Morgunblaðið - 27.04.2000, Side 10

10 FIMMTUDÁGUR 27. APRÍL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Dómur Hæstaréttar í Vatneyrarmáli ræddur í umræðum utan dagskrár
Ekki heil-
brigðisvottorð
fyrir gildandi
fiskveiðistjórn
DÓMUR Hæsta-
réttar í Vatneyr-
armálinu svo-
kallaða setti svip
sinn á umræður
utan dagskrár
um stjóm fisk-
veiða sem fram
fóru á Alþingi í
gær. Fram kom
m.a. í máli Árna
M. Mathiesen .......................
sjávarútvegsráð-
herra að svo gæti farið að endur-
skoðuð lög um stjórn fiskveiða tækju
ekki gildi fyrr en ári síðar en stefnt
hefði verið að sökum þeirra tafa sem
orðið hefðu á störfum auðlinda- og
sáttanefndar sjávarútvegsráðherra
vegna umfjöllunar dómstóla um fisk-
veiðistjórnunarkerfið.
Málshefjandi umræðunnar í gær
var Sverrir Hermannsson, formaður
Frjálslynda flokksins, en hann sagði
það grundvallarmisskilning að halda
að dómur Hæstaréttar í Vatneyrar-
málinu væri heilbrigðisvottorð fyrir
gildandi fiskveiðistjórn á íslandi. Því
væri raunar öfugt farið, eins og
glöggt mætti sjá ef forsendur meiri-
hluta dómsins og sératkvæða
þriggja dómenda væru brotnar til
mergjar. Þar kæmu fram skýr skila-
boð um að reglur um úthlutun afla-
heimilda væru vafasamar og óhaf-
andi til langframa.
Þess vegna bæri Alþingi siðferðis-
skylda til að taka þegar í stað til
meðferðar og gerbreytingar sjálfan
grundvöll fiskveiðistjómarinnar; út-
hlutun kvótans. „Lausn þessa þjóð-
hættulega vandamáls verður ekki
fundin fyrir dómstólum heldur á
löggjafarsamkundunni,“ sagði
Sverrir. „Slík er ályktun hins hæsta
réttar og eftir henni ber að sjálf-
sögðu að fara.“
Sverrir rifjaði í ræðu sinni upp til-
urð kvótalaganna 1983-84. Sagði
hann það ískalda staðreynd að þau
hefðu verið sett eftir hagsmunum
LÍU-klíkunnar. „Og framkvæmd
þeirra hefur verið í höndum sjávar-
útvegsráðherranna Halldórs Ás-
grímssonar og Þorsteins Pálssonar
sem voru alla sína ráðherratíð eins
og þrælar í jámum á galeiðum sæ-
greifanna," sagði Sverrir.
Kallaði hann kvótaúthlutunina sví-
virðilegustu eignatilfærslu Islands-
sögunnar og fískveiðistjórnarlögin
ALÞINGI
gripdeildarlög
þar sem örfáir út-
valdir hefðu mak-
að krókinn á
kostnað heildar-
innar og byggðir
landsins brotnað
undan með
hrottafengnari
hætti en nokkurn
gat órað fyrir.
................■ Ámi M. Mat-
hiesen sjávarút-
vegsráðherra sagði dóm Hæstarétt-
ar í Vatneyrarmálinu mjög
afgerandi og skýran. Að honum
gengnum léki ekki lengur nokkur
vafi á því að fiskveiðilöggjöfin stæð-
ist stjórnarskrána. „í niðurstöðum
dómsins felst að val á leiðum við
stjóm fiskveiða hljóti að vera hjá
löggjafanum og endurskoðunarvald
dómstóla nái ekki til annars en að
meta hvort gætt hafi verið málefna-
legra sjónarmiða við val leiða,“ sagði
Ámi. Dómurinn feli í sér viðurkenn-
ingu á þvi að svo hafi verið.
Árni sagði dóminn eyða þeirri
réttaróvissu sem skapaðist við dóm
réttarins í Valdimarsmálinu svokall-
aða í desember 1998 og að hann væri
skýr um það að með þeim dómi hefði
aðeins verið tekin afstaða til 5. grein-
ar laganna um stjórn fiskveiða. Það
lægi því ljóst fyrir að viðbrögð Al-
þingis við þeim dómi, með setningu
laga nr. 1/1999, sem breyttu þágild-
andi 5. gr. laganna, hefðu verið rétt
og nægjanleg.
Sagði Ámi að með dóminum hefði
Hæstiréttur tekið af skarið með það
að löggjafinn hafi rúmt vald til að
breyta núgildandi íyrirkomulagi við
stjórn fiskveiða enda sé það gert
með lögum og að gættum stjómar-
skrárvörðum réttindum. „Era það
leiðbeiningar af hinu góða fyrir
vinnu löggjafans vegna yfirstand-
andi endurskoðunar fiskveiðistjórn-
arkerfisins,“ sagði Ami.
