Morgunblaðið - 15.12.1999, Blaðsíða 54

54 MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 1999
MORGUNBLADIÐ
UMRÆÐAN
Málgaman
ÞAÐ er vandasamt
að vera stuttorður án
þess að stofna sér í þá
hættu að verða mis-
skilinn. Til að afstýra
slíku þyrfti helst að
skýra hvert orð sitt og
það gæti heldur en
ekki lengt málflutning-
inn. Og það gerði ég
augsýnilega ekki
nægilega í greininni
„Hreintunga og yfir-
stétt“ í Morgunblaðinu
^26. nóvember.
Jóhann Guðni Reyn-
isson segir í grein í
Morgunblaðinu 4. des-
ember að ég hiki ekki
við að nota orðið
„hreintungu-
stefna“. Honum yfirsést að ég var að
vísa til orðafars Hallfríðar Þórarins-
dóttur einsog ég tók þó fram um
sum önnur orð í greininni. Eg tek
mér orðið hreintungustefna helst
ekki sjálfkrafa í munn, af svipuðum
ástæðum og Jóhann tilgreinir: menn
geta skilið það svo að með því sé gef-
ið í skyn að aðrar tungur séu
„óhreinindi", sem er fjarri öllu lagi.
Sum tökuorð og jafnvel gamlar
slettur geta orðið mikil málprýði.
^ Á hinn bóginn er alger óþarfi að
skilja orðið hreintungustefna með
þessum hætti. Það merkir miklu
fremur stílhreint mál. Þessu má
líkja við byggingarlist. Það þykir
sjaldan til prýði að blanda mörgum
stíltegundum saman í einni bygg-
ingu, enda þótt rómanskur, gotnesk-
ur, barokk, rokokó, jugend eða
funkis-stíll séu hinir ágætustu hver
um sig. Málrækt er engu að síður
það orð sem ég kýs helst að nota um
þá viðleitni að tala og skrifa rök-
rænt, litríkt og lifandi mál.
Jóhann kveðst vita um marga
verðbréfamiðlara sem tali ágæta ís-
lensku. Það efa ég ek'ki heldur.
Ábending mín eða viðvörun fólst í
því að verksvið þeirra ýti ekki undir
íslenska málrækt nema mjög vísvit-
andi sé unnið að því einsog hingaðtil
hefur verið gert á tölvusviðinu. Einn
hinna mörgu sem hringdu til að
þakka mér fyrir áður-
nefnda grein var hátt-
settur maður hjá einu
stærsta fyrirtæki
landsins sem mjög er
háð alþjóðaviðskiptum.
Hann kvaðst í hjarta
sínu vera málræktar-
maður en oft eiga í
vissu samviskustríði
vegna þeirrar tog-
streitu sem óhjá-
kvæmilega yrði stund-
um milli verksviðs og
málverndar.
Það má vel vera rétt
Ámi hjá Jóhanni að islensk
Björnsson tunga hafi verið í meirí
hættu í lok 18. aldar en
nú. En þá var ekki heldur látið reka
á reiðanum, heldur snúist til varnar
af fullri einurð. Nægir að nefna
Sveinbjörn Egilsson og nemanda
hans Jónas Hallgrímsson.
Hreintungustefna
Eina „stéttin“ sem virð-
ist bera hag íslenskrar
tungu fyrir brjósti, segir
Arni Björnsson, er sá
hópur sem þykir vænt
um móðurmál sitt og
hefur gaman af að
föndra við það í bundnu
og óbundnu máli
Eiríkur Brynjólfsson gerir mig
einnig að talsmanni „hreintungu-
stefnu" í grein í Mbl. 8. des. og get
ég sem fyrr sagði ugglaust sjálfum
mér kennt um þennan hugtakarugl-
ing. Á hinn bóginn spyr Eiríkur
gegn hverju þessi stefna hafi beinst
eftir að Islendingar öðluðust sjálf-
stæði frá Dönum. Því er fljótsvarað
að hún hefur hér sem víðar um heim
einkanlega beinst gegn ofurvaldi
enskrar tungu, hversu ágæt sem sú
tunga annars er í sjálfri sér.
