Morgunblaðið - 22.06.2000, Qupperneq 36

36 FIMMTUDAGUR 22. JÚNÍ 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
„Listin er að-
ferð til að
lengja lífíð“
Japanski leikarínn Yosiho Oida sem þekktur er
fyrir náið samstarf í aldarfjórðung við leikstjór-
ann Peter Brook flytur eina af sínum merkustu
sýningum í Iðnó annað kvöld og kennir síðan á
tveggja daga námskeiði laugardag og sunnudag.
Japanski leikarinn Yosiho Oida sem leikur í Iðnó annað kvöld.
ÞAÐ ER Helga E. Jónsdóttir,
leikari og leikstjóri, í sam-
vinnu við Leikfélag íslands
sem stendur að komu Oida
hingað til lands en að sögn Helgu hef-
ur lengi staðið til að fá hann hingað en
ekki tekist fyrr en núna.
„Oida er mjög eftirsóttur sem leik-
stjóri og kennari og er núna að setja
upp sýningu i Berlín á Vinnukonun-
um eftir Genet. Ég frétti af því að
hann væri í æfingafríi í nokkra daga
og fékk hann til að koma en hann
hafði mikinn áhuga á að koma til Is-
lands þegar bjart er allan sólarhring-
inn,“ segir Helga.
Kynni þeirra Helgu og Oida ná aft-
ur til ársins 1971 er Helga ásamt
manni sínum Ömólfi Ámasyni og
Amari Jónssyni og Þórhildi Þórleifs-
dóttur fylgdust með æfingum í París
hjá Leikhúsi þjóðanna sem Peter
Brook, Oida o.fl. höfðu stofnað i París
árið áður., J>ama var æft á allt annan
hátt en við höfðum áður séð. Leikar-
amir æfðu daginn út og inn og stöðug
leit átti sér stað, leit að tjáningu sem
gæti risið yfir landamæri þjóðemis og
tungumáls. Airakstur þessarar vinnu
sem við fylgdumst með varð að sýn-
ingunni Iks sem var framsýnd 1975
og Brook og Oida fóra með til af-
skekktustu hluta Afríku. Seinna sá ég
Oida í sýningu á leiklistarhátíðinni í
Avignon 1979 en ég hef einnig kynnst
honum í gegnum sameiginlegan vin
okkar sem er Bjöm Ólafsson arkitekt
sem búsettur er í París. Þar hefur oft
borist í tal að fá Oida til Islands en
tækifærið hefur ekki gefist fyiT en
núna.“
Oida er þjálfaður leikari að klass-
ískum japönskum sið og var orðinn
einn af þekktustu leikuram Japan í
lok sjöunda áratugarins þegar leiðir
þeirra Brook lágu saman í París.
Hann hefur ritað tvær merkar bækur
um list leikararans er heita An Actor
Adrift (1992) og The Invisible Actor
(1998), er heimspekingur að mennt og
zenbúddisti. Allt þetta hefur áhrif á
listsköpun hans og íslenskir áhuga-
menn um leiklist ættu ekki að láta
tækifærið ganga sér úr greipum að
sjá sýningu hans í Iðnó á föstudags-
kvöldið.
„Þetta er sýning sem ber heitið Int-
errogations, byggð á zentextum á
ensku, en áhorfendur þurfa ekki að
óttast að skilja ekki hvað fram fer því
leiklist Oida er svo margbreytileg að
tungumálið er þar einungis í einu
hlutverki af mörgum. Hann byggir
rannsókn sína á vinnu leikarams að
miklu leyti á hugmyndum sínum um
innri og ytri orku leikararans, hvern-
ig leikarinn getur náð sambandi við
Ijósið inm-a með sér og náð tengslum
við áhorfendur með sem beinustum
hætti,“ segii' Helga.
Sjálfur hefur Oida sagt eftirfarandi
um Interrogations:
„Það má segja að hugmyndin sé
japönsk. En ég er þeirrar skoðunar
að í Japan (eins og á Vesturlöndum)
séu til tvær tegundir leiklistar. Önnur
byggð á sirkus: hið stórfenglega, eld-
kíár dýr og fimleikafólk; og hitt byggt
á helgisiðum: tali og söng. Hún er
ekki einungis til skemmtunar. Þessi
tegund leikhúss er eins konar farar-
tæki því hún flytur áhorfandann á
annan stað, í annað ríki.
Áhorfendur eru ánægðir en skilja
ekki hvemig farið er að þessu, hvaða
brögðum er beitt. Ég hef enga löngun
til að dansa, syngja eða sýna listir
mínar og segja brandara. En með
hreyfingum, rödd og hugmyndum vil
ég fara með áhorfendur með mér á
sérstakan stað.“
Helga segii- að Oida hafi lýst sjálf-
um sér sem „vestrænum leikara í jap-
önskum líkama“. Hann kveðst sjálfur
starfa á Vesturlöndum til að koma á
fót alþjóðlegu, framlegu leikhúsi. „Ég
er að reyna að búa eitthvað til sem
fólk í öllum löndum getur skilið," seg-
ir Oida.
