utan
Bandaríkjanna, en annars virðist
hann helst hafa dálæti á belgískum,
breskum og þýskum bjór, þótt öl
frá öðrum löndum fylgi með.
I efsta flokki eru margar bjór-
gerðir sem fást eða hafa fengist hér
á landi, til að mynda Guinness, þótt
sá bjór fái ekki hæstu einkunn hjá
Snyder, fær eina tO fimm flöskur
eftir pökkun, Budweiser Budvar,
sem fæst ekki vestan hafs, en fær
hæstu einkunn, fímm flöskur,
Coopers Sparkling Ale, fimm flösk-
ur einnig, Urquell, sem fær fimm,
^ Samuel Smith-bjórgerðinar, sem fá
* yfirleitt hæstu einkunn, Newcastle
Brown Ale sem fær fjórar flöskur,
Chimay, sem fær fimm, og svo má
telja.
Hvarvetna skín í gegn að Snyder
hefur mjög ákveðinn smekk, enda
er hann ekkert að fela það, en með
því að bera saman við eigin smekk á
bjór sem lesandinn hefur smakkað
má fá nokkuð góða mynd af þeim
bjórgerðum sem Snyder dæmir.
I bókinni tekur Snyder til kosta
framleiðslu 128 brugghúsa víða um
heim, oft aðeins eina tegund frá við-
^jgkomandi framleiðanda, en yfirleitt
fleiri, stundum þrjár til fjórar,
þannig að á fjórða hundrað bjór-
gerðir fá einkunn í bókinni. Gefur
augaleið að ekki eru fáanlegar
nema örfáar tegundir af þeim í Rík-
inu, en þó nógu margar til að byrja
að smakka og síðan má fara út í inn-
flutning sjálfur.
Árni Matthíasson
Hún var örlagarík lestarferðin
milli Edinborgar og London
snemma árs 1993. Einn lestar-
farþeganna, ung, kasólétt kona,
nýskilin við mann sinn, peninga-
laus og þar að auki atvinnulaus,
fékk skyndilega í allri vesöld sinni
slíka uppljómun að líf hennar átti
eftir að taka algjöra kollsteypu og
beina henni inn á nýjar gæfuríkari
brautir.
Harry Potter
á forsíðu Time.
Þarna hafði kviknað hugmynd-
in að sögunni um Harry Potter
sem fjórum árum síðar kom út í
bók og átti eftir að fara slíka sig-
urför um heiminn að ekki finnast
önnur dæmi um aðra eins vel-
gengni. Höfundurinn er J.K.
Rowling, skosk kennaramenntuð
kona, nú orðin móðir sex ára gam-
allar stúlku.
Varð til á kaffihúsum
En fæðing Harry Potter gekk
ekki þrautalaust. I þrjú ár gekk
Rowling með Iitla bamið í barna-
vagni milli kaffihúsa í Edinborg til
að fá yl sem hún fékk ekki í óupp-
hitaðri íbúðinni sem hún leigði í
Edinborg og skrifaði söguna um
Harry Potter. Þegar hún hafði
loks lokið við fyrstu bókina í
flokknum um Harry Potter gekk
hún á fund stórforlags í London,
Bloomsbury, lagði fyrir þá hand-
ritið og kynnti fyrir þeim hug-
mynd að sjö bóka flokki um mun-
aðarlausan strák sem býr yfir
töframætti og þarf að beijast við
ill öfl úr galdraheimum.
Bloomsbury-menn tóku sér
skamman umhugsunarfrest, köll-
uðu höfundinn unga á sinn fund
og buðu henni 120 milljónir króna
fyrir útgáfuréttinn á bókaröðinni.
Og nú fór boltinn að rúlla. í júní
árið 1997 kom bókin út í Englandi
undir heitinu Harry Potter og
viskusteinninn (hún er nýkomin út
í íslenskri þýðingu). Og hvað ger-
ist? Bókin skaust beinustu leið upp
á topp metsölulistans í Bretlandi.
Það sama var uppi á teningnum
ári síðar þegar bókin kom út í
Bandaríkjunum. Beint á toppinn.
Allt ætlaði um koll að keyra
Næst kom út bókin Harry Pott-
er and the Chamber of Secrets
sem, eins og fyrsta bókin, rauk
rakleitt upp í fyrsta sæti metsölul-
ista.Og í september á þessu ári
kom svo út þriðja bókin, Harry
Potter and the Prisoner of Azkab-
an, og þá ætlaði allt um koll að
keyra. Bækurnar þrjár sátu nú í
þremur efstu sætum (númer eitt,
tvö ogþijú) metsölulista New
York Times og hafa verið þar
síðan.
Menn eru auðvitað furðu
lostnir yfir þessum vinsældum.
Krakkar sem hingað til hafa ekki
sérstaklega leitað í bækur til
dægrastyttingar hafa slökkt á
sjónvarpinu og tölvuleikjunum til
þess að rífa í sig sögurnar um
Harry Potter og biðja um meira.
En hver er galdurinn, í hverju
liggja vinsældir þessarar sögu?
Ef til væri einfalt svar við því
kæmu eflaust fleiri rithöfundar í
kjölfar Rowling og skrifuðu um
barnunga galdramenn í undarleg-
um galdraskóla einhvers staðar í
norðurhéruðum Englands. En í
raun er ekki erfitt að finna hvað
það er sem gerir bækurnar um
Harry svona vinsælar: skemmti-
legar persónur eru settar í skrýtn-
ar, forvitnilegar og dálítið ógn-
vekjandi aðstæður og spennunni
er haldið fram í bókarlok.
Góðvild eða illmennska?
