Morgunblaðið - 27.04.2000, Síða 36

36 FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Bergen 2000
Ekki aðeins
menningar-
borg í ár
Menningarborgarárið í Bergen er liður í að skipa bæn-
um sess sem helsta menningarbæ Noregs, svo þar er
ekki aðeins tjaldað til eins árs í ár, eins og Sigrún
Davíðsdóttir komst að er hún heimsótti Bergen nýlega.
„MENNINGARBORGIN er okkar“ var for-
síðufyrirsögn Bergens Tidende daginn eftir
opnunarhátíð Bergen 2000 í febrúar. Áður
höfðu þó staðið yfir harðvítugar deilur um hvort
það væri yfirleitt viturlegt að vera að stofna til
menningarborgarhalds í Bergen. „En svona eru
Bergenbúar,“ segir Harm-Christian Tolden
verkefnastjóri hjá Bergen 2000. „Þeir gagnrýna
ákaft fyrirfram, en taka síðan þátt í af hjartans
áhuga, þegar að því kemur.“ Undir þetta tekur
Tone Tjemsland, sem sér um leiklistar- og tón-
listardagskrá Bergen 2000.
Menningarborgin Bergen hefur úr 108 millj-
ónum norskra króna að moða, um milljarði ís-
lenskra króna. Þar af koma 36 milljónir norskra
króna frá norska ríkinu, 27 milljónir frá bæjar-
yfírvöldum, 5 milljónir frá fylkinu og afgangur-
inn frá styrktaraðilum. í Bergen búa um 227
þúsund manns, en alls búa um 300 þúsund
manns í Bergen og næsta nágrenni. í ársbyrjun
bjuggu 311 Islendingar í Bergen, níundi stærsti
hópur útlendinga í bænum.
Ríflega 80% ráðstöfunarfjárins fara beint til
þeirra, sem skipuleggja verkefni. Tæp 20 pró-
sent fara í stjómun, en hluti hennar er bein
þjónusta við þá sem skipuleggja verkefni, svo
stjórnunarkostnaður er ekki hár. Skrifstofan
sér um að koma á sambandi milli aðila, sem sjá
um verkefni, en skipuleggur sjálf aðeins örfáa
atburði. Meðal þeiira eru Raddir Evrópu, þar
sem Björk syngur með kór, en sá atburður er
samstarfsverkefni allra menningarborganna
níu. Annað er uppsetning á Baldri eftir Jón
Leifs, sem verður frumflutt í Reykjavík í sumar,
en síðan í Bergen og Helsinki.
Takmarkið að hnýta bönd,
sem nýtast áfram
„Bergen notar menningarárið til að ná tak-
marki sínu að verða norskur menningarbær
númer eitt,“ segir Tone Tjemsland með áherslu.
„Bergen 2000 er því ekki takmark í sjálfu sér,
heldur leið að takmarkinu." Og þetta er lang-
tíma markmið, sem lengi hefur verið stefnt að,
því þegar 1993 setti bærinn það á stefnuskrá
sína að verða helsta menningarsetur landsins.
Síðan hefur menningin verið þar ofarlega á
blaði og upp úr þeim áhuga spratt áhuginn á
Bergen sem evrópskri menningarborg.
Bergen hafði áður sótt um að verða menning-
arborg Evrópu, en hafði þá ekki árangur sem
erfiði. I þessari atrennu keppti Þrándheimur
við Bergen um útnefningu, en Bergen náði hylli
Stórþingsins, sem átti að velja á milli bæjanna.
Hin formlega leið var svo að norska stjórnin
sótti um fyrir hönd Bergen hjá Evrópusam-
bandinu, ESB og Bergen varð síðan ein níu
borga, sem hlutu útnefningu í ár, ásamt Reykja-
vík, Avignon, Bologna, Brussel, Cracow, Hels-
inki, Prag og Santiago de Compostela.