Um hinn trúarlega þátt leiklistar-
innar segir hann:
„Ég hef áhuga á trúarbrögðum og
heimspeki, en ég er leikari, ekki guð-
fræðingur. Mig langar að læra heim-
speki gegnum leikhúsið. Fyi'sta
leiksýningin sem ég setti saman var
byggð á „Tíbetsku dauðabókinni". Því
næst notaði ég efnivið úr japönskum
helgisögnum, shintóisma, með táknin
þijú: sverðið, speglana og gimstein-
ana. Trúin er hluti af vinnu minni.
List er skilgreind svo vegna þess að
hún færir öllu fólki hugarró, fyllir háa
jafnt sem lága eldmóði og gæti mark-
að upphaf langlífi oghamingju. Listin
er aðferð til að lengja lífið.“
TÉKKNESKI ljósmynd-
arinn Hana Jakrlova-Kirk-
patrick opnar sýningu í
Gerðubergi í dag kl. 17.
Sýningin ber heitið Mannleg sam-
skipti og sýnir Ijósmyndir frá menn-
ingarborgum Evrópu árið 2000.
Hana hefur verið að fást við ljós-
myndun síðan árið 1992. Hún er upp-
haflega menntuð sem arkitekt og er
búsett í Prag. „Svo tók ég námskeið í
ljósmyndun, þar sem ég hef alltaf
haft gaman að henni og myndlist al-
mennt. En í raun er ég mestmegnis
sjálfmenntuð," segir Hana í viðtali
við Morgunblaðið. „Ég hef alltaf haft
mikla ferðadellu, svo að þessi sýning
hentaði mér mjög vel.“
Hugmyndina að því að sýna sam-
skipti í menningarborgunum níu
fengu Hana og eiginmaður hennar
þegar tilkynnt var um hverjar menn-
ingarborgimar væru. „Ég þóttist
viss um að það væri fjöldinn allur af
Ijósmyndurum að gera nákvæmlega
það sama og ég, en svo kom annað á
daginn," heldur hún áfram. „Ég fékk
móralskan stuðning frá menningar-
borginni Prag, en engan fjárhagsleg-
an stuðning. Núna hafa þeir þó gefið
út bækling sem fylgir með sýning-
unni. Þetta var dálítið glæfraspil sem
ég fór út í og ég vona bara að það
komi til með að ganga upp. Það er
fyrst og fremst af því ég er svo
þijósk." Hana ferðaðist til borganna
í fyrra og dvaldi í tvær vikur á hverj-
um stað. „Það var ansi stuttur tími og
nóg að gera. Svo tekur úrvinnslan
auðvitað tímann sinn, að velja þrjár
myndir af kannski þrjú þúsund."
Á sýningunni eru þijár myndir frá
hverri borg, þar sem Hana vinnur
með mannleg samskipti. Ljósmynd-
imar sýna fólk og staði, sem eru
langt frá hinum hefðbundnu póst-
kortamyndum í framsetningu. „Ég
vildi sýna borgirnar og bera þær
saman, en ég vildi ekki gera það á
hefðbundinn hátt með kirkjuturnum
og styttum, það er víst til nóg af
þeim. Á Ijósmyndatungumáli heitir
þetta form sem ég nota listræn heim-
Mannleg sam-
skipti í menn-
ingarborgum
Morgunblaðið/Jim Smart
Hana Jakrlova-Kirkpatrick opnar ljósmyndasýningu í Gerðubergi í dag.
ildaljósmyndun,“ útskýrir Hana.
„Ég leitast við að ná fram andrúms-
lofti í hverri borg og reyni að draga
svolitlar ályktanir. Áuðvitað er
spuming hvernig til tekst en við-
brögðin sem ég hef fengið hafa verið
mjögjákvæð."
Hana sýnir þemað samskipti á
ólíkan hátt. Myndimar era engan
veginn einsleitar eða líkar, en hafa
samt svipaða áherslu. „Samskipti
geta verið svo margvísleg og ég reyni
að sýna fram á það. Fólk á ekki bara
samskipti með því að tala saman,
heldur líka með því að tala í símann,
krota á veggi, horfa á hvert annað,
eða jafnvel eiga ekki samskipti.“ Ein
af myndum Hönu frá Helsinki sýnir
ljóshærða stúlku ganga yfir torg en á
myndinni er engin önnur mannvera
nema skuggi manns. „Þessi mynd
gæti til dæmis verið lýsandi fyrir
samskipti í Helsinki, þar sem fólk
hefur lítil samskipti. Annars forðast
ég nú að draga stórfelldar ályktanir,
en þetta eru hugmyndir."
Én hvernig koma Reykjavík og
Reykvíkingai' út í þessari skráningu?