Eg botna hinsvegar ekkert í
stéttaskiptingu Eiríks eða annarra
sem halda því fram að íslensk tunga
sé stéttbundin. Því er líkast að menn
hafi lært þessi fræði af bók, þar sem
miðað er við stéttskipt málfar, eins-
og t.d. í Bretlandi, og síðan lagt
þetta skapalón yfir allan heiminn án
þess að kynna sér sögulegar for-
sendur í hverju landi um sig. Ef átt
er við svonefnda auðstétt, sem um
leið er vitaskuld áhrifamesta valda-
stéttin, þá eru viðhorf innan hennar
mjög breytileg gagnvart ræktun ís-
lenskrar tungu, allt frá harðvítugri
hreintungustefnu til algjörs kæru-
leysis. Líku gegnir um verkalýðs- og
bændastétt. Ef átt er við svonefnda
menntastétt eða háskólaborgara þá
er hið sama upp á teningnum. Hjá
einum fyrrverandi rektor Háskóla
Islands gætti til að mynda töluverðs
fallaruglings, sem Eiríkur leyfir sér
reyndar að nefna þágufallssýki án
gæsalappa.
Eina „stéttin“ sem virðist láta sér
annt um íslenska tungu er sá sund-
urleiti hópur sem þykir vænt um
móðurmál sitt og hefur gaman af að
rækta það eða föndra við það í
bundnu og óbundnu máli, orðaleikj-
um, málfyndni og hverskonar dag-
legu brúki í stað þess að beygja sig
undir alþjóðlegt heimsveldamál.
Þessir einstaklingar eru sem betur
fer enn býsna margir innan flestra
samfélagshópa en helstu talsmenn
þeirra hafa lengstum verið móður-
málskennarar og stjórnendur
áhrifamikilla fjölmiðla. Því hefur
málræktarmönnum tekist að koma
ýmsum sjónarmiðum sínum að í
menntakerfinu. Þetta er það sem
skammsýnir menn leyfa sér að kalla
„kúgunartæki yfirstéttarinnar“.
Eitt besta ljóðskáld okkar spurði í
símagamninu sem fylgdi birtingu
greinar minnar hvort kannski ætti
að fara að ávíta börn sem maður
heyrði tala fagra íslensku: Svei þér,
yfirstéttarormurinn þinn. Eða hvort
menn væru að þjóna einhverri yfir-
stétt með því að burðast við að yrkja
á góðu máli. Hvar ætlar þessi hald-
villa að enda?
Höfundur er útgáfustjóri
Þjóðminjnsafns.

Varúð!
Hver er við dyrnar ?
éh
myndavélin tryggir öryggi þitt og þinna!
Þú sérð garðinn - fyigist með börnunum - sérð hver er við dyrnar
Everspring myndavélin er fest á vegg og tengist beint við
sjónvarpstækið.
Auðveld uppsetning - Kaplar og tengi fylgja - íslenskar
leiðbeiningar - Hægt að tengja við myndbandstæki.
■ -'í í4 %. Jf _ J? x )
Tryggðu öryggi þinna nánustu
Jólatilboð: Tvær gerðir, kr. 17.900 stgr.
eða 19.900 stgr.
III-
Einar
Farestveit & Co. hf.
Borgartúni 28 « 562 2901 og 562 2900
Takmarkað
magn!
Tvískinn-
ungur SUS
INGVI Hrafn Óskarsson og Arna
Hauksdóttir, fyrrum félagar mínir í
stjórn Heimdallar, rituðu grein í
þetta blað á laugardaginn, þar sem
þau áréttuðu stefnu SUS í jafnréttis-
málum og efni jafnréttisályktunar
sambandsins. Virðist
tilefnið vera umræður,
sem sköpuðust þegar
ég skrifaði pistil á
frelsus og síðar grein í
Morgunblaðið, þar sem
ég mótmælti lög-
bundnu fæðingarorlofi
á þeim forsendum að í
fyrsta lagi kæmi það
niður á launum þeirra
sem það hlytu og í öðra
lagi að slíkir opinberir
styrkir ættu ekki rétt á
sér, frekar en aðrir.
Þversögnin í mál-
flutningi Örnu og
Ingva Hrafns, fyrir
hönd SUS, felst í því að
annars vegar vilja þau
að báðir foreldrar njóti sama laga-
legs réttar til fæðingarorlofs, en hins
vegar segja þau að árangursríkasta
leiðin til að útrýma launamuni kynj-
anna sé að efla markaðskerfi og
einkaframtak. í ályktun SUS um
jafnréttismál, sem þau segjast vera
að árétta, er þar að auki lagt til að
lögbundið fæðingarorlof verði lengt í
níu mánuði.
Lögbundið fæðingarorlof
er ríkisstyrkur
Nú er það svo, að ríkisstyrkir
koma oftast niður á þeim sem þá
hljóta, ekki síður en hinum sem
þurfa að borga þá með sköttum sín-
um. Þessi staðreynd er almennt við-
urkennd meðal hægrimanna og hef-
ur alltaf verið hornsteinn stefnu
Sambands ungra sjálfstæðismanna.