Þar sem menningarárið er liður í langtíma
markmiði hefur það verið grundvallarsjónarmið
í skipulagningunni að hún leiddi ekki aðeins til
einstakra atburða, heldur væri liður í að koma á
samböndum, sem gagnast um ókomin ár. „Við
lítum svo á að við séum að koma á tengslum fyr-
ir íramtíðina, skapa samstarf, sem endist leng-
ur en aðeins í ár,“ segir Harm-Christian og bæt-
ir því við að flestir skipuleggjendanna hafi haft
samband við einhyetja frá hinum menningar-
borgunum átta. „Öll þessi nýju sambönd verða
kannski mikilvægasta útkoman úr árinu.“ Und-
ir þetta tekur Tone ákaflega, enda sé hið lang-
túna takmark menningarársins að bæta og
auðga menningarlífið í Bergen.
Þrjár árstíðir menningarársins
Menningarárið í Bergen hófst með miklu
menningarátaki 18. febrúar, sem tókst með
miklum ágætum og gríðarlegri almennri þátt-
töku. Dagskrá ársins skiptist í þrjár árstíðir,
sem hver hefur sitt þema og sinn lit. Fyrst kem-
ur rautt vorið, þar sem „Draumurinn" er þem-
að, þá grænt sumarið, þar sem þemað er „Á
ferðinni“ og loks gult haustið, þar sem þemað er
„Rýmið“.
Þessi árstíðaskipti er mörkuð með margvís-
legum hætti. Til dæmis hanga menningarborg-
arfánar og -veifur um alla borg og skipta litum
eftir árstíðum. Það fer því ekki framhjá neinum
Morgunblaðið/Sigrún Davíðsdóttir
Harm-Christian Tolden verkefnastjóri hjá Bergen 2000 og Tone Tjemsland, sem sér um
leiklistar- og tónlistardagskrána.
hvaða árstíð ríkir í menningarborginni og auð-
vitað er það einmitt ætlunin að borgarbúar hafi
á tilfinningunni að árið sé á ferð og flugi.
Þemun gefa tilefni til íúmrar túlkunar. Vorið
hefur boðið upp á margvíslega atburði, til dæm-
is hátíð með nútímadans, framúrstefnuföt og
fjölmiðlunarsýningar. Áhersla sumarsins liggur
í nágrannabyggðum og -bæjum Bergen og
haustið snýst um hin margvíslegu rými borgar-
innar, ekki síst almenning borgarinnar, hin
opnu rými borgarinnar eins og torgin.
Þegar menningarborgarskrifstofan sendi út
um tíu þúsund bréf í janúar 1998 til aðila, sem
hugsanlega höfðu eitthvað fram að færa lá þeg-
ar fyrir að árinu yrði skipt um í árstíðir og hver
þemun væru. Það var því þegar fyrir hendi
rammi, sem skipuleggjendur einstakra atburða
gátu miðað við. Utkoman var að um 400 skipu-
leggjendur eru með um 800 atriði á menningar-
árinu.
„Hlutverk okkar á skrifstofunni er að sam-
ræma framboðið af menningaratburðum, en
einnig leggjum við áherslu á að fá þá sem skipu-
leggja atburðina til að teygja sig kannski ögn
lengra en þeir ætluðu sér, leggja listrænt séð
ögn mefra undir,“ segir Tone með bros á vör og
segir það hafa verið ánægjulegt að sjá hve
margir hafi tekið einmitt þessa stefnu.
Skrifstofan hefur einnig aðstoðað skipuleggj-
endur við kynningarstarf, sent út boð og frétta-
tilkynningar. „Margir af þeim sem við vinnum
með hafa ekki áður séð um atburði af þessu tagi
og hafa því heldur enga reynslu í samskiptum
við fjölmiðla," segir Tone og bætir við að von-
andi gagnist reynslan þeim síðar meir.