„Það var mjög merkilegt að koma til
Islands. Ég svaf lítið fyrstu nóttina
vegna flugsins hingað og fór út um
morguninn, frekar dösuð. Þegar ég
fór að rölta um borgina fannst mér
hún svo óraunveruleg, ég bý í borg
þar sem sjórinn er víðs fjarri, og
hérna er sjórinn alls staðar. Svo er
himinninn hérna svo stór og skýin
áberandi og mér fannst allt eins og í
skrítnum draumi. Þegar ég sest svo
niður sé ég hóp af fólki með skilti,
sem ég veit ekki alveg hvað var að
gera, og svo kom í ljós að þau vora að
gera einhverja bíómynd og báðu mig
að vera með og ég var allt í einu farin
að taka þátt í þessu, þetta var allt
mjög skrýtið. Af þessu sýni ég meðal
annars mynd. Éftir nokkra daga
komst þó ég aftur í samband við jörð-
ina, þannig að Reykjavík kemur bara
út eins og hinai' borgirnar. En borgin
er ólík öllum öðrum borgum sem ég
hef komið til,“ segir Hana Jakrlova-
Kirkpatrick að lokum.
Menning-
ardag-
skrá að
Hólum
MENNINGARDAGSKRÁ
verður haldin að Hólum í sum-
ar, sem hefst í dag, fimmtu-
daginn 22. júní, og lýkur um
miðjan ágúst. Dagskráin er
fjölbreytt með fyrirlestram,
tónleikum og kyrrðarstund-
um. Hún hefst með fyrirlestri
sr. Jónu Hrannar Bolladóttur
sem nefnist „Kirkjan á 21. öld,
nýjungar í helgihaldi".
„Þetta er fyrsti fyrirlestur-
inn af fjórum á dagskráinni í
sumar á vegum Hólanefndar
og félags sem kallast Ósýni-
lega félagið, undir yfirskrift-
inni Hvar er Guð?“ segir Bolli
Pétur Bollason umsjónarmað-
ur Hóladómkirkju, sem jafn-
framt hefur verið einn af
skipuleggjendum hátíðarinn-
ar. „í júní verða auk þess tón-
leikar sem kallast Sálmar lífs-
ins, þar sem Gunnar
Gunnarsson organisti og Sig-
urður Flosason saxófónleikari
era með sálmaspuna. Sömu
tónleikar vora haldnir í
Reykjavík fyrr á árinu og
nutu mikilla vinsælda. Gunnar
og Sigurður hafa jafnframt
gefið úr geisladisk með þess-
ari tónlist."
Þetta er í fyrsta sinn sem
slík menningardagskrá er
haldin að Hólum. „Hólanefnd
og ferðaþjónustan að Hólum
ákváðu að gera kirkjuna mjög
sýnilega í ár. Það var því
skipulagt í sameiningu að hafa
þessa menningardagskrá,“
segir Bolli. „Þetta er í fyrsta
sinn sem við skipuleggjum
dagskrá af þessu tagi en það
er alltaf mikið að gerast hér
að Hólum og ýmsir fastii' liðir.
Þar má meðal annars nefna
Hólahátíð sem verður að
þessu sinni skeytt inn í menn-
ingardagskrána, en hún hefur
verið haldin hér á hverju ári
til langs tíma.“ Hólahátíð var
haldin fyrst árið 1950 í tilefni
af 400 ára dánarafmæli Jóns
Arasonar Hólabiskups. „Há-
tíðin er alltaf haldin um miðj-
an ágúst. Dagskráin hefst með
hátíðarguðsþjónustu en auk
þess fáum við ræðumenn til að
vera með framsögu. Fyrir
tveimur áram kom forsetinn
og flutti ræðu, í fyrra kom
Davíð Oddsson og nú kemur
Sólveig Pétursdóttir kirkju-
málaráðherra. Svo verður tón-
leikahald eftii' messuna, en
skipulagning dagsins er ennþá
óráðin að fullu.“
Hólahátíð verður að þessu
sinnihaldin sunndaginn 13.
ágúst.
Á menningardagskránni í
júlí eru tveir fyrirlestrar í fyr-
irlestraröðinni Hvar er Guð?
og er annar þeirra fluttur af
Bolla Pétri Bollasyni guðfræð-
ingi en erindið ber heitið „Kaj
Munk“. „Ég mun einnig halda
kyrrðarstundir með reglulegu
millibili í sumar,“ segir Bolli
Pétur. Tvennir tónleikar verða
í júlí. Tónleikar Þórólfs Stef-
ánssonar gítarleikara verða 9.
júlí og tónleikar Kammerkórs
Skagafjarðar þann 21. júlí. í
ágúst verða tónleikar Laufeyj-
ar Sigurðardóttur fiðluleikara
og Páls Eyjólfssonar gítarleik-
ara þann 11. ágúst en auk
þess verður á dagskránni í
ágúst síðasti fyrirlestui'inn í
fyrirlestraröðinni. „Það er
margt spennandi á dagskránni
og við eigum von á að heima-
menn jafnt sem ferðamenn
taki þátt í dagskránni. Ég
hvet alla til að koma og kynna
sér málin,“ segir Bolli Pétur
að lokum.