Morgunblaðið - 17.11.1999, Síða 34

34 MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 1999
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
RAMMI UM LAN
SVEITARFÉLAGA
ÞENSLA hefur verið vandamál í efnahagslífinu að und-
anförnu og hefur endurspeglast í vaxandi verðbólgu og
viðskiptahalla. Efnahagssérfræðingar telja nauðsynlegt að
grípa til allra tiltækra ráða í því skyni að draga úr þensl-
unni. Að því verki þarf ríkisvaldið að koma, sveitarfélögin
og atvinnulífið. Að öðrum kosti eykst skriður verðbólgunn-
ar þjóðfélaginu í heild til tjóns. Ríkisstjórnin hefur boðað
ráðstafanir af sinni hálfu með frestun framkvæmda og
miklum tekjuafgangi ríkissjóðs á næsta ári. Þá hefur
Seðlabankinn beitt vaxtahækkunum til að slá á þensluna.
Sveitarfélögin eru hins vegar rekin með verulegum
halla, sem fjármagnaður er með lántökum. Þetta hefur
m.a. leitt til mikilla framkvæmda og þau eiga því sinn þátt
í ofhitnun efnahagskerfisins. A tveimur árum hafa tekjur
sveitarfélaga aukizt um 11,5 milljarða króna, en skuldirnar
hafa vaxið um sjö milljarða á sama tímabili. Alagning út-
svars hefur hækkað úr 8,79% á árinu 1996 í 11,93% í ár.
Heildartekjurnar hafa aukizt um 50% frá 1996 og tvöfald-
ast frá 1994 (aukizt úr 40 milljörðum í nær 60 milljarða).
Þetta er gífurleg tekjuaukning á skömmum tíma, en þó
verður að hafa hugfast, að sveitarfélögin hafa þurft að taka
að sér lögboðin og kostnaðarsöm verkefni, t.d. rekstur
grunnskóla og fráveituframkvæmdir.
Við núverandi aðstæður í efnahagsmálum hafa sjónir
beinzt að hlut sveitarfélaganna í efnahagsstjórninni og
blasir það við, að rekstrarhalli og lántökur þeirra eru úr
takt við þær aðgerðir, sem ríkisvaldið vill beita til að
tryggja efnahagslegan stöðugleika.
Formaður Sambands ísl. sveitarfélaga, Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson, varpaði fram þeirri hugmynd í viðtali hér í
blaðinu sl. sunnudag að settur verði rammi utan um lán-
tökur sveitarfélaganna, þegar skuldsetning þeirra er kom-
in á ákveðið stig. I viðtalinu sagði hann m.a.:
„Það þarf að borga skuldir eins og flestir vita og þó að
lántökur geti gengið um tíma gera þær það ekki til lengd-
ar. Sum staðar í nágrannalöndum okkar er það þannig, að
sveitarfélög mega ekki safna skuldum, þeim er hreinlega
bannað það. Við höfum hert á þessum málum í nýjum
sveitarstjórnarlögum og þó að ég telji ekki rétt að setja
stíf boð og bönn finnst mér koma til greina að setja
ramma, sem geri ráð fyrir, að þegar skuldsetningin er
komin á ákveðið stig verði ekki lengra haldið.“
I ljósi þess, hversu mikil nauðsyn er á samræmdum að-
gerðum í efnahags- og fjármálum í nútíma þjóðfélagi, eru
þessi ummæli Vilhjálms Þ. Vilhjálmssonar mikilvæg. Aug-
ljóst er, að fjármál sveitarfélaga eru svo viðamikill þáttur í
stjórn efnahagsmála að tryggja þarf, að rekstur þeirra
vinni ekki gegn stefnumótun ríkisstjórnar og Alþingis.
SAMIÐ UM SAMSTARF
UNDIRRITAÐUR hefur verið samstarfssamningur milli
íslands og Grænlands í ferðamálum af samgönguráð-
herrunum Sturlu Böðvarssyni og Somoni Olsen. Samningur-
inn (SAMIK) miðar að fjölgun ferðamanna milli landanna um
a.m.k 30% til ársins 2002.
Grænland er næsti nágranni Islendinga og er stærsta eyja
jarðarinnar. Þar er margt forvitnilegt að sjá, merkOeg menn-
ing grænlenzkra inuita og menjar um forna búsetu Islend-
inga. Á næsta ári verður minnst 1.000 ára afmælis landa-
funda í Ameríku, sem að sjálfsögðu tengjast Grænlandi ekki
síður en íslandi.
