Morgunblaðið - 27.04.2000, Side 51

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 2000 51
-------------------------*
síðan. Á Víðimelnum var allt svo
stórt í sniðum fyrir lítinn dreng. í
stofunni var risastórt bókasafn sem
afi hafði safnað, afinn sem ég kynnt-
ist aldrei. í borðstofunni var risast-
órt borðstofuborð með álíka stólum
og öðrum húsgögnum, litli guttinn
mátti hafa sig allan við bara til að ná
upp á borðið eftir kókinu, sem alltaf
var á boðstólum hjá ömmu. Aldrei
skorti umræður við þetta stóra
borð, sem oft á tíðum var þéttskipað
stóru fjölskyldunni hennar ömmu.
Fjölskyldumeðlimir notuðu tæki-
færið og flykktust í morgunkaffi,
önnur tækifæri voru sjaldgæf enda
amma mjög önnum kafin á þeim
tíma. Stundum var ekki laust við að
borðstofan breyttist í leiksvið í æv-
intýri eða leikriti og amma var oft
og einatt aðalleikkonan. Sögurnar
sem amma sagði af mönnum og má-
lefnum breyttust þá í ljóslifandi
myndir, jafnvel leikrit, og drengur-
inn vildi helst ekkert gera annað en
sitja sem fastast, hlusta og horfa á
það sem þar fór fram. í huga mínum
var húsið hennar ömmu á Víðimeln-
um sveipað dulúð. Gamla konan bjó
ein í þessu risastóra húsi sem áður
hafði verið svo fjölskipað. Á mið-
hæðinni rak hún verslun og í kjall-
aranum rak hún verksmiðju sem
um helgar var mannlaus og tóm.
Þarna voru margir myrkir gangar
og ranghalar og alltaf eitthvað
spennandi að skoða fyrir smáfólkið
sem var að byrja að fóta sig í lífinu.
Amma þekkti vel hina hörðu lífsbar-
áttu en var samt óbuguð af henni þó
hún hefði skilið eftir sín merki. Það
verður að segjast eins og er að lengi
vel bar ég óttablandna virðingu fyr-
ir gömlu konunni, sem var orðin vön
því að stjórna og hafa mannaforráð.
Amma var nefnilega kvenréttinda-
kona löngu áður en það komst í
tísku. Hún rak verslun, verksmiðju
og vegna starfsins var hún mikið er-
lendis. Þetta var á þeim tíma þegar
menn ferðuðust með skipum og all-
ar utanferðir tóku langan tíma. Sag-
an er þar með ekki öll sögð því
þessu til viðbótar eignuðust afi og
amma sjö börn. Það sem hryggir
mig einna mest er að ég fékk aldrei
tækifæri til að kynnast honum afa
mínum, amma talaði aldrei mikið
um hann. Það var of sárt, hann fór
of snemma. Mig rekur ekki minni til
þess að hún hafi nokkru sinni rætt
um hann afa minn við mig. Amma
var mjög tíður gestur hjá foreldrum
mínum og ekki leið sá dagur að hún
hringdi ekki eða kæmi í heimsókn
með strætisvagninum. Hún orðaði
það einhvern tímann svo að það
passaði akkúrat fyrir sig því að hún
næði ágætisblundi í vagninum áður
en hún kæmist á áfangastað. Það
kom meira að segja fyrir að hún fór
tvo hringi með vagninum í einum
dúr. Eftir því sem árin liðu kynntist
ég ömmu betur og betur. Amma var
margflókinn persónuleiki og oft á
tíðum var eins og hún setti á sig
brynju sem var alls ekki hennar.
Undir niðri var gamla konan ekki
nærri jafn hörð og hún vildi vera
láta. Einhvers staðar segir að milt
sé móðurhjartað. Amma átti mörg
börn og þeim mun fleiri barnabörn
og hún fylgdist ákafiega vel með því
sem gerðist í kringum hana, einkum
er varðaði hennar nánustu. Oft á
tíðum var eins og hún hefði áhyggj-
ur af því að lífsbarátta sinna nán-
ustu yrði þeim ofviða, einkum þeim
sem minna mættu sín og allir gátu
leitað til hennar ef eitthvað bjátaði
á. Það þýddi ekkert að færast und-
an hvað væri um að vera, hún vissi
nákvæmlega hvað klukkan sló.
Amma var alltaf ung í anda og var
furðanlega inni í vandamálum unga
fólksins og hafði á þeim skilning, oft
meiri en foreldrarnir. Lífsreynsla
tæprar aldar kennir okkur margt
og af því veitti hún svo sannarlega.