Störf auðlindanefndar sjávarút-
vegsráðherra og nefndar um endur-
skoðun laga um stjórn fiskveiða urðu
Árna reyndar að sérstöku umtals-
efni. „Það er ljóst að þeim málaferl-
um sem nú er lokið með dómi Hæsta-
réttar hafa tafið vinnu þessai-a
nefnda,“ sagði Árni.
„Þannig gat auðlindanefndin ekki
skilað af sér í lok janúar eins og til
stóð vegna þessa dómsmáls og end-
Morgunblaðið/Jim Smart
Þingmennimir Jóhann Ársælsson, Kristján Möller og Þorgerður K. Gunnarsdóttir í hita leiksins.
urskoðunarnefndin getur síðan ekki
byijað á sinni aðalvinnu fyrr en auð-
lindanefndin hefur skilað sinni
vinnu. Þetta þýðir að sú endurskoð-
un á núverandi fiskveiðistjórnar-
kerfi, sem nú stendur yfir, kemur til
með að tefjast sem þessu svarar.“
Sagði Árni í seinni ræðu sinni við
umræðuna í gær að svo gæti farið að
ný lög um stjórn fiskveiða tækju því
ekki gildi haustið 2001 heldur ári síð-
ar vegna málaferla. Kvaðst hann
stefna að því að leggja nýtt framvarp
að lögum um stjórn fiskveiða fram á
næsta þingi.
Kerfíð alls
ekki fullkomið
Umræðan í gær stóð yfir í rúmar
tvær klukkustundir og hafði ræðu-
tíma verið skipt jafnt niður á þing-
flokka. M.a. kvaðst Jóhann Ársæls-
son, þingmaður Samfylkingar, ekki
halda að niðurstaða Hæstaréttar í
Vatneyrarmálinu breytti nokkru um
stöðu mála. Það hefði einfaldlega
ekki verið aðalátakamálið hvort fisk-
veiðilöggjöfin væri brot á stjórnar-
skránni. Sá flötur hefði einungis
nýverið komið upp.
Nú væri niðurstaða fyiir hendi í
þessu dómsmáli, og niðurstaðan
væri sú að úthlutunarkerfið væri lög-
legt. „Mín skoðun er sú að þetta
framferði sé að minnsta kosti sið-
laust. Ég tel að það liggi í augum
uppi að það sé brot á jafnræðisregl-
um, þó að það hafi orðið niðurstaða
Hæstaréttar að það sé það ekki, að
mismuna mönnum með þeim hætti
sem þama er gert.“
Sagði Jóhann ljóst að dómur
Hæstaréttar breytti engu um þá
óánægju sem væri með fiskveiði-
stjórnarkerfið úti í þjóðfélaginu.
Lausnin væri sú að breyta kerfinu
þannig að það byggðist á leigu veiði-
heimilda, eins og Samfylking hefur
lagt til.
Kristinn H. Gunnarsson, þing-
maður Framsóknarflokks, sagði að í
kjölfar dómsins hefði Alþingi fengið
svigrúm til að móta löggjöfina um
stjóm fiskveiða, sem hann tók fram
að væri ekki fullkomin. Mikil skuld-
setning í sjávarútvegi hefði fylgt
kerfinu eins og það hefði þróast, af-
koma fyrirtækja væri ekki ýkja góð,
nýliðun í greininni væri erfið og
veraleg samþjöppun hefði átt sér
stað sem stuðlað hefði að byggðar-
öskun.
Það væri því að ýmsu að hyggja
við endurskoðun laganna um stjórn
fiskveiða, ekki síst þá annmarka á
framsali aflaheimilda sem tveir
hæstaréttardómaranna bentu á i'
sérálitum sínum. Sagðist Kristinn
telja að menn ættu að hugsa mjög al-
varlega um þær ábendingar sem þar
kæmu fram. Styrkja þyrfti stöðu
fólks í sjávarplássunum í löggjöfinni
rétt eins og hugað hefði verið að
hagsmunum útgerðarmanna fram að
þessu.
Árni Steinar Jóhannsson, þing-
maður Vinstrihreyfingarinnar
græns framboðs, sagði aðalgallann
við núverandi fiskveiðistjórnarkerfi
þann að menn gætu farið út úr grein-
inni með fúlgur fjár, á sama tíma og
þeir skuldsettu hana fyrir tugi millj-
arða. Rifjaði hann upp að VG hefði
lagt til að slíkur gróði yrði gerður
upptækur. Rétt eins og fyrri daginn
hefði hins vegar ekki verið hlustað á
Forsætisráðherra tilnefni framveffls hæstaréttardómara skv. lagafrumvarpi
Skipan dómara verði háð sam-
þykki 2/3 hluta þingmanna
I FRUMVARPI um breytingu á lögum um dóm-
stóla, sem sjö þingmenn Samfylkingar hafa lagt
fram á Alþingi, er gerð sú tillaga að forsætisráð-
hen-a tilnefni framvegis hæstaréttardómara að
fengnu samþykki 2/3 hluta atkvæða á Alþingi í
stað þess að dómsmálaráðherra hafi það verkefni
að gera tillögu um dómara. Áíram er gert ráð fyrir
að forseti íslands skipi hæstaréttardómara.