í samningnum er lögð áherzla á ferðir íbúanna milli land-
anna og samskipti í atvinnu- og menningarmálum, aukin
vinabæjartengsl og námsferðir. Til þess að auka þessi sam-
skipti verða veittir styrkir, m.a. til menntunar á sviði ferða-
þjónustu.
Til að ná því markmiði að ferðir milli landanna verði tíðari
en nú verða þau kynnt sameiginlega á mörkuðum, enda er
stefnt að því, að erlendir ferðamenn geti heimsótt bæði lönd-
in í sömu ferðinni. Löndin leggja fram 10 milljónir króna á ári
til að þróa þessa samvinnu í ferðamálum. Þetta átak ná-
grannalandanna í ferðaþjónustu er ánægjulegt og skilar von-
andi miklum árangri.
Atburðarásin var þrungin spennu í aðdraganda sölunnar á 51% eignarhlut ríkisins í Fjárfestingarbanka atvinnulífsins til hóps 26 fjárfesta
Mjúk lending eftir
miklar sviptingar
Fjárfestarnir 26 að 51% eignarhlut ríkis-
sjóðs í Fjárfestingarbanka atvinnulífsins,
hafa staðgreitt söluverðið og reitt fram
samtals rúma 9,7 milljarða kr., sem er sölu-
verð bréfanna á genginu 2,8. Ómar Frið-
riksson rekur þær miklu sviptingar sem
áttu sér stað í aðdraganda sölunnar.
Þrír hópar fjárfesta voru um tíma að kanna jarðveginn fyrir samsetn-
ingji hópa, sem höfðu hug á að gera tilboð í bréf ríkisins í FBA.
26 kaupendur að 51 % hlut ríkisins
í Fjárfestingarbanka atvinnulífsins
Hluthafi Hlutafé, m.kr. Nafnverð Hlutafé, m.kr. m.v. gengi 2,8 Hlutur
1. Lífeyrissjóður verzlunarmanna 408,00 1.142,40 6,00%
2. Lífeyrissjóðurinn Framsýn 408,00 1.142,40 6,00%
3. Þróunarfélag íslands hf. 374,00 1.047,00 5,50%
4. FBAhf. 319,60 894,88 4,70%
5. Partimonde Holdings Anstalt 272,00 761,60 4,00%
6. Hannes Smárason 238,00 666,40 3,50%
7. Gunnar Þór Ólafsson 204,00 571,20 3,00%
8. Sterkir stofnar ehf. 204,00 571,20 3,00%
9. Spectra A.S. 176,80 495,04 2,60%
10. Samvinnusjóður íslands hf. 149,60 418,88 2,20%
11. Lífeyrissjóður sjómanna 136,00 380,80 2,00%
12. Eiríkur Sigurðsson 122,40 342,72 1,80%
13. Samvinnulífeyrissjóðurinn 88,40 247,52 1,30%
14. Geir Gunnar Geirsson 81,60 228,48 1,20%
15. Söfnunarsjóður lífeyrisréttinda 68,00 190,40 1,00%
16. Bjarni Ármannsson 40,80 114,24 0,60%
17. Lífeyrissjóður Vestmannaeyja 34,00 95,20 0,50%
18. Lífeyrissjóður Vesturlands 34,00 95,20 0,50%
19. Sundhf. 34,00 95,20 0,50%
20. Svanbjörn Thoroddsen 20,40 57,12 0,30%
21. Tómas Kristjánsson 20,40 57,12 0,30%
22. Erlendur Magnússon 6,80 19,04 0,10%
23. Fjárfestingarfélagið Gaumur hf. 6,80 19,04 0,10%
24. Jón Ólafsson & co sf. 6,80 19,04 0,10%
25. Oddeyriehf. 6,80 19,04 0,10%
26. Óháði fjárfestingasjóðurinn hf. 6,80 19,04 0,10%
MEÐ sölunni á 51% eign-
arhlut ríkisins í Fjárfest-
ingarbanka atvinnulífs-
ins er í höfn umfangs-
mesta einkavæðing og stærstu ein-
stöku hlutabréfaviðskipti sem fram
hafa farið hér á landi til þessa.
