Morgunblaðið - 15.12.1999, Síða 46

Morgunblaðið - 15.12.1999, Síða 46
46 MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 1999 MÖRGUNBLAÐIÐ Fj árhagsáætlun meirihlutans í borgar- stjórn Reykjavíkur fyrir árið 2000 verður afgreidd á fundi borg- arstjómar á fimmtu- dag. Með henni er stað- fest sú hækkun útsvars, sem R-listinn samþykkti fyrir ári, þegar álagningarstuð- ull útsvars var hækk- aður nánast upp í það hámark, sem lög leyfa. Þar með var horfið frá þeirri stefnu, sem sjálf- stæðismenn stóðu fyr- ir, að halda álögum á Reykvíkinga í lág- marki. Hækkun útsvarsálagningar úr 11,24% í 11.99% leiddi til tæplega þúsund milljóna króna hækkunai- skatta á borgarbúa og eyddi því sem næst þeirri skattalækkun sem ríkis- stjórnin stóð fyrir um síðustu ára- mót. Reykvíkingar fengu því ekki að vnjóta hennar nema að litlu leyti. R- ’ listinn sá fyrir því. Auknar tekjur Vegna uppsveiflu í efnahagslífi þjóðarinnar og hærri tekna borgar- búa hafa skatttekjur borgarsjóðs aukist verulega á þessu ári. A næsta ári er reiknað með að þær haldi áfram að aukast. Þannig verður tekjuaukningin um 1.500 milljónir króna frá áætlaðri út- komu þessa árs, en á þessu ári hækka skatt- tekjur um 600 milljónir króna frá fjárhags- áætlun. Frá árinu 1997 hafa skatttekjur borg- arsjóðs vaxið um tæpar 5.000 m.kr. á föstu verðlagi nú í desember, frá því að vera 15.560 m.kr. árið 1997 í 20.500 m.kr. á næsta ári. Athygli vekur, að þrátt fyrir þessa miklu hækkun tekst ekki að láta skatttekjur duga fyrir rekstri og fjár- festingum. Það er jafn- framt ljóst að boðuð skuldalækkun borgarsjóðs á næsta ári skýrist ekki af betri árangri í fjármálastjórn heldur byggist hún á því að fjár- magn verður flutt úr einum vasa í annan. Orkuveita Reykjavíkur tekur lán til að greiða niður skuldir borg- arsjóðs og heildarskuldir breytast því ekki við það. Meiri álögur Þegar R-hstinn tók við völdum á vordögum 1994 var fljótt ljóst að sá meirihluti þurfti að ná inn meiri pen- ingum til að standa undir kosninga- loforðum sínum. I kosningabarátt- unni var mjög látið að því liggja að í rekstri borgarinnar væri mikil sóun Fjárhagsáætlun Orkuveitan er látin taka erlent lán og skuldsetja sig, segir Inga Jóna Þórðardóttir, til að hægt sé að grynnka á skuldum borgarsjóðs. og því til margar matarholur, sem hægt væri að sækja pening í vegna nýrrar starfsemi. Meirihlutinn komst að því að svo var alls ekki og því varð að hækka álögur á borgar- búa til að standa undir nýjum út- gjöldum. Holræsaskatturinn var fyrsta útspilið og mun hann nema 760 milljónum króna á næsta ári. Jafnframt var ákveðið að hækka verulega það afgjald (arðgreiðslu) sem fyrirtæki borgarinnar höfðu greitt í borgarsjóð. Þar var helst að finna veitufyrirtækin þrjú, Raf- magnsveitu, Hitaveitu og Vatns- veitu. Mun láta nærri að frá árinu 1995 hafi viðbótar arðgreiðslur num- ið sem svarar tveimur og hálfum milljarði króna og tæpum þremur milljörðum sé árið 2000 reiknað með. Allan þennan tíma hefur ítrekað ver- ið varað við að þessar gegndarlausu kröfur um arðgreiðslur veitufyrir- tækjanna myndu veikja