Morgunblaðið - 15.12.1999, Blaðsíða 40

40 MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FJARVEITINGA-
VALDIÐ OG HEIL-
BRIGÐISKERFIÐ
*
OLAFUR Orn Arnarson, yfirlæknir á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur, skrifar grein í Morgunblaðið í gær og
sparar ekki stóru orðin í garð blaðsins. Grein hans nefnist
„Furðuleg forystugrein“ og fjallar um leiðara Morgun-
blaðsins sl. föstudag. Þá sagði Morgunblaðið m.a.: „I þessu
sambandi má minna á, að í Bandaríkjunum gilda svo
strangar reglur um eyðslu umfram fjárlagaheimildir, að
þegar peningarnir eru búnir stöðvast tiltekin starfsemi
ríkisins frá þeim degi.“ í tilefni af þessum ummælum segir
yfirlæknirinn: „í þessum skrifum kemur fram ótrúleg van-
þekking Morgunblaðsins á stöðu mála.“
Er það svo? Á undanförnum misserum hefur Morgun-
blaðið hvað eftir annað lýst þeirri skoðun, að komið sé að
endimörkum þeirrar niðurskurðarstefnu, sem ríkt hefur á
sjúkrahúsunum allan þennan áratug. Nú í góðærinu eigi
landsmenn að horfast í augu við það, að þjóðin sjálf vill búa
við sjúkrahúsaþjónustu í fremstu röð meðal þjóða heims.
Það kosti peninga að tryggja slíka þjónustu og þá peninga
eigi að greiða.
Fjárveitingavaldið hefur hins vegar ekki verið tilbúið til
að mæta auknum rekstrarkostnaði sjúkrahúsanna með
fjárveitingum sem hafa dugað. Þess vegna koma upp á
hverju ári umræður um fjárhagsvanda sjúkrahúsanna.
Verulegur hluti kostnaðar sjúkrahúsanna er launakostnað-
ur. Hver semur um laun við starfsmenn heilbrigðiskerfis-
ins? Það er að sjálfsögðu ríkið. En sá sami aðili hefur tregð-
ast við að mæta afleiðingum eigin gerða með auknum
fjárveitingum.
Nú er auðvitað Ijóst, að það er nauðsynlegt að hafa stöð-
ugt aðhald í rekstri, hvort sem um er að ræða sjúkrahús
eða annan rekstur. Slíkt aðhald á að vera sjálfsagður þátt-
ur í öllum rekstri en ekki einungis að koma til við sérstakar
aðstæður. Þess vegna er sjálfsagt að fjárveitingavaldið
veiti sjúkrahúsunum sterkt aðhald eins og öðrum opinber-
um stofnunum og fyrirtækjum.
Þegar Morgunblaðið hins vegar leggur til að bandaríska
fyrirkomulagið verði tekið upp, þ.e. að hætt sé að borga
peninga þegar þeir eru búnir jiannig að starfsemin stöðv-
ist, er það ekki fyrst og fremst til þess að refsa yfirmönnum
sjúkrahúsanna fyrir að fara fram úr fjárlagaheimildum.
Markmiðið er auðvitað að knýja fjárveitingavaldið til raun-
sæis í fjárveitingum. Hvaða þingmaður vill bera ábyrgð á
lokun sjúkrahúsanna?
Reglulegar og árlegar umræður um fjárhagsvanda
sjúkrahúsanna eru niðurlægjandi fyrir starfsfólk þeirra.
Þetta fólk á réttmæta kröfu á því að það sé ekki sett í þá
stöðu ár eftir ár að umræður hefjist um meinta óstjórn á
sjúkrahúsunum. Það er engum til góðs að fjárveitingavald-
ið bregðist alltaf við eftir á. Tæpast leikur nokkur vafi á
því, að það er vilji þjóðarinnar að hér verði haldið uppi full-
kominni heilbrigðisþjónustu, sem jafnast á við það bezta
sem þekkist í öðrum löndum. En slík heilbrigðisþjónusta
kostar peninga.