Lúðvík Bergvinsson er fyrsti flutningsmaður
framvarpsins en í greinargerð þess segir að ís-
lensk stjómskipun byggi á þrígreiningu ríkisvalds,
þ.e. löggjafar-, framkvæmdar- og dómsvaldi. Hug-
myndafræðin að baki þessari skiptingu sé sú að
ekki safnist of mikið vald á fárra hendur og af þeim
sökum sé hverjum valdþætti fyrir sig ætlað að hafa
eftirlit með hinum og tryggja á þann hátt að farið
sé að almennum leikreglum í samfélaginu.
„Samkvæmt 2. gr. stjórnarskrárinnar fara dóm-
endur með einn þátt ríkisvaldsins - dómsvaldið.
Samkvæmt hefðbundnum skilningi felur dómsvald
í sér heimild til að skera úr tilteknum réttarági'ein-
ingi og kveða á um hvað sé rétt og lögum sam-
kvæmt í hverju tilviki," segir síðan í greinargerð-
inni.
í framvarpinu era lagðar til þær breytingar að í
stað þess að hæstaréttardómari sé skipaður sam-
kvæmt tillögu dómsmálaráðherra tilnefni forsæt-
isráðherra dómara að fengnu samþykki 2/3 hluta
atkvæða á Alþingi.
Segir í greinargerðinni að þegar forsætisráð-
herra hafi ákveðið hvern hann hyggist tilnefna í
stöðu hæstaréttardómara skuli hann tilkynna for-
seta Alþingis tilnefningu sína. Tillögunni skuli vísa
til meðferðar í sérnefnd sem síðan fjallar um hæfni
þess sem tillaga er gerð um og skilar skýrslu með
mati sínu innan fjögurra vikna frá því hún fær til-
löguna til umfjöllunar. Er tekið fram að líkt og nú
skuli umsagnar Hæstaréttar leitað um hæfi og
hæfni umsækjenda til að gegna embættinu.
Samþykki Alþingi tillögu ráðherra skuli hann
leggja hana fyrir forseta íslands sem þá skipar
viðkomandi í embætti hæstaréttardómara. Verði
tillaga ráðherra hins vegar ekki samþykkt á Al-
þingi skuli ráðherra gera aðra tillögu sem fái sömu
meðferð og fyrr.
tillögur stjórnarandstæðinga.
Árni Steinar sagði afar mikilvægt
að hraða vinnu endurskoðunar-
nefndar sjávarútvegsráðherra, ekki
síst með tilliti til þeirrar gífurlegu
byggðaröskunar sem átt hefði sér
stað á landinu. I svo umdeildu máli
sem þessu yrðu menn vitaskuld að
sættast á málamiðlun en Árni sagði
að VG myndi ekki skorast undan í
því efni. Varaði hann hins vegar við
hugmyndum Samfylkingar um auð-
lindagjald.
Alþingi
Stutt
Fimm lög
afgreidd f rá
Alþingi
FRUMVARP um atvinnuréttindi
útlendinga var meðal þeirra sem Al-
þingi afgreiddi frá sér við atkvæða-
greiðslu í gær og verður það sent
ríkisstjórninni sem lög. Víkur laga-
setningin einkum að erlendum nekt-
ardansmeyjum sem koma hingað til
lands til starfa.
Alls vora fimm framvörp afgreidd
sem lög frá Alþingi í gær en auk laga
um atvinnuréttindi útlendinga má
geta laga um bifreiðagjald, laga um
nýsköpunarsjóð atvinnulífsins, laga
um eftirlit með útlendingum og laga
um vöragjald af ökutækjum. Felur
síðasttalda lagasetningin í sér tíma-
bundna heimild til að lækka um
120.000 kr. vörugjald af bifreiðum
með vélar sem nýta metangas eða
rafmagn að veralegu leyti í stað
bensíns eða dísilolíu, svokölluðum
tvíorkubifreiðum.
Loks ber að geta breytingar á lög-
um um stjórn veiða úr norsk-
íslenska síldarstofninum.
Aiþingi
Dagskrá
Verðmæti Lands-
símans rætt utan
dagskrár
DAGSKRÁ Alþingis í dag tekur mið
af því að nú er stutt til þingloka.
Ljóst er að stefnt er að því að bretta
upp ermar því 48 mál eru á dagskrá
þingsins í dag, en þingfundur hefst
kl. 13.30. Auk þess fer fram umræða
utan dagskrár um endurmat á verð-
mæti Landssímans og ríkisstuðning
að beiðni Lúðvíks Bergvinssonar,
þingmanns Samfylkingar, en Sturla
Böðvarsson samgönguráðherra
verður til andsvara. Hefst ut-
andagskrárumræðan um kl. 15.30.