fyrirtækin og um síðir leiða til hækkaðs orku- verðs af þeim sökum. En þörfin fyrir meiri peninga inn í borgarsjóð var látin hafa forgang fram yfir hags- muni veitufyrirtækjanna. Þegar ákveðið var að sameina Rafmagns- veitu og Hitaveitu í lok síðasta árs var jafnframt samþykkt með mótat- kvæðum okkar sjálfstæðismanna að lækka eigið fé hins nýja fyrirtækis. Bentum við á að slík lækkun þýddi ekkert annað en lántöku fyrir hið nýja fyrirtæki. Þetta er nú komið á daginn. Fjórir milljarðar skulu renna frá Orkuveitu Reykjavíkur til að greiða fjármálaóstjórn R-listans á undanförnum árum. Orkuveitan borgar brúsann Engum blöðum er um það að fletta að ráðstafanir núverandi meirihluta undir forystu borgar- stjórans, þar sem Orkuveitan er lát- in taka erient lán og skuldsetja sig til að hægt sé að grynnka á skuldum borgarsjóðs er til þess fallin að veikja fyrirtækið til lengri tíma litið. Á sama tíma og brýnt hefði verið að létta álögum af fyrirtækinu með lægri arðgreiðslum en það hefur mátt þola á undanförnum árum, vill R-listinn þess í stað óbreytta greiðslubyrði til næstu fimmtán ára. Borgarstjóri hefur brugðist ókvæða við gagnrýni minni á að Orkuveita Reykjavíkur sé látin standa undir fjármálaóstjórn R-listans og talið að með því sé verið að vega að fyrirtæk- inu. Slíkt tal er fráleitt. Það er hins vegar vissulega verið að benda á ábyrgð þeirra stjórnmálamanna, sem veikja með þessum hætti eitt sterkasta fyrirtæki borgarbúa. Veitufyrirtækin hafa með traustum og hagkvæmum rekstri um árabil getað tryggt hagstætt verð á orku til Reykvíkinga. Þeim árangri má ekki glutra niður. Því hefur jafnframt verið haldið fram að engin ástæða sé til að ætla að staða fyrirtækisins sé að veikjast og greiðslustaða að versna þar sem að eigið fé Orkuveitunnar sé um 25 milljarðar króna. Á því ber að vekja athygli í þessu samhengi að heildar- eignii' fyrirtækisins eru 36 milljarð- ar króna, en þar af eru bundnir í virkjunum, veitukerfi og öðrum fast- eignum um 32 milljarðar króna. Þeim eignum breyta menn ekki auð- veldlega í peninga til að bæta greiðslustöðu. Hins vegar nýtur fyr- irtækið lánstrausts og getur lagað erfiða tímabundna greiðslustöðu með lántökum þegar handbært fé verður af skornum skammti. Það kallar aftur á aukinn kostnað í rekstrinum og slíkt er nýmæli í rekstri þessara fyrirtækja, sem hafa lengst af getað fjármagnað sig með eigin rekstri. Það er sömuleiðis ný staða sem komin er upp að hand- bært fé frá rekstri dugar ekki lengur fyrir almennum fjárfestingum. Áuknar erlendar lántökur og vax- andi greiðslubyrði er það sem blasir við fyrirtækinu, sem á að vera að búa sig undir breytt og opið rekstrarum- hverfi. Höfundur er leiðtogi sjálfstæðis- mamia í borgarstjórn. ________________UMRÆÐAN_______ ,4.000 milljónir frá Orkuveitu Reykjavíkur til borgarsjóðs Inga Jóna Þórðardóttir Þj óðaratkvæðagreiðsla um Fljótsdalsvirkjun i. SAMKVÆMT stjórnskipunaidögum okkar á að ríkja lýð- ræði og þingræði hér á landi. Meginkjaminn í lýðræðishugtakinu er réttur þegnanna til að kjósa valdhafa þjóðar í almennum kosningum. I þingræði felst að í