„Menn önduðu léttar á markaðinum,
þegar þeir sáu að þetta fékk farsæl-
an endi. Þetta mál var farið að trufla
markaðinn og atburðarásin gat sett
öll einkavæðingaráform ríkisins í
biðstöðu. Það var gríðarlega mikið í
húfi fyrir ríkið,“ sagði einn viðmæl-
enda blaðsins á fjármálamarkaði.
Aðdragandi þessara viðskipta var
þrunginn spennu, allt frá því hinar
harðvítugu deilur komu upp í ágúst
vegna sölu á 22,5% hlut sparisjóð-
anna og Kaupþings í FBA til eignar-
haldsfélagsins Orca SA. Flestir virð-
ast vera sammála um að niðurstaðan
hafi orðið farsælli og hagstæðari en
útlit var fyrir í haust, ríkið fékk há-
marksverð fyrir hlutinn, samstaða
náðist um myndun stórs hóps kaup-
enda og eignaraðild bankans er
dreifð, a.m.k. nú að aflokinni frum-
sölu. Komnir eru fram á sjónarsviðið
tveir stórir einkabankar á íslandi í
stað eins áður.
Fjárfestar þreifa fyrir sér
Miklar þreifingar áttu sér stað á
milli fjárfesta eftir að ríkisstjórnin
tilkynnti í haust fyrirkomulag og
skilmála vegna sölunnar á eftir-
standandi 51% hlut þess í FBA Við-
skipti Orca-hópsins og sparisjóð-
anna urðu til þess að ríkisstjórnin
ákvað að selja allan hlutinn í einu
lagi, þar sem hlutur hvers hluthafa
væri að hámarki 6%. Voru um tíma
þrír hópar fjárfesta að kanna jarð-
veginn fyrir samsetningu hópa, sem
höfðu hug á að gera tilboð í bréfin
áður en frestur til að skila þátt-
tökutilkynningum vegna útboðsins
rynni út 21. október. Unnið var að
því að ná saman hópi lífeyrissjóða í
þeim tilgangi að tefla fram þátt-
tökutilkynningu í útboðinu.
I annan stað veltu sparisjóðirnir
og Kaupþing mjög fyrir sér mögu-
leika á tilboðsgjöf í bankann, með
viðræðum við lífeyrissjóði og for-
svarsmenn Orca-hópsins, með það
að markmiði að stefnt skyldi að sam-
einingu Kaupþings og FBA. Ágrein-
ingur um verðmæti Kaupþings varð
hins vegar til þess að þessar viðræð-
ur fóru út um þúfur.
I þriðja lagi var svo hópur sem
kenndur var við Jafet Olafsson, for-
stjóra Verðbréfastofunnar hf., að
kanna hvort áhugi væri á því meðal
blandaðra fjárfesta að gera tilboð í
bankann. Hugmyndir þeirra vora
þær að fá lífeyrissjóðina með í hóp
bjóðenda sem 60% eignaraðila að
hlutnum sem til sölu var, nokkur
fyrirtæki keyptu um 30% hlut og
einstaklingar 10%. Voru þessir fjár-
festar komnir langleiðina með að ná
saman nægilega mörgum fyrirtækj-
um og einstaklingum en lífeyrissjóð-
irnir fengust ekki til þátttöku.
f uppnámi og óvissu
Stefna ríkisstjórnarinnar í einka-
væðingarmálum komst í uppnám og
mikil óvissa varð um frekari sölu á
eignarhlut ríkisins í FBA þegar í
ljós kom í sumar að sparisjóðimir
höfðu selt 22,5% hlut sinn í bankan-
um til Orca SA, sem fór með 28%
hlutafjár í bankanum eftir kaupin.
Sparisjóðirnir höfðu sóst mjög eftir
kaupum á FBA á seinasta
ári, með það í huga að
sameina FBA og Kaup-
þing, og ná þannig fram
umtalsverðri hagræðingu.
Kom fram í viðræðum
ríkisins við sparisjóðina á
þeim tíma að þeir væru
tilbúnir að kaupa bank-
ann á 8,5 milljarða, skv. upplýsing-
um blaðsins. Ríkið ákvað hins vegar
að selja 49% eignarhlut í dreifðri
sölu á almennum markaði í nóvem-
ber.
Söluverð hlutafjárins var rúmir
4,6 milljarðar á sölugenginu 1,4.
