Morgunblaðið - 17.11.1999, Síða 33

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 1999 33
UMRÆÐAN
Vandmeðfarinn
eggjandi dans
DANSINN við súl-
una og erótísku stað-
irnir hafa verið nokk-
uð til umfjöllunar
undanfarið. Sveitar-
stjórnarmenn vítt um
land kvarta undan
skorti á réttarheim-
ildum til að stugga við
stöðunum og lýsa yfír
vanmætti sínum gegn
klámbylgjunni. Vara-
forseti bæjarstjórnar
Reykjanesbæjar út-
skýrði t.d. fyrir bæj-
arbúum í staðarblað-
inu af hverju hann var
fylgjandi vínveitinga-
leyfi íyrir erótískan
stað. Það er vegna þess að annars
hefði hann þurft að brjóta lög og
sem ábyrgur bæjarfulltrúi gat
hann það ekki. Mér þótti sjónarmið
Dans
Ég tel vafalaust út frá
lögfræðilegum for-
sendum, segir Skúli
Thoroddsen, að sveitar-
stjórn Reykjanesbæjar
sé enn stætt á að hafna
umbeðnu leyfi.
bæjarfulltrúans merkilegt. „Það
hefur ekkert að gera með hvað mér
finnst um nektardansstaði al-
mennt. Við verðum að fara eftir
gildandi lögum hveiju sinni. Bæjar-
fulltrúar geta ekki leyft sér að
brjóta lög eða reglu eða halda að
bæjarstjóm eigi að vera siðgæðis-
samviska bæjarbúa," sagði sveitar-
stjórnarmaðurinn.
Lögfræði er fræðigrein sem fæst
við að lýsa og skýra réttinn. Stund-
um er vandséð hver er rétt niður-
staða í máli og leita þarf til dóm-
stóla um ágreining manna, sé
önnur leið ekki fær. Sveitarstjómir
hafa ákveðnum skyldum að gegna
þótt stundum sé vandratað til réttr-
ar niðurstöðu svo öllum líki. Sam-
kvæmt áfengislögum skal sækja
um leyfi til áfengisveitinga á veit-
ingastað til sveitarstjórnar í við-
komandi sveitarfélagi. Það er á
valdi sveitarstjómar að
veita leyfi eða gera það
ekki, en sveitarstjórn
skal rökstyðja niður-
stöðu sína og gera
grein fyrir þeim sjón-
armiðum sem henni
réðu. Við endumýjun
leyfa má haga gildis-
tíma þeirra með hlið-
sjón af þeirri reynslu
sem fengist hefur af
veitingarekstrinum.
Það er tilgangur
löggjafans með þessum
ákvæðum að gera
sveitarstjórnum mögu-
legt að geta stýrt eða
haft áhrif á þróun
skemmtana- og veitingarekstrar í
hverju sveitarfélagi fyrir sig og
grípa inn í þá atburðarás ef til
óheilla horfir, t.d. um vímuefnan-
eyslu, vændi eða ef reksturinn
truflar almannafrið.
I hegningarlögum segir að „hver
sem með lostugu athæfi særir
blygðunarsemi manna eða er til op-
inbers hneykslis skal sæta fangelsi
allt að 4 árum, en fangelsi allt að 6
mánuðum eða sektum ef brot er
smávægilegt“, og „Ef klám birtist á
prenti, skal sá, sem ábyrgð ber á
birtingu þess eftir prentlögum,
sæta sektum eða fangelsi allt að 6
mánuðum. Sömu refsingu varðar
það að búa til eða flytja inn í út-
breiðsluskyni, selja, útbýta eða
dreifa á annan hátt út klámritum,
klámmyndum eða öðrum slíkum
hlutum, eða hafa þá opinberlega til
sýnis, svo og að efna til opinbers
fyrirlestrar, eða leiks, sem er ósið-
legur á sama hátt.“ Af þessu má sjá
að það getur reynst þrautin þyngri
að vera sveitarstjórnarmaður þeg-
ar einhver vill fá sér vínveitinga-
leyfi til að styðja við erótíkina að
sínum skilningi. Sveitarstjórnar-
mönnum er viss vorkunn í sínum
vanda. Tilgangur eigenda erótískra
dansstaða er að selja nekt, efna til
leiks sem getur sært blygðunar-
semi manna. Að hafna því er ekki
lögbrot í sjálfu sér heldur er hér um
úrræði sveitarstjórna að í'æða til að
hafna stuðningi við starfsemi sem
getur varðað við lög, verið lögbrot
eða brot á almennu siðgæði. Það er
illt í efni ef það er ekki lengur hlut-
verk sveitarstjórna að hafa áhrif á
þá starfsemi sem varðar íbúana.