Elsku amma, nú þegar komið er að
leiðarlokum samferðar okkar er
mér efst í huga þakklæti fyrir
samverustundirnar og þá visku sem
þú veittir okkur öllum svo örlátlega
af. Eg vildi óska þess að mínir ævi-
dagar megi verða jafn viðburðaríkir
og þínir og að ég fái að lifa lífinu allt
fram á síðasta dag eins þú, kveðja
svo með reisn í skyndi og hitta þig
og alla hina sem guð geymir á nýjan
leik.
Axel Hall.
ÞÓRA
EINARSDÓTTIR
+ Frú Þóra Einars-
dóttir, fyrver-
andi formaður Fé-
lagasamtakanna
Vendar og formaður
Indveresku barna-
hjálparinnar fæddist
á Hvanneyri hinn 10.
febrúar 1913. Hún að
heimil sínu Seljahlíð,
Reykjavík hinn 14
apríl síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Einar Jónsson,
kennari og ráðsmað-
ur þar og Lísbet
Guðbjörg Kristjáns-
dóttir, húsmóðir. Einar varð síðar
yfirverkstjóri á austurlandi. Þóra
fluttist snemma með foreldrum
sínum til Akraness. Þar var hún
einn af stofnendum Verka-
kvennafélags Akraness. Þóra út-
skrifaðist frá Samvinnuskólanum
1931 og hlaut framhaldsmenntun
í Danmörku m.a. í félagsráðgjöf.
Hún stofnaði Félagasamtökin
Vernd 1959 og var formaður
þeirra og drifljöður í 23 ár. Síðar
hóf hún nám í Alþjóðaskóli Guð-
spekifélgsins í Adyar í Madras á
Indlandi. I framhaldi af því stofn-
aði hún Indversku barnahjálpina
sem rekur skóla og þjálfunarstöð
fyrir holdsveik og munaðarlaus
börn á Suður Indlandi. Skólinn er
rekinn með myndarbrag í Madras
með 70 nemendum. Þóra lét sig
Það var ung og glæsileg kona, sem
á vordögum 1936 gekk að eiga
frænda minn séra Jón Pétursson og
tók þar með að sér að gerast prests-
frú á Kálfafellsstað í Suðursveit í
Austur-Skaftafellssýslu. Þóra tók við
búsýslu á prestssetrinu af miklum
myndarskap. Hún kom þar að rót-
grónu heimili, því staðurinn var orð-
inn hefðbundið setur fjölskyldunnar.
Þar hafði faðir Jóns, séra Pétur föð-
urbróðir minn, áður setið á jörðinni
og þjónað héraðinu sem prestur um
langt skeið frá 1892 til 1926.
Eg varð þess aðnjótandi sem ung-
lingur að vera vikadrengur á heimili
þeirra Þóru og séra Jóns Pétursson-
ar á Kálfafellsstað sumarið 1938. Sú
dvöl hefur orðið mér mjög eftir-
minnilegur þáttur uppvaxtarára
minna. Á Kálfafellsstað var margt
manna í heimili og allmikill gesta-
gangur. Þurfti unga húsmóðirin því í
mörgu að snúast. Þótt heimilið væri
mikil miðstöð sveitalífsins var Suð-
ursveitin talsvert einangrað byggð-
arlag á þessum tíma. Oll viðskipti við
héraðið voru háð flutningum á hross-
um yfir óbrúaðar jökulár, og því ekki
rokið í kaupstað til að sækja nauð-
þurftir fyrir búið. Urðu heimilin þar
um slóðir því að vera sjálfbjarga um
flesta hluti og húsmóðirin að vera
ráðdeildarsöm og sýna mikla fyrir-
hyggju við aðdrætti til heimilisins
eða gerð og geymslu matvæla. Þóra
sá um allan rekstur búsins innan
dyra. Hún þurfti að sinna gestum og
annast ungan son sinn og síðar tvö
yngri börn sín, sem bættust i hópinn,
en presturinn stjórnaði útivinnu og
hugaði að andlegri velferð héraðs-
búa.
Enginn sá þá fyrh- að Þóra ætti
síðar á lífsleiðinni eftir að snúa sér að
mannúðarmálum og standa fyrir
líknarstarfi bæði í Reykjavík og
einnig austur í Indlandi. Ungmennið,
sem þarna var í sveit undir hennar
umsjá og handleiðslu, gat aðeins
vottað, að þarna var einstaklega um-
hyggjusöm sumarmóðir, sem síðan
hefur alltaf verið borinn sérlega hlýr
hugur til. Nú kveð ég Þóru með
þakklæti fyrir alla þessa alúð, sem
hún sýndi mér og mörgum ættmönn-
um mínum á umliðnum árum.