Standi þingmenn frammi fyrir því að sjúkrahús og aðrar
opinberar stofnanir loki þegar fjárveitingar eru búnar
munu þeir vanda betur fjárlagagerðina í stað þess að gagn-
rýna forsvarsmenn sjúkrahúsanna eins og þeir gera nú.
Þegar Morgunblaðið segir, að „alvarlegur misbrestur sé
auðsjáanlega í fjármálalegum rekstri heilbrigðiskerfisins“
er það rétt en það er ekki þar með sagt að sá misbrestur sé
á sjúkrahúsunum. Ólafur Örn Arnarson, yfirlæknir á
Sjúkrahúsi Reykjavíkur, á þess vegna að standa með
Morgunblaðinu í þeirri tillögu að bandaríska aðferðin verði
tekin upp. Hún er ekki andsnúin hagsmunum sjúkrahús-
anna eins og yfirlæknirinn virðist telja heldur þvert á móti
stuðningur við málstað þeirra.
Aðhald í rekstri er eitt. Óraunsæjar kröfur um niður-
skurð eru annað. Stjórnvöld hafa falið Magnúsi Péturssyni,
fyrrum ráðuneytisstjóra í fjármálaráðuneytinu, það erfiða
verkefni að koma rekstri sjúkrahúsanna í viðunandi horf.
Það er mikið verkefni og tekur nokkur ár en ekki nokkra
mánuði. Stjórnvöld þurfa að veita forstjóra spítalanna
tveggja stuðning við að ljúka því verki m.a. með því að taka
upp raunsæjar fjárveitingar til spítalanna.
Góð heilbrigðisþjónusta er dýr. Lyf eru dýr. Tæki eru
dýr. Menntun lækna og annarra sérhæfðra starfsmanna er
dýr. Þetta er allt dýrt en þjóðin getur hins vegar ekki hugs-
að sér neitt annað en það bezta. Og þess vegna verða skatt-
greiðendur að vera tilbúnir til að borga og eru það áreiðan-
lega í þessu tilviki.
Aform um samræmdan f]ármagnstekjuskatt eru mikið þrg
Stefnt að
nýrri mála-
miðlun inn-
an hálfs árs
Ráðamenn ESB höfðu einsett sér að ná á nýafstöðn-
um leiðtogafundi í Helsinki samkomulagi um aðgerð-
ir gegn því sem kallað er „skaðleg skattasamkeppni“
milli aðildarríkjanna. Þetta mistókst, að sögn Auðuns
Arnórssonar, aðallega vegna andstöðu Breta sem
óttast að samræmdur fjármagnstekjuskattur, sem er
hluti áformanna, geti skaðað viðskipti á verðbréfa-
markaðnum í Lundúnum.
STADIÐ var upp frá samninga-
borðinu í Helsinki á laugar-
daginn án þess að ðnnur nið-
urstaða hefði fengizt í deiluna
um sameiginlegar aðgerðir ESB-ríkj-
anna gegn „skaðlegri skattasam-
keppni" en sú, að áfram skyldi reynt
að ná málamiðlun.
í samþykkt leiðtoganna er því sleg-
ið föstu, að allir þeir borgarar sem lög-
heimili hafi í Evrópusambandinu skuli
greiða lögboðinn skatt af öllum sínum
fjármagnstekjum. Nefnd háttsettra
embættismanna er falið það verkefni
að finna út úr því hvernig þessu
markmiði verði bezt náð. Lagt er til að
útgangspunktur þessa starfs verði
málamiðlunartillaga sem fram-
kvæmdastjórn ESB og formennsku-
ríkið Finnland lagði fram 7. desember
sl., sem snýr aðallega að mesta deilu-
málinu, en það er að hve miklu leyti áf-
orm um innheimtu fjármagnstekju-
skatts skuli ná til evru-skuldabréfa
(Eurobonds).
Þýzki ríkiskassinn
verður af mestu fé
Skatturinn, sem mest er deilt um,
hefur að markmiði að ná til fjármagn-
stekna sem einstaklingar í einu ESB-
landi fá af inneign í öðru ESB-landi.
