Morgunblaðið - 22.03.2000, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 22. MARS 2000 29
LISTIR
Enginn flýr
örlög sín
irlæti og hroka, því vel upplýstur
almenningur er sterkasti banda-
maður listarinnar og nú ríður á að
vinna traust hans á nýrri öld. Að
öðrum kosti tæmast öll listhús jafn-
vel þótt þeim verði breytt í Tívolí
og Disneylönd, eins og listrýnar
eru farnir að nefna stórframnínga
margs konar úti í heimi, en þá eru
þau ekki ekta slík heldur tilbúnar
og blóðlitlar eftirlíkingar. Ei heldur
gengur að lífga upp sýningar með
siðlausum athöfnum til að ögra og
storka gestum og gera það í nafni
listafrelsi, því slíkt er dæmt til að
hverfa fljótlega af vettvangi líkt og
klámið í Kaupmannahöfn forðum,
en skilja eftir sig andleysi og leiða.
Nú þegar má sjá þess merki að
nýjabrumið sé á undanhaldi og
minnkar aðsóknin óhjákvæmilega
aftur, en þá eru kannski mikilvæg-
ustu fastagestirnir búnir að fá nóg
fyrir lífstíð, koma aldri aftur og
þarmeð var ávinningurinn minni en
enginn. Varðar nú heimsendi að
byggja upp trausta og stigmagn-
andi aðsókn á listviðburði, biðla hér
frekar til fólks með hjarta fyrir
varanlegum og lifandi gildum en
fíkla í stundargaman hjóm og yflr-
borð.
Vík að þessu síðasta vegna
þess að Grönningen hef-
ur glatað nokkru af
virðuleika sínum og sér-
stöðu með því að opna sýningar
sínar framníngum sem minna á
klámbylgjuna fyrrnefndu og þá er
eins og við manninn mælt að fólk
kemst í varnarstöðu og önnur sam-
tök taka forystuna, bæði um að-
sókn sem aðra velgengni. M er það
sem tók meira en 80 ár að byggja
upp fallið fyrir róða. Sjálfur tek ég
þessum hlutum sem öðrum fyrir-
bærum mannlífsins og dettur ekki í
hug að láta hneykslast svo lengi
sem þeir fara fram í sínu rétta um-
hverfi og kórréttu samhengi. Á lík-
an hátt elska ég vatn og fer í sund-
laugarnar eða undir sturtu eins oft
og ég get, en ég vil síður sofna und-
ir blautri sæng og heldur vil ég
hafa snjóinn þótt fagur sé fyrir ut-
an glugga minn en innan.
Þær eru orðnar margar Grönn-
ingen-sýningarnar sem ég hefi
skoðað um dagana og brátt er hálf
öld síðan ég sá þá fyrstu svo ein-
hver ætti yfirsýnin að vera, þessi
var síður en svo sú hrifmesta, helst
saknaði ég nú sterkari danskra ein-
kenna, sem fyrrum hefði þótt saga
til næsta bæjar. Tel þá ekki endi-
lega þurfa að leita til útlandsins
eftir sterkum einstaklingum í heið-
urssalinn (í ár var það Anish
Kapoor), sem ég gagnrýni þó alls
ekki. Desembristarnir ollu mér í
fyrstu vonbrigðum en unnu mikið á
við aðra skoðun, sem Grönningen
gerði ekki, að einstökum lista-
mönnum undanskildum. En það
hefur litla þýðingu að segja frá sýn-
ingunum hér þar sem þær eru báð-
ar afstaðnar, en læt tvö málverk frá
Grönningen og tvær höggmyndir
frá Desembristerne tala sínu máli.
Þetta var annars í fyrsta skipti sem
ég kem á slíka framnínga í Kaup-
mannahöfn daginn fyrir opnun og
fékk alla mögulega þjónustu sem
blaðamaður, var áberandi hve vel
hafði verið gengið frá öllu, ekkert á
síðasta snúningi nema veggspjaldið
á Desembristerne.
KVIKMYNDIR
It í ó b o r g i n
Cider House Rules
★ ★V!2
Leiksljóri Lasse Hallström. Hand-
ritshöfundur John Irving, byggt á
eigin skáldsögu. Tónskáld Rachel
Portman. Kvikmyndatökustjóri Oli-
ver Stapleton. Aðalleikendur Toby
Maguire, Charlize Theron, Delroy
Lindo, Paul Rudd, Michael Caine,
Jane Alexander, Kathy Baker, Kate
Nelligan, Erykah Badu. Lengd 120
mín. Bandarísk. Miramax 1999.