Þegar bankinn var svo skráður á
verðbréfaþingi hófust strax mikil
viðskipti með bréfin og fljótlega átti
sér stað töluverð samþjöppun eign-
arhluta í bankanum. Sparisjóðirnir
keyptu stóra hluti á eftirmarkaði og
framseldu til dótturfyrirtækisins
Scandinavian Holding í Lúxemborg,
sem fór með eignarhlut sparisjóða
og Kaupþings í FBA. Sl. sumar var
svo þessi hlutabréfaeign seld eignar-
haldsfyrirtækinu Orca SA. Meðal-
gengi hlutabréfa í viðskiptum Orca
við sparisjóðina var 2,8. Kaupverðið
var um 5 milljarðar kr. og fengu
fjárfestamir 3.000 millj. lánaðar eða
65% kaupverðsins, skv. upplýsing-
um blaðsins.
Leynisamkomulagið
Það vakti mikla athygli þegar Da-
víð Oddsson forsætisráðherra hélt
því fram í september sl. að gerður
hefði verið leynilegur samningur um
að vinna að yfirtöku FBA þegar
sparisjóðirnir seldu Orca hlut sinn í
bankanum með milligöngu Kaup-
þings. Samkvæmt traustum heimild-
um blaðsins er hér um að ræða yfir-
lýsingu í kaupsamningum Orea og
sparisjóðanna frá í sumar um sam-
starf varðandi frekari kaup á hluta-
bréfum í FBA til lengri tíma litið,
með það að markmiði að sameina
Kaupþing og FBA.
Samkvæmt henni skuldbundu
sparisjóðirnir sig til þess að kaupa
um 11% af eftirstandandi hlut ríkis-
ins í FBA í útboði á hlutafénu, en á
þessum tíma var gert ráð fyrir að
ríkið myndi selja 51% eignarhlut
sinn í dreifðri sölu.
Davíð Oddsson forsætisráðhen-a
staðfesti þetta við utandagskráram-
ræður á Álþingi einkavæðingu fyrir-
tækja og dreifða eignaraðild sl.
mánudag en við það tækifæri sagði
Davíð að skv. leynilegum baksamn-
ingi sem gerður hefði verið milli for-
svarsmanna Kaupþings og Orca
hefðu forystumenn Kaupþings
skuldbundið sig til að halda áfram
að kaupa hlutabréf í FBA með það
að markmiði að ná til sín u.þ.b. 11%
hlutabréfa bankans í því almenna
útboði á 51% hlut ríkissjóðs sem
álitið var að stæði fyrir dyram á
haustmánuðum.
Telja má fullvíst að ef ákveðið
hefði verið að ráðast í dreifða eigna-
sölu á eftirstandandi hlut og sam-
starf sparisjóðanna og Orca gengið
eftir, hefðu þessir aðilar
samanlagt náð afgerandi
og ráðandi stöðu í bank-
anum. Var litið svo á af
hálfu stjórnvalda að um-
rætt samstarf þýddi í
reynd að sparisjóðimir og
Orca ætluðu að vinna
sameiginlega að yfirtöku
bankans og að sameiningu FBA og
Kaupþings í framhaldinu. í kjölfar
þeirra viðskipta hefði skapast mikil
hætta á að verðmæti hlutar ríkisins
hryndi.
Tilraun til að setja saman
hóp lífeyrissjóða
Þegar ríkisstjórnin kynnti svo
fyrirkomulag sölunnar í haust fengu
Lífeyrissjóður verslunarmanna og
Lífeyrissjóðurinn Framsýn sti’ax
áhuga á þátttöku. Þessir tveir
stærstu lífeyrissjóðir landsins á
einkamarkaði, eiga hvor um sig rúm-
lega 9% hlut í íslandsbanka, og telja
sig hafa notið góðs af þerri fjárfest-
ingu. Litu stjómendur þeirra svo á að
þama væri á ferðinni ákjósanlegt
tækifæri til að ávaxta fjármagn sjóðs-
félaga og settu sig fljótlega í samband
við fleiri lífeyrissjóði. Þróuðust mál
fljótlega á þann veg að Lífeyrissjóður
verslunarmanna og Framsýn urðu
leiðandi í tilraun til að fá fleiri lífeyris-
sjóði í hópinn með það að markmiði
að senda inn þátttökutilkynningu.
Upphaflega unnu lífeyrissjóðimir að
því markmiði að ná saman hópi nægi-
legra margra lífeyrissjóða til þess að
kaupa allan 51% hlut ríkisins í FBA
en það tókst ekki.