Þrátt fyrir efasemdir undanfarin ár eru þau
Tone og Harm-Christian sammála um að borg-
arbúar hafi tekist einlægan og mikinn þátt í
menningarborgarstarfinu. Það geti þau mælt á
góðri þátttöku og mörgum fyrirspurnum til
skrifstofunnar um einstaka atburði, bæði frá
einstaklingum og samtökum. „En svona eru
Bergenbúar," segir Harm-Christian. „Þeir taka
af alefli þátt í því, sem fram fer í bænum.“
Auðvelt að fá styrktaraðila
„Bergen sem menningarhöfuðborg hefur
verið ákaflega auðseljanleg hugmynd," segir
Tone og undir það tekur Harm-Christian, sem
segir að styrktaraðilarnir eigi mikinn heiður
skilið fyrir hugrekkið. „Þó innihaldið væri ekki
Ijóst á þeim tíma þegar við gerðum samninga
við styrktaraðila þá hafa þeir þorað að leggja
sitt undir og það er mjög virðingarvert."
Styrktaraðilar eins og SAS og Den Norske
Bank hafa sjálfir notað Bergen 2000 í sölu- og
markaðsstarfi sínu, ekki síst erlendis. Bergen
2000 skrifstofan hefur ekki haft mikið fé umleik- j
is til kynningar utan landsteinanna og Tone
segist gjarnan viljað að meira fé hefði verið til
þess. Til dæmis hefur dagskráin ekki verið þýdd
á ensku í heild.
Þó áherslan hafi verið lögð á langtíma þanka-
gang segir Tone að árið í ár sé óneitanlega slít-
andi og vísast muni gæta ákveðinnar þreytu í
árslok. „Mikilvægast er þó að stjórnmálamenn-
irnfr hér í Bergen muni áfram hafa áhuga á
Bergen sem menningarborg með áþreifanleg-
um hætti í formi fjárframlaga.“ En bæði Tone
og Harm-Christian er ljóst að þrátt fyrh’ að
langtímasjónarmiðin sitji í fyrirrúmi þá verði
raunveruleikinn eftfr árið í ár annar en nú. Eða
eins og Harm-Christian segir að lokum: ,Árið
2001 verður óneitanlega öðruvísi ár en árið í ár.“
Til dýrðar Bakkusi
TOJVLIST
Ý m i r
KÓRTÓNLEIKAR
Bellmanstónleikar. Sænski karla-
kórinn Göta Par Bricoles Sángkör
u. stj. Anders Ottoson; Martin
Bagge trúbadúr. Laugardaginn 22.
aprfl ki. 19:30.
ÆTLI Carl Michael Bellman (1740-
95) njóti ekki svipaðrar stöðu í
sænskri þjóðarsál og Jónas Hall-
grímsson í íslenzkri, þótt meir sé
sunginn en sagður. Alltjent var hann
titlaður „Sveriges nationalskald á
sænskorðuðu fylgiblaði með Göta
Par Bricole kórnum sem fram kom í
tónlistarhúsi Karlakórs Reykjavíkur
sl. laugardagskvöld við ágæta að-
sókn. Sú benti raunar til að enn sé
fylgi Bellmans nokkurt hér á landi,
þótt skáldið megi muna sinn fífil feg-
urri frá því er hann þótti ómissandi á
stúdentavökum og ungmennasam-
komum, enda meðalaldur hlustenda
heldur í efra kanti.
Trúlega dreifast vinsældir Bell-
mans eitthvað jafnar í heimalandinu,
þó að hinn tæplega 30 manna karla-
kór frá Gautaborg vfrtist sömuleiðis
tekinn að reskjast. Stutt innlit á
heimasíðu kórsins (www.par-brico-
le.a.se) leiddi í ljós, að Par Bricole
[fr. „af tilviljun] er virðuleg regla,
stofnuð í Stokkhólmi 1779 og með
dótturstúkur í fimm öðrum borgum
landsins. Sú í Gautaborg var stofnuð
1801, kórinn 1835, og kvað hafa að
markmiði að miðla komandi kynslóð-
um Bellmanssöngva. Það kom ekki
fram af fylgiblaðinu, sem jafnframt
var eina prentaða tónleikaskráin, að
Gunnar Guttormsson, einn helzti
Bellmanstrúbadúr hér á landi, hefði
háft einhverja hönd í bagga með
hingaðkomu Svíanna. Hann tók
reyndar tvö lög á alkunnum ljúfum
nótum með kollega sínum Martin
Bagge á gítar eftir hlé við góðar und-
irtektir.