Lögbundið fæðingarorlof eins og það
er framkvæmt hér á landi felur það í
sér að ríkið borgar laun foreldra á
meðan þeir sinna barni sínu fyrstu
mánuði lífshlaups þess. Þessi ríkis-
styrkur verður til þess að laun þeirra
sem hann hljóta hafa tilhneigingu til
að lækka.
Þannig hlýtur einstæð kona að
vera í betri aðstöðu á vinnumarkaði
en fjölskyldukona á þrítugsaldri.
Með ráðningu þeirrar síðarnefndu er
vinnuveitandi að kalla yfir sig áhætt-
una á því að hún geti hvenær sem er,
nánast fyrirvaralaust, horfið í nokk-
urra mánaða launað leyfi frá störf-
um, ef fæðingarorlof er lögbundið.
Því fylgir ýmiskonar kostnaður,
t.a.m. við að finna nýjan starfskraft.
Hið sama á við ef báðir foreldrar
eiga rétt á ríkisstyrktu fæðingaror-
lofi, þá hafa laun þeirra karla og
kvenna sem hyggjast eignast börn
tilhneigingu til að lækka.
Lausnin á vandanum
Lausnin á þessum vanda er auð-
vitað sú að afnema lögbundið fæð-
ingarorlof.
Þá verður barnsburðarleyfi samn-
ingsatriði milli launþega og vinnu-
veitenda; þ.e. fólk getur valið hvort
það kýs hærrí laun eða réttinn til
fæðingarorlofs. Rétturinn til fæðing-
arorlofs er hluti af launakjörum og
því er hægt að skipta honum út fyrir
launahækkun eða önnur réttindi
gagnvart vinnuveitanda. Undir slíku
fyrirkomulagi er feðrum jafn frjálst
að taka orlofið og konum og það sem
meira er; Hávarður
hommi þarf ekki að
borga kostnað Kjart-
ans kynvísa við barn-
eignir. Hins vegar má
hjálpa fólki á bams-
burðaraldri með því að
lækka skatta stórlega,
enda þjónar það ekki
hagsmunum barnafólks
að gera upptækan tæp-
an helming launa þess.
Lögbundið fæðingar-
orlof er semsagt ríkis-
styrkur og hefur alla þá
galla sem ríkisstyrkj-
um almennt fylgja;
kemur í veg fyrir skil-
virkni markaðarins og
að einstaklingar séu
metnir að verðleikum. I þvi sam-
bandi skiptir engu máli hver á rétt á
ríkisstyrknum; bara konur eða allh’
foreldrar.
SUS er fylgjandi
ríkisstyrknum
Með vísan til þessa, og í ljósi þess
að stefna SUS skuli vera að lögbund-
ið fæðingarorlof verði lengt í níu
Fæðingarorlof
Lausnin á þessum
vanda er auðvitað sú,
segir fvar Páll Jónsson,
að afnema lögbundið
fæðingarorlof.
mánuði, er eftirfarandi klausa í grein
Ingva Hrafns og Örnu skringileg:
„Áiyktun SUS bendir á að áhrifarík-
asta leiðin til að útiýma launamuni
kynjanna er að efla mai’kaðskerfi og
einkaframtak og flýta einkavæðingu
ríkisfyrirtækja, þar sem ljóst er að
eftir því sem atvinnurekandi hefur
ríkari hagsmuni af því að ráða rétta
starfskraftinn er tryggara að sá hæf-
asti verði fyrir valinu, óháð kynferði.
Á frjálsum markaði hlýtur verð vinn-
unnar að ráðast af hæfileikum og
frammistöðu launþegans. Það þjónar
ekki hagsmunum fyrirtækja að fæla
burtu hæfan starfskraft með því að
bjóða honum lægri laun, einungis
vegna kynferðis." Þetta segir fólkið
sem er fylgjandi lögbundnu fæðing-
arorlofi, og þar að auki að það sé
lengt í níu mánuði! Það talar fjálg-
lega um markaðskerfi og einkafram-
tak, en er svo fylgjandi víðtæku inn-
gripi ríkisins á vinnumarkaði, með
öllum þeim ókostum sem fyn1 var
lýst. Er furða að menn velti vöngum
yfir þessum málflutningi og spyrji:
Hver er stefna SUS í jafnréttismál-
um?
Höfundur er fyrrverandi
stjórnarmaður í Heimdalli fus.
ívar Páll
Jónsson
Eyrnalokkagöt
Nú einnig
100 gerðir af eyrnalokkum
3 starðir
Hárgreiðslustofan
Klapparstíg CSImi 551 3010)
1 lStofnað 1918 O
SLIM-LINE
dömubuxur frá
gardeur
Qfuntu
tískuverslun
v/Nesveg, Seltj., s. 561 1680