Forsvarsmenn einstakra sjóða
sem hér um ræðir Htu málið ekki
sömu augum og voru skoðanir skipt-
ar. Stjórnendur nokkurra stórra líf-
eyrissjóða höfðu ekki áhuga á þátt-
töku eða vora hikandi, þ.ám. voru
Lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins,
Sameinaði lífeyrissjóðurinn, Lífeyi'-
issjóður Norðurlands og Lífeyris-
sjóður Austurlands. Var það skoðun
margra á þessum tíma að söluverð
hlutabréfanna væri of hátt. Það var
hins vegar sjónarmið þeirra sem
vildu halda kaupum til streitu að
menn hefðu mikla trú á FBA og
framtíðarmöguleikum bankans, sem
réttlætti kaup á þessu gengi. Bank-
inn stæði vel, innviðirnir væra
sterkir og hann hefði alla burði til að
standa sig vel í þeirri samkeppni og
uppstokkun sem framundan er á
fjármálamarkaðinum.
Ræddu forsvarsmenn lífeyris-
sjóða einnig við stjómendur íslands-
banka, sem á fyrir lítinn hlut í FBA,
en það mun hafa verið gert ljóst írá
upphafi að bankinn yrði aldrei stór
aðili að kauptilboði í eftirstandandi
hlut ríkisins.
Viðræður sparisjóða við Orca
og lífeyrissjóði út um þúfur
Þegar svo var komið að fullreynt
þótti að ekki tækist að koma á sam-
starfi nægilega margra lífeyrissjóða
til að gera kauptilboð í allan hlut rík-
isins áttu stjórnendur þeirra lífeyr-
issjóða sem vildu halda kaupum til
streitu viðræður við forsvarsmenn
sparisjóðanna. Var ákveðið að kanna
hvort vilji væri til samstarfs við líf-
eyrissjóði um kaupin á FBA og að
skoðað yrði hvort koma mætti á fót
samstarfí um mögulega sameiningu
FBA og Kaupþings í framhaldi af
kaupum. Sparisjóðimir áttu jafn-
hliða þessu í viðræðum við forsvars-
menn Orca vegna áðurnefnds sam-
komulags frá í sumar.
Fundur var haldinn með fulltrú-
um lífeyrissjóðanna og sparisjóð-
anna helgina 16.-17. október. Á
þessum fundi viðraðu eigendur
Kaupþings hugmyndir sínar um
verðmæti Kaupþings í hugsanlegri
sameiningu og kom þá strax í Ijós að
þær vora langt umfram það sem
aðrir töldu raunhæft. Samkvæmt
heimildum blaðsins mátu forsvars-
menn sparisjóðanna Kaupþing á lið-
lega 8 milljarða kr. Þetta verðmat
töldu forsvarsmenn lífeyrissjóðanna
með öllu óraunhæft, ekki síst í ljósi
þess að verðmæti FBA væri metið
tæplega tvöfalt innra virði bankans
en sá verðmiði sem sparisjóðirnir
vildu setja á Kaupþing væri nær
sex- til sjöfalt innra virði þess fyrir-
tækis. Var því haldið fram að með
velvild mætti hugsanlega meta verð-
mæti Kaupþings á um 4 milljarða.
Varð ekkert af frekari viðræðum og
samstarfi á milh lífeyrissjóðanna og
sparisjóðanna um hugsanlega til-
boðsgjöf vegna þessa ágreinings.
Tilmæli um að Orca-hópurinn
yrði leystur upp
Hugmyndir forsvarsmanna spari-
sjóðanna um verðmat á Kaupþingi
komu fulltrúum Orca-hópsins einnig
í opna skjöldu og voru þeir sömu
skoðunar og fulltrúar lífeyrissjóð-
anna að verðið væri allt of hátt. Það
mun hafa verið ófrágengið í sam-
komulagi sparisjóðanna og Orca frá
í sumar á hvaða verði Kaupþing yrði
metið í fyrirhugaðri sameiningu
þess og FBA. Urðu verðhugmyndir
fulltrúa sparisjóðanna og
Kaupþings því til þess að
slitnaði upp úr viðræðum
þeirra við Orca-hópinn.