Jtríkisstjórn geta þeir einir setið sem meiri- hluti þjóðþings styður eða a.m.k. þolir í emb- ætti. Lýðræði getur verið fyrir hendi án þingræðis og þingræð- isstjórn getur ríkt þótt eiginlegu lýðræði sé ekki fyrir að fara. Það skyldi þó aldrei vera að það síðar- nefnda sé farið að einkenna íslenskt stjórnarfar í seinni tíð? II. Tíðkanlegt er að staðhæfa að á Alþingi sitji þjóðkjörnir fulltrúar og að þingkjörnir fulltrúar geri þetta eða hitt. Raunveruleikinn er hins vegar sá að stjórnmálaflokkar sem stofnanir ráða mestu um það hver Veline^ Fegurðin kemur innan frá Laugavegi 4, sími 551 4473 þingmannsefnin verða og þingflokkar í meiri- hluta á Alþingi hverjir skipa ráðherrasæti. Er þá varla nema von að upp í hugann komi orð eins og flokksræði og ráðherraræði. Svo mikið er a.m.k. víst að ríkisstjóm með örugg- an, flokkshollan þing- meirihluta á bak við sig getur nánast gert það sem henni sýnist án þess að spyrja kóng eða prest. Slík ríkis- stjórn getur t.d. svið- sett málsmeðferð kringum ákvörðun sem hefur í raun verið tekin fyrir löngu. Nærtæk dæmi um það er samþykkt varnarsamningsins, lögb- inding kvótakerfisins, lögfesting EES-samningsins, lögin um gagna- grunn á heilbrigðissviði og nú þingsályktunin um Fljótsdalsvir- kjun. Þegar þingræðisskipulag er komið í þann farveg, sem afgreiðsla þessara mála sýnir, hjá þjóð sem að öðra leyti kennir sig við lýðræði, er kominn tími til að hinn almenni kjósandi spyrji sjálfan sig að því, hvort hann í reynd ráði nokkru með atkvæði sínu. III. Ef allt væri með felldu værum við að kjósa konur og menn á þing af því við ætlum að treysta þeim fyrir því fjöreggi okkar að setja al- mennar leikreglur í þjóðfélaginu sem kallast lög. Nær lagasetningu kemst hinn almenni kjósandi ekki í okkar stjómskipulagi. Þannig er það ekki alls staðar. í mörgum löndum er séð fyrir beinni þátttöku þegnanna í löggjafarstarfi. Það ger- ist með þjóðaratkvæðagreiðslu. Er þá ýmist kveðið svo á í stjórnarskrá að um tiltekin lög eða lagaframvarp skuli fara fram almenn atkvæða- greiðsla kjósenda eða að ákveðinn hópur þingmanna eða tiltekin tala kjósenda geti krafist slíkrar at- kvæðagreiðslu. Nái lagafrumvarp Virkjanir Hvernig væri nú að gera það sem minna er, spyr Björn Þ. Guðmundsson, og láta þingsályktunar- tillöguna um Fljóts- dalsvirkjun og Eyja- bakka ganga til þjóðaratkvæðis? ekki tilskildu atkvæðamagni eftir settum reglum er frumvarpið úr sögunni að sinni. Ef um staðfest lög er að ræða er gildistöku þeirra oft- ast frestað þar til þjóðaratkvæða- greiðsla hefur farið fram. IV. Um þetta er fjallað í ritinu Stjórnskipun íslands eftir Ólaf Jó- hannesson, prófessor og fyrrver- andi forsætisráðherra. Er þar fyrst vikið að hinum stjórnarskrár- bundnu heimildum í rétti sumra þjóða, sem að framan getur, en síð- an er sagt almennt: „En auk þess getur verið mælt svo fyrir í einstök- um lögum, að þau skuli ekki koma til framkvæmda eða jafnvel ekki öðlast gildi fyrr en þau hafa verið samþykkt við þjóðaratkvæða- greiðslu. Löggjafanum verður víst almennt eigi talið óheimilt að fela kjósendum þannig ákvörðunarvald um það, hvort ákveðin lög eða til- tekin atriði í lögum skuli koma til framkvæmda eða ekki.