Dagskráin var öll kynnt á sænsku
af vörum stjórnandans og sænska
trúbadúrsins, sem miðað við kyn-
slóðaskiptingu og áhugasvið hlust-
enda hefur tnllega skilizt að mestu.
Kórinn hófst handa með miklu
trukki í „Manskap Givakt", sem
strax opinberaði nýjum gestum eft-
irtektarverð hijómgæði Ymis, hins
nýja sexhyrnda sönghúss Karlakórs
Reykjavíkur, og um leið töluverða
raddprýði Gautanna. Salurinn virtist
ekki sízt hygla neðri röddum, og
væri það næsta fágætt í söngsölum
höfuðborgarsvæðisins ef rétt reynd-
ist. Svo stiklað sé á stóru vakti í
fyrstu atrennu kórsins m.a. athygli
Sá lunka vi sá smáningom (sama lag
og mazúrkumarsinn í Álfhóli Kuhl-
aus), þrátt fyrir nokkurt tónsig, er
stundum gerði vart við sig seinna á
dagskrá, og hið ljóðræna Böljan sig
mindre rör, er sungið var fallega
veikt og með djúpri tilfinningu.
Martin Bagge kvað að sögn meðal
fremstu Bellmansöngvara Svía í dag.
Túlkun hans tók mið af því sem höf-
undur mun sjálfur talinn hafa iðkað,
þ.e. með mikilli notkun á ýmsum
millistigum tals og söngs, allt frá
sífrandi hvísli upp í tremmakenndar
rokur, ásamt miklu látbragði og fett-
um, sem féll í góðan jarðveg hjá
hlustendum, þó að undirrituðum
fyndist stundum ofgert. En kannski
er það háð því hvað áheyrandinn
þekkir textann vel. Bezt þótti manni
takast 81. pistill Fredmans, enda á
hægari nótum en hitt og um leið til
ágóða fyrir tónlistarhliðina.
Kórinn tók við eftir hlé, fyrst með
marsinum Undan ur vágen, þar sem
líkt var eftir nálgun og brottför pró-
sessíu með áhrifamiklu risi og hnigi í
styrk stig af stigi. Eftir Bacchus vi
dyrka, tignarlegan brennivínssálm
(og eflaust eina af höfuðgreinum
Bellmans) kom Se, svarta böljens
vita dragg, þar sem 9 „sólistar flúr-
uðu aukarödd við mikla kátínu.
Martin Bagge hirti síðan sviðsljósið
með sama lagi í annarri útgáfu, og
eftir áðurnefnt kyrrlátt en vel
heppnað innslag Gunnars lauk
Bagge sínum sólóhluta að mestu
með tveim lögum og tókst að mínu
viti hvað bezt upp þetta kvöld með
því síðasta á óvenju fínlegum nótum.
Nafnið fór því miður forgörðum í
kynningu, en túlkunin bar vott um
músíkalskan söngvara inn við beinið
og furðuflinkan gítarista miðað við
flesta vísnasöngvara.
Gautaborgarkórinn sá um síðasta
hluta kvöldsins með Bagge í for-
söngshlutverki í fyrstu þremur, þ. á
m. hinu vel kunna Vila vid denna
kalla. Bagge átti einn heiðurinn af
öðru lagi sem týndist í kynningu en
tókst frábærlega vel, hvar eftir hann
söng með kórnum lokaatriðið, kostu-
lega vísu um eitilfjöruga 70 ára
maddömu við funheitar undirtektir.
Gaman var að þessari heimsókn
og kærkomin tilbreyting að efni sem
æ sjaldnar heyiist her um slóðir.
Sænska kórnum tókst víða mjög vel
upp, þrátt fyrir svolítið mistæka ten-
óra sem vildi stundum fipast í hæð-
inni og stöku sinni jaðra við að verða
skrækir. Engu að síður var heildar-
hljómurinn yfirleitt þéttur og sam-
taka, og ljóst að stjórnandinn kunni
vel til verka. Fyrir utan að kynna
bráðskemmtilega, sem ekki er allra í
dín'gentafaginu.
Ríkarður Ö. Pálsson