EFNIÐ er athyglisvert og bókin
hans Johns Irving vafalaust forvitni-
leg og óvenjuleg, líkt og aðrar skáld-
sögur þessa tragikómíska höfundar.
Sem hefur skemmt lesendum sínum
með verkum á borð við The World
According To Garp og The Hotel
New Hampshire, sem báðar urðu að
mistækum myndum. Nú sá Imng
sjálfur um kvikmyndagerðina og
tekst að kreista safann úr verkinu á
köflum, samtölin oft eðlileg og
hnitmiðuð, persónur og kringum-
stæður einstakar og höfundurinn til-
nefndur til Oskars. Meira kemur á
óvart að leikstjórinn, sá sænski
Lasse Hallström, er líka í flokki út-
TONLIST
II1 j ó m d i s k a r
KRÍTARHRINGURINN
Tónlist eftir Pétur Grétarsson. 16
tónlistaratriði úr sýningu Þjóðleik-
hússins á leikriti Bertolts Brechts,
Krítarhringurinn í Kákasus. Meðal
flytjenda (söngur): Arnar Jónsson,
Jóhann Sigurðarson, Margrét Vil-
hjálmsdóttir, Ingvar Sigurðsson,
Ragnheiður Steindórsdóttir og Pét-
ur Grétarsson. Hljóðfæraleikarar
auk Péturs Grétarssonar (slagverk,
harmonikka) eru Eyjólfur B. Al-
freðsson (viola), Hilmar Jensson
(gítar), Matthías M.D. Hemstock
(trommur og slagverk). Pétur Grét-
arsson: forritun, upptökur, master-
ing. Heildartmii 59.07. Útgefandi:
Pétur Grétarsson (pegre@-
mmedia.is). Menningarsjóður FIH
styrkti útgáfuna.
í NÓVEMBERMÁNUÐI sl. var
frumsýnt í Þjóðleikhúsinu eitt af
merkari verkum Bertolts Brechts,
Krítarhringurinn í Kákasus, í leik-
stjórn Stefans Metz, sem hefur
starfað við Theatre de Complicite.
Leikhúsið var stofnað í London árið
1983 og byrjaði feril sinn sem nokk-
urskonar farandleikhús; í dag er það
víðfrægt um allan heim og marg-
verðlaunað fyinr ferskar og nýstár-
legar sýningar, sem við köllum
stundum „100% leikhús“.
Tónlistina við sýningarnar gerði
Pétur Grétarsson, en hún er nú
komin út á hljómdiski - sem ek
„svíta í 16 atriðum, sem hafa öll sína
valinna í ár ásamt myndinni. Hall-
ström hefur ekki tekist að fylgja eftir
myndinni Mitt liv som hund (85), sem
kom honum á kortið í Vesturheimi.
Að undanskilinni perlunni Whats
Eating Gilbert Grape (93), hafa verk-
in hans flest verið lítið meira en í
rösku meðallagi. Þar með talin Cider
House Rules.
Aðalsögupersónan er Homer
Wells (Toby Maguire), ungur maður
alinn upp á munaðarleysingjahæli í
Maine og nánast ættleiddur af yfir-
manni þess, dr. Wilbur Smith
(Michael Caine). Læknirinn telur
það skyldu sína að framkvæma fóst-
ureyðingar hjá ungum mæðnim sem
ekki treysta sér, aðstæðnanna
vegna, til að eignast börn. Með ár-
unum hefur Homer orðið hans hægri
hönd, Wilbur kennt honum fjölmargt
í læknisfræðinni með slíkum árangri
að hann hyggst láta Homer taka við
starfi sínu - á fölskum prófskírtein-
um reyndar, þar sem hans starfsdag-
ar eru senn á enda. Homer greinir
hinsvegar á við lækninn, ekki síst
titla eða nöfn. Þau eru mörg hver
sungin, oftast í sláandi vel gerðum
og skemmtilegum (stundum „gen-
íal“) útfærslum tónskáldsins, sem
einnig tekur þátt í flutningnum. Hér
er um að ræða leikhústónlist í háum
gæðaflokki, sem hæfði einkar vel
magnaðri og stílfærðri uppfærslu
Þjóðleikhússins á Krítarhringnum.