Eiga viðskiptasjónarmið ein að
ráða því hvað er leyfilegt og er það
til? Er frjálst að opna næturklúbb i
íbúðarhverfi eða af hverju ekki í
fjölbýlishúsi ef viðkomandi uppfyll-
ir almenn skilyrði um veitinga-
rekstur?
Hér um daginn hafnaði bæjar-
stjórn Reykjanesbæjar beiðni um
vinveitingaleyfi fyrir erótískan stað
í bænum. Það er ekki ætlan mín að
leggja mat á ákvörðun bæjar-
stjórnar, en hún virðist lögfræði-
lega rétt miðað við yfirlýstan til-
gang umsækjanda en e.t.v. röng út
frá almennum forsendum um vín-
veitingaleyfi. Hvort vegur þá
þyngra? Akvörðun sveitarstjórnar
var borin undir úrskurðarnefnd
dómsmálaráðuneytisins um áfeng-
ismál sem úrskurðaði að veita bæri
umsækjanda leyfið, enda uppfyllti
hann skilyi'ði um veitingarekstur.
Þetta er ein hlið málsins sem varð-
ar almennar forsendur en er ekki
málið allt. Sveitarstjórn hefur eftir
sem áður þær skyldur að veita eða
veita ekki leyfi, að öðrum kosti eru
lögin markleysa. Eg tel vafalaust út
frá lögfræðilegum forsendum að
sveitarstjóm Reykjanesbæjar sé
enn stætt á að hafna umbeðnu leyfi
út frá sínum forsendum og þrátt
fyrir úrskurð dómsmálaráðuneytis-
ins. Sveitarstjórnum er líka heimilt
að afturkalla vínveitingaleyfi veit-
ingastaða, að fenginni reynslu af
rekstrinum, eins_ og áfengislögin
gera ráð íýrir. I þessum efnum
virðist mér það vera misskilningur
að þörf sé á sérstökum lögum um
erótíska staði eða annan jgleði- eða
skemmtanaiðnað. Urskurður
stjórnsýsluaðila getur að sjálfsögðu
verið leiðbeinandi og komið til álita
við málsmeðferð en er fráleitt bind-
andi dómsniðurstaða í sjálfu sér.
Sveitarstjórnirnar þurfa hins vegar
að láta reyna á réttarheimildir sín-
ar liggi þeim nokkuð við. Sætti
menn sig ekki við ákvörðun sveitar-
stjórna gera íslensk stjórnsýslulög
ennþá ráð fyrir því að dómstólar
greiði úr réttarágreiningi manna.
Komist dómstólar að þeirri niður-
stöðu að sveitarstjórnir hafi ekki
lögsögu heima í héraði um þau mál
er lög ætla þeim afskipti af, að
gættu jafnræði um viðkomandi
starfsemi, er líklega tímabært að
löggjafinn skoði sinn gang, en fyrr
er þess varla þörf eins og margir
virðast þó halda.
Höfundur er lögfræðingur.
Skúli
Thoroddsen
Húrra fyrir
Heimdalli
NOKKURRA ára
þrotlaust starf sjálf-
stæðra kvenna bar
loks árangur nú
nýverið þegar Heim-
dallur, félag ungra
sjálfstæðismanna í
Reykjavík, kynnti
nýja jafnréttisstefnu
félagsins undir yfir-
skriftinni „Konur
ganga með börn ... " á
heimasíðu Heimdallar.
Einstaklingsfrelsi -
Jafnrétti í reynd
Þetta eru gleði-
fréttir því ungir sjálf-
stæðismenn eru
þekktir fyrir allt annað en að fara
hefðbundnar leiðir til að leysa þau
vandamál sem herja á þjóðfélagið.
Þannig er t.d. lausn þeirra á fíkni-
efnavandanum fólgin í því að lög-
leiða fíkniefni. Það var því með
Jafnrétti
Þeir komast að þeirri
niðurstöðu, segir
Vilhjálmur H.
