Morgunblaðið - 27.04.2000, Side 58

58 FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
4
o g náttúruvernd
EINKENNIST um-
ræða um umhverfismál
af nýrómantískri þjóð-
emishyggju? Það full-
yrðir forstjóri Lands-
virkjunar, Friðrik
Sophusson, sbr. frétt
Morgunblaðsins hinn 8.
aprfl s.l. af samráðs-
_ fundi Landsvirkjunar.
Ennfremur hefur blað-
ið eftir honum að sam-
kvæmt þessari hyggju
taki náttúran á sig
ósnertanlegan helgiblæ
og hvatti hann þá
„...sem falið hefur verið
að nýta auðlindir lands-
ins...“ til að gera sér
grein fyrir því hvað byggi að baki
þessum sjónarmiðum.
Þetta kallar á andsvör. Er það
nýrómantísk þjóðemisstefna sem
valdið hefur því að Norsk Hydro og
íslenskir fjárfestar hafa hafnað
þeirri röð virkjana sem liggja átti til
grundvallar uppbyggingu álvers á
.. Reyðarfirði? Tvímælalaust ekki.
Astæðan er miklu fremur sú að
Norsk Hydro - sem var eini fjárfest-
irinn sem undirritaði Hallormsstað-
aryfirlýsinguna frá júní í fyrra - taldi
það hvorki boðlegt né verjandi að
taka þátt í að eyðileggja Eyjabakka
án þess að fram hefði farið lögform-
legt mat á umhverfisáhrifum. Stefna
fyrirtækisins hefur ávallt verið að
reisa mun stærra álver á Reyðarfirði
og hefði Eyjabökkum verið sökkt í
beinni útsendingu með tilheyrandi
fréttum alþjóðlegra fjölmiðla um
* ónógan og vondan undirbúning ís-
lenskra stjómvalda hefði það getað
stefnt stækkun álversins í hættu.
Það fer til dæmis enginn í grafgötur
með það að skýrsla Landsvirkjunar
um umhverfisáhrif Fljótsdalsvirkj-
unar var flausturslega unnin og lét
mörgum spurningum ósvarað.
Það sem Friðrik Sophusson og
aðrir þeir sem meta nýtingu fall-
vatna í terawöttum verða að skilja er
að hnattvæðing umhverfismála hef-
ur nú skipt sköpum. Fjölþjóðleg fyr-
irtæki á borð við Norsk Hydro geta
ekki gert eitthvað á ís-
landi sem þau geta ekki
varið heima fyrir eða á
alþjóðlegum vettvangi.
Forstjóri Norsk
Hydro, Egil Mykl-
ebust, er nú formaður
International Council
for Sustainable Devel-
opment, sem er eins
konar umhverfismála-
vettvangur fjölþjóð-
legra fyrirtækja. Sú
stefna stjómvalda að
sökkva afar mikilvægu
landsvæði á íslandi,
rómuðu fyrir fegurð, og
það án þess að fram
hafi farið lögformlegt
og faglegt mat á umhverfisáhrifum
framkvæmda var andstætt þeim
vinnureglum sem Norsk Hydro hef-
Náttúruvernd
Umræða um Fljóts-
dalsvirkjun og Eyja-
bakka, segir Arni
Finnsson, hefur breytt
náttúruverndarumræðu
hér á landi.
ur heitið að hafa í heiðri.
Mat á umhverfisáhrifum og varúð-
arreglan vom tvær meginsamþykkt-
ir Ríó-ráðstefnunnar 1992 og hin síð-
ari liggur til gmndvallar hinni fyrri.
Þessar gmndvallarreglur þykja með
mikilvægustu áföngum í alþjóðleg-
um umhverfisrétti og hafa verið lög-
festar á Islandi með undirritun
EES-samningsins. Málflutningur
þeima sem börðust fyrir lögbundnu
mati á umhverfisáhrifum Fljóts-
dalsvirkjunar byggði því á alþjóða-
hyggju og alþjóðlega viðurkenndum
vinnubrögðum. Ef Friðrik Sophus-
son setti sér það fyrir að lesa það
sem ritstjórn Morgunblaðsins hefur
skrifað til stuðnings kröfunni um
lögformlegt mat, myndi hann ekki
finna skírskotanir til nýrómantískr-
ar þjóðernishyggju. Hið sama gildir
um málflutning Náttúmvemdar-
samtaka Islands og annarra fijálsra
félagasamtaka um það mál.