Heiti atriðanna (svo sem Páska-
dagsmorgunn í Núka; Gakktu
ósmeykur til on-ustu - með yndisleg-
um strófum fyi’ir lágfiðlu, skondið
og átakanlegt; Borgin brennur;
Fjórir hershöfðingjar - einnig svolít-
ið fyndið; eða Asdak eða Lúdóvíka
eða Lágstemmdur, en ærslafullur
brúðkaupsútfararsálmamars - sem
ber nafngift með rentu; eða Faðir
þinn er fantur, drjóli - svo nefnd séu
nokkur sýnishorn) eru sumhver
nokkuð upplýsandi um innihald,
endaþótt tónskáldið komi iðulega á
óvart með furðu fjölbreyttum út-
setningum á meðferð efnisins, ýmist
átakanlegar og stundum skáldlegar
og svolítið þunglyndislegar stemn-
ingar, sem eru einsog „muldrandi
taktur tímans,“ eða skrýtnir og
skondnir „karikatúrar“ - og stund-
um allt þetta í einu. Með öðrum orð-
um við hæfi og mjög í anda Brechts.
Hljóðfæraleikur er allur framúrska-
randi góður og hljóðfæri einstaklega
vel valin til flutnings á þessari tónl-
ist. Sama má segja um hljóðritun.
Leikarar standa sig einnig mjög
vel í söng, sem getur verið nokkuð
snúinn á köflum. Þetta er áreiðan-
lega með betri hljómdiskum með
leikhústónlist sem rekið hafa á mín-
ar fjörur, fyrr og síðar.
Oddur Björnsson
hvað snertir fóstureyðingarnar og
heldur útí heiminn utan hælisins
þegar tækifærið býðst, í félagsskap
ungra ógiftra elskenda. Hún, Candy
Kendall (Charlize Theron), hefur
notið hinnar vafasömu þjónustu Dr.
Wilburs, hann, Wally Worthington
(Paiul Rudd), er sonur eplabúgarðs-
eiganda og hefur látið skrá sig í her-
inn, myndin hefst skömmu eftir
árásina á Pearl Harbour.
Homer lendir í ástarævintýii með
hinni einmana Candy þegar Willy er
floginn á vígstöðvarnar í Austurlönd-
um fjær, tínir epli á Worthington-
búgarðinum, vingast við vinnufélaga
sína, farandverkamennina, leggui-
humargildrur í sjó ásamt Candy og
föður hennar. Framkvæmir fóstur-
eyðingu er hann kemst að óhugnan-
legu leyndaiTnáli sem býr að baki
þungunarinnar en finnur að lokum
sitt hlutverk í lífinu. Örlög hans hafa
verið löngu ráðin.
Mikið tilfinningaflæði sem virkar
þó ekki alltaf sem skyldi á áhorfand-
ann. Irving er ábyrgur fyrir textan-
LEIKLIST
Friimleikliúsið f
K e f I a v í k
EKKERTKLÁM
Leikfélag Keflavíkur.
Höfundar: Júlíus Guðmundsson,
Ómar Ólafsson, Hulda Ólafsdóttir,
Jón Marino Sigurðsson, Aron B.
Magnússon og Arnar Fells Gunn-
arsson. Leikstjóri: Júlíus
Guðmundsson. Sunnudagurinn
19. mars
REVÍUGERÐ stendur með
blóma í Keflavík og hefur gert það
um skeið.
Reyndar ekki bara revíugerð,
heldur hefur stór hluti af verkefnum
Leikfélags Keflavíkur verið heima-
brennt undanfarin ár og margir lagt
þar hönd á penna eða lyklaborð. Svo
hefur náttúrulega leikhúsið myndar-
lega sem félagið er búið að koma sér
upp verið vítamínsprauta fyrir alla
starfsemi. Sannarlega eftirbreyti-
verður stuðningur bæjaryfirvalda
við menninguna heimavið.
Ekkert klám er reyndar ekki revía
í viðteknum íslenskum skilningi, en
gömlu revíurnar okkar eru reyndar
ekki revíur í viðteknum erlendum
skilningi. Þetta stefnir nú í að verða
full flókið svo best að segja bara að
Ekkert klám samanstendur af stutt-
um ótengdum atriðum, ýmist sungn-
um eða leiknum, enginn söguþráður
eða kynnir eða nokkur hlutur tengh-
atriðin saman. Semsagt: Revía eða
kabarett, hvaða máli skiptir það svo
sem, þetta snýst um hvort fyrirbær-
ið er fyndið eða ekki.
Sýningin Ekkert klám er á köflum
bráðfyndin. Það gefur augaleið að
sýning sem samanstendur af yfir
um sem úrvalsleikurum gengur ekki
alltaf of vel að túlka á sannfærandi
hátt, útkoman hangir í lausu lofti.