Vilhjálmsson, að ein
mikilvægasta ástæðan
sé „sú staðreynd náttúr-
unnar að konur verða að
ganga með börn,"
töluverðri eftirvæntingu að ýmsir
lögðu leið sína inn á heimasíðu
Heimdallar til að berja það augum
hvaða leiðir ungir sjálfstæðismenn
í Reykjavík vildu fara til að
tryggja jafnrétti kynjanna. Það
verður að segjast eins og er að hin-
ar ungu frelsishetjur í Sjálfstæðis-
flokknum brugðust ekki aðdáend-
um sínum í nýstárlegum lausnum.
Jafnréttisáætlun
ungra sjálfstæðismanna
Að hætti vandaðra fræðimanna
byrja ungu sjálfstæðismennirnir á
því að kryfja vandamálið. Þeir
komast að þeirri niðurstöðu að
„Kvenréttindafólk segi að konum
séu borguð lægri laun en körium
fyrir sömu störf...". Þetta eru engin
ný sannindi, en lausn
ungu sjálfstæðis-
mannanna er svo ein-
föld að það er ótrú-
legt að engum hafi
dottið hún í hug fyrr.
Lausnin er nefnilega
sú eigendur fyrir-
tækja eigi að nýta sér
launamuninn og ráða
bara konur í vinnu því
slíkt myndi veita við-
komandi fyrirtækjum
rekstrarlegt forskot.
Býflugurnar og
blómin
Næst velta hinir
ungu og efnilegu
sjálfstæðismenn því fyrir sér
hverjar séu ástæður launamunar-
ins. Af skarpskyggni komast þeir
að þeirri niðurstöðu að ástæðurnar
séu margþættar en ein hljóti að
vera mikilvægust og það sé „sú
staðreynd náttúrunnar að konur
verða að ganga með börn". Þetta
er hreint mögnuð uppgvötun og
ótrúlegt í ljósi menntunarstigs
þjóðarinnar að menn hafi ekki átt-
að sig á þessu fyrr.
Því næst velta ungu sjálfstæðis-
mennirnir því fyrir sér hverjir eiga
að bera kostnaðinn af barneignum.
Svar þeirra við spurningunni er
einfalt: „Auðvitað eru það konurn-
ar sem verða að bera kostnaðinn.
Hver annar?
Koma karlmenn
við sögu barneigna?
Lokaorð jafnréttisáætlunarinn-
ar bera rökhyggju ungra sjálf-
stæðismanna í Reykjavík fagurt
vitni og munu að öllum líkindum
lifa í hugum landsmanna um aldur
og ævi, en þar segir: „Við barn-
eignir koma oftast við sögu karl-
menn. Konur eignast börn með
karlmönnum. Sem þýðir að í lang-
flestum tilvikum er fjárhagur
þeirra sameiginlegur. Parið ber
því kostnaðinn saman. Nema kon-
an vilji ekkert með föðurinn hafa.
Sem gerir þá ákvörðun hennar um
að verða ófrísk mjög óskynsam-
lega. Einstaklingar verða að taka
ábyrgð á eigin gjörðum, annað ýtir
undir ábyrgðarleysi. Ríkið er ekki
eiginmaður." Húrra fyrir Heim-
dalli!
Höfundur er háskólanemi og vara-
þingmaður Samfylkingarinnar.
Vilhjálmur H.
Vilhjálmsson
Samhjálp kvenna 20 ára
HAUSTIÐ 1979 var
lagður grunnm’ að því
mikla sjálfboðaliða-
starfi sem Samtökin
Samhjálp kvenna hafa
innt af hendi síðustu
20 árin innan Krabba-
meinsfélags Islands.
Hugmyndin var sú að
mynda bakhjarl og
stuðning fyrir þær
konur sem höfðu
greinst með brjósta-
krabbamein. I Banda-
i-íkjunum og Noregi
hafði slíkt hjálparstarf
verið unnið um tíma
og gefist vel. Tvær
konur, þær Elín Finn-
bogadóttir og Erla Einarsdóttir,
voru frumkvöðlarnir. Þær nutu
dyggrar aðstoðar Öldu Halldórs-
dóttur frá Krabbameinsfélaginu.
Hafist var handa með markvissa
uppbyggingu hjálparstarfsins. Var-
fæmi var höfð að leiðarljósi og leit-
að aðstoðar hjá þeim sem létu sig
málið varða.