I þessum viðræðum
sparisjóðanna við lífeyris-
sjóði og Orca komu fram
skýr tilmæli af hálfu líf-
eyrissjóðanna um að ef
koma ætti á fót samstarfi um að
senda inn þátttökutilkynningu í út-
boðinu, yrði að leysa Orca-hópinn
upp og fjárfestarnir á bak við Orca
kæmu fram sem sjálfstæðir eigend-
ur þeirra eignarhluta sem keyptir
yrðu. Þetta var m.a. talið nauðsyn-
legt vegna útboðsskilmála ríkisins
um dreifða sölu, auk þess sem
mönnum hugnaðist ekki að standa
frammi fyrir blokk 28% hluthafa í
+
bankanum, skv. upplýsingum Morg-
unblaðsins. Höfðu fjárfestar einnig
áhyggjur af því að kaupendum að
hlut ríkisins bæri hugsanlega skylda
til að kaupa út minnihlutaeigendur í
bankanum skv. reglum um yfirtöku-
skyldu. Var talið óhjákvæmilegt í
þeim samtölum sem fram fóru að
fundin yrði einhver lausn á málum
gagnvart Orcu ef af samstarfi ætti
að verða.
Niðurstaða þessara þreifinga varð
hins vegar sú eins og áður segir að
upp úr viðræðum slitnaði milli spari-
sjóðanna við lífeyrissjóðina og Orca-
hópinn. Vinnubrögð sparisjóðanna
hafa verið harðlega gagnrýnd, eða
eins og einn viðmælandi orðaði það:
„Sparisjóðirnir sprengdu brýr í báð-
ar áttir, inn í Orca-hópinn, og gagn-
vart lífeyrissjóðunum. Það er með
ólíkindum að þeir skyldu stunda
þessi vinnubrögð í sumar, setja síð-
an óraunhæfan verðmiða á sjálfa sig
og að þeir kærðu sig kollótta um af-
leiðingar gerða sinna fyrir einka-
væðinguna."
Skv. upplýsingum blaðsins líta
forsvarsmenn sparisjóðanna og
Kaupþings málið öðrum augum.
Farið hafi verið rækilega yfir alla
möguleika á tilboðsgjöf í FBA með
tilliti til þess hvemig ná
mætti sem mestum ár-
angri, bæði með tilliti tO
stöðu Kaupþings og
sparisjóðanna sjálfra.
Margir þættir hafi verið
teknir til skoðunar og
menn svo metið stöðuna
út frá þeirri heOdarmynd
sem reynt vai- að draga upp en eng-
in viðunandi lausn fundist. Eðlilegt
sé að setja háan verðmiða á Kaup-
þing, sem sé nokkurs konar fjöregg
sparisjóðanna og hafi náð miklum
árangri á íslenskum fjármálamark-
aði. Eigið fé þess hafi vaxið úr 200
millj. árið 1995 í um 2 þúsund millj. í
lok þessa árs og ávöxtun eigin fjár
fyi'irtækisins verið á bilinu 30-50% á
þessum árum.
Vildu fá gengið lækkað
í 2,5 eða 2,6
Töluvert bar á þeirri skoðun með-
al fjárfesta sem þreifuðu fyrir sér
um myndun hópa til að gera tilboð í
bréfin að hlutur ríkisins í FBA væri
í of háu verði. Var því haldið fram að
eðlilegra væri að selja á genginu 2,5
eða 2,6. Var lagt töluvert að fram-
kvæmdanefnd um einkavæðingu að
endurskoða söluskilmálana og
lækka sölugengið. Framkvæmda-
nefndin var hins vegar ófáanleg til
að breyta skilmálum sölunnar og
sagði útilokað að selja á lægra gengi
en 2,8. Ríkið hafði til viðmiðunar að
sparisjóðimir höfðu selt sinn hlut tO
Orca á þessu sama gengi.
Á mánudeginum 18. október var
haldinn kynningarfundur í FBA þar
sem viðstaddir vora margir hugsan-
legir þátttakendur í útboðinu, þ.á m.
voru nokkrir fjárfestar sem stóðu
síðar að hinum endanlega kaupenda-
hópi. Skv. upplýsingum blaðsins
tókst á þessum fundi að sannfæra
marga um að um raunhæft sölu-
gengi væri að ræða. Þrátt fyrir að
þar tækist að endurnýja áhuga
nokkurra lífeyrissjóða á þátttöku í
útboðinu tókst lífeyrissjóðunum ekki
að senda inn þátttökutilkynningu
áður en frestur rann út. Af samtöl-
um við heimildarmenn má ráða að
nokkuð hafi borið á gagnrýni af
hálfu stjórnvalda í garð lífeyrissjóð-
anna fyrir að hafa ekki tekist að
setja saman hóp bjóðenda.