Sturla Friðriksson.
Á kvöldin og oft langt fram á nótt
sat ég heima hjá Þóru og hlustaði á
sögur frá Indlandi. Þetta eru dýr-
mætar stundir í minningunni. Hún
sagði mér frá fólkinu sínu í landinu
stóra, sem henni þótti svo vænt um.
„Lífið er auður mannsins og sá sem
félagsmál miklu
varða, Hreifst mjög
að samvinnuhug-
sjóninni. Hún var
m.a. í Alþýðuflokkn-
um og síðar Fram-
sóknarfiokknum og
átti sæti í Félags-
málaráði Reykjavík-
urborgar um ára bil.
Þóra var sæmd ridd-
arakrossi hinnar Is-
Iensku fálkaorðu
fyrir störf sín að
mannuðarmálum.
Þóra var gift sr.
Jóni Péturssyni, f. 1.
mars 1896, d. 23. janúar 1973,
prófasti á Kálfafellsstað í Suður-
sveit, síðar kennara í Reykjavík.
Börn þeirra eru: 1) Pétur Jóns-
son, framkvæmdastjóri og borg-
arfulltrúi. Kona hans er Valdís
Erlendsdóttir og eiga þau tvö
börn. Fyrir átti Pétur einn son. 2)
Helga Jarþrúður húsmóðir í
Reykjavík, sem gift var sr. Oddi
Thorarensen og eignuðust þau
tvo syni. 3) Einar Guðni Jónsson,
prestur á Kálfafellstað. Kona
hans er Sigrún Björnsdóttir, sem
á þijá syni. Fyrir átti Einar einn
kjörson.
Þóra var elst níu systra og eru
fimm þeirra enn á lífi.
Þóra var jarðsungin frá Dóm-
kirkjunni 25. apríl.
miðlar eignast meira,“ sagði Þóra.
Indlandi kynntist hún fyrst þegar
hún fór til náms við Guðspekiskólann
í Adyar í Chennaiborg á Suður-Ind-
landi. Að námi loknu ákvað hún að
helga sig starfi i þágu fátækra, að
kenna Indveijum hjálp til sjálfs-
hjálpar. Ferðir hennar til Indlands
urðu yfir 20 talsins, hún fór víða og
sinnti hjálparstarfi. Af eigin ramm-
leik stofnaði hún síðar skóla í Chenn-
ai fyrir holdsveikar stúlkur. Skólinn
var stoltið hennar. Samt fannst
henni alltaf eins og hún gæti gert svo
miklu meira.
Við Þóra fórum seinna saman í síð-
ustu ferð hennar til Indlands. Ind-
verjarnir báru hana á höndum sér og
Móðir Þóra, eins og þeir kalla hana,
örlát að vanda, gerði allt til þess að
verða þeim að liði. Á Indlandi leið
Þóru vel.
Á heimili Þóru voru þjóðmálin
einnig oft til umræðu og hún hafði
ákveðnar skoðanir. Ekkert var henni
óviðkomandi. Kaffibolli, vindlingur
og sælgæti í skál. Þóra hafði líka lag
á að sjá hlutina í öðru ljósi. „Finnst
þér þetta ekki kyndugt?" sagði hún.
Svo hlógum við.
Hugur Þóru var vökull og kraftur-
inn óþrótandi. I mínum huga er hún
engum lík.
I litlu íbúðinni sinni í Seljahlíð sat
hún og lagði á ráðin. Heilsan var orð-
in slæm en baráttuþrekið og þrjósk-
an mikil. Skólinn á Indlandi skipti
hana öllu. Á huga hennar leitaði
spumingin: „Höfum við gengið til
góðs götuna fram eftir veg eða höf-
um við vannýtt þau tækifæri sem líf-
ið fékk okkur í hendur?" Hugleiðing-
ar hennar að kvöldi dags voru bæn
fyrir björtum degi.
Eg votta börnum hennar, systrum
og öðrum aðstandendum mína inni-
legustu samúð.
Hrönn Marinósdóttir.
Þóra í Vemd er dáin.
Það ómögulega getur gerst.