Sjálfboðaliðum fjölgar
Um það leyti sem samtökin voru
stofnuð var skipulögðum heim-
sóknum til kvenna á
sjúkrahúsum komið á.
Arið 1980 fjölgaði kon-
um í starfi samtak-
anna og jókst þá þessi
þáttur í starfseminni
til muna. Konurnar
nutu aðstoðar ki-abba-
meinslækna sem
höfðu kynnst þessu
fýrirkomulagi erlendis
og voi’u_ fúsir til sam-
starfs. I byrjun þótti
það ekki sjálfsagður
hlutur að leikmenn
væru að liðsinna kon-
um í svo viðkvæmum
málum. Sú hugsun var
fjarlæg að fagfólk nyti
aðstoðar leikmanna.
Árið 1983 var fyrsta námskeiðið
fyrir nýja sjálfboðaliða haldið. Rétt
er að geta þess að þær konur sem
taka að sér hjálparstarf hafa farið í
aðgerð og geta því miðlað af
reynslu sinni.
I hverju er aðstoðin fólgin?
Hjálparstarfið felst í því að miðla
af persónulegri reynslu og reyna
með því móti að auðvelda konunum
að takast á við vandamálin. Það
felst einnig í því að veita upplýsing-
ar um rétt einstaklinga, t.d. gagn-
vart Tiyggingastofnun ríkisins.
Þær konur sem þess óska fá heim-
sóknir. Öllum konum er í sjálfsvald
sett hvort þær þiggja þessa aðstoð.
Símatímar hjá samtökunum eru
einu sinni í viku og eitt kvöld í mán-
uði er haldið „opið hús“ í Skógar-
hlíð með fræðsludagskrá, kaffi og
meðlæti. Ættingjar koma gjaman í
þær samverustundir.
Endurhæfing og líkamsrækt
Uppbygging sálar og líkama er
afar nauðsynleg undir þessum
kringumstæðum.
Síðan 1989 hefur sú sem þetta
skrifar staðið fyrir líkamsrækt fyr-
ir konur sem gengist hafa undir að-
gerð. Leikfimiæfmgar fara fram
tvisvar í viku, ýmist í íþróttasal eða
í sundlaug. Þá vil ég benda á lofs-
vert framtak hjúkrunarfræðinga á
krabbameinsdeild Landspítalans. I
Laugardal eru skipulagðar göngu-
ferðir og fylgir hjúkrunarfræðing-
ur hópnum hverju sinni. Þetta hef-
ur gefist vel. Að mínu mati ættu
allar konur að eiga þess kost eftir
aðgerð að fá markvissa sjúkraþjálf-
un. Víða á Norðurlöndum er litið á
Hugsjónastarf
Hjálparstarfið felst í
því, segir Lovísa
Einarsdóttir, að miðla
af persónulegri reynslu
og reyna með því móti
að auðvelda konunum að
takast á við vandamálin.
það sem sjálfsagðan hlut að konur
fái meðferð hjá sjúkraþjálfara í
ákveðinntíma eftir aðgerð og sömu-
leiðis sálfræðilega aðstoð hjá ráð-
gjafa endurgjaldslaust.
Margt hefur áunnist
í starfi samtakanna hefur trún-
aður, alúð og virðing fyrir einstakl-
ingnum ætíð verið höfð að leiðar-
ljósi. Starfið hefur sannað gildi sitt.
Fleiri og fleiri leggja samtökunum
lið. A þessu ári eru það 20 konur
sem sinna þessu hjálparstarfi í
Reykjavík. A landsbyggðinni eru
einnig margar konur starfandi.
Lovísa
Einarsdóttir
Þetta ágæta starf á það skilið að
betur verði að því hlúð af hálfu
stjórnvalda. Með því að veita fé til
endurhæfingar eftir aðgerð gætu
stjórnvöld sýnt hug sinn til þessa
fómfúsa starfs. Hin síðari ár hafa
samtökin starfað undir forystu
Kristbjargar Þórhallsdóttur. Hefur
ósérhlífni hennar og dugnaður ver-
ið samtökunum ómetanlegur.
A þessu 20 ára afmælisári óska
ég samtökunum allra heilla og vona
að frábært hugsjónastarf þeirra
styðji áfram þær konur sem þurfa
þess með í framtíðinni.
Höfundur er samskiptafulltrúi á
Hrafnistu í Hafnarfirði og á sæti í
bæjarstjdrn Garðabæjar.