Gefi þessir einstaklingar þessar
tekjur ekki upp til skatts í heimalandi
sínu af sjálfsdáðum komast þeir - að
óbreyttum reglum - upp með að
greiða engan skatt af þeim. Hafa til-
lögurnar gert ráð fyrir að hinn sam-
ræmdi ESB-fjármagnstekjuskattur
verði 20%. Hugmyndin var að hver
fjármálastofnun, sem geymir fé eða
verðbréfaeign einstaklinga með lög-
heimili í öðru ESB-landi, sjái um að
halda nýja skattinum eftir í hvert sinn
sem hún greiðir út fjármagnstekjur.
Gert var ráð fyrir að hvert ESB-land
gæti valið hvort það færi þá leið að
skylda allar fjármálastofnanir sem
innan þess starfar til að sinna þessari
skattheimtu, eða að öðrum kosti að
skylda þær til að miðla upplýsingum
um slíkar fjármagnstekjugi-eiðslur til
skattheimtuyfírvalda í
heimalandi innistæðueiga-
ndans. Með þessu myndu
ESB-löndin „hætta að
vera hvert öðru skatta-
paradís," eins og The
Economist hefur eftir ótil-
greindum stuðningsmanni tillagn-
anna.
Þýzk stjórnvöld hafa lagt mesta
áherzlu á að áformin komizt til fram-
kvæmda, en fyrstu tillögurnar um þau
voru settar fram í nafni framkvæmda-
stjómar ESB fyrir rúmum tveimur
árum. Þýzki ríkiskassinn verður af
miklum tekjum við það að einstakling-
ar sleppa við að greiða fjármagnstekj-
uskatt af sparifjáreign, sem þeim ber
að þýzkum lögum, með því að pakka
fénu í tösku og aka sem leið liggur í
banka handan landamæranna, fyrst
og fremst í Lúxemborg og Sviss.
Bankaleyndin sem í þessum löndum
er í hávegum höfð veldur því að þýzk
skattheimtuyfirvöld fá aldrei upplýs-
ingar um hve miklar fjármagnstekjur
þýzkir aðilar hafa af inneign í bönkum
utan landamæranna. Lúxemborgarar
hafa því af skiljanlegum ástæðum ver-
ið, auk Breta, tregastir til að sam-
þykkja samræmingaráformin, en hin
13 ríldn eru öll orðin sammála um þau.
Bankar haldi eftir skatti eða
upplýsi skattayfirvöld
Tilgangurinn með áformunum er
fyrst og fremst að ná til sparifjár ein-
staklinga, ekki stofnanafjárfesta, en
slíkir eru langatkvæðamestir á alþjóð-
legum skuldabréfamörkuðum. En
jafnvel í viðskiptum á skuldabréfa-
markaðnum yrði bönkum uppálagt að
veita upplýsingar um hina tiltölulega
fáu einkafjárfesta, til þess að fjár-
magnstekjuskatturinn nái til þeirra
líka, að eitt gangi yfir alla.
Það er þetta sem Bretar eru mest
andsnúnir. Þeir halda því fram, að
skriffinnskan og kostnaðurinn sem
þetta hefði í för með sér yrði evru-
skuldabréfamarkaðnum (Eurobonds)
fjötur um fót, sem veltir gríðarháum
fjárhæðum á fjármálamarkaði Lund-
úna. Óttast þeir að þetta kunni að
flæma stóran hluta viðskiptanna með
evru-skuldabréf út úr Evrópusam-
bandinu. Svissneskir bankamenn
myndu sjá sér þar leik á borði. Bretar
minna líka gjaman í þessu sambandi
á, að hin miklu umsvif Lundúnamark-
aðarins í alþjóðlegum skuldabréfavið-
skiptum megi að hluta til þakka því, að
bandarísk stjómvöld gerðu á sjöunda
áratugnum tilraun með fjármagns-
tekjuskatt sem einnig næði til skulda-
bréfa. Þá fluttust þessi viðskipti að
miklu leyti frá New York til Lundúna.