Ómenni myndarinnar er nánast fyr-
irgefið, þar hjálpar vissulega til
sterkur leikur Delroys Lindo. Aðal-
persónan er alltof flöt í léttvægum
meðförum Maguire og ekkert of vel
skrifuð að auki. Efinn í afstöðu hans
til fóstureyðinga ristir engan veginn
djípt.
Annað kemst betur til skila. Yfir-
burðaþáttur Cider House Rules er
tvímælalaust stórleikur Michaels
Caine í hlutverki Wilburs, læknisins
góða, með veikan punkt fyrir hjúkr-
unarfræðingum og eterflöskunni.
Caine tekur upp þráðinn þar sem
hann skildi við hann í Little Voice,
töfrar stórleik fram úr erminni,
sannfærandi og fyrirhafnarlaust.
Annar bm-ðarás myndarinnar er hin
efnilega og gullfallega Theron og áð-
ur hefur verið minnst á Lindo, sem
drottnar yfir sínum innkomum að
venju. Eins er ástæða til að nefna
Erykhu Badhu í vandasömu hlut-
verki ungrar, fáfróðrar stúlku sem er
svívirt af þeim sem síst skyldi. Þetta
ágæta listafólk lyftir Cider House
Rules uppí talsverðar hæðir, einkum
þá sjaldan penni Irvings kemst á
flug. Niðurstaðan er misjöfn, veldur
bæði ánægju og vonbrigðum.
Sæbjörn Valdimarsson
tuttugu atriðum verður seint öll
hrein snilld, en bestu atriðin ná satt
að segja býsna langt. Það háir þeim
þó sumum að góðar hugmyndir eru
ekki leiddar nægilega skýrt til lykta.
Þannig hefði bráðgóð hugdetta um
súludansmey með ofnæmi fyrir járni
þurft betra niðurlag og það sama
mætti segja um skopparana dásam-
legu sem vildu verða löggur. Stund-
um vantaði „pönsið“, svo ég grípi til
tækniorða skopgerðarfólks. Þau at-
riði sem náðu sér virkilega á flug
gerðu það í krafti vandaðrar vinnu,
hvort sem það var brjálæðisleg hug-
mynd eins og með megi’unarduftið
og ryksuguna eða söng vaxtarrækt-
ardrengjanna, frábær persónusköp-
un eins og hjá hljómsveitinni von-
lausu og kvenréttindatónskáldinu
harðskeytta eða pottþéttar tíma-
setningai’ eins og á bílaverkstæðinu.
Þá verð ég að taka ofan fyrir höfundi
lokalagsins fyrir þá frábæru hug-
dettu.
Það sem kom mér einna mest á
óvart var hve lítið staðbundin sýn-
ingin var. Eg fékk sjaldnast á tilfinn-
inguna að verið væri að taka innan-
bæjarhneykslin til meðferðar,
heldur voru pillurnar flestar ætlaðar
þjóðinni allri. Þetta var vitaskuld
gleðilegt fyi’ir mig, utanbæjai-mann-
inn.
Leikur var merkilega jafn og góð-
ur, miðað við fonn og innihald. Það lá
við að maður saknaði þess að einhver
tæki sig til og „færi á kostum“ eins
og sagt er. Þótt slíkt geti verið trufl-
andi í alvörugefnum hefðbundnum
leiki’itum þá er vissulega svigrúm til
tilþrifa hér. Allt um það; Ekkert
klám í Frumleikhúsinu er ekkert
fúsk heldur prýðileg skemmtun fyrir
alla sem leið eiga um Suðurnesin, og
aðra reyndar líka.
Þorgeir Tryggvason
Við súluna
Muldrandi
taktur tímans
Kennslustund í hönnun
Óvenjuskemmtileg og djörf hönnun sem svo sannarlega hefur
slegið í gegn í Evrópu. Multipla var valinn bíll ársins í Danmörku
M.a er hann eini bíllinn til sýnis á Nýlistasafninu í New York sem
dæmi um frábæra hönnun. Sex sæti, gott aðgengi og yfirdrifið
pláss fyrir alla. Undrabíll sem þú verður að skoða og prófa til að
trúa. Multipla Fiat er hinn fullkomni fjölskyldubíll.
Fiat Muitipia Verð kr. 1.630.000
*ABS hemlalæsivöm
*4 loftpúðar
*6 sæti
*Rafstýrð hæðarstilling framsætis
*6 x þriggja punkta belti
*160whljómflutningstæki
*Fjarstýrðarsamlæsingar
*Grindarbyggður
‘Upphitaðirog rafdrifnirspeglar
*8 ára gegnumtæringarábyrgð
Opið á laugardögum 13-17