“ Hvernig væri nú að gera það sem minna er og láta þingsályktunar- tillöguna um Fljótsdalsvirkjun og Eyjabakka ganga til þjóðaratkvæð- is? Það er ekki of seint, þyrfti ekki langan aðdraganda og yrði ekki dýrara en smáspotti jarðganga á heiðum uppi. Höfundur er lagnprófessor. Björn Þ. Guðmundsson Innflutningi þarf ekki að fylgja áhætta í GREIN Gerðar Guðjónsdóttur og Ólafs Rafnssonar hér í blað- inu 8. desember síðast- liðinn láta þau í ljós áhyggjur af hugsanleg- um innflutningi norskra fósturvísa vegna meintra tengsla insúlínháðrar syk- ursýki í börnum og mis- munandi próteingerðar mjólkur. Áhyggjur þeirra era skiljanlegar þegar hafðar era í huga annars vegar alvarleg- ar afleiðingar sjúk- dómsins, hins vegar villandi málflutningur margra þeirra, sem af ýmsum ástæðum leggjast gegn innflutningi fósturvísa. Minna hefur hins vegar farið fyrir þvi í umræðunni að yfirdýralæknir hefur þegar sett ákveðin skilyrði fyr- ir innflutningi, sem koma í veg fyrir að honum fylgi áhætta að þessu leyti. Kenningar um samband sykursýki og próteingerðar mjólkur gera ráð fyrir því að próteinið betakasein A1 geti valdið sykursýki, en myndun próteinsins ræðst af svonefndu Al- geni. Það gen finnst í u.þ.b. 50% ís- lenskra kúa, en 75% norskra kúa. Skilyrði yfirdýralæknis fyrir inn- flutningi er á þá leið að tíðni A1 gens- ins í væntanlegum fósturvísum verði ekki meiri en í íslenska kúastofnin- um. Einfalt er að uppfylla þetta skil- yrði þar sem genið er þekkt, erfða- greina þarf kynforeldra fósturvísanna gagnvart geninu og velja gegn því. Engin fyiirstaða er af hálfu seljenda fósturvísanna varð- andi slíkt úival, og engin ástæða til að ætla að svo verði í framtíðinni. Raunar er ekki ólíklegt að norðmenn hefji sjálfir úrval gegn Al-geninu ef frekari rannsóknir staðfesta tengsl þess við sykursýki. Sykursýki er grafalvarlegt mál, enda styðja kúabændur fyrrnefnt skilyrði yfirdýralæknis heilshugar og myndu vart ljá máls á innflutn- ingi á öðrum forsend- um að óbreyttri þekk- ingu. Jafnframt hafa þeir lagt fram veralega fjárhæð til rannsókna á þessu sviði, sem fram fara undir stjórn Ingu Þórsdóttur prófessors. Að lokum er vert að benda á að valdi betakasein Al-prótein sykursýki í börnum þá er þeim langmest hætta búin á fyrstu mánuðum Sykursýki / / Ahyggjur Gerðar og 01- afs eru skiljanlegar þeg- ar hafðar eru í huga annars vegar alvarlegar afleiðingar sjúkdóms- ins, segir Jón Gíslason í grein um norska fóstur- vísa og sykursýki. ævinnar. Æskilegast er að þann tíma njóti börn móðurmjólkurinnar, en sé hennar ekki völ er ráðlagt að gefa þeim sérstakt barnamjólkurduft. Það fæst aðeins innflutt, unnið úr mjólk sem inniheldur mun meira betakasein A1 heldur en íslensk mjólk. Þrátt fyrir ákafar viðvaranir ýmissa fræðimanna vegna innflutn- ings fósturvísa hefur lítið farið fyrir því að varað væri við þessari þurr- mjólk. Hvers vegna? Höfundur er formaður Fagráðs í nautgriparækt. Jón Gíslason

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.