Tengsl lífeyrissjóða,
FBA og Orca-hópsins
Þegar hér var komið sögu, slitnað
hafði upp úr viðræðum við sparisjóð-
ina, hik var á forsvarsmönnum
nokkurra lífeyrissjóða og samstarf
Orca og sparisjóðanna komið í upp-
nám, var útlit fyrir að hugsanlega
bærist engin þátttökutilkynning í
útboðinu áður en auglýstur frestur
rynni út, kl. 14 fimmtudaginn 21.
október. Skv. heimOdum blaðsins
mun formaður einkavæðingarnefnd-
ar hafa verið tilbúinn með yfirlýs-
ingu í Ríkiskaupum þess efnis að
nefndin hefði ákveðið að framlengja
alla fresti um eina viku þar sem eng-
in þátttökutilkynning hefði borist.
Ekki kom þó til þess þar sem aðilar
tengdir Orca-hópnum lögðu á síð-
ustu stundu fram einu þátttökutO-
kynninguna sem barst í útboðinu.
Fjárfestunum sem stóðu að Orca-
hópnum tókst þannig að skapa sér
stöðu í málinu í tOraun til að verja
sína fjárfestingu í bankanum.
Þriggja manna matsnefnd sem
skipuð var til að fara yfír þátt-
tökutilkynningar og kanna hvort
þær samrýmdust skilmálum sölunn-
ar um skyldleika, fjárhagsleg tengsl
og eignarhlut bjóðenda fór yfir þátt-
tökutilkynninguna. Skv. þeim regl-
um sem giltu um söluna fengu þeir
sem stóðu að tilkynningunni frest til
föstudagsins 29. okt. til að bæta úr
þeim annmörkum sem á henni voru
og áttu þess kost að breyta sam-
setningu hópsins. Var litið svo á að
það væri í fullu samræmi við út-
boðslýsingu sem lá til grundvallar
sölunni.
Mun hafa komið í ljós að í upphaf-
legum hópi vora aðilar sem orkaði
tvímælis að uppfylltu skilmála söl-
unnar. Var ábendingum um þetta
komið tO umboðsmanns hópsins.
Fór nú af stað hröð atburðarás og
vai' unnið ákveðið og skipulega að
endanlegri samsetningu hóps bjóð-
enda. Tókst að koma á tengslum á
milli lífeyrissjóða, stjórnenda FBA,
forsvarsmanna Orca-hópsins og
fleiri fjárfesta.
Þrír aðOar sem tilgreindir voru í
upphaflegri þátttökutilkynningu og
vora skrifaðir fyrir 15% hlut, féllu út
en í staðinn bættust fljótlega í hóp-
inn lífeyrissjóðirnir sjö sem standa
að kaupunum og stór hluti annarra
fjárfesta sem mynda hinn endanlega
kaupendahóp. Þeirra á meðal voru
stjómendur FBA, sem, að
sögn nokkurra viðmæl-
enda, tóku þarna af skarið
og áttu stóran þátt í að
sameina þá fjárfesta sem
standa að kaupunum. Að
sögn annarra heimOdar-
manna voru það þó ekki
síður forsvarsmenn Orca
sem áttu frumkvæði að því að ná
hópnum saman. Heimildarmönnum
blaðsins ber saman um að þeir ein-
staklingar sem beittu sér hvað mest
á þessum dögum fyrir myndun
hópsins hafi verið Bjarni Ármanns-
son, forstjóri FBA, Eyjólfur Sveins-
son, forsvarsmaður Orca, og Þorgeir
Eyjólfsson, framkvæmdastjóri Líf-
eyrissjóðs verslunannanna, og Þór-
arinn V. Þórarinsson, stjórnarfor-
maður Framsýnar af hálfu lífeyris-
sjóðanna.