Það undirstrikar enn alþjóðleika
þessarar umræðu að íslenskir nátt-
úruverndarsinnar hafa notið óskor-
aðs stuðnings alþjóðlegra samtaka á
borð við WWF (World Wide Fund
for Nature) og hinna norsku Norges
naturvernforbund. Ekki má heldur
gleyma þeim þætti sem snýr að losun
gróðurhúsalofttegunda frá stóriðju
og skuldbindingum Islands gagnvart
Rammasamningi Sameinuðu þjóð-
anna um loftslagsbreytingar. Fái Is-
land ekki þær undanþágur sem beðið
er um, verða fjárfestar í álveri á
Reyðarfirði að gera ráð fyrir umtals-
verðum kostnaði vegna kaupa á los-
unarkvótum á alþjóðlegum markaði.
Landsvirkjun leitar nú einnig út
fyrir landsteinana og hefur umhverf-
isstjóri Landsvirkjunar lýst þeirri
ætlun fyrirtækisins að fá skandinav-
ísk ráðgjafafyrirtæki til að að að-
stoða við gerð umhverfismatsskýrslu
fyrir Kárahnúkavirkjun. Nú á að
vanda sig og þá reynist alþjóðleg
skírskotun blátt áfram nauðsynleg.
Einnig fyrh’ Landsvirkjun.
Umræða um Fljótsdalsvirkjun og
Eyjabakka hefur breytt náttúru-
verndarumræðu hér á landi. Hún er
ekki lengur íslensk, hvað þá nýróm-
antísk þjóðernishyggja. Umræðan
miðast æ meir við alþjóðlegar sam-
þykktir og reglur. Skiptir þá engu
máli þótt sumir brýni stjórnvöld og
fyrirtæki til að standa sig vel í um-
hverfismálum til að auka hróður
landsins. Það er ekki hreinleiki þjóð-
arinnar sem er metinn í ósnortinni
náttúru heldur möguleikar hennar
til að komast af í heimi sem ógnað er
af hnattrænum loftslagsbreytingum,
mengun sjávar, ósoneyðingu og stöð-
ugum ágangi mannsins á ósnortna
náttúru. I þeim efnum er alþjóðleg
samvinna lykilatriði.
Höfundur er starfsmaður Ndttúru■
vemdarsamtaka íslands.
Árni
Finnsson

Stór
’Umpu
ár
viéa
brók
Ætlar Jþú
■aukakilóin
✓
1
Garðatorg 1, við Nýkaup
sími 565 8898
Sumar
fjórir má .
a verði "
Listrýni og
listamenn
Ég lýsi hér með
þeirri skoðun minni, að
aðeins einn fjölmiðla
landsins stundi mark-
tæka umfjöllun um list-
ir og heiðarlega gagn-
rýni á listviðburði:
Fljótafgreitt mál! Eng-
inn fjölmiðill á Islandi
kemst með tærnar, þar
sem Morgunblaðið hef-
ur hælana! Ég tel það
mikla gæfu íyrir menn-
ingarlíf þjóðarinnar, að
til Morgunblaðsins
skyldu ráðast þrír ein-
staklingar; þeir Matt-
hías Johannessen, ritstjóri, Gísli Sig-
urðsson, ritstjóri Lesbókar og Bragi
Ásgeirsson myndlistarmaður og
listrýnir blaðsins. Það er skoðun mín,
að ef þessara þriggja manna hefði
ekki notið við síðustu áratugina, væri
Morgunblaðið í sömu sporum og aðrir
íslenskir fjölmiðlar - gagnslaust og
þjóðin að sama skapi sárafátæk af
þekkingu á listum. Vitaskuld er það
jafnljóst að við landsmenn verðum
aldrei alveg sammála um þessa um-
ræðu. Það breytir hinsvegar ekki
þeirri staðreynd, að Morgunblaðið
hefur, hvort sem okkur líkar betur
eða verr, stýrt þjóðmálaumræðu í
landinu í áratugi. Vitaskuld verður
stjómmálaumræðan alltaf umdeild
eftir skoðunum hvers og það sama á
við um menningarumræðuna! I sann-
leika sagt er ég samt orðinn hundleið-
ur á endalausu væli og kveinstöfum
miðlunga í listum, vegna umfjöllunar
listrýnis Morgunblaðsins! Hver kver-
úlantinn af öðrum sendir Morgun-
blaðinu tóninn vegna umfjöllunar um
sýningar sínar. Einhverra hluta
vegna virðast listamenn á Islandi h'ta
svo á, að gagnrýni eigi að vera auglýs-
ing, í stað upplýsinga! Furðulegt við-
horf! Gagmýni er nákvæmlega sam-
kvæmt orðanna hljóðan - gagnrýni!