Leyndarmál Rowling er jafn-
einfalt og dularfullt og hæfileikar
hennar til að seðja hungur lesenda
eftir göldrum. Lesendur vilja trúa
á hinn ellefu ára, munaðarlausa
Harry Potter sem þarf að þola illa
meðferð í 10 ár hjá sfjúpforeldr-
um sínum. Á ellefta afmælisdegin-
um fær hann þær fréttir að hann
sé raunverulegur galdrakall og sé
þar að auki frægur um allan
galdraheim.
Harry var enn í vöggu þegar
hinn illi Voldemort réðst á fjöl-
skylduna og myrti foreldra hans
en hann lifði af. Harry er veik-
byggður, með gleraugu, græn
augu en býr yfir ókunnum hæfi-
leikum sem Voldemort óttast
mjög. Tókst Harry að lifa árás
Voldemort vegna þess að hann
býr yfir svo mikiili góðvild eða
vegna þess að í honum býr enn
meiri illska en í Voldemort sjálf-
um? (Þessi spuming minnir nokk-
uð á Stjörnustríðskvikmyndimar.)
Spielberg áhugasamur
Rowling ætlaði sér aldrei að
verða barna- og unglingabókahöf-
undur en þegar hún byijaði á
Harry Potter-bókunum fann hún
hvað hún átti auðvelt með að end-
urlifa árin þegar hún var sjálf ell-
efu ára: „Ég á ekki í nokkmm erf-
iðleikum með að setja mig í spor
ellefu ára krakka (Harry er ellefu
ára þegar sagan hefst). Maður
fínnur til vanmáttar þegar maður
er lítill, en böm eiga sér alltaf
annan heim sem er fullorðnum
óaðgengilegur. Ég hef hugsað all-
ar sjö bækurnar um Harry. Ég
veit allt sem á eftir að gerast,
sumt sem ég veit um Harry Potter
á enginn annar eftir að fá að
Breski rithöfundurinn
Joanne Rowling er liugsuð-
urinn á bakvið metsölubæk-
urnar um Harry Potter.
frétta. Harry eldist um eitt ár í
hverri bók. Bráðum verður hann
kynþroska ogþví fylgja ákveðnar
breytingar. Og aðdáendur Harry
mega eiga von á að bækurnar eigi
eftir að verða myrkari. Það eiga
ekki allar sögupersónurnar eftir
að lifa af. Ein sögupersónan, Vold-
emort, er ákaflega vond og á eftir
að gera mikinn usla. Hann á eftir
að ná á sitt vald sögupersónu sem
lesendum er afar kær.“
Annað áhyggjuefni Harry
Potter-aðdáenda er væntanleg
kvikmynd um söguhetjuna. Steven
Spielberg, Rob Reiner og Jon-
athan Demme vilja allir búa til
kvikmynd eftir sögunni. En Warn-
er Bros. á kvikmyndaréttinn.
Áætlað er að sýna kvikmyndina
árið 2001 en markaðsherferðin
hefst ári fyrr eða í ágúst 2000.
Bíða menn nú milli vonar og ótta
eftir að sjá Harry Potter á bíóhús-
um. Nást galdrar bókarinnar yfir
á hvíta tjaldið?
EN kisan mín, ætli hún fari til
himna? Þessu velta heimspekingar
fyrir sér. Er tilgangur lífsins aðeins
að fjölga sér til að viðhalda stofnin-
um? Heimspekingar dagsins í dag
glíma við aldagamlar hugsana-
flækjur í sömu andrá og þeir kljást
við nútímalegri vandamál - hvenær
er fóstureyðing réttlætanleg, lif-
færaflutningur, klónun eða jafnvel
mannát?
Hér í þessari
bráðskemmtilegu
bók er safnað
saman heimspeki-
legum hugðarefn-
um, jafnt gömlum
sem nýjum. Höf-
undurinn hleypir
lífi í vel þekkt
heimspekileg
vandamál og
kynnir til sög-
unnar ótal mörg
ný. Allt er þetta
sett upp á lífleg-
an hátt, lesa-
ndinn hvattur til
að lesa rólega,
leggja svo höfuð-
ið sjálfur í bleyti,
og fletta síðan
yfir í síðari hluta
bókarinnar þar
sem kafað er
dýpra í hvert
efni.
Hin aðgengi-
lega uppsetning
er aðalkostur
þessarar bókar.
Hver sem er
getur gluggað
aðeins í hana og
fundið eitthvað við sitt hæfi. Þess
er alls ekki krafist að lesandinn
gleypi bókina í sig í einum bita - í
formála varar höfundurinn hreint
og beint við því að tæta bókina í sig.
Hann bætir þó við að það gæti
reynst erfitt að leggja hana frá sér,
svo skemmtileg sé hún. Og hann
hefur rétt fyrir sér. Höfundurinn er
mesti grallaraspói og bókin öll í
gamansömum tóni. Hún er skrifuð
á léttu og auðskiljanlegu máli og
leikmenn jafnt sem lærðir ættu að
hafa gaman af. Á ferskan hátt tekur
höfundurinn saman spurningar
sem engin svör eru við, sem ekki er
hægt að svara eða þarf ekki að
svara.
Hann lætur sér svo detta í hug að
fá tölvurnar til liðs við okkur. Væri
ekki gott að eiga eina allsherjar
heimspekitölvu sem fundið gæti
lausnir á öllum þeim vandamálum
sem plagað hafa mannkynið (eða
skemmt því...) í aldaraðir? Tölvan
hefði öll svörin. En þá væri aðeins
eitt vandamál. Tölvan gæti hugsað,
en hefði hún þá sál? Og færi þá sál
hennar til himna?
Silja Björk Baldursdóttir