Eigendur Orca fallast á að
skipta upp hlutabréfum sínum
Áður en samkomulag var í höfn um
samstarf kaupendanna fengu lífeyr-
issjóðirnir að ganga úr skugga um
hvernig viðskiptum Orca-hópsins við
sparisjóðina og Kaupþing hefði ver-
ið háttað og hvort gert væri ráð fyr-
ir því í samningum þeirra frá í sum-
ar að um frekara samstarf þeirra
yrði að ræða varðandi kaupin á
hlutabréfum í FBA. Var það í reynd
skUyrði af hálfu lífeyrissjóðanna að
Orca-hópurinn yrði leystur upp og
að eigendurnir á bak við það félag
kæmu fram sem sjálfstæðir aðilar
og óbundnir hver öðrum í fyrirhug-
uðu samstarfi hluthafahópsins um
kaupin á FBA. Féllust eigendur
Orca á að í framhaldi af kaupunum
mundu þeir skipta upp hlutabréfum
sínum þannig að þeir yrðu beint
hluthafar í FBA eins hratt og þeim
er kostur. Þar til af því geti orðið
muni hluthafar í Orca fara beint
með atkvæði sín á hluthafafundum í
FBA, þ.e. í samræmi við sinn eign-
arhlut. Eftir þessi viðskipti fara
stærstu hluthafar í FBA hver um
sig með um 7% atkvæðisrétt í félag-
inu.
Ávörðunin um að leysa Orca-hóp-
inn upp greiddi þannig fyrir því að
samstarfið komst á en skv. heimild-
um blaðsins munu viðskiptaleg sjón?
armið hafi ráðið því á sínum tíma að
Orca-hópurinn vai' myndaður um
kaupin á hlutafjáreign sparisjóð-
anna. Þegar svo slitnaði upp úr við-
ræðunum við sparisjóðina í október
hafi í reynd forsendur samkomu-
lagsins frá í sumar um frekara sam-
starf verið brostnar. Það hafi alltaf
legið fyiir að á bak við Orca stæðu
fjórir sjálfstæðir fjárfestar sem
væra hvenær sem er reiðubúnir að
taka hlutina til sín ef aðstæður
krefðust.
Skýringin á afstöðu Orca-hópsins
er einkum talin sú að þeir hafi verið
með vaxandi áhyggjur af sinni stöðu
eins og málum var komið og hafi
ekki fundist álitlegt að sitja uppi
með 5 milljarða fjárfestingu og 28%
eignarhlut í bankanum um ókomin
ár. Mönnum var orðið það ljóst að
það væra gagnkvæmir hagsmunir af
því að liðka mætti til fyrir samstarfi
fjárfestanna sem standa að kaupum
á hlut ríkisins með því að leysa Orca
upp. „Þeir hafa allir vaxið mjög af
þessu,“ sagði einn viðmælenda
blaðsins.
Ekkert samkomulag umfram
samstarf við kaupin L
Alls mynda 26 fjárfestar endan-
lega kaupendahóp. Kaupendur bréf-
anna eru 7 lífeyrissjóðir, 10 félög,
forstjóri og framkvæmdastjórar
FBA og 4 aðrir einstaklingar, auk
bankans sjálfs.
Heimildarmenn Morgunblaðsins
leggja áherslu á að ekkert sam-
komulag sé til staðar í hluthafa-
hópnum umfram það eitt að standa
sameiginlega að kaupunum í sam-
ræmi við skilmála ríkisins. Ekki
hefur verið farið fram á að haldinn
verði hluthafafundur í bankanum
og verður ekki annað ráðið af sam-
tölum við fjárfesta en það sjónar-
mið ráði ferðinni, a.m.k. enn un\
sinn, að bankanum verði gefið tæki-
færi til að sýna sig og sanna sem
fjárfestingarbanki og vaxa og dafna
á markaðinum.
„Það hafa engar um-
ræður átt sér stað um
einhver valdahlutföll,
blokkir eða samstarf
varðandi framhaldið.
Menn bara lögðust allir á
eitt um að loka þessu
svona. Það vita allir að
þetta er langhagkvæmasta lending-
in fyrir alla og svo spilast bara úiv
framhaldinu,“ sagði einn af hinum s
nýju eigendum FBA.
Ekki munu vera uppi nein áform
af hálfu lífeyrissjóðanna um sam-
rana eða sameiningu FBA við aðrar
fjái-málastofnanir s.s. við Kaupþing
á þessu stigi máls. „Það er ekki uppi
á borðinu," sagði einn viðmælenda
innan kaupendahópsins.
Sparisjóðirnir
skuld-
bundu sig
til að ná
11 % í útboði
ríkisins
Einkavæðing-
arnefnd var
reiðubúin að
framlengja
frest um
eina viku
Viðræður út
um þúfur
vegna ágrein-
ings um verð-
mæti Kaup-
þings