Bragi Asgeirsson, sem að minni skoð-
un er hafsjór þekkingar, víðlesnasti
og hæfasti listrýnir landsins, hefur
mátt þola viðurstyggilegar og órétt-
látar árásir á umfjöllun sína um
myndlist hvað eftir annað! Hvers
vegna? Sennilega vegna þess, að hann
hefur lag á að segja hug sinn allan,
umbúðalaust, og gerir eðlilegar kröf-
ur! Hvað annað á listrýnir að gera?
Skrifa um sýningai’ í öðrum lands-
hlutum sem hann hefur ekki séð? Slík
tilfelli eru jú til staðar? Á hann að
skrifa af sannfæringu og áratuga
samsafnaðri þekkingu og reynslu?
Vitaskuld. Það er það eina sem
listrýnir getur gert. Að
fjalla um listviðburði af
þekkingu og reynslu, en
ekki sem „bissness-
umbi“ þess, sem um er
fjallað. Það er á ábyrgð
listamannsins sjálfs að
bera á borð fyrir alþjóð
það sem ekki er boð-
legt! Verk, sýningar-
skrár og kynningar. Illa
unnin verk eru betur
gejrnid í hirzlum eig-
enda en fyrir sjónum al-
þjóðar. Ef ekki eiga þau
að hljóta umfjöllun í
samræmi við framsetn-
ingu! Þar er hvorki við Morgunblaðið,
listrýna þess né almenning að fást,
heldur foreldra amlóðans. Því miður
Gagnrýni
Ég er orðinn hundleið-
ur, segir Sverrir
Oiafsson, á endalausu
væli og kveinstöfum
miðlunga í listum.
virðist hópur einstaklinga vinna
markvisst að því, að eyðileggja áhuga
almennings á listum. Hver tilgangur-
inn er veit ég ekki, en hinsvegar veit
öll þjóðin, að moldarhrúgur á gólfum,
tommustokkar og nær ósýnilegar
teikningar á veggjum velqa hvorki
hneykslan né áhuga! Þetta eni dauð
íyrirbæri, hvort sem kynnt eru undir
merkjum lista eður ei. Þar breyta
engu lofgjörðir sjálfskipaðra „smekk-
manna“ sem gjaman nefna sig list-
fræðinga eða jafnvel „art-experts“.
Hver getur tekið sér það vald, að hafa
„yfirburðasmekk" ft'amyfir venjulegt
fólk? Enginn hefur þennan rétt. Því
miður hefur „kerfið“ útungað hundr-
uðum miðlunga á undanfömum áram,
sem hljóta titilinn „listamaður", og
endalaust feta spor mislukkaðra læri-
meistara mislukkaðs skólakerfis. Af-
rek þessara miðlunga era tilefni þess-
ara skrifa. Listræn vinnubrögð,
handverk, kunnátta og reynsla munu
alltaf standa tommustokkum og
moldarhrúgum framar, þegar til
lengri tíma er litið. Höggmyndin,
grafíkin og málverkið lifa, hvað sem
„sjálfskipaðir smekkmenn" kunna að
rembast við að telja okkur trú um.
Höfundur er myndlistarmaður.
Sverrir
Ólafsson
Ljósa- og húddhlífar
á flestar tegundir bifreiða
Sími 535 9000
V