Fáum manneskjum hef ég kynnst
á lífsleiðinni, sem hafa verið jafn lif-
andi og hún og jafnframt fullar af
sterkum og góðum vilja, og hrifið
aðra með sér til að ráðast í verkefni,
sem oft virtust óleysanleg, og leysa
þau.
Hún var forvígismaður að stofnun
félagasamtakanna Verndar, formað-
ur og starfsmaður þeirra samtaka,
allt til ársins 1980, og var þá kjörin
heiðursforseti Vemdar.
Meðal annarra verkefna hafði
Vernd eftirlit með ófrjálsum mönn-
um sem leystir vora úr fangavist
með skilyrðum. Þóra kom á fót vist-
heimili Verndar svo hægt væri að
veita þeim húsaskjól meðan þeir
væra að fóta sig á ný í frjálsu um-
hverfi. Vistheimilið er enn rekið og
er forsenda þess að skjólstæðingar
Verndar komist á réttan kjöl.
Þóra var einnig um langt árabil
formaður hjálpamefndar stúlkna,
sem aðstoðaði drykkjusjúkar konur
við að komast í læknismeðferð er-
lendis, en á þeim tíma var slíka með-
ferð ekki að fá hér á landi. í því verk-
efni hafði hún samstarf við hliðstæð
samtök á hinum Norðuriöndunum.
Naut hún þar trausts og virðingar
fyrir dugnað sinn og áræði.
I samvinnu við Sigurbjöm Einars-
son biskup og Baldur Möller, ráðun-
eytisstjóra, kom hún því til leiðar að
ég var ráðinn til starfa fangaprests
1970, sem þá var nýlega skilgreint
með löggjöf. Þannig hafði hún bein
áhrif á lífshlaup mitt og um leið á
þróun kirkjulegra málefna.
Þóra í Vemd var málsvari lítil-
magnans, þess sem stendur höllum
fæti í lífinu. Hún sá engar hindranir,
sem komið gætu í veg fyrir að honum
væri hjálpað. Hún hlustaði hvorki á
úrtölur né mótbárar þegar um var að
ræða að styðja lítilmagnann. Þannig
var hún í ætt við miskunnsama sam-
verjann í þekktri dæmisögu Jesú.
Eg sendi ástvinum Þóra innilegar
samúðarkveðjur.
Jón Bjarman.
Kveðja frá fangahjálpinni
Vernd.
Frú Þóra Einarsdóttir, heiðurs-
formaður fangahjálparinnar Vernd-
ar, var hugsjónakona af lífi og sál.
Þau málefni sem hún tók að sér vora
í góðum höndum og viðbúið að eitt-
hvað gerðist í þeim sem skipti höfuð-
máli.
Frú Þóra kynntist fangahjálp í
Danmörku og sá fljótt í hendi sér að
á þeim málum þyrfti að taka hér á
landi. Hún sagði víða frá því á fund-
um sem borið hafði fyrir augu henn-
ar og eyru í Danmörku. Það voru ný-
ir tímar í uppsiglingu í fangahjálp.
Islendingar vora þó ekki með öllu
ókunnugir fangahjálp því Oscar
Clausen var kunnur maður hér í
borg og brautryðjandi í málefnum
hennar á íslandi og sinnti þeim allt
frá árinu 1948. En eldmóður frú
Þóru dró að sér fjölda fólks sem heill-
aðist af kraftinum sem svall í þessari
konu. Fór svo að hafist var handa við
að setja á laggimar formleg samtök
er skyldu koma föngum til hjálpar og
leitast við að koma þeim á rétta braut
í lífinu. Hér var hlutur kvenna ómet-
anlegur en kvenfélög landsins urðu
það bakland sem félagið gat ætíð
treyst. Fangahjálpin Vernd var
stofnuð árið 1960 að framkvæði frú
Þóru og er því fjörutíu ára á þessu
ári þegar heiðursformaðurinn kveð-
ur þennan heim hátt á níræðisaldri.
Hugsjónakraftur frú Þóru dróst
að þeim er minna máttu sín í samfé-
laginu.
Fordómar í garð afbrotamanna
eru oft steinar í götu til nýs lífs og
breyttrar lífsstefnu hjá þeim. Þetta
skynjaði frú Þóra og lagði sig alla
fram um að uppræta fordóma gagn-
vart þeim er gerðust brotlegir við lög
landsins. Hún varð málsvari fanga
gagnvart yfirvöldum og almenningi.
Hún afsakaði fráleitt brot þeirra
heldur vildi aðstoð samfélagsins við
að koma þeim á réttan kjöl í lífinu.