Afstaða brezku stjórnarinnar til
ESB-skattatillagnanna hefur því verið
sú, að taka þá aðeins í mál að ræða
hina nýju skattheimtu ef evruskulda-
bréfamarkaðurinn yrði undanþeginn
henni. Flest önnur ESB-lönd hafa
hafnað slíkri undanþágu,
aðallega á gmndvelli þess
að hið sama verði að gilda
um stóra einkafjárfesta
sem hina smærri þegar
kemur að skattheimtu af
sparnaði fólks. Margir
hafa skilning á röksemdum Breta, en
telja ályktanh' þeirra um væntanlegar
afleiðingar vera ýktar.
Þrjár leiðir
Nú, þegar fyiir liggur að engin nið-
urstaða náðist í málinu á Helsinki-
fundinum, má í grófum dráttum
reikna með að möguleikar þeirra sem
vilja koma fjármagnstekju-
skatts-áformunum í framkvæmd séu
þrenns konar. Sú leið var valin að fela
sérskipaðri nefnd háttsettra embætt-
ismanna að halda áfram að vinna að
Óttast f lótta
skuldabréfa-
markaðarins
frá Lundúnum
Frá leiðtogafundinum í Helsinki. To
(fremst t.v.), stóð í nafni hagsmuna li
Lundúna fastur á því að láta ekki ui
samræmdan fjár
lausn málsins, með það fyrir augum að
það verði loks til lykta leitt á leiðtoga-
fundinum í júní nk., undir lok for-
mennskutíðar Portúgals. Þessi leið
getur þó þá aðeins reynzt skynsamleg,
að ástæða sé til að ætla að forsendur
breytist þannig að málamiðlun verði
möguleg. Ein hugmyndin þar að lút-
andi er sú, að Bretum yrðu veittar
þær undanþágur sem þeir sækjast eft-
ir, en með þeim fyrirvara að þær verði
takmarkaðar síðar.
Annai' möguleiki hefði getað verið
sá, að fresta ákvörðun um fjármagns-
tekjuskattsáformin um tvö til þrjú ár,
eða þar til Bretar hafa tekið ákvörðun
um aðild að Efnahags- og myntbanda-
lagi Evrópu, EMU, og er ekki óhugs-
andi að þessi leið verði þrautalending-
in þrátt fyrir að ákveðið hefði verið að
reyna að finna lausn innan næstu sex
mánaða. I viðræðum ESB-fjármála-
ráðhen'anna um málið kom fram sú
hugmynd, að það mætti setja Bretum
það skilyrði fyrir EMU-aðildinni, að
þeir samþykktu líka skattareglurnar.
Þriðji möguleikinn, sem The Econ-
omist nefnir, er að þau ríki sem sé
mikið í mun að koma þessum skatti á
fylgi þeim vilja eftir á vettvangi við-
ræðna ESB-ríkjanna um endurskoð-
un stofnsáttmálans og endurkipulag-
ningu stofnanakei'fisins, sem ákveðið
hefur verið að gera á næsta ári vegna
hinnar tilvonandi fjölgunar aðildar-
ríkja sambandsins. Eitt þeirra mála
sem þar verða ofarlega á dagskránni
er útvíkkun þess sviðs, þar ________
sem ákvarðanir eru teknar Gððti I
með auknum meirihluta í Blair-!
stað samhljóða samþykkis. jnnj A
Búast má við að hart verði ... . 1
tekizt á um hvort skatta-
mál eigi að verða eitt þess-
ara sviða. Bretar gætu beitt neitunar-
valdi gegn slíkri breytingu, jafn
örugglega og þeir geta hindrað sam-
komulag um fjármagnstekjuskattinn.
En ríkisstjórn Tonys Blairs, sem hef-
ur verið í mun að byggja upp þá ímynd
að hún fylgdi uppbyggilegri stefnu í
Evrópusamstarfínu, gæti reynzt það
pólitískt dýrkeypt að reyna að halda
uppi vörnum fyrir skuldabréfamarkað
Lundúna af sama krafti og hingað til.
Hinar yfirgnæfandi deilur um fjár-
magnstekjuskattinn hafa varpað hin-
um tveimur meginþáttum tillagnanna