Orsakir afbrota era margvíslegar og^.
hugur almennings til afbrotamanná*
oft dómharður. En afbrotamenn eru
samt sem áður manneskjur. Mann-
eskjur sem ratað hafa í raunir af
ýmsum ástæðum þó hæst beri vita-
skuld hlut misnotkunar áfengis og
fíkniefna. Hver manneskja var dýr-
mæt í augum frú Þóra. Það var þessi
sýn til manneskjunnar sem rak hana
áfram í baráttu hennar fyrir auknum
skilningi á málstað fanga til nýs lífs
og hamingjuríks. Margur fanginn
var illa á vegi staddur er hann kom
úr fangelsi, fatalaus og húsnæðislaus
- á allan hátt umkomulaus. Það vant-^,
aði föt og þá var fötum safnað. Það
vantaði áfangaheimili fyrir þá sem
hvergi áttu höfði sínu að halla þegar
út úr fangelsi var komið. Áfanga-
heimili var því komið upp og er enn
rekið. Þar dvelja þeir sem era á leið
út í lífið eftir að hafa dvalið í fangelsi.
Svona mætti lengi telja: Hugsjóninni
var hrundið í verk.
Frú Þóra var formaður fanga-
hjálparinnar Verndar um tuttugu
ára skeið og fylgdist alla tíð vel með
henni. Starf hennar fyrir fangahjálp-
ina var heilladrjúgt og ómetanlegt.
Hin síðari ár dvaldi hugur hennar og
verkfús hönd meðal fátækra barna á
Indlandi.
Fangahjálpin Vernd kveður frú ^
Þóra Einarsdóttur með virðingu og
þökk.
Guð blessi minningu Þóra í Vemd.
Aðstandendum er vottuð hugheil
samúð.
Sljóm fangahjálparinnar
Vemdar.
Það olli okkur mikilli hryggð er við
fengum fréttimar af andláti Móður
Þóra Einarsdóttur. Allt það, sem
hún hefur lagt af mörkum fyrir þá,
sem minna mega sín, fyrir þá, sem
eru sjúkir og fátækir, einkum í Ind-
landi, mun lengi verða í minnum
haft.
Móðir Þóra hafði unnið í þágu Tíb-
eta í Himalajafjöllum en hjálpar-
starfið hóf hún í Dindigul og á Koda-
ikanal-svæðinu í Tamil Nadu árið
1974. Leit hún á Indland sem sitt
annað föðurland og hún hafði nokkr-
um sinnum látið í ljós ósk um að fá að
deyja í Indlandi. Sýnir það vel hve
miklu ástfóstri hún hafði tekið við
land og þjóð en hún skrifaði margt
um indverskt samfélag og menningu
og urðu þær greinar mörgum íslend-
ingum að innblástursefni.
Móðir Þóra hafði samstarf við
þýsku holdsveikisamtökin sl. 13 áiv _
og vann mikið að endurhæfingu'’
holdsveikisjúklinga og menntun
barna þeirra. Stofnaði hún íslenska
hjálparstöð fyrir þessi börn 2. febr-
úar árið 1988 en þar var þeim kennd-
ur fata- og saumaskapur og tölvu-
fræði.
Fyrir hönd þýsku holdsveikisam-
takanna, íslensku hjálparstöðvarinn-
ar og starfsmanna hennar vottum við
ástvinum Móður Þóra okkar dýpstu
samúð.
T. Jayaraj Devadas for-
stjóri, J. Ravichandran
fjármálaráðgjafi og G.
Isaac framkvæmdastjóri.

+
og
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð
hlýhug við andlát og útför
HULDU HREFNU JÓHANNESDÓTTUR,
Selvogsgötu 21,
Hafnarfirði.
Ennfremur sérstakar þakkir til starfsfólks hjarta-
deildar Sjúkrahúss Reykjavíkur í Fossvogi og til
Gunnþórs Ingasonar prests.
Erling Rafn Ormsson, Jóhanna Björnsdóttir,
Ingveldur Erla Ormsdóttir, Marteinn Gíslason,
Hrafnhildur Ester Ormsdóttir, Kristján Þórarinsson,
Ormur Njáll ættl. Torfason, Kristín Ársælsdóttir,
Jóhannes Tómas Sigursveinsson, Þóra Þorvaldsdóttir,
Jóna Guðlaug Sigursveinsdóttir, Þórhallur Óskarsson,
barnabörn